ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ...

1. GİRİŞ Tamer KAYIŞ
elektron daha alabilir. Bu orbitallerin tek bir elektron alması sonucu süperoksit
radikali oluşur (Fridovich, 1975). Bu olay oksijeni kullanan hücrelerin hemen
hepsinde gerçekleşebilir. En büyük kaynağı elektron transport zirciridir (Halliwell,
1999, Halliwell ve Gutteridge, 1990).
Moleküler oksijene bir elektron bağlanmasıyla oluşan süperoksit anyonu bir
serbest radikal olmasına karşın çok reaktif değildir. Lipit mebranlarının geçirgenlik
yeteneğini azaltır bu nedenle üretildiği yerde çevrili olarak kalır (Nordberg ve Arner,
2001).
Süperoksit radikalleri başlıca şu yollarla oluşabilir: (Sies, 1991; Yurdakul,
2004).
1- İndirgeyici özellikteki biyomoleküller oksijene tek elektron verip kendileri
yükseltgenirken süperoksit radikali oluşur. Hidrokarbonlar, flavinler, tiyoller,
katekolaminler, ferrodoksinler, indirgenmiş nükleotidler gibi biyolojik moleküller
yükseltgenirken süperoksit oluşumuna neden olurlar.
2- Başta çeşitli dehidrojenazlar ve oksidazlar olmak üzere enzimlerin katalitik
etkisi sırasında süperoksit radikali bir ürün olarak oluşabilir.
3- Mitokondrideki enerji metabolizması sırasında kullanılan oksijene NADHdehidrojenaz
ve koenzim A gibi elektron taşıyıcılarından elektron transferinden
dolayı tüketilen oksijenin % 1–5 kadarı süperoksit oluşumuna neden olur.
4- Aktive edilen fagositik lökositler süperoksit üreterek fagozomlar içine ve
bulundukları ortama verilirler. Antibakteriyel etki için gerekli olan bu radikal üretimi
daha reaktif türlerin oluşumunu da katalizler.
Süperoksit radikali hem oksidan hem de indirgendir. Bu özelliği ile adrenalin,
dopamin, aksorbat veya hidroksil amini oksitler, nitroblue tetrazolium vaya sitokrom
C yi indirgerler (Bast ve ark., 1991).
Süperoksit bir radikal olmakla birlikte çok zararlı değildir. Ancak H2O2
kaynağı olması ve geçiş metallerini indirgeyebilmesinden dolayı oldukça önemlidir.
İki molekül süperoksit proton alarak hidrojen peroksit (H2O2) ve moleküler oksijene
dönüşür (Nodberg ve Arner, 2001) (Reaksiyon 1.5).
-. -. +
O2 + O2 + 2H ⎯ ⎯→ H2O2 + O2 (1.5)
8