ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ...

1. GİRİŞ Tamer KAYIŞ
peroksidasyonundan korunurlar (Thomas, 1995; Gutteridge ve Halliwell, 2000;
Mates, 2000; Urso ve Clarkson, 2003; Deaton ve Marlin, 2003;Valavanidis ve ark,
2006).
Özellikle enzimatik savunma sistemleri reaktif oksijen türevleri, reaktif
nitrojen türevleri (RNT) ve bunların ara ürünlerini ortadan kaldırma, nötralize etme
ya da süpürme yeteneğine sahip molekülleri içerirler (Mruk ve ark., 2002).
Antioksidanlar etkilerini başlıca iki şekilde gösterirler; (Winston, 1991;
Murray ve ark., 1993; Hermes-Lima ve ark., 2001).
1- Serbest radikal oluşumunun engellenmesi
a- Başlatıcı reaktif türevleri uzaklaştırarak
b- Oksijeni uzaklaştırarak veya konsantrasyonunu azaltarak
c- Katalitik metal iyonlarını uzaklaştırarak
2- Oluşan serbest radikallerin etkisiz hale getirilmesi
a- Toplayıcı etki: ROT lerini etkileyerek onları tutmaya ve daha az reaktif
başka moleküllere çevirmeye yönelik etki (enzimler).
b- Bastırıcı etki: ROT leri ile etkileşip onlara bir proton ekleyerek aktivite
kaybına neden olan etki (flavinoidler, vitaminler).
c- Onarıcı etki
d- Zincir kırıcı etki: ROT lerini ve zincirleme reaksiyon başlatacak olan
diğer maddeleri kendilerine bağlayıp reaksiyon zincirini kırarak fonksiyonlarını
önleyici etki (hemoglobin, seroplazmin, mineraller, vitaminler).
Çeşitli özellikteki serbest radikaller için hidrofilik ve lipofilik antioksidanlara
ihtiyaç duyulmaktadır. Hidrofilik özellikteki antioksidanlar sitozol ve ekstasellüler
sıvılarda, lipofilik özelliktekiler ise membranda ve lipoproteinlerde yer almaktadırlar
(Blokhina ve ark., 2003).
Antioksidanlar enzimatik ve nonenzimatik olarak sınıflandırılırlar. Hücresel
seviyede etkili olan enzimatik sistemler içinde birincil olan antioksidan enzimler
arasında süperoksit dismutaz, katalaz, glutatyon proksidaz (GSH-Px), yer alır. Bu
birincil savunma enzimlerinden başka dolaylı olarak antioksidan sistem içinde yer
alan glutatyon redüktaz (GSH-Rd) ve glukoz-6-fosfat dehidrojenaz (G6PD)
enzimleride vardır ve bunlara ikincil antioksidan enzimler denilmektedir. Non
15