İnsan Manzaraları

1

NAZIM HIKMET:
HAYATI:
Nazım Hikmet 20 Kasım 1921 yılında Selanik’te,
hayata gözlerini açan ünlü şairimizdir.
15 Ocak 1902 tarihinde ailesi tarafından
nüfusa kaydettirilmiş ve doğum
tarihi 1902 olarak resmi kayıtlara işlenmiştir.
Feryad-ı Vatan Nazım Hikmet’in ilk şiiridir,
1913 senesinde yazılan bu şiir Nazım
Hikmet için ayrı bir önem arz etmektedir.
Aynı yıl içerisinde Galatasaray Sultanisinde
ortaokul öğrenimine başlamıştır. Heybeliada
Bahriye Mektebi’ne geçişi ise 1917 yılında
gerçekleşmiştir. Kurtuluş Savaşı sebebiyle
Anadolu’ya geçer fakat Nazım Hikmet, sağlık
sorunları nedeniyle Bahriye’den ayrılmak durumunda
kalır. Belli bir süre sonra öğretmenlik
gibi kutsal bir görev için Bolu’ya atanır Nazım
Hikmet, daha sonra Moskova’ya giderek Siyasal
ve İktisadi Bilimler eğitimi almaya başlar…
1921 yıllarında devrim ve ilk siyasi tecrübeleri
ile birlikte hayatın içine girmeye başlar. Memleketinden
uzak kalamayan Nazım Hikmet ülkesine
dönerek Aydınlık Dergisinde yazmaya
başlar fakat yazdıkları için 15 yıl hapis istemi
nedeniyle Sovyetler Birliği’ne gider.1928 yılında
yararlandığı af kanunu ile ülkesine dönmek
için can atmaktadır ve bir an önce harekete
geçer ve geldiği gibi Resimli Ay isimli dergide
yazmaya başlar. Burada da işler yolunda gitmeyecekti
ve 1938 yılında tekrar hapis cezasına
çarptırılır. 12 sene tutukluluk hayatından sonra
askere alınma ve öldürülme korkusu onu yeniden
dışarılara yönlendirmiştir. 1950 senesinde
tekrar Sovyetler Birliği’ne gitmem kararı alan
Nazım Hikmet Ran, 25 Temmuz 1951 senesinde
Türkiye vatandaşlığından çıkartılmıştır. Bunun
üzerine büyük dedesinin toprakları olan
Polonya’ya gider ve Borzecki soyadını alır. Nazım
Hikmet bu çileli hayattan sonra 3 Haziran
1963 yılında kalp krizi geçirerek hayata gözlerini
yummuştur. 5 Ocak 2009 tarihli Bakanlar
Kurulu kararı ile kendisinden alınan Türk Vatandaşlığı
yeniden Nazım Hikmet’e verilmiştir.
EDEBI SÖYLEMI:
Nazım Hikmet ilk şiirlerine hece ölçüsü ile
başlamıştır fakat diğer hececilere nazaran yazdıkları
ve ortaya koydukları çok daha farklı
bir yapıya sahiptir. Şiir konusunda kendini
geliştirdikçe, şiir için farklı yönler ve duygular
aramaya başlamıştır… Sovyetler Birliğinde
yaşadığı ilk yıllar ortaya koyduğu eserler diğer
şairlere göre daha farklı ve dikkat çekiciydi.
Kendini sürekli olarak geliştiren bir sanatçıydı
Nazım Hikmet buna bağlı olarak zamanla hece
ölçüsünden vazgeçerek serbest ölçüde eserler
sunmaya başladı. Şiirlerinden Sovyet etkisini
görmeniz mümkündür. Volkan Konak, Fuat
Saka, Zülfü Livaneli gibi daha birçok ünlü isim
Nazım Hikmet’in şiirlerini bestelemiş ve dinleyicilerine
sunmuştur. Yalnızca Türk sanatçılar
YAZAR KÖŞESİ
değil Yunanistan’ın ünlü bestecilerinden Ma
nos da Nazım Hikmet’in şiirlerini bestelemiştir.
BAZI ESERLERI:
* Memleketimden İnsan Manzaraları
* Unutulan Adam
* Tahir ile Zühre
* Sevdalı Bulut
* Ferhad ile Şirin…
Ayrıca Ferhad ile Şirin’in oyunu da sergilenen
eserleri arasında yer almaktadır. Nazım
Hikmet’in şiirleri,romanları ve onun adına
yapılan filmleri de mevcuttur.
Mavi Gözlü Dev,Bilinmeyen Yönleriyle Galina’nın
Nazım’ı, Nazım’ın Küba Seyahati
KENDI SÖZLERIYLE NAZIM:
“... Çok şükür aşığım. Bana öyle geliyor ki bir
tek insana, yüz milyonlarca insana, bir tek ağaca,
bütün ormana, tek bir düşünceye, bir çok
düşünceye ve fikre aşık olmadan yaşamak yaşamak
değildir”
Onun büyük bir şair olduğunu söyleyenlere:
“Tüm yaşamım boyunca şiir yazarım, ve kimi
kez hiç de fena değildir yazdıklarım, ama hiçbir
zaman ‘Ben şairim’ diye tanıtmam kendimi…
Bizde, Doğu’da, şairim demek, övünmekle,
kendinin iyi insan olduğunu söylemekle
aynı şeydir…”
+ Eşine: “Geçenlerde şiirlerimin İzlandaca
çevirilerini gönderdiler... Şaşılacak bir şey...
Ama Türkiye’de yayımlamıyorlar beni. Zaten
yayımlasalardı da, o şiirleri kendileri için yazdıklarım
okuyamayacaklardı, çünkü okuma
yazmaları yok...”
Bu törelere uyma işi Nazım Hikmet’in pek
hoşlanmadığı bir durumdur çünkü Nazım
Hikmet törelere isyan eden “…hatta düğün,
cenaze de korkunç ve anlamsız şeylerdir” diyen
bir adamdı.
HAYATINA DAIR
BILINMEYENLER:
+Nazım kadınlara duyduğu aşk kadar tatlı sevdalısıydı.
+Aşk adamı Nazım son eşi ve kendisiyle arasında
büyük yaş farkı olan aşkı Vera’yı etkilemek
için ona çok romantik restler yapardı Yine
elinde çiçeklerle Vera’ya gittiği bir gün Vera’nın
iş arkadaşı Rais ona: “ Eğer onu hoşnut etmek
istiyorsanız
hıyar çurşusu, çiroz
gibi şeyler getirin de bakın o zaman nasıl sevecek
sizi.” der.
Ve bu öğütten sonra litre litre turşular Vera’nın
masasına doluşmaya başlar, sonrası hepimizin
malumu. Nazım turşuyla kalp çalan ilk erkek
olarak tarihe geçer.
+Kız Çocuğu şiiri için Japon çocuklar Nazım’ın
eşine armağan ve bir mektup yollar.
”Unutulmaz insan Nâzım Hikmet” hitabıyla
başlayan mektup şu şekilde devam etmektedir:
Hiroşimalı küçük kızların armağanını kabul
edin lütfen. Anınızın önünde başlarımızı minnettarlık
ve saygıyla eğiyor, cenazenizin önüne
yaptığımız binlerce turnayı, dünyaya özgürlük
ve sonsuz barış taşıyan binlerce kuşu bırakıyoruz.
Değerli Nâzım Hikmet’e, ailesine ve yakın
dostlarına savaşmayı sürdüren Hiroşimalı
okul çocuklarından; Hiroşima kâğıt turnaları
derneğinden. 23 Haziran 1963.”
+Nazım Hikmet’in onun şiirini okuyan yetim
bir Azeri çocuğu evlat edindiğini ve ülkesini
özleyen gencin daha sonra ondan habersiz ülkesine
kaçmasına rağmen Nazım’ın onu sık sık
aradığı ve görüştüğünü biliyor muysunuz?
+Ya da büyük arzusunun Türkiye’ye dönmek
olduğunu ?
+Nazım Hikmet’in annesi Celile Hanım safkan
Türk olmadığını ama İstanbul’un tüm törelerine
ugun bir hayat yaşadığını?
+Nazım Hikmet’in suyla yapılan işkencelerden
dolayı hiç yıkanmadığını doktor olan eşi Galina’nın
onu sabunlu bezle temizlediğini
+Nazım Hikmet’in sevgilileri arasında şiir yazmadığı
tek kadın Galina’dır.
Yaşamak ümitli bir iştir, sevgilim.
Yaşamak: Seni sevmek gibi ciddi bir iştir.
Ben Senden Önce Ölmek İsterim
Ben
senden önce ölmek isterim.
Gidenin arkasından gelen
gideni bulacak mı zannediyorsun?
Ben zannetmiyorum bunu.
Iyisi mi,beni yaktırırsın,
odanda ocağın üstüne korsun
içinde bir kavanozun.
Kavanoz camdan olsun,
şeffaf, beyaz camdan olsun
ki içinde beni gorebilesin
Fedakarliğimi anlıyorsun
vazgeçtim toprak olmaktan,
vazgeçtim çiçek olmaktan
senin yanında kalabilmek için.
Ve toz oluyorum
yaşiyorum yanında senin.
Sonra, sen de ölünce
kavanozuma gelirsin.
Ve orada beraber yaşarız
külümün içinde külün
ta ki bir savruk gelin
yahut vefasız bir torun
bizi ordan atana kadar...
Ama biz
o zamana kadar
o kadar
karışacağız
ki birbirimize,
atıldığımız çöplükte bile zerrelerimiz
yan yana düşecek.
Toprağa beraber dalacagız.
Ve bir gün yabani bir çiçek
bu toprak parçasndan nemlenip filizlenirse
sapında muhakkak
iki çiçek açacak :
biri sen
biri de ben.
Ben
daha ölümü düşünmüyorum.
Ben daha bir çocuk doğuracağım
Hayat taşıyor içimden.
Kaynıyor kanım.
Yaşayacağım, ama ,çok, pek çok,
ama sen de beraber.
Ama ölüm de korkutmuyor beni.
Yalnız pek sevimsiz buluyorum
bizim cenaze şeklini.
Ben ölünceye kadar da
Bu düzelir herhalde.
Hapisten çıkmak ihtimalin var mı bugünlerde?
Içimden bir şey :
belki diyor.
Bence Şimdi Sen De Herkes Gibisin
Gözlerim gözünde aşkı seçmiyor
Onlardan kalbime sevda geçmiyor
Ben yordum ruhumu biraz da sen yor
Çünkü bence şimdi herkes gibisin
Yolunu beklerken daha dün gece
Kaçıyorum bugün senden gizlice
Kalbime baktım da işte iyice
Anladım ki sen de herkes gibisin
Büsbütün unuttum seni eminim
Maziye karıştı şimdi yeminim
Kalbimde senin için yok bile kinim
Bence sen de şimdi herkes gibisin
Bu Vatana Nasıl Kıydılar
İnsan olan vatanını satar mı?
Suyun içip ekmeğini yediniz.
Dünyada vatandan aziz şey var mı?
Beyler bu vatana nasıl kıydınız?
Onu didik didik didiklediler,
saçlarından tutup sürüklediler.
götürüp kâfire : “Buyur...” dediler.
Beyler bu vatana nasıl kıydınız?
Eli kolu zincirlere vurulmuş,
vatan çırılçıplak yere serilmiş.
Oturmuş göğsüne Teksaslı çavuş.
Beyler bu vatana nasıl kıydınız?
Günü gelir çarh düzüne çevrilir,
günü gelir hesabınız görülür.
Günü gelir sualiniz sorulur :
Beyler bu vatana nasıl kıydınız?
Bulut mu Olsam
Denizin üstünde ala bulut
yüzünde gümüş gemi
içinde sarı balık
dibinde mavi yosun
kıyıda bir çıplak adam
durmuş düşünür.
Bulut mu olsam,
gemi mi yoksa?
Balık mı olsam,
yosun mu yoksa?..
Ne o, ne o, ne o.
Deniz olunmalı, oğlum,
bulutuyla, gemisiyle, balığıyla, yosunuyla
2 3
Kerem Gibi
Hava kurşun gibi ağır!!
Bağır
bağır
bağır
bağırıyorum.
Koşun
kurşun
erit-
-meğe
çağırıyorum...
O diyor ki bana:
- Sen kendi sesinle kül olursun ey!
Kerem
gibi
yana
yana...
“Deeeert
çok,
hemdert
yok”
Yürek-
-lerin
kulak-
-ları
sağır...
Hava kurşun gibi ağır...
Ben diyorum ki ona:
- Kül olayım
Kerem
gibi
yana
yana.
Ben yanmasam
sen yanmasan
biz yanmasak,
nasıl
çıkar
karan-
-lıklar
aydın-
-lığa..
Hava toprak gibi gebe.
Hava kurşun gibi ağır.
Bağır
bağır
bağır
bağırıyorum.
Koşun
kurşun
erit-
-meğe
çağırıyorum.....
Piraye İçin Yazılmış Saat 21 Şiirleri
Ne güzel şey hatırlamak seni :
ölüm ve zafer haberleri içinden,
hapiste
ve yaşım kırkı geçmiş iken...

Tahirle Zühre Meselesi
Tahir olmak da ayıp değil Zühre olmak
da
hattâ sevda yüzünden ölmek de ayıp
değil,
bütün iş Tahirle Zühre olabilmekte
yani yürekte.
Meselâ bir barikatta dövüşerek
meselâ kuzey kutbunu keşfe giderken
meselâ denerken damarlarında bir
serumu
ölmek ayıp olur mu?
Tahir olmak da ayıp değil Zühre olmak
da
hattâ sevda yüzünden ölmek de ayıp
değil.
Seversin dünyayı doludizgin
ama o bunun farkında değildir
ayrılmak istemezsin dünyadan
ama o senden ayrılacak
yani sen elmayı seviyorsun diye
elmanın da seni sevmesi şart mı?
Yani Tahiri Zühre sevmeseydi artık
yahut hiç sevmeseydi
Tahir ne kaybederdi Tahirliğinden?
Tahir olmak da ayıp değil Zühre olmak
da
hattâ sevda yüzünden ölmek de ayıp
değil.
Seni Düşünmek
Seni düşünmek güzel şey,
ümitli şey,
dünyanın en güzel sesinden
en güzel şarkıyı dinlemek gibi birşey...
Fakat artık ümit yetmiyor bana,
ben artık şarkı dinlemek değil,
şarkı söylemek istiyorum...
Mavi Gözlü Dev,
Minnacık Kadın ve
Hanımelleri
O mavi gözlü bir
devdi.
Minnacık bir kadın
sevdi.
Kadının hayali minnacık bir evdi,
bahçesinde ebruli
hanımeli
açan bir ev.
Bir dev gibi seviyordu dev.
Ve elleri öyle büyük işler için
hazırlanmıştı ki devin,
yapamazdı yapısını,
çalamazdı kapısını
bahçesinde ebruli
hanımeli
açan evin.
O mavi gözlü bir devdi.
Minnacık bir kadın sevdi.
Mini minnacıktı kadın.
Rahata acıktı kadın
yoruldu devin büyük yolunda.
Ve elveda! deyip mavi gözlü deve,
girdi zengin bir cücenin kolunda
bahçesinde ebruli
hanımeli
açan eve.
Şimdi anlıyor ki mavi gözlü dev,
dev gibi sevgilere mezar bile olamaz:
bahçesinde ebruli
hanımeli
açan ev..
Bir Ayrılış Hikayesi
Erkek kadına dedi ki:
- Seni seviyorum,
ama nasıl?
avuçlarımda camdan bir parça gibi
kalbimi sıkıp
parmaklarımı kanatarak
kırasıya,
çıldırasıya...
Erkek kadına dedi ki:
- Seni seviyorum,
ama nasıl?
kilometrelerce derin, kilometrelerce
dümdüz,
yüzde yüz, yüzde bin beşyüz
yüzde hudutsuz kere yüz...
Kadın erkeğe dedi ki:
- Baktım
dudağımla, yüreğimle, kafamla;
severek, korkarak, eğilerek,
dudağına, yüreğine, kafana.
Şimdi ne söylüyorsam
karanlıkta bir fısıltı gibi sen öğrettin
bana...
Ve artık
biliyorum:
Toprağın
Yüzü güneşli bir ana gibi
En son, en güzel çocuğunu emzirdiğini...
Fakat neyleyim
saçlarım dolanmış
ölmekte olanın parmaklarına
başımı kurtarmam kâbil
değil!
Sen
yürümelisin,
yeni doğan çocuğun
gözlerine bakarak...
Sen
yürümelisin,
beni bırakarak...
Kadın sustu.
SARILDILAR
Bir kitap düştü yere...
Kapandı bir pencere...
ELEŞTİRİ KÖŞESİ
Sanata Dönüşen Yaşamlar
Nihat Ateş
Özellikle 80’li yıllarda başlayıp bugüne
kadar romanımızda süren etkilerden
birinin de 60’lı ve 70’li yıllarda devrimci
mücadelenin içinde bulunmuş insanların
yazar, özellikle de romancı olarak bu
dönemde yaşadıklarını romanlarında,
öykülerinde aktarma çabalarıyla ilgili
olduğunu gördük. Çoğu da bildiğimiz
gibi bu yaşadıklarını solu, solcuyu, sol
mücadeleyi aşağılamak, karalamak için
kullandı. (Bunda, ne kadar karalar, aşağılarlarsa,
edebiyat tanrılarınca o kadar
kabul görecekleri yanılsaması da etkendi.)
Kendi yaşadıklarının bir “edebiyat
olacağı” sanısı, yaşadıklarının üzerinden
onca zaman geçip belleklerinde bulanıklaşmaya
başladıkça edebiyatları da
birer “bulanık anılar” silsilesine döndü.
Çöküş döneminde de aynı sakızı durmadan
çiğneyen -artık yaşını başını almış
olmalarına rağmen- yazarları görmek
mümkün. Peki “yaşanan”, edebiyata nasıl
yansır gerçekten? Bu soruya “hayatım
roman” deyip hayatı sakızlaştıran değil,
hayatı sanatlaştıran sanatçıların yaşamlarına
şöyle bir bakarak bile bir yanıt ya da
ipucu bulabileceğimizi düşündüm.
“Halk yaşantısıyla canlı ilişki, kitlelerin
kendi yaşam deneyimlerinin
ilerici bir tutumla
geliştirilmesi –işte budur
edebiyatın büyük görevi.”
(George Lukacs, Marksist
İmgelem)
çevreye hapsedilmiş olur.
Oysa sanatçıların kendi yaşamlarına, özgeçmişlerine
bakmak bile bu sorunun yanıtını
içinde barındarabilir. Gelin öyleyse
birkaçına şöyle bir bakalım. (Alıntılar Ö.
Aydın Süer’in XIX. Yüzyıl Rus Edebiyatı
Üzerine Yazılar adlı kitabından.) “Turganyev
1818’de Oel’de doğdu. Çocukluğunun
ilk yıllarını sert ve acımasız annesinin
malikânesinde geçirdi. 16 yaşında
babasını kaybetti. Bu yıllarını ve ailesini
İlk Aşk adlı yapıtında yansıtmıştır. s.
77 (Vurgular N.A) “Oblomov tipik bir
monografik roman örneğidir ve çocukluk
döneminin izleri yazarca geniş bir kaynak
oluşturur. Gonçorov çocukluk yıllarını
anımsayarak şunları yazar: Çok uyanık ve
duyarlı bir çocuktum ve bende daha o zamanlar
tüm bu insanları, kaygısız yaşamı,
işsizliği ve yan gelip yatmayı görür görmez
Oblomovluk olgusuna ilişkin belirsiz
düşünceler doğmuştur.” “İçine kapanan
ve sürekli okuyan Dostoyevskiy 1837’de
annesini yitirip, iki yıl sonra babası sürekli
kötü davrandığı çiftliğindeki köleler
tarafından öldürülür. Dostoyevskiy,
babasını Karamazov Kardeşler yapıtında
yaşlı Karamazov kişiliğinde yansıtmıştır.
Aynı zamanda Dostoyevskiy’nin Sibirya
sürgünlüğü sırasında yaptığı gözlemler
Ölüler Evinden Anılar romanının ortaya
çıkmasının yanında, birlikte ceza çektiği
mahkûmları daha yakından tanıyarak
adeta sanatının çıkış noktasını oluşturmuştur.
(s.105) “Tolstoy, Savaş ve Barış’ta
Sanatın sadece bir kurgudan
AYRILDILAR...
mı ibaret olduğu,
yoksa sanatçının, toplumsal
hayattan ve kendi
hayatından çıkardığı
gözlemleri, deneyimleri
estetikleştirmesiyle ortaya
çıkan bütün mü olduğu
tartışması hiç bitmeyecek
bir tartışmadır. Bazı
dönemler bu tartışma öyle bir detaylanır
ki asıl tartışmanın ne olduğu unutulup
gider. Bazı dönemlerden kastımsa özellikle
sınıf mücadelesinin geri çekildi dönemlerdir.
Doğallıkla böyle dönemlerde
idealist düşünceler ağırlık kazanır hatta
tartışma, sanatın neden bir “sadece bir
sanat” olduğunu ileri sürmeyen düşünceye
karşı bir monolaga dönüşür. Çünkü
aksini savunanların sesi iyice kısılmış,
4
yayın olanakları kısıtlanmış, küçük bir
5
Sivastopol Savaşı sırasında edindiği deneyimlerden
de yararlanır. Aile ortamında
duyduğu söylenceler de romana yansımıştır.”
Bütün bu örnekler ister “gözlem”
diye nitelensin, ister sanatçının yaşamının
sanatına yansıması olarak değerlendirilirsin
isterse de daha ileri giderek
sanatlarının temelini oluşturduğunu
söylensin, sanatçıların da bir insan olarak
hayatın içinde olduklarını, onların da
tıpkı öteki insanlar gibi yaşamı deneyimlediklerini
gösterir. Tabii
burada örneklediğimiz
edebiyatın
yapıtaşları
dediğimiz
bu büyük
romancıların
farkı bu
deneyimlemeleri
sanatlarının bir
parçası ve temeli
kılabilmenin estetik
yollarını bulmuş
olmalarından
kaynaklanır. Yoksa
kimin hayatı roman değildir ki!
Gelin burada edebiyat dışına çıkalım ve
o iri, güzel gözlü Anadolu kadınlarının
yüzlerini görsel algımıza silinmezcesine
kazıyan Nuri İyem’in sözlerini okuyalım:
“Benim hayatımda bir kadının çok büyük
bir rolü var. O kadın annem değil, ablam.
Annem yaşlı bir kadındı. Son çocuğuydum
ben. Ablam bana baktı. O kadar
ki, ben annemi pek sevmezdim açıkçası.
(…) Beni dayaktan, her türlü fırtınadan
korurdu. Evde bir şey kırdım diyelim,
ablam koşar gelir dayaktan kaçırırdı beni.
(…) Örneğin Cizre’de tropikal sıtmaya
tutuldum. Günaşırı gelirdi nöbet. Anne
diye bağırmazdım abla diye bağırırdım.
O nöbet sırasında beni kucağına alırdı.
Uyandığım zaman bir bakardım, gözleri
üstümde. (…) On dokuz yaşında evlendi,
ilk çocuğunu doğururken de öldü. Ve
bir suçluluk duygusu var bende şimdi.
Sanki ben ablamı kurtarabilirdim.
Buna benzer
tuhaf şeyler yaşadım ben.”
Burada sanatına nasıl yansıdığını
açıklıyor İyem:
“Resimle uğraşmaya başladığım
zaman hep bir kadın
vardı. İlk zamanlar çok
kötü şeyler yapıyordum.
Giderek bu kadın portresi
gelişti bende. Sonunda
senin üzerinde durduğun
“göz” benim tablolarıma giriş
için bir anahtar olmaya
başladı. Asıl çıkış noktası
bu…” (Çağının Tanığı Bir
Ressam, Evin Sanat Galerisi, s. 53)
İşte resimlerindeki “göz”ün, İyem deyince
anlağımızda hemen canlanıveren resimlerinin
macerası… Hastalığı sırasında
uyandığında üzerinde gördüğü bir çift
sevgili göz, yıllar içinde onun sanatının
karakteristik özelliği olacaktır.
Sanat sadece sanattan çıkmaz. Hayatın
ritimi, sanatçının bu ritimi yakalayışı,
duyumsayışı sanatı sanat yapar.

SÖYLEŞI KÖŞESİ
Hiçbir
Romanımı
Huzurla
Okumadım
Bu hafta “Bir saat sonra ne yapacağımı
merak etmediğim için mesleğim
sorulduğunda “yazar” diyorum”
diyen genç edebiyatçı Hakan
Günday ile gerçekleştirdiğimiz görüşmenin
ve sorularımıza verdiği
derin cevapları sizinle paylaşıyoruz.
• İlk yazdığınız kitap “Kinyas ve Kayra”
nın çıkış öyküsünü bizlerle paylaşabilir
misiniz?
23 yaşındaydım ve bir üniversiteden diğerine
sürüklenmekle meşguldüm. O sıralar
kayıtlı olduğum üniversitede, dördüncü
yılımı geçiriyordum ama hala ikinci sınıftaydım.
Yine bir sabah okulun bulunduğu
caddenin ortasındaki refüjde duruyor
ve etrafıma bakıyordum. Sol kaldırımda
üniversite, sağ kaldırımda da sıra sıra dizilmiş
kıraathaneler ve kırtasiyeler vardı.
Ben o sabah sola saptım. Önce bir defterle
kalem aldım. Sonra da o kıraathanelerden
birine girdim. Ve yazmaya başladım. İki
buçuk ay boyunca o kahveye gidip geldim
ve sonunda Kinyas ve Kayra bitti.
Şimdi dönüp bakıyorum da, o romanda
yazdıklarımı şöyle özetlemek mümkün:
Anlamadığım ne varsa! Ve hala da öyle
yapıyorum: Anlam veremediğim ne varsa,
üstüne yazarak gitmeye çalışıyorum.
• Yazdıklarınız arasından en sevdiğiniz
kitabınız hangisi?
Bugüne kadar yazmış olduğum kitapların
hiçbirini huzurla okuyamadım çünkü
sayfalarını her çevirişimde içlerinde bir
sürü hata gördüm. Dolayısıyla “en sevdiğim
kitabım” genelde son yazdığım kitap
oluyor. Çünkü ondaki hataları görmeye
henüz zamanım olmamış olmuyor.
• Kendi kitaplarınızın evrenlerinden birinde
yaşamak isteseydiniz bu hangisi
olurdu? Neden?
Herhalde hiçbiri. Çünkü eğer içinde yaşamak
isteyeceğim o evreni bulabilmiş olsaydım
sonraki kitapları yazmama gerek
kalmazdı.
• Romanlarınızın bazılarında neden karakter
olarak kendi isminizi (kendinizi)
kullanıyorsunuz?
Bir isim benzerliğinin yol açabileceği tepkileri
incelemek için.
• Kinyas ve Kayra, Zargana ve son olarak
Azil’in karakterleri ve konuları çok orjinal
ve büyüleyici, böyle karakterler ve hikayeler
yaratabilmiş bir insanın beyninin
içini merak etmemek elde değil. Hakan
Günday nasıl biridir? neler yapar? nasıl
bu hale gelebilmiştir?
Sadece hikayelerin ve yazının değerli olduğu
edebiyatın iyi yanı, bunu yapanların
hiçbir öneminin olmamasıdır. Hakan
Günday’ın hiçbir önemi yoktur. Sadece
bir isimdir.
• Kitaplarınızın konularını seçerken beslendiğiniz
yerler neler? Konularınızı nasıl
buluyorsunuz? Karakterlerinizi nasıl seçip
oluşturuyorsunuz?
İhamın gerçek kaynağı alfabedir. Kelimeleri
oluşturan harfler. Konular ve karakterler
en son gelir. Dilin sınırı kelimeler
olduğu için, oyunun kurallarını onlar belirler.
• En çok hangi yazarları okursunuz? İzini
takip ettiğiniz yazarlar var mı?
Her türden kitabı okumaksa gözleri vaktinden
önce bozabilir yine de birbirine hiç
benzemeyen yazarları okumaya çalışıyorum.
Eğer etkilenmeye açık olursanız,
hepsinden de bir şeyler öğrenirsiniz. Dolayısıyla
Jack London da okuyorum, Şule
Gürbüz de… Robert Müsil de okuyorum,
Murat Uyurkulak da…
• Karakter oluşturmak için çok insan tanımak
gerekiyor mu? Romanlarınızdaki
karakterlere benzer insanlar tanıdınız mı?
Çok insan tanımaya gerek yok diye düşünüyorum.
Tek bir insanı çok iyi tanımak
yeterli. Romanlarımda konuşan insanların
benzerleri ortalarda pek görünmediğinden,
romanlarımda yaşamayı tercih
ediyorlar.
• Kitaplarınızın hangi türe girdiğini düşünüyorsunuz?
Türkiye’deki yeraltı edebiyarı
hakkında ne düşünüyorsunuz?
Bir türe girmeleri gerektiğini düşünmüyorum.
Kitapçı reyonlarındaki levhaların
hiçbiri bana bir şey ifade etmiyor. Kitap
türleri, müşterinin markette peynir bulmasını
kolaylaştırmaya benzer bir yöntemin
sonucu olduğu için benimle bir ilgileri
yok. Yer altı, tek bir kitaptan ibaret olan
bir edebiyattır: Yeraltından Notlar . Bu
edebiyata sığmaya çalışan diğer kitaplarsa,
birkaç nesil sonra satış grafikleri yükseldiği
takdirde Kişisel Gelişim raflarına
konabilirler.
• Çağdaş Türk Edebiyatı hakkındaki düşünceleriniz
nelerdir?
Çağdaş Türk Edebiyatının ne demek olduğunu
bilmiyorum. Türk edebiyatını
biliyorum. Çocukluğu gençlikten, olgunluğu
yaşlılıktan ayırmaktansa öldüğü gün
ne halde olduğuna bakmak lazım. Geride
ne bıraktığına. O gün gelene kadar toptancı
bir anlayışın cevaba dönüşmesi hayli
gereksiz.
• Yaptığınız işe inanıyor musunuz? (bir
ropörtajınızda edebiyata inanmıyorum
diye birşey söylemişsiniz)
Edebiyata inanmıyorum ama bu konuda
çok yetenekliyim, cümlesini sarf eden
Céline’di. Louis Ferdinand Céline. Bense
böyle bir cümleyi tekrarlamanın keyfine
varmaya çalışmış olan sıradan bir salağım.
• Niçin yazıyorsunuz?
Şimdilik, bu dünyada yapılabilecek daha
ilginç bir iş bulamadığım için yazıyorum
diyebiliriz.
• Romanlarınızdan geçinebilecek kadar
para kazanabiliyor musunuz? Geçinemiyorsanız,
para kazanmak için başka ne
yapıyorsunuz?
Son birkaç yıldır, kitapların gelirleriyle
geçiniyorum çünkü tek masrafım hayatta
kalmak. Ama buna bir gün, hayatı yaşamak
masrafı da eklenirse, ne iş olsa yaparım!
• Kitaplarınız senaryolaştırmaya oldukça
uygun dolayısıyla kitaplarınızdan birini
filme çekileceği söylense ne hissedersiniz?
Hissedeceklerim, kitapları filme kimin
çekeceğine göre değişir. Söz konusu şahsın
kimliğine göre bir küfür gibi algılayabilir
ya da set işçisi olabilirim.
• Bir romanın başarılı olabilmesi için sizce
olmazsa olmaz koşul nedir?
Bir saniye için bile olsa, gerçek olduğuna
inandırması.
• Yazarlık öğrenilecek birşey midir? Eğer
öyleyse siz nasıl öğrendiniz?
Yazar olunamayacağını öğrenene kadar
yazarlığın ne olduğu
tabii ki öğrenilebilir.
Ben
hâlâ bu bilginin
peşindeyim, dolayısıyla
öğrenebildiğimi
söyleyemem.
• Kendinizi yazmak
için şartlandırır
mısınız?
“Günde şu kadar
yazmalıyım”
gibi; yoksa fikirleriniz
geliştikçe
mi yazarsınız?
Şartlandığım tek
şey, “günde şu
kadar okumalıyım,” konusudur. Yazmaksa,
önceden hiçbir semptomu olmayan
bir hastalık gibidir. Gelir, gider. Ne oldu
bana, dersiniz. Önünüzde bir kitap duruyordur.
• Yazarken çektiğiniz zorluklar nelerdir?
Çok fazla sigara içiyor ve çok fazla kayboluyorum.
Dolayısıyla metnin dumanından
gözlerimin görmediği anlar çok
oluyor.
• Yazarken belirli bir teknik gözetiyor
musunuz?
Bir an önce yazıp kurtulma tekniğini uyguluyorum.
Koşarak, nefes nefese, geriye
bakmadan. Dalgayı yakalamış sörfçü gibi.
Düşmeden önce en iyi hamleleri yapmak
gerekiyor. Galiba bunun Türkçe’si, çalakalem
tekniği.
• Kendi kitaplarını yayınlatmak isteyen
biz okuyucularınıza örnek olmak açısından
ilk kitabınızı yayınlatma maceranızı
anlatır mısınız?
Üniversitenin bilmem kaçıncı sınıfındayken,
okula gitmektense bir kahveye girip
yazmaya başladım. İki ay sonra yedi
nüshada çoğaltıp yayınevlerine bıraktım.
Üçü reddetti, üçünden cevap gelmedi, Om
Yayınevi editörü Nevzat Çelik kabul etti.
Ancak bu macera, tavsiye edilecek türden
değil. Çünkü doğrusu, önce yayınevlerini
tanımak, hangisinin hangi romanları
bastığını öğrenip, tarzları tanımak. Benim
hiçbir fikrim yoktu. Kitapçıda önüme
gelen kitabı çekip yayınevi adresi alıyordum.
Nevzat Çelik’le karşılaşmamız ancak
romanlarda olabilecek bir tesadüftü.
• İlk kitabınız öncelikle adı pek duyulmamış
bir yayınevinden basılmış daha sonra
Doğan Kitaba nasıl geçebildiniz? Yeni
yazarlar ilk kitaplarını büyük bir yayınevinden
bastırabilir mi?
Yayınevlerinin mali bilançolarına bakmaksızın,
hepsine yönelebilirler. Buradaki
yazar-yayıncı işbirliği asgari müşterek
üzerine kuruludur. Bir ticarethane olan
yayınevinin sorumlusuyla, kutsal bir kitap
metni yazdığını düşünen yazar bir araya
geldiğinde, ortak noktalar sadece asgari
olarak kalır. Ticaret ve sanatın hiçbir
ilgileri olmasa da, varmış gibi yapılarak
davranılır. Sonuçta, yeni romanlar, onları
eksiltmeden yayımlayacak herhangi
bir yayınevine götürülebilir. Önemli olan
metnin tamamının kabul görmesi ve karşılığında
telif hakkı ödenmesidir.
• Bir kitabı yazmaya başladığınızda, yazılarınız
ne gibi evrelerden geçiyor? İlk
sözcüğünüzden son sözcüğünüze kadar
neler değişiyor bu evrede?
6 7
Yazmayı, düşünmenin bir yolu olarak benimsediğiniz
takdirde, anlattığınız hikaye
bir araca dönüşüyor. Ve o araç sayesinde,
başlangıçta sorgulamak istediğiniz kavramı
olabildiğince derinlemesine inceleyebiliyorsunuz.
Sonuç olarak, ilk sözcükten
son sözcüğe vardığımda, o kavram hakkında,
kendim hakkında, dolayısıyla insan
olmak hakkında daha çok düşünmüş
ve öğrenmiş oluyorum. Daha çok… Ama
asla yeterli değil!
• Yazarken kendinizi dış dünyaya kapattığınız
oluyor mu? Veya nasıl bir ruh halinde
oluyorsunuz?
Nasıl bir ruh haline sahip olduğumu tarif
etmem pek mümkün değil ama bildiğim
bir şey varsa, o da, yazarken, başka hiçbir
şey düşünemediğim. Bu da şu anlama
geliyor: 9 ay boyunca
tavana bakıp, üç
ay boyunca aralıksız
biçimde yazmak. Ve
tabii ki o üç ay süresince,
“dış dünya”
hakkında yazarken,
dış dünyanın asla
orada olmaması gerekiyor.
• Yazarlığa adım atan
ve atmak isteyenlere
ne gibi bir öneriniz
olur?
Son derece kişisel
bir uğraş olduğu
için bu konuyla ilgili
verebileceğim
tek tavsiye: Hiçbir tavsiyeye uymamaları
ve sadece yazmaları. Yazmayı, kalp atışı
gibi doğal bir eylem olarak kabul etsinler.
Yazdıklarını önce sol, sonra sağ gözleriyle
okusunlar yeter.
• Yazmayı bırakacağınız bir an sizce hiç
gelir mi?
O an zaten sürekli içinde yaşadığım bir
an. Yazmaya başladığım ilk günden beri
bu böyle. Ve bir daha yazıp yazmayacağımı
bilemediğim için de her kitabı son
kitabımmış gibi yazıyorum.
• Eğer yazarlık yapmasaydınız ne yapıyor
olurdunuz?
Hiç bilmiyorum. Çünkü benim bu hayatta
hiçbir konuda bir B planım olmadı. Kim
bilir ne yapıyor olurdum? Her şey olabilirdi.
İnsan istediği işi yapmıyorsa, diğer
bütün işler ona aynı gelir sonuçta...

SEÇME KLASİKLER
Türk Edebiyatı’nda okunması gerekenler
listemizdeki 9 önemli eser:
1. İnce Memed - Yaşar Kemal
4. Memleketimden İnsan Manzaraları
Nazım Hikmet
7. Huzur - Ahmet Hamdi Tanpınar
2. Tutunamayanlar - Oğuz Atay
5. Kürk Mantolu Madonna -
Sabahattin Ali
8. Alemdağ’da Var Bir Yılan -Sait Faik Abasıyanık
3. Saatleri Ayarlama Enstitüsü -
Ahmet Hamdi Tanpınar
6. Anayurt Oteli - Yusuf Atılgan
9. Aşk-ı Memnu -
Halit Ziya Uşaklıgil
8

10 11

12 13

14 15

16