Durgunoglu, H. T., Kulac, F., H., Oruc, K., Yildiz, R., Altugu, T ...

Zemin Mekanigi ve Temel Mühendisligi Dokuzuncu Ulusal Kongresi21-22 Ekim 2002, Anadolu Üniversitesi, EskisehirSIVILASMAYA KARSI JETGROUT YÖNTEMI ILE ZEMINISLAHINA AIT BIR VAKA ANALIZIH. T. Durgunoglu. 1 , H. F. Kulaç 2 , K. Oruç 3 , R. Yildiz 4 . T. Altugu 5 , C. Emrem 6ÖZETBu makalede Izmir/Tire O.S.B.’de insa edilen sigara fabrikasi sahasinin jetgrout yöntemiile islahi vaka analizi sunulmaktadir. Bölgenin jeolojisi anakaya üzerinde kolüvyon,alüvyon formasyonlari ve dolgu zeminden olusmaktadir. Saha 1.derece deprem bölgesiiçerisindedir. Fabrika temelleri kazikli, binanin zemine oturan dösemeleri ile diger hafifyapi temelleri altinda jetgrout kolonlar önerilmistir. Sivilasma riskine karsi sistematik,kolüvyon tabakasina kadar yaklasik 32,000m jetgrout kolon uygulamasi yapilmistir. Zeminislahi esnasinda jetgrout kolonlardan karot alimini, kazi yapilarak çap kontrolünü, yüklemedeneylerini, piston numune alicisi ile alinan numuneler üzerinde mukavemet deneyleriniiçeren kapsamli kalite kontrolü gerçeklestirilmistir. Sistemin insaasi öncesinde denemebölgesinde yapilan kalibrasyon çalismasinda teknik parametreler sahaya özel olarakbelirlenmistir.1. GIRISTire’de Organize Sanayi Bölgesi içerisinde bir sigara fabrikasi insa edilmesi planlanmisolup geoteknik müsavirlik, üstyapi projelendirme ve kontrolluk hizmetleri Ingiliz MottMac Donald firmasi tarafindan üstlenilmistir.Sözkonusu sahada yüzeysel temellerin mesnetlendigi temel zemininin tasima gücünüarttirmak ve sismik aktivitesi yüksek olan bölgede belirlenen sivilasma potansiyeliniortadan kaldirmak amacina yönelik olarak jetgrout yöntemiyle zemin islahi uygulanmistir.Zemin islahi uygulanan sahanin büyüklügü yaklasik 20,000m 2 olup ana fabrika binasi,idari bina, su ve yag tanklarinin bulundugu yardimci ünite binasini kapsayacak sekildeplanlanmistir. Zemin islah sisteminin insaasi esnasinda toplam kalite kontrolüuygulanmistir. Bu çalismada sahada uygulanan jetgrout kolon insaasinin proje, imalat veperformans kontrolü asamalari detayli olarak incelenmekte olup öncelikle zemin etüdleridogrultusunda gerçeklestirilen temel mühendisligi degerlendirmeleri verilecek olup,ardindan zemin islahi esnasinda gerçeklestirilen kalite kontrolü/kalite tayini uygulamasindaelde edilen test neticeleri islah edilmis zemin davranisini incelemeye yönelik olaraksunulacaktir.1 Müsavir, Prof., Ins. Müh. Bölümü, Bogaziçi Üniv. Bebek, Istanbul2 Proje Mühendisi, Genel Müdür, ZETAS, Istanbul; tel. 090 216 492 33013 Saha Mühendisi, ZETAS, Istanbul; tel. 090 216 492 33014 Proje Mühendisi, ZETAS, Izmir Bölge Müdürü; tel. 090 232 446 46865 Santiye Müdürü, John Laing International; tel. 090 212 284 39076 Proje Mühendisi, Dr., ZETAS, Istanbul; tel. 090 216 492 3301- 1 -

2.SAHANIN TARIFI2.1.Konum ve MorfolojiToplam fabrika sahasi yaklasik olarak 120,000 m 2 büyüklügündeki bir alani kaplamakta veKüçük Menderes alüvyonel havzasinda Izmir’in 70 km güneydogusunda Tire yakinlarindayeralmaktadir (bknz. Sekil 1). Sahanin güneydogu ve kuzeyinde küçük tepeler mevcut oluporijinal saha topografyasi kuzeydogu yönünde alçalmaktadir. Sahanin dogu sinirinda küçükbir dere akisi mevcuttur. Sahada düz bir topografya elde etme amacina yönelik kazi-dolguislemleri gerçeklestirilmistir.2.2.Bölgesel JeolojiBölgenin jeolojisi metamorfik anakaya üzerine yeralan alüvyonel katmanlardanolusmaktadir. Anakaya üzerinde asagidan yukariya dogru, kati kumlu kilden olusankolüvyon, kumlu çakil-kil ara tabakali mikali siltlerden olusan alüvyon formasyonlari ilekumlu siltli bir matrise sahip bloklar içeren dolgu zemin mevcuttur. Saha içerisindekialüvyon tabaka kalinligi 12m’ye ulasmaktadir. Yeralti suyu seviyesi dolgu tabanindanitibaren 4.7m derinlikte olarak ölçülmüstür. Saha 1. derece deprem bölgesi içerisindeyeralmaktadir. Sahanin yerel jeolojisi ardalanmali Paleozoik yasli metamorfik kayaçlarüzerinde yeralan Tersiyer veya Kuvaterner kolüvyon ve Kuvaterner alüvyon birimlerdenolusmaktadir. Alüvyon birimler Küçük Menderes nehri ve kollarinin sedimanlari olupgenel itibariyle silt, az miktarda kum ve kil boyutunda malzeme içermektedir. Tirecivarinda gözlenen alüvyon koni kalinliklari 180.0m’ye ulasmakta olup tabankaya isegenel itibariyle birbiriyle geçisli gnays, klorit mika ve kuvars sistlerden ve mermerdenolusmaktadir.2.3.SismisiteBölgedeki ana faylanmayi olusturan Küçük Menderes horst ve graben sistemleri dogu-batidogrultuludur. Ilaveten bölgede kuzeydogu-güneybati dogrultulu ikincil faylanmalar damevcuttur. Saha 1998 tarihli “Afet Bölgelerinde Yapilacak Yapilar Hakkinda Yönetmelik”dogrultusunda 1. derece deprem bölgesinde yeralmakta olup Modifiye Merkaliderecelendirmesine göre ise en üst risk kategorisinde olarak tariflenmistir. Izmir ve yakinçevresinde 1881 ve 1986 yillari arasinda Richter ölçegine göre 4.2 ila 7.0 arasinda degisenbüyüklüklerde toplam 329 deprem gözlenmistir. Bu depremlerin merkez konum vebüyüklükleri Sekil 1’de gösterilmektedir. Sonuç olarak 50 yillik bir proje ömrü için 7.5büyüklügündeki bir depremin gerçeklesme ihtimali %10 olarak belirlenmistir. Ayricaprojelendirmede kullanilacak pik deprem ivmesi 0.40g olarak alinmistir.2.4.TesisProje kapsaminda 70mx200mm ebadinda, genis açiklikli çelik konstrüksiyon bir fabrikabinasi, iki katli idari bina ve jeneratör, su ve yag tanklarinin bulundugu yardimci ünitebinasini insasi planlanmistir. Fabrika içerisinde kolon yükleri düsey dogrultuda 400 kN ila1500 kN arasinda yatay dogrultuda ise 60 kN ila 110 kN arasinda degismektedir.- 2 -

Proje sahasi1881 ve 1986yillari arasindaIzmir ve çevresindeolusan depremlerDeprem büyüklügü 4.2

Alüvyon formasyonun dane boyu dagilimi analizleri neticesinde, ince dane yüzdesisiltlerde minimum % 35, kumlarda minimum %25 , killerde ise minimum %50 olarakbelirlenmistir. Plastisite indisi degerleri %10 ila %20 arasinda degismekte, drenajsiz kaymamukavemeti degerleri 50 kN/m 2 mertebesindedir. Zemin etüdü konumlari ayni zamandakolüvyon tabakasi derinligini de gösteren vaziyet plani (Sekil 2) üzerinde verilmektedir.Yardimciünite binasiFabrika binasiIdari binaSekil 2. Tesisin vaziyet plani4.TEMEL MÜHENDISLIGI DEGERLENDIRMELERI4.1.Yüzeysel ve Derin TemellerInsaasi planlanan tesisin vaziyet plani dikkate alindiginda yüzeysel temellerin oturdugutabaka dolgu veya alüvyon birim olmaktadir. Dolayisiyla tekil veya serit temeller içinzemin emniyet gerilmesi degeri toplam (1 MPa)soketli kazikli temeller önerilmistir. Saha etüdlerinden elde edilen SPT ve kaya mekanigilaboratuvar deneyleri sonucunda 1500 kN mertebesindeki düsey yük altinda 90 cmçapindaki kazikli temel altindaki oturmalar 20-35mm ile sinirli kalmaktadir.4.2.Zemin SivilasmasiMevcut zemin verileri ile gerçeklestirilen zemin sivilasmasi analizleri neticesinde, projedeprem ivmesi altinda sahada mevcut alüvyon zeminlerin sivilasmaya karsi güvenlikfaktörü degerlerinin 0.4 mertebesinde belirlenmis olup, sivilasmayi baslatacak depremivmesinin ise 0.17 mertebesinde oldugu tahmin edilmektedir. Fabrikanin kuzeydogu kösesialtinda sivilasma sonrasi 300mm mertebesinde bir oturmanin, 500mm mertebesinde ise biryatay deplasmanin olusmasi beklenmektedir. Sonuç olarak genel itibariyle sahada insaedilecek gerek yüzeysel gerekse de derin temeller açisindan, sahada mevcut alüvyon- 4 -

zeminlerde proje deprem yüklemesi altinda olusacak yumusama etkisini minimize etmekve yükleri alt seviyelerde yeralan daha sert kolüvyon zeminlere transfer edebilmekaçisindan zemin islahi uygulamasi yapilmasi önerilmistir.4.3.Zemin Islahi AlternatifleriSahada uygulanabilecek zemin islahi metodlari arasinda dinamik kompaksiyon, önyükleme, vibro-kazik, jet-grout kolon, derin zemin karistirmasi, kazi-yerdegistirmemetodlari degerlendirilmis olup uygulanabilirlik, iyilestirme etkinligi açisindan zeminkosullari, bütçe ve uygulamaya iliskin yerel tecrübenin varligi dikkate alinarakkarsilastirilmistir.Sonuç olarak, jet-grout kolon insaasi zeminin içerdigi mika oraninina en az hassas olanmetod olmasi dolayisiyla mevcut zemin kosullarinda uygun zemin islahi metodu olarakönerilmistir. Saha için belirlenen oturma degerlerinin zemin islahi sonrasi %50mertebesinde azalmasi beklenmektedir. Ayrica jetgrout ile zemin islahi, zeminin rijiditesiniartiracak olup buna bagli olarak da zeminin dogal frekansi artarak dogal periyodu uzunyapilar altinda zemin büyütme etkisinin azalmasi beklenmektedir.5.JETGROUT ile ZEMIN ISLAHI5.1.GenelSahada tespit edilen sivilasma riskini ortadan kaldirmaya ve yüzeysel temellerin oturdugutemel zeminini güçlendirmeye yönelik en etkin zemin islahi metodu olarak zemin kosullarive bölgesel olarak uygulanilan teknolojiler de dikkate alinarak jetgrout metodu en uygunmetod olarak belirlenmistir. Önerilen zemin islahi uygulamasinda, jetgrout kolonlarla islahedilmis zemin üzerinde iyi derecelenmis granüler malzeme ve tabakalar seklinde geogridmalzeme ile bir yük transfer platformu olusturulmaktadir. Ön zemin islahi sistemiprojesinde yerdegistirme orani A r =0.23 degerini saglayacak sekilde merkezden merkeze2.1 m mesafeli 80 cm çapinda kolon uygulanmasi öngörülmüstür. Ayrica teknik sartnamedogrultusunda jetgrout kolonun kesit mukavemetini belirlemeye yönelik yapilacak alti ayrideney sonucunda belirlenecek ortalama serbest basinç mukavemeti degerinin minimum 1MPa (10 kg/cm 2 ) ve herbir deney için minimum 0.6 MPa (6 kg/cm 2 ) olmasi gerektigibelirtilmistir. Ancak yine teknik sartname uyarinca ön deneme testleri sürecinde yapilacakkalibrasyon ve kontroller sonucunda saha genelinde uygulanacak jetgrout sistemine kararverilecektir.5.2.Ön Deneme Bölgesi TestleriDeneme bölgesindeki testler iki asamada gerçeklestirilmis olup deneylerde projede yüktasiyici olmayan kolonlar kullanilmistir. Ilk asamada jetgrout kolonlar farkli jetingparametreleri kullanilarak imal edilmis olup daha sonra nihai uygulama parametrelerinibelirlemek açisindan kazilarak kesit boyut kontrolü yapilmistir. Ikinci asamada ise bubelirlenen parametreler kullanilarak imal edilen kolonlarin kalite kontrolü muhtelifdeneylerle gerçeklestirilmistir. Deneme bölgesinde yapilan testler azami yükü belirlemeküzere yapilan bes adet yükleme deneyini, çap kontrolü için kolonlarin ilk üst 3 ila 6m’sinin kazilarak kontrolünü, ve mukavemet deneyleri için kolonlardan minimum 100 mmçapinda karot alimasini içermistir. Ayrica kolüvyon zemin içerisinde farkli soket- 5 -

oylarinin etkisini arastirmak üzere farkli uzunluklarda kolonlar imal edilmistir. Önprojede “standart” kolon boyu, kolüvyon tabakasi içerisinde 0.5 m soketlenen kolon boyuseklinde tariflenmis olup alüvyon/kolüvyon zemin arayüzeyinin seviyesini ve zeminkosullarini belirlemek için sondaj yapilmistir. Ayrica ön test bölgesinde, jetgroutuygulamasi esnasinda olusacak oturma ve kabarmalari gözlemlemek amaciyla yüzeyselgözlem röperleri teskil edilmistir.Deneme testleri kapsaminda on farkli set parametre kullanilarak on adet standart boydajetgrout kolon imalati yapilmis olup sözkonusu kolonlarin üç adeti Jet-1 (mono fluid) veyedi adeti ise Jet-2 (double fluid) metoduyla teskil edilmistir. Ilk alti kolon (C ila I) imaledildikten sonra kalite kontrolü deneyi verilerine göre enjeksiyon parametreleri revizeedilmis olup son dört kolon (C’, I’, O, P) yeni parametrelerle imal edilmistir. Parametrelerbasinç, enjeksiyon meme çapi, geri çekim hizi, rotasyon hizi ve çimento oranidir. Imaledilen ilk sekiz kolon 3.0m derinlikte, Jet-1 ve Jet-2 metodlariyla imal edilen diger ikikolon ise (C’ ve P’) 6.0m derinlikte kazilarak kontrol edilmistir. Bu asamada kazilankolonlardan elektrikli el karot makinasi ile muhtelif seviyelerden 93 mm çapinda karotnumuneler alinmistir. Ayrica konvansiyonel rotari, karotlu delgi yöntemi ile teskil edilenjetgrout kolonu tam boy kontrol edilmistir. Tablo 2’de herbir kolon için uygulananenjeksiyon parametreleri özetlenmektedir.Set /jg NoTablo 2. Ön Deneme Bölgesinde Uygulanan Enjeksiyon Parametreleriφ80 cm çapinda kolon için enjeksiyon parametreleriJeting w/cBasinç,rotasyon Enj.meme Ön yikamametodubarhizi, rpm çapi, mmçimentodozaji,kg/m 3Geriçekimhizi,cm/dak1/C Jet-2 1.0 300 400 67 20 2x2.5 Yok2/E Jet-2 1.2 300 450 91 20 2x3.0 Yok3/F Jet-1 1.0 300 500 48 20 2x2.0 Yok4/G Jet-1 1.0 350 500 50 20 2x2.2 Yok5/H Jet-2 1.0 325 400 63 20 2x2.5 Yok6/I Jet-2 1.0 350 400 56 20 2x2.5 Var1’/C’ Jet-2 1.0 300 400 67 50 2x2.5 Var6’/I’ Jet-2 1.0 350 400 56 50 2x2.2 Var7/O Jet-2 1.5 300 350 45 50 2x2.5 Var8/P Jet-1 1.5 250 550 43 50 2x2.0 Var5.3.Zemin Islahi Öncesinde Ön Deneme Bölgesi Test SonuçlariDeneme bölgesinde ilk alti kolonun imalatindan sonra kolonlar gözlemsel kontrol içinkazilmistir. Burada Jet-2 yöntemiyle teskil edilen kolonlarin Jet-1 yöntemiyle teskil edilenkolonlara kiyasla daha heterojen bir yapi gösterdikleri, Jet-1 yöntemiyle teskil edilenkolonlarda mevcut zeminin çimento serbeti ile homojen bir sekilde karismis oldugugözlenmistir. Jet-2 metoduyla teskil edilmis kolon çaplari genel itibariyle projedeöngörülen 80 cm’in üzerinde ve 110 cm’e ulasacak sekilde elde edildigi gözlenmis olupJet-1 metoduyla teskil edilen kolon çaplarinin ise 55-60 cm ile sinirli kaldigi belirlenmistir.Ayni zamanda elde edilen düsük karot yüzdesi ve düsük kesit basinç mukavemeti degerleride Jet-2 yöntemiyle teskil edilen kolonlarin heterojen yapisinin diger bir göstergesidir. Sondört kolon, C’, I’, O ve P revize parametrelerle (devir hizi artirilarak 10 rpm yerine 50 rpmile), enjeksiyon öncesi ön yikama ve 6 m 3 /saat’lik hava çikis hizi (original degerin yaklasikyarisi) uygulanarak homojen bir yapi ve daha düsük çapta kolon elde etmeye yönelikolarak Jet-2 metodu ile teskil edilmistir. Ayrica Jet-1 metodu ile 80 cm çapindan büyük- 6 -

kolon elde edilebilirligini kontrol etmek için P kolonu, ön yikama ve 550 bar degerindekiarttirilmis enjeksiyon basinci ile insa edilmistir. Sonuç olarak farkli parametrelerin eldeedilen kolon çapinda ve kesit basinç mukavemet degerindeki etkisi Sekil 3’degösterilmektedir. Ayrica kazilan jetgrout kolonlarindan (Jet-2 metodu ile C’, Jet-1 metoduile P) alinan görüntüler ise Sekil 4’de verilmistir.basinç mukavemeti, kg/cm 26050Jet-2 Jet-140302010050 60 70 80 90 100 110 120 130jetgrout kolon çapi, cmbasinç mukavemeti kg/cm 26050Jet-2 Jet-1403020100100 200 300 400 500 600 700 800çimento dozaji, kg/m 3Sekil 3. Ön deneme bölgesindeki Jet-1 ve Jet-2 uygulamalariSonuç olarak enjeksiyon parametrelerinin revizyonu ile imal edilen son dört kolonunoldukça homojen yapida va daha az bosluk oranina haiz oldugu gözlenmistir. P kolonununzemin seviyesinden itibaren 6.0m derinlige kadar olan kesimi kazilmis olup bu kesimdekikolon çapi 65-76 cm arasinda degisken olarak ölçülmüstür. Diger bir taraftan C’ ve I’kolonlari Jet-2 metodu ile imal edilmis olup 80 cm’den büyük ve derinlikle degisken çaplarelde edilmistir. Zemin kosullarindan ötürü çapin hedeflenen degerden daha büyük olarakelde edilmesi kesit mukavemetinin, birim alana düsen çimento miktarinin azalmasina bagliolarak azalmasina sebeb olmaktadir. Ön deneme bölgesinde gerçeklestirilen yüklemedeneylerinin sonuçlari Sekil 5’de verilmektedir. Buradan görülebilecegi üzere Jet-1 ve Jet-2 metodlari ile olusturulan kolonlarin yük tasima kapasiteleri benzer olmakla birliktegözlenen deformasyonlar Jet-2 metodunda yaklasik 2 kat fazladir.Sekil 4. Kazilan jetgrout kolonlardan görüntüler5.4.Projelendirme Önerileri/RevizyonlariC’ C’PDeneme bölgesi testleri isiginda, Jet-2 metodu ile imal edilen jetgrout kolonlarindakullanilacak, proje kriterlerine en uygun sonucu veren parametre seti, 1’ olarakbelirlenmistir (kolon C’). Bu sekilde imal edilen kolonlarda gözlenen kolon çapi 0.80 ila- 7 -

1.20 m arasinda degisken, basinç mukavemet degerleri ise 3 ila 35 kg/cm 2 arasindadegisken olup basinç mukavemeti degerleri çapi 0.90 m’ye kadar olan kolonlarda genelitibariyle 10 kg/cm 2 den büyük olarak elde edilmistir. Diger bir taraftan 9 nolu parametreseti (kolon P) Jet-1 metodu ile imal edilen jetgrout kolonlarinda kullanilacak, projekriterlerine en uygun sonucu veren parametre seti olarak belirlenmistir.deformasyon (mm)80.070.060.050.040.030.020.010.00.0Kolon B/Jet-1Kolon M/Jet-20100200300400500600700800900yük (kN)Sekil 5. Yükleme deneyi sonuçlariBu sekilde imal edilen kolonlarda gözlenen kolon çapi 0.60 ila 0.70 m arasinda degisken,basinç mukavemet degerleri ise genel itibariyle 20 kg/cm 2 (2 MPa) dan büyük olarak eldeedilmistir.Sonuç olarak, ön projede öngörülen ayni alan degistirme oranini saglayacak sekilde Jet-1veya Jet-2 metodu ile iki farkli jetgrout kolon imalat sistemi önerilmistir. Jet-2’de kolonçapi 80-150cm, üçgensel grid ara mesafesi 2.10m, Jet-1’de ise kolon çapi 60-75cm,üçgensel grid ara mesafesi ise 1.82/1.84m olarak seçilmistir. Ayni zamanda farklialternatifler arasinda, sahada gerçeklestirilen uygulamanin esas amacinin sivilasma riskinekarsi oldugu dikkate alinarak standart boydaki kolonlarin Jet-2 metoduyla ve merkezdenmerkeze 2.1 m mesafeli üçgensel dagilimda insa edilmesi seklindeki uygulamaninyapilmasi kararina varilmistir (yardimci ünite binasi altinda uygulanan jetgrout kolonlarayni zamanda yük tasiyici elemanlar olarak da çalismaktadir). Sonuç olarak proje kriterleribüyük çapta imal edilen kolonlarda kesit basinç mukavemetinde bir miktar azalma olacagidikkate alinarak revize edilmistir.6.ZEMIN ISLAHI ESNASINDA KALITE KONTROLÜ ve KALITETAYINIÖn deneme bölgesinde yapilan testleri takiben belirlenen nihai enjeksiyon parametreleri ilesaha genelinde zemin islahi uygulamasi gerçeklestirilmistir. Teskil edilen kolon üst ve altkotlarina bagli olarak dokuz (9) farkli islah zonu (A ila G) tariflenmistir. Kolon boylarikolüvyon üst seviyesine bagli olarak 3.4 m ila 8.4 m arasinda degiskendir. Sonuç itibariylesözkonusu fabrika sahasinda zemin islahi projesi kapsaminda toplam 3596 adet jetgroutkolonu teskil edilmistir.Zemin islahi islerinin kalite kontrol programi kapsaminda, laboratuvarda serbest basinçmukavemetini belirlemek üzere jetgrout kolon kesitinden islak ve karot numuneleralinmistir. Islak numune alimi özellikle A.B.D.’de ve Ingiltere’de karot alimina veya- 8 -

yerinde deney yapilmasina alternatif olarak yapilan bir etkili uygulamadir. Bu uygulamadajetgrout teskilinin hemen ardindan (ilk 60 dakika içerisinde) piston numune alicisikullanilarak istenilen derinlikten numune alinmaktadir. (Bell v.d. 1994). Bu alinannumuneler silindirik test kaliplarina yerlestirilmekte daha sonra belirli bir kür sürecitamamlandiktan sonra test edilmektedir. Bu metod özellikle düsük mukavemetteki jetgroutkolon malzemesinin test edilmesinde kullanilmaktadir.Sahada piston numune alicisi ile elde edilen numuneler genel itibariyle jetgrout kolonungenis çaptaki kesiminden (120-150cm) alinmis olup en düsük çimento dozajini temsiletmektedir. Basinç mukavemeti deney sonuçlari (degerlerin kür süresi ile degisimini degösterecek sekilde) Sekil 6’da sunulmustur. Literatürde kesit mukavemetinin zamanladegisimine iliskin kisitli bilgi mevcuttur. Ancak mevcut saha ve laboratuvar verileriisiginda enjeksiyonu takiben basinç mukametinin hizli bir sekilde gelistigi ve zamanla çokbüyük bir degisim göstermedigi görülmüstür. Sekil 6’dan görülecegi üzere basinçmukavemeti degerleri genel itibariyle 0.3 ila 1.0 MPa arasinda degismekte ve genis çaptakikolonlar için önerilen kesit mukavemeti proje kriterini saglamaktadir.Kalite kontrol deneyleri ayni zamanda sistematik enjeksiyon serbeti indeks testlerini vejetgrout imalat parametrelerinin kontrolünü içermektedir. Ayni zamanda enjeksiyonkarisimi Marsh konisi ile özgül agirlik ve viskozite ölçümü ile kontrol edilmistir.Kolonlarin kazilmasi esnasinda ortagonal olarak dört farkli yönden fotograflama ve her bir0.5 m’de olmak üzere çap ölçümü yapilmis ve dökümante edilmistir. Zemin islahisisteminin insaasi esnasinda proje jetgrout kolonlari üzerinde 11 adet düsey yüklemedeneyi yapilarak seçilen tasima kapasiteleri ve deformasyon davranisi kontrol edilmistir.330 kN yük altinda ölçülen oturma degerleri 1.7 mm ila 8.6 mm arasinda degisken olupproje kriterlerine uygundur.basinç mukavemeti,kg/cm 250.040.030.020.010.00.00 10 20 30 40 50 60süre, günSekil 6. Basinç mukavemetinin zaman ile degisimi7.SONUÇBu çalismada sunulan vaka analizi ile sözkonusu sigara fabrikasi sahasi zeminin jetgroutyöntemi ile islahi öncesinde yapilan kapsamli ön deneme bölgesi testlerinin, uygulamaprojesi parametrelerinin belirlenmesinde ve bu parametrelerin kalibrasyonu bakimindanönemi vurgulanmaktadir. Deneme bölgesi testlerinde Jet-1 yöntemiyle olusturulankolonlarin Jet-2 yöntemi ile teskil edilen kolonlara oranla daha yüksek kesit mukavemetinehaiz oldugu ve benzer kosullardaki yükleme deneylerinde daha az oturmalar ölçüldügübelirlenmistir. Ancak sahadaki zemin islahinin esas olarak zemin sivilasmasi riskine karsiolarak yapildigi ve dolayisiyla statik yükleme kosullarindaki tasima gücü ve deformasyondavranisinin ikincil öneme haiz oldugu dikkate alindiginda, gerekli yer-degistime oraninisaglayacak sekilde uygulanan ve daha büyük çapli kolon teskilini saglayan Jet-2 yöntemi- 9 -

saha için uygun metod olarak tercih edilmistir. Sonuç olarak sigara fabrikasi sahasindauygulanan detayli parameter seçim yöntemi ve kapsamli kalite kontrol/kalite tayiniuygulamalari ile zemin islahinin basarili bir sekilde gerçeklestirilmesi saglanmistir.KAYNAKLARBell, A. L., Burke, G. K., (1994). “Üçlü jetgrout system ile islah edilmis zeminde basinçmukavemeti”, Grouting in the ground, Thomas Telford.Mott Mac Donald (2001). “Project 2000 Tire, Türkiye, Geoteknik DegerlenirmelerRaporu”.Zetas Zemin Teknolojisi A.S. (2001). “Sigara Fabrikasi, Tire-Ön Deneme Bölgesi Test veJetgrout ile Zemin Islahi Nihai Raporu”.Ninth Turkish Congress on Soil Mechanics and Foundation Engineering21-22 October 2002, Universtiy of Anadolu, Eskisehir, TürkiyeA CASE HISTORY of GROUND TREATMENT withJETGROUTING AGAINST LIQUEFACTION, FOR ACIGARETTE FACTORY in TURKEY7H. T. Durgunoglu. 1 , H. F. Kulaç 2 , K. Oruç 3 , R. Yildiz 4 . T. Altugu 5 , C. Emrem 6SUMMARYThis case study reports the application of jetgrouting as the ground treatment method forthe construction of a cigarette factory in Tire located in the west of Turkey. Total treatmentarea covers approximately 20,000 m 2 and designed to house a factory building of widespan steel framed design, administration building and utilities building. The site situatedwithin the Kucuk Menderes alluvial plain, 70 km south-east of Izmir and classified asbeing within the 1 st Degree Earthquake Zone. Stratigraphy of the site was shown tocomprise made ground alluvial and colluvial deposits above bedrock. Bored pilefoundations are implemented for the factory building. The slab-on-grades of the factorybuilding and some auxiliary buildings are supported only on jetgrout columns. Theliquefaction risk beneath all buildings is eliminated by approximately 32,000 m ofsystematic jetgrouting reaching down to colluvium layer. An extensive testing programmeconsisting of coring, exhumation, piston-sampling for compression testing and full-scaleload tests was performed for the quality control of jetgrout column construction. A sitespecific detailed calibration survey of the jetgrouting technique with various parameterswas implemented at the beginning of the works.1 Consultant, Prof., Dept. of Civ. Engrg., Bogazici Univ. Bebek, Istanbul, Turkey2 Project Engineer, General Director, ZETAS, Istanbul, Turkey; phone 090 216 492 33013 Site Engineer, ZETAS, Istanbul, Turkey; phone 090 216 492 33014 Project Engineer, ZETAS, Izmir Branch Manager, Turkey; phone 090 232 446 46865 Site Manager, John Laing International; phone 090 212 284 39076 Project Engineer, Dr., ZETAS, Istanbul, Turkey; phone 090 216 492 3301- 10 -