ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ...

1. GİRİŞ Tamer KAYIŞ
Biyolojik sistemlerdeki reaktif oksijen türleri (ROT); süperoksit anyonu
-. · ·
(O2�), hidroksil radikali (OH �), peroksil radikali (ROO �) ve radikal olmayan hidrojen
peroksit (H2O2) gibi serbest radikaller oksidatif stresin en önemli nedenlerini
oluştururlar (Babior, 2000).
1.1.1. Serbest Radikaller
Atomların çekirdeklerini çevreleyen ve içinde elektronların bulunduğu
boşluklara orbital adı verilmektedir. Her bir orbitalde spinleri birbirine ters yönde
olan iki elektron bulunur. Bu elektronlara eşlenmemiş veya ortaklanmamış
elektronlar denir (Halliwell, 1984).
Serbest radikaller, dış orbitallerinde bir veya daha fazla ortaklanmamış
elektron bulunduran reaktif atom veya moleküllerdir (Mercan, 2004). Bu elektronlar
üst kısımlarına konulan nokta ile ifade edilirler (Akkuş, 1995). Serbest radikallerin
reaktivitesi karşı spin yönünün bir elektron kazanma isteğinden dolayı oluşur
(Deaton ve Marlin, 2003).
Halojen atomlar, oksijen metabolizması ara ürünleri olan oksijen türleri, Cl
veya Br gibi tek atomlu yapılar, Na, K gibi alkali metal atomları, bir orbitalinde tek
elektron bulunduran NO, NO3 gibi atom kombinasyonları radikaller olarak
sınıflandırılmaktadır. Negatif yüklü, pozitif yüklü veya nötral olabilen serbest
radikaller dış orbital konfigürasyonunun yanı sıra termodinamik yapıları ve lokal
kinetik aktiviteleri göz önünde bulundurularak değerlendirilir (Akkuş, 1995; Sen,
1995; Yurdakul, 2004; Halliwell ve Gutteridge, 2000).
Serbest radikaller başlıca 3 yolla oluşur (Cheesman ve Slater, 1993; Wu ve
Cederbaum, 2003).
1. Kovalent bağların homolitik bölünmesiyle; kovalent bağlı molekülün bölünme
sonrasında her bir parçasında ortak elektronlardan bir kalır.
2. Normal bir molekülün elektron kaybetmesiyle; Radikal özelliği bulunmayan bir
molekülden tek bir elektron kaybı sırasında dış orbitalinde ortaklanmamış
elektron kalarak radikal formu oluşturur.
5