ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ...

1. GİRİŞ Tamer KAYIŞ
hedefi asetilkolin esterazlardır (AChE) (Rajdeep ve Sendhu, 2008; Hazarika, 2003).
Organofosfat grubu insektisitler, asetilkolin esterazın geri dönüşümsüz inhibisyonu
sonucu kolinerjik sinapslarda asetilkolin (ACh) birikmesine bağlı olarak muskarinik
ve nikotinik reseptörlerin aşırı uyarılmasına neden olup sonuçta kolinerjik sendroma
yol açarlar (Giordano ve ark., 2007).
Serbest radikaller hücrede ekzojen ve endojen kaynaklara bağlı olarak oluşan,
bir veya daha fazla eşleşmemiş elektrona sahip, kısa ömürlü, kararsız, düşük molekül
ağırlıklı moleküller olarak tanımlanırlar. Organizmalarda serbest radikaller ve
antioksidan savunma sistemleri arasında doğal bir denge söz konusudur. (Mercan,
2004).
Organizmada serbest radikal ve reaktif oksijen türlerinin (ROT) oluşumunun
ana kaynağı ksenobiyotikler ve ksenobiyotiklerin biyoaktivasyonu sonucu oluşan
ürünlerdir. Birçok maddenin serbest radikal oluşturarak oksidatif hasara neden
olduğu bilinmektedir. Ksenobiyotikler arasında önemli bir grubu oluşturan
pestisitlerin neden olduğu toksik etkilerin ortaya çıkarılmasında serbest radikal
oluşumunun önemli rol oynadığı bilinmektedir (Mercan, 2004).
Bazı çalışmalar organofosforlu insektisitlerin toksisite mekanizmasında
önemli bir komponent olarak oksidatif stresi ortaya koymuşlardır. Organofosforlu
insektisitler serbest radikal oluşturma ve antioksidanlarla ya da reaktif oksijen
türlerini temizleyen enzimlerin yapısında da değişikliğe yol açarak oksidatif strese
neden olabilmektedir (Bagchi ve ark., 1995; Gültekin ve ark., 2001; Milatovic ve
ark., 2006; Dettbarn ve ark., 2006; Kovacic, 2003).
Serbest radikallerin hücrede proteinler, lipitler, karbonhidratlar, enzimler,
nükleik asitler ve DNA üzerine önemli etkileri olduğu rapor edilmiştir
(Büyükkokuroğlu ve ark., 2001; Hermes-Lima ve Zenteno-Savin, 2002; Damien ve
ark., 2004, Song, 2004). Serbest radikaller ve antioksidan savunma sistemi arasındaki
bu dengenin serbest radikaller yönüne kayması durumunda oksidatif stres meydana
gelir (Serafini ve Del Rio, 2004; Mercan, 2004 ).
Antioksidanlar endojen ve ekzojen kaynaklı olup, hem doğrudan hem de
dolaylı olarak ksenobiyotiklerin, ilaçların, kanser yapıcı ve toksik radikallerin
istenmeyen etkilerine karşı organizmayı koruyan maddelerdir. Bu antioksidan
2