AramızdanAyrılanlar

Sayfa 89
İtalya’ da ilk olarak 1926 yılında Roma Üniversitesi Fizik Bölümü’ nde bir kuramsal fizik
enstitüsünün kurulmasını sağlamış bu enstitünün müdürlüğüne yirmi altı yaşında genç Enrico
Fermi (1901- 1954)’ yi getirerek İtalya’ da modern fiziğin başlayışına öncülük etmiştir.
Kendisine verilen bu olanak ile Fermi, aynı üniversitede mühendislik öğrenimi gören C. Amaldi,
E. Majorana, B. Pontecorva ve E. Seqre adlarındaki öğrencilere modern fiziği sevdirmiş, onların
fizik öğrencileri olmasını sağlamış ve bilim dünyasına kazandırmıştır. Bilim tarihçileri, Corbino’
nun bu yerinde teşhis ve desteğiyle Fermi ile birlikte Çağdaş İtalyan Fizik Okulu’nun doğumunu
sağladığı konusunda hemfikirdir. Bu okul İtalya’ da Amaldi, Amerika’ da Seqre ve Rusya’ da
Pontecorva tarafından sürdürülerek uluslararası bir boyut kazanmıştır.
Çağdaş Türk Fizik Tarihi’nde de Türk Fiziği’nin gelişimini etkileyen ve onu yönlendiren
olaylar, kişiler ve kuruluşlar vardır. Bunları bir arada incelemek çok geniş bir araştırma ister ve
bazılarını incelemek için vakit henüz erkendir (Bu yazının üzerinden yirmi üç yıl geçmiştir ve
böyle bir incelemenin de zamanı gelmiştir diye düşünüyorum. Konuyla ilgili düşüncelerimi
kısaca “85 Yıllık Türkiye Cumhuriyeti’ nin Bir Bilim Değerlendirmesi” bölümünde
belirteceğim).”
Türkiye’ de fiziğin gelişiminde önemli bir rol oynayan ICTP ( Viyana’ da işlevini sürdüren
Uluslararası Atom Enerjisi Komisyonu’ nun ( International Atomic Energy Agency-IAEA-) bir alt
kuruluşu olarak 1964 yılında faaliyete geçmiştir. Kuruluş fikri ilk defa Pakistanlı ünlü kuramsal
fizikçi Prof. Dr. Muhammed Abdüsselâm tarafından ortaya atılmıştır ( Abdüsselâm 1979 yılında
Nobel Fizik Ödülü’ nü, Amerikalı fizikçiler Steven Weinberg ve Sheldon L. Glashow ile
paylaşmıştır). 1960 yılında IAEA’ da Pakistan’ ın temsilcisi olan Abdüsselâm, IAEA’ ya
gelişmekte olan ülkelerin temel bilimcileri için bir araştırma merkezi kurulmasını önermiş ve
bu önerisi 1964 yılında Trieste Üniversitesi Fizik Bölümü profesörlerinden Paulo Budinich’ in
kişisel çabaları ve Trieste belediyesinin katkıları ile Trieste’ de gerçekleşmiştir. Abdüsselâm o
günkü önerisinin nedenlerini şöyle açıklamaktadır: “Eğer kendi ülkemizde (gelişmekte olan
ülkeleri kastediyor) yaşıyor ve çalışıyorsak çok azımız dışarıdaki bilimsel kuruluşlara ve
toplantılara gitmek ayrıcalığına sahibiz. Bu gibi seyahatler, kural olarak savurganlık ve lüks
sayılır. İşte bu soyutlama, beni yirmi beş yıl önce ders vermekte olduğum ülkemi terketmeye
zorladı. Güçlü bir seçim yapmalıydım: Ya fizikte kalmalıydım, ya da Pakistan’ da. Kalbimde
büyük bir acı ile memleketimi terk ettim. Beni Trieste’ de fizik için uluslararası bir merkez
kurulmasını önermeye iten işte buydu. Böylece benim durumumda olan diğer fizikçiler artık
bu seçimi yapmayacaklardı ( 1981 yılında İstanbul Üniversitesi tarafından verilen onur
Aramızdan Ayrılanlar
Türk Fizik Derneği