Untitled - Küre Dağları Milli Parkı

Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu (Küre Dağları Milli Parkı), WWF-Türkiye, 2010Raporu hazırlayan: Hasan KırmızıtaĢ, WWF-Türkiye DanıĢmanıKapak fotoğrafı: Küre Dağları Milli Parkı (Hasan KırmızıtaĢ)Coğrafi Yapı 3Ġklim 4Stratigrafik Jeoloji 7Paleozoik 8Mesozoik 9Yapısal Jeoloji ve Jeolojik Tarihçe 12Karstik Yapıların OluĢum Mekanizması ve Milli Park Alanındaki Yayılımı 16Küre Dağları Milli Parkın Karst Morfolojisi OluĢumunu Sağlayan Etkenler 17Bölgedeki Jeolojik ve jeomorfolojik Yapının Doğa Koruma Açısından Önemi 18Akarsular 20Devamlı akarsular 20Mevsimsel akarsular 29Yüzey suları potansiyeli 29Kaynaklar 30Yeraltı suyu Potansiyeli 32Suların Kimyasal Özellikleri 33Suların Kullanımı 33HES Projelerinin KDMP Alanına Etkileri 40Ġnaltı KireçtaĢlarında Yapılacak Kazılar Nedeniyle Milli Park Alanında OluĢabilecek Tehditler 42

ġekil 1. Ġnceleme alanı bulduru haritasıġekil 2. Bartın Ġli yağıĢ verileriġekil 3. Bartın yağıĢ istasyonu eklenik yağıĢ grafiğiġekil 4. Küre Dağları Milli Park alanı sadeleĢtirilmiĢ jeoloji haritasıġekil 5. Ġnceleme alanının genelleĢtirilmiĢ stratigrafik kesitiġekil 6. Küre Dağları Milli Park alanı ve yakın çevresi tektonik haritasıġekil 7. Ilgarini Mağarası Ģematik kesitiġekil 8. Valla Kanyonunun oluĢum mekanizmasının Ģematik görünümüġekil 9. Küre Dağları Milli Park Alanı hidrolojik ağ sınırıġekil 10. Devrekani Çayı yıllık akım grafiğiġekil 11. Koca Irmak Çayı yıllık akım grafiğiġekil 12. Aydos Çayı yıllık akım grafiğiġekil 13. Ulus çayı yıllık akım grafiğiġekil 14. Arıt Çayı Yıllık akım grafiğiġekil 15. Ġnaltı kireçtaĢları kaynak boĢalımlarının Ģematik kesitiġekil 16. Ilıca Regülatörü, Ġletim tüneli ve HES bulduru haritası ile Ģematik jeoloji kesitġekil 17. Ġnaltı kireçtaĢlarında tünel açılması halinde oluĢabilecek olası YAS tablası(yandan görünüm)ġekil 18. Ġnaltı kireçtaĢlarında tünel açılması halinde oluĢabilecek olası YAS tablası (önden görünüm)Tablo 1. Bartın Ġli Ortalama yağıĢ değerleriTablo 2. KDMP alanı içinde yer alan devamlı akarsuların uzunluk tablosuTablo 3. Devrekani çayı (13-07 AGĠ) Aylık Doğal akımları (m 3 /s)Tablo 4. Koca ırmak Deresinin (CĠDE Ç.) (13-52 AGĠ) Aylık doğal akımları (m 3 /s)Tablo 5. Aydos Çayı (13-31 AGĠ) Aylık Doğal Akımları (m 3 /s)Tablo 6. Ulus Çayının (13-14 AGĠ) aylık doğal akımları (m 3 /s)Tablo 7. Arıt Çayının (13-49 AGĠ) Aylık Doğal Akımları (m 3 /s)Tablo 8. Mevcut istasyon verilerine göre KDMP alanı yüzey suyu potansiyeliTablo 9. KDMP alanı su örnekleri analiz sonuçlarıFoto 1. Foto 1. FliĢ karakterli Çakraz formasyonuFoto 2. Sarp yükseltileri oluĢturan Ġnaltı kireçtaĢlarıFoto 3. FliĢ karakterli geçirimsiz Ulus FormasyonuFoto 4. Aydos Çayı alüvyonları (Cide-Samsun karayolu köprüsünden)Foto 5. Ġnaltı kireçtaĢlarında oluĢmuĢ fay aynasıFoto 6. Koca Irmak çayından bir görünüm (Gökçeler Köyü civarı, 29.08.2010)Foto 7. Aydos Çayı dere yatağı (Cide-Sinop karayolu köprüsü ayağı, 29.08.2010)Foto 8. Arıt Çayı dere yatağı ve Arıt Çayından regülatör ile kanala alınan suFoto 9. Ulukaya su kaynağının mevsimsel boĢalım kotlarıFoto 10. Çöpbey Köyü su kaynağı deposu (Ġller Bankası tarafından yaptırılmıĢtır)Foto 11. Su örneğinin alınmasından bir görünümFoto 12. KDMP alanında Ġnaltı kireçtaĢlarında iĢletilen taĢ ocağından bir görünüm

Bölüm 1: Öz BilgiKüre Dağları Milli Parkı, Türkiye’nin kuzeyindeki KuzeyAnadolu Dağ Sisteminin bir parçasını oluĢturan KüreDağları’nın batı ucunda, Kastamonu, Bartın illerisınırları içerisinde yer alır. Küre Dağları Milli Park alanı;karstik arazi yapısı, olağanüstü kanyonları, mağaraları,akarsu ağı, ormanları, yaban hayatı ile doğa korumaaçısından fevkalade önemli bir yere sahiptir.Yörede kıĢlar soğuk, yazlar nispeten ılık olmakla beraber iç kesimlere gidildikçe iklim sertleĢir. YağıĢkıyı kesimlerde bol, iç kesimlerde azdır. Ġç kesimlerde ortalama yağıĢ miktarı 438 mm ile Türkiyeortalamasının (642,3 mm) altındadır. Kıyı bölgesinde yer alan Bartın ili yağıĢ istasyonu verilerine göreise ortalama yıllık yağıĢ miktarı 1041,1 mm/yıl kadardır.Ġnceleme alanında en altta Permiyen-Triyas yaĢlı Çakraz formasyonu, üstte Jura-Alt Kretase yaĢlıĠnaltı Formasyonu ve daha üstte ise Üst Kretase yaĢlı Ulus Formasyonu yer almaktadır. Dere ve vaditabanlarında ise Kuvaterner yaĢlı alüvyonlar mevcuttur. KireçtaĢı ve dolomitten oluĢan ĠnaltıFormasyonu yörenin en önemli akiferi olup havzaya düĢen yağıĢları adeta bütün yıl boyunca regüleederek Milli Park alanında suyun dolaĢımına imkan vermektedir. Söz konusu bu kireçtaĢı akiferi dik vesarp bir topografyaya sahip olduğundan sondaj kuyuları ile yeraltı suyu üretimine imkanvermemektedir. Akiferden yeraltı suyu boĢalımı, kaynaklar vasıtası ile olmaktadır.Ġnceleme alanında dantritik bir akarsu ağı mevcut olup, Devrekani, Aydos, Arıt ve Ulus akarsuları bellibaĢlı sulu derelerdir. Kurak mevsimlerde derelerde akıĢa geçen sular baz akımlardan ibaret olupDevrekani Çayı (2-3 m3/s) hariç diğer akarsuların debileri (30-60 l/s) çok düĢmektedir. Ġncelemealanındaki su rezervinin çok az bir kısmı yerleĢim birimlerinin içme-kullanma suyu ihtiyacınıntemininde ve dere yataklarında oluĢmuĢ tarım arazilerinin sulanmasında kullanılmaktadır.Küre Dağları Milli Park alanı yüksek yağıĢ potansiyeline (1041,1 mm/yıl) sahip olduğundan buyağıĢlardan faydalanılarak enerji üretmek amacıyla birçok Hidroelektrik Santral (HES) ProjesigerçekleĢtirilmek istenmektedir. HES tesislerinin gerçekleĢebilmesi için akifer özelliğine sahip ĠnaltıkireçtaĢlarında patlatma ile su iletim tüneli, kanalı, cebri boru vb. yapıların inĢa edilmesi halinde buyapıların civarında, bütün yıl boyunca mevcut olan su dolaĢımının azalması ve hatta yok olmasıkaçınılmazdır.Ġnceleme alanında Ġnaltı kireçtaĢlarından boĢalan kaynak sularından ve yukarıda sözü edilenakarsulardan kurak mevsim sonunda su örnekleri alınarak analizleri yapılmıĢ ve halen bu sularınkirlenmediği görülmüĢtür. Ancak Milli Park alanındaki yerleĢim birimlerinin evsel ve kanalizasyonatıklarından ve çöp depolama sahalarında oluĢan kirliliklerin kısa sürede yüzey sularını, uzun vadedeyeraltı sularını kirletmesi kaçınılmazdır.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 1

Bölüm 2: Kapsam ve Yöntem“Orman Koruma Alanları YönetimininGüçlendirilmesi Projesi” kapsamındahazırlanmıĢ olan bu çalıĢmanın hedefi, KüreDağları Milli Parkı için su kaynaklarının havzabazındaki durumunun ve yönetimi ile ilgilikararların belirlenmesidir.Küre Dağları Milli Parkı alanında ve tampon bölgede yer alan genel jeolojik yapıları tanımlamak, bujeolojik yapıların hidrojeolojik özelliklerini belirlemek, önemli su havzalarının sınırlarını belirleyerekbu sınırlar içinde kalan su potansiyelini ortaya koymak çalıĢmanın esas amacını oluĢturmaktadır.Ayrıca bu çalıĢmada; Milli Park’ın oluĢmasında büyük etken olan karstik kireçtaĢlarının oluĢumu,yayılımı, karstik özellikleri tanımlanmaya çalıĢılmıĢ, su yönetimi açısından büyük önem taĢıyanhavzanın su potansiyeli araĢtırılmıĢtır. Ġnceleme alanını kapsayan proje alanının jeolojisi vejeomorfolojisi ile bunun doğa koruma açısından önemi de araĢtırılarak, Küre Dağlarının karstikpeyzajının korunması konusunda güçlü ve zayıf noktalar tanımlanmaya çalıĢılmıĢtır. Bu çalıĢmadaayrıca, Milli Park sınırları içinde Milli Park’a hayat veren akarsular üzerinde inĢa edilecek enerjiüretme amaçlı su yapılarının, özellikle akifer yapılarının niceliği ve niteliğine olası etkileri mevcutbilgiler ve arazide yapılan gözlemsel çalıĢmalar ile belirlenmeye çalıĢılmıĢtır.ÇalıĢma kapsamında mevcut verilerin değerlendirilmesi ve arazi çalıĢmaları ile aĢağıdaki hususlaraydınlatılmaya çalıĢılmıĢtır; Milli parkın coğrafik ve morfolojik yapısı, Meteorolojik verilerin değerlendirilmesi, Bölgenin jeolojik ve hidrojeolojik durumunun ortaya konulması, Akifer (su taĢıyan jeolojik tabakalar) yapıların özelliklerinin belirlenmesi, Belirlenebilecek uygun nitelik ve nicelikteki kaynak suları oluĢum mekanizmasının ve korumasahalarının ortaya konulması, Akiferlerin yeraltı suyu rezerv bilançolarının ve su kimyasının belirlenmesi, Yüzey sularının niteliklerinin ve niceliklerinin ortaya konulması, Yeraltısuyu ve yüzey sularının kullanım amaçları ve miktarları, Su kaynaklarına olası kirlilik tehditleri.Ayrıca;Bölge dahilinde yapılmıĢ ve yapılacak su yapılarının (baraj, gölet HES vb) Milli Park’a olası tehditleriirdelenmeye çalıĢılmıĢtır.ÇalıĢma esnasında öncellikle DSĠ, MTA, DHKV (WWF-Türkiye), Doğa Koruma ve Milli Parklar GenelMüdürlüğü tarafından yapılan konu ile ilgili çalıĢmalar temin edilerek büroda değerlendirilmiĢ ve eĢzamanlı olarak arazide makro düzeyde jeolojik, hidrojeolojik, su kimyası çalıĢmaları yürütülmüĢtür.Ġnceleme alanı büyüklüğü dikkate alınarak jeolojik ve hidrojeolojik çalıĢmalar 1/100 000 ölçekliharitalar bazında gerçekleĢtirilmiĢtir. Ġnceleme alanında iki farklı zamanda arazide makro düzeydejeolojik ve hidrojeolojik çalıĢmalar yapılmıĢ, yüzey sularından su örnekleri alınmıĢ ve arazi gözlemleresnasında amaca uygun fotoğraflar çekilerek raporlanmıĢtır.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 2

Bölüm 3: Coğrafi Yapı ve Ġklim DurumuKüre Dağları Milli Parkı alanı, Bartın veKastamonu illeri arasında paylaĢılmakta veKaradeniz kıyısındaki KurucaĢile ve Cideilçelerinin güneyine doğru uzanmaktadır. BatıKüre Dağları, Amasra, KurucaĢile, Cide, Ġnebolukıyı Ģeridinin güneyinde; Bartın, Ulus, Eflani,PınarbaĢı ve Azdavay dolayındaki platoları ve engüneydoğudaki Ballıdağ yüksekliğinikapsamaktadır. Ġnceleme alanındaki yükseltiler1300 m’ye varabilmektedir.Coğrafi YapıMilli Park alanı içindeki ve yakın çevredeki ilçe merkezleri, Azdavay, PınarbaĢı, Ulus, KurucaĢile,Amasra ve Cide’dir. Arıt yerleĢim birimi, Bartın Merkez ilçeye bağlı belde olup, Milli Parkın tamponzonunda yer almaktadır. Ġnceleme alanı, Harita Genel Komutanlığı tarafından üretilen 1/100 000ölçekli E-29, E-30, E-31 ve 1/ 25 000 ölçekli E28-c2, E28-c3 , E29-a3, E29-a4, E29-b2, E29-b3, E29-b4, E29-c1, E29-c2, E29-d1, E29-d2, E29-d3,E29-d4, E30-a1, E30-a2, E30-a3, E30-a4, E30-b4, E30-c1, E30-d1, E30-d2 topografik haritalarını kapsamaktadır (ġekil 1).ġekil 1. Ġnceleme alanı bulduru haritasıHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 3

Bölüm 3: Coğrafi Yapı ve Ġklim DurumuBatı Karadeniz coğrafi bölümünde Küre Dağları üzerinde yer alan Milli Park bütünüyle bir platokarakterindedir. Doğu-Batı doğrultusunda uzanan Milli Park ve yakın çevresi Batı Karadeniz karstkuĢağı içinde yer almaktadır. Bu karst kuĢağı üzerinde aĢınım sonucu oluĢmuĢ karst jeomorfolojisininulusal ve uluslararası düzeyde ilginç örnekleri oluĢmuĢtur. Özellikle kanyonlar, boğazlar, mağaralar vedüdenler adı geçen oluĢumların ilginç örnekleridir.Küre Dağları yağıĢ drenaj alanı suları doğal olarak bu milli parkın sürdürülebilirliğinde önemli bir roloynamaktadır. YağıĢ drenaj alanı içinde kalan tüm su yolları kuzeye doğru akmakta ve nihayetKaradeniz’e ulaĢmaktadır. Milli Parkın en önemli akarsuları Devrekani ve ġehriban (Aydos) çaylarıdır.Milli Parkın batı kesimini drene eden Ulus ve Arıt çayları, Bartın Çayı’nın kollarıdır. Milli Parkalanından doğan Ulu Çay, Arıt Çayı gibi bazı akarsular alan dıĢına çıkarken bazıları doğrudan MilliPark sınırları içinden geçerek Karadeniz’e dökülür.ĠklimYörede kıĢlar soğuk, yazlar nispeten ılık olmakla beraber iç kesimlere gidildikçe iklim sertleĢir. YağıĢkıyı kesimlerde bol, iç kesimlerde azdır. Ġç kesimlerde ortalama yağıĢ miktarı 438 mm ile Türkiyeortalamasının (642,3 mm) altındadır. KıĢ mevsiminde toprak 2-3 ay karla örtülü kalmaktadır. Bölgedeen sıcak ay Temmuz (38,7 C) en soğuk ay ise Ocak (-35) aylarıdır. YağıĢlı gün sayısı 120-130 gün olupen yağıĢlı ay mayıstır. Küre Dağları Milli Parkı yağıĢ rejimini Kastamonu meteoroloji gözlem istasyonuyağıĢ değerlerinden ziyade Bartın Ġli yağıĢ değerleri gösterebilir. Zira Bartın Ġli Milli Park’a sadece 16km Kastamonu Ġli ise 80 km uzaklıkta yer almaktadır. Kastamonu ili Bartın Ġlinin 1970-2009 yılı yağıĢverilerine göre ortalama aylık yağıĢ değerleri Tablo 1’de verilmiĢtir. Bu tablo incelendiğinde Bartın ĠliYağıĢ istasyonu verilerine göre ortalama yıllık yağıĢ miktarı 1041,1 mm/yıl kadardır. Bartın Ġli yıllıyağıĢ grafiği ġekil 2’de verilmiĢtir.Tablo 1. Bartın Ġli Ortalama yağıĢ değerleriOrtalamaYağıĢPeriyoduOcak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YıllıkToplam1970-2009 104.1 85.7 72.2 56.6 52.4 71.6 64.4 80.9 88.4 111.7 121.2 131.9 1041.1ġekil 2. Bartın Ġli yağıĢ verileriHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 4

Bölüm 3: Coğrafi Yapı ve Ġklim Durumuġekil 3. Bartın yağıĢ istasyonu eklenik yağıĢ grafiğiYukarıda görüldüğü gibi Bartın ili yıllık ortalama yağıĢ değeri 39 yıllık yağıĢ verilerine göre (1970-2009) 1041,1 mm/yıl'dır. Bu yağıĢ değeri Türkiye ortalamasının (642,3 mm) çok üstündedir. Bu yağıĢrejimi dikkate alındığında bölgenin su miktarı bakımından çok ciddi sorunlar ile karĢılaĢmayacağıdüĢünülebilir. Bartın Ġli yağıĢ verileri değerlendirilerek birikimli sapma grafiği oluĢturulmuĢtur (ġekil3). Yukarıda verilen birikimli sapma grafiği değerlendirildiğinde 1970-1994 yılları arasının genelliklekurak, 1994-2009 yılları arasının ise yağıĢlı geçtiği görülmektedir. Bu bölgede yağıĢlı ve kurak periyotsüreleri çok fazla zaman aralığında gerçekleĢmekte olup, özellikle kurak periyotlarda ciddi su sıkıntısıyaĢanılması kaçınılmazdır.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 5

Bölüm 4: JeolojiKüre Dağları Milli Parkı ve tampon bölgesinikapsayan proje alanı Batı Karadeniz KarstKuĢağı içerisinde yer almaktadır. Bütünüyle birplato karakteri taĢıyan ve Jura-Kretase yaĢlıkireçtaĢlarının yayılımıyla büyük çapta örtüĢenMilli Park alanı doğu-batı doğrultusundauzanmaktadır.Milli Park alanına eĢsiz karstik bir peyzaj özelliğini veren Jura- Kretase yaĢlı Ġnaltı kireçtaĢları esasalınarak bu kireçtaĢları üzerinde daha fazla bilgi verilmeye çalıĢılmıĢ, diğer jeolojik yapılar ise ĠnaltıkireçtaĢlarından daha yaĢlı ve daha genç olmaları ayırımı yapılarak rapor içerisinde özet olarakverilmiĢtir. SadeleĢtirilmiĢ jeoloji haritasında Ġnaltı kireçtaĢlarının yayılım alanları gösterilmiĢ, diğerformasyonlar Ġnaltı kireçtaĢlarından daha yaĢlı ve genç oluĢlarına göre gruplandırılarak jeolojiharitasında topluca gösterilmiĢtir (ġekil 4, EK 1).ġekil 4. Küre Dağları Milli Park alanı sadeleĢtirilmiĢ jeoloji haritası (Tuzcu G., 2005)KDMP alanında çeĢitli kurum, kuruluĢ ve üniversiteler tarafından bölgenin jeolojik ve jeomorfolojikyapısı konusunda birçok çalıĢma yapılmıĢtır. Bu çalıĢma kapsamında tüm bu çalıĢmalardeğerlendirilmiĢ, arazide de jeolojik ve hidrojeolojik çalıĢmalar yapılmıĢ, özellikle Tuzcu G. (20051),DSĠ ve MTA tarafından bu sahada yapılan jeolojik ve hidrojeolojik çalıĢmalardan yararlanılmıĢtır.1 KÜRE DAĞLARI MİLLİ PARKI VE CİVARI JEOLOJİ ve JEOMORFOLOJİ RAPORUHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 6

Bölüm 4: JeolojiBölgede daha önce farklı amaçlı yapılmıĢ jeolojik çalıĢmalardan bazıları aĢağıda verilmiĢtir.KETĠN, Ġ.(1953), Bölgenin genel jeolojisini ilk defa incelemiĢ, tektonik hareketlerin Ģiddetli olduğunubelirtmiĢtir. FRATCHNER, W.TH (1953) birimlerin stratigrafisini, BAYKAL,F.(1954) fliĢleri ayırtlamıĢ,ALTINLI, Ġ. E.(1955) kömürlü Karbonifer serilerini incelemiĢlerdir. TOKAY, M.(1973) arazideki eski veaktif fayları adlandırarak sismo-tektonik yönden araĢtırmıĢtır. SANER,S.(1980) Batı Pontitler'in Juraöncesinde Avrasya Kıtası'nın devamı halinde olduğunu, Üst Jura'da deniz trasgresyonuyla sığ bir Ģelfhaline geldiğine, Alt Kretase sonlarında güneyde yer alan Tetis Okyanusu'nun kuzey kolunun AvrasyaKıtası altına dalmaya baĢladığını ve sonunda Karadeniz'in oluĢtuğunu belirtmiĢtir.GÖRÜR,N., ġENGÖR; A.M.C., AKKÖK,R., YILMAZ,Y.(1983) Pontitler'in Liyas baĢında bir yükselimalanı olduğunu Sinemuriyen baĢında ise Pontitler'in güneyinde blok faylanma ve riftleĢmeninbaĢladığını, horst ve grabenlere karĢılık gelen denizaltı tepeleri ve çukurların oluĢtuğunubelirtmiĢlerdir.YERGÖK,A.F. ve diğerleri, Batı Karadeniz Bölgesinin Jeolojisi-I(1987) ve Batı Karadeniz Bölgesi'ninJeolojisi-II (1989) adlı inceleme raporlarında, Batı Karadeniz'de Karadeniz Ereğlisi ile Cide arasındakalan sahanın jeolojisi, oluĢumu, tektonik yapısı ile jeolojik formasyonların ayrıntılı tanımını yapmıĢve bölgedeki havzaların meydana geliĢini yorumlamıĢlardır.DERMAN,S.(1995) Orta Doğu Teknik Üniversitesinde hazırladığı ayrıntılı doktora tezinde, BatıKaradeniz Havzası, Ulus Basenindeki Kretase yaĢlı megabreĢleri, sedimantolojiyi ve mikrofasiyesleriincelemiĢtir.TOLLUOĞLU, A.Ü.,(1996),Milli Parklar ve Koruma Alanları Yönetimi BiyoçeĢitliliğin Korunması veKırsal Kalkınma Projesi kapsamında Valla Kanyonu ve yakın çevresinin jeolojisini incelemiĢtir.TUZCU G. (2005) Milli parklar jeolojisi ve morfolojisi adı altında milli parklar sınırları içinde kalanjeolojik birimlerin hidrojeolojik ve karstik yapılarını incelemiĢ, karst oluĢumlarının çevre ile iliĢkisiortaya konulmaya çalıĢılmıĢtır.STRATĠGRAFĠK JEOLOJĠKDMP alanında Paleozoik’ten Kuvaterner'e kadar geçen zaman içerisinde oluĢmuĢ jeolojikformasyonlar yer almaktadır (ġekil 5).Bu formasyonlar çalıĢmanın amacın uygun olarak sadeleĢtirilerek verilmiĢtir. YaĢlıdan gence doğru;Paleozoik yaĢlı Çakraz formasyonu, Jura-Kretase yaĢlı Ġnaltı kireçtaĢları, Üst Kretase yaĢlı UlusFormasyonu, Tersiyer yaĢlı kayaçlar ve dere ile vadi yataklarında oluĢmuĢ Kuvaterner yaĢlıalüvyonlardır.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 7

Bölüm 4: JeolojiPaleozoikĠnceleme alanında paleozoik yaĢlı formasyonların en yaĢlı kayacı olan Hamitli Riyodasiti açıkpembe, kırmızı, beyaz renkte benekli mağmatik kayaçtır (Arpat,E.-1973). Valla Kanyonu'nunkuzeyinde mostra vermektedir.ġekil 5. Ġnceleme alanının genelleĢtirilmiĢ stratigrafik kesiti (Tuzcu G., 2005)Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 8

Bölüm 4: JeolojiĠnceleme alanında Ġnaltı kireçtaĢları altında (Foto 1) yer alan Çakraz Formasyonu; kırmızı,morumsu renkli, genellikle ince kumtaĢı, silttaĢı, kiltaĢı ardalanmalı karasal birimdir (Arpat v.d.,1974). Kayaçlar, çimentolanma iyi olmadığından, kolay ufalanmaktadır. Kuzey-güney yönlü kuvvetlersonucunda deformasyona uğramıĢ, kırılmıĢ, kıvrılmıĢ, ters dönmüĢ ve bindirmeler oluĢmuĢtur.Kalınlığının 2000 metre civarında olduğu tahmin edilmektedir.Foto 1. FliĢ karakterli Çakraz formasyonuMesozoyikĠnceleme alanında Mesozoyik; genel olarak HimmetpaĢa Formasyonu ve karstik Ġnaltı kireçtaĢları iletemsil olunmaktadır.HimmetpaĢa Formasyonu yeĢil, gri, sarı, kül renkli kiltaĢı, silttaĢı, nadir kumtaĢı, konglomeraardalanmasından meydana gelmektedir. Çakraz Formasyonu üzerine açısal uyumsuz (diskordan)olarak gelmektedir.Ġnaltı Formasyonu kireçtaĢı, kumlu kireçtaĢı, dolomitik kireçtaĢı ardalanmasından meydanagelmiĢtir. Gri, kurĢuni, kahve renklidir. Tabaka kalınlıkları yer yer 20-60 cm olmakla beraber som vemasif yapıdadır. Ġsmini Sinop'un güneyindeki Ġnaltı Köyünden almakla beraber (Saner), yatay vedüĢey fasiyes değiĢikliklerinin en iyi görüldüğü yer Cide'nin güneyinde bulunan Yarpınar'dır (Derman,S.).Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 9

Bölüm 4: JeolojiKMDP sahasında geniĢ alanları kaplayan bu jeolojik formasyon Arıt'ın kuzey ve güneyinden baĢlayarakkuzeydoğuya ġenpazar'a doğru genel olarak doğu-batı yönünde yüzeylenmektedir. Formasyon kalınlığıbatıdan doğuya doğru artar. Kalınlığı 100-1200 metre arasında değiĢmektedir.Ġnaltı kireçtaĢları arazide sarp bir topografya göstermektedir (Foto 2). Yüksek yamaçlar, sırtlar vekarstik yapılar (düden, mağara, dolin, uvala, kanyon v.b.) en önemli karstik ve morfolojiközellikleridir. Ġnaltı kireçtaĢlarında karstlaĢma özellikle tektonik hatlar boyunca çok geliĢmiĢtir. Sıkçadolin (kokurdan), uvala, karstik mağaralara rastlanır.Foto 2. Sarp yükseltileri oluĢturan Ġnaltı kireçtaĢlarıUlus Formasyonu Ġnaltı KireçtaĢları üzerine gelen daha genç yaĢtaki çökellerdir. Kalınlığı 2000-3000 metre civarındadır. Ulus Formasyonu grimsi yeĢil, gri ve yer yer siyah renkli, ince-orta tabakalıĢeyl, kumtaĢı ve türbiditik kayaçlardan (yamaç ve kanyon akıntısı kırıntılar) oluĢmuĢtur.Tektonik zonlar boyunca kalkerli megabreĢler ve yer yer volkanit blokları da gözlenir. Birimin yaĢı AltKretase olarak belirlenmiĢtir (Foto 3). Türbiditik fliĢ özelliğinde kumtaĢı, kiltaĢı, siltaĢıardalanmasından meydana gelmiĢtir. Ġçinde bazı araĢtırmacılar tarafından olistolit olarak kabul edilençoğunlukla kireçtaĢı, nadir olarak da kumtaĢı ve kuvarsit blokları (bazen bir tepe büyüklüğünde)içermektedir. Rengi yeĢil, haki, bazı yerlerde kömür kırıntılı ve siyahımsıdır.Kayaçların çimento maddesi genellikle karbonatlıdır. Türbiditik olduğundan sık sık fasiyes ve kalınlıkdeğiĢimleri izlenir. Türbidititler içinde çok sayıda görülen çekim kaymaları hem havza karakterindehem de çökelme esnasında tektonik hareketlerin durmadan devam ettiğini gösterir. Magmatik vevolkanik girdilerin de bulunması havzanın hareketliliğini göstermektedir (Derman,S.).Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 10

Bölüm 4: JeolojiFoto 3. FliĢ karakterli geçirimsiz Ulus FormasyonuTersiyer yaĢlı kayaçlar Cide Ġlçesi yakın çevresinde yüzeylenmektedir. Buradaki Tersiyer Havzası,Aydos Fayı nedeni ile ters dönmüĢ, devrik yapıları ile ilginç bir özellik göstermektedir. Ġçerisindevolkanik ara seviyeler bulunmaktadır. Tersiyer kayaçları genellikle marn, yer yer killi kireçtaĢı, kiltaĢıve nadiren de kumtaĢıdır. Milli Park alanında Tersiyer yaĢlı birimler jeomorfolojik olarak fazla önemliolmadığından ayrıntılı bilgi verilmemiĢtir.Kuvaterner, alüvyon, yamaç molozu ve plaj kumları ile temsil edilmektedir. Alüvyonlar, dere ve çayyataklarında bulunmaktadır (Foto 4). DeğiĢik boyuttaki çeĢitli kayaçların kil, mil, silt, kum, çakıl vebloklarını kapsar. Milli Park alanı içerisindeki Devrekani ve Aydos Çayları alüvyonları çok dar bir alankaplamaktadır. Yamaç molozları, eğimli yamaçların eteklerinde görülür.Foto 4. Aydos Çayı alüvyonları (Cide-Samsun karayolu köprüsünden)Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 11

Bölüm 4: JeolojiYAPISAL JEOLOJĠ VE JEOLOJĠK TARĠHÇEBölge orojenik hareketlerin etkisi altında kalmıĢtır. Bu hareketler kayaçlarda, kıvrımlanmaya,kırılmaya neden olmuĢtur. Kıvrım eksenleri ile faylanma yönleri genellikle Karadeniz'in bugünküçizgisine aĢağı yukarı paralel bir Ģekilde kuzeydoğu-güneybatı yönünde geliĢim göstermiĢtir (ġekil 6).Bu geliĢim göz önüne alındığında formasyonların sıkıĢma ve gerilme yönlerinin kuzey-güney vekuzeybatı-güneydoğu yönündeki kuvvetlerden kaynaklandığı söylenebilecektir.Milli Park alanında yer alan Paleozoik yaĢlı kayaçlara göre, bölge Paleozoik sonunda ilk önce sığ vebataklık ortama, daha sonra da tamamen karasal ortama geçiĢ göstermiĢtir. Kalın kaba tanelimalzemeden oluĢan kayaçlar havzaya karadan bol malzeme taĢındığını göstermektedir. Bu dönemde,kızıl renkli karasal çökellerden oluĢan oldukça kalın Çakraz Formasyonu oluĢmuĢtur, Jura'dakuzeyden gelen bir transgresyon (deniz ilerlemesi) aĢamalı olarak geliĢmiĢtir. Bu devirde Hersinyentemel, Jura denizini bir set gibi karĢılamıĢ ve güneye doğru ilerlemesini önlemiĢ veya yavaĢlatmıĢtır.Kretase'de ilerleme tedrici olarak tüm zaman boyunca devam etmiĢtir. Bu devrede Batı Pontidler ağırağır suyun altına girmiĢ ve grabenleĢme baĢlamıĢtır. Bu Ģekilde oluĢan Batı Pontidler'de kuzeydoğugüneybatıgidiĢli hatlar boyunca büyük kırılmalar olmuĢtur. Üst Jura esnasında daha sıcak bir denizinortam koĢulları hakim olmuĢtur. Bunun sonucunda oolitik, yer yer resifal karakterde karbonatlıkayaçlar (Ġnaltı Formasyonu) çökelmesini sürdürmüĢtür.Kretase'de tektonik olaylar nedeniyle doğu-batı yönlü horst ve grabenler oluĢmaya baĢlamıĢ, budönemde havza baĢlangıçta yavaĢ daha sonra hızlı çökmeye baĢlamıĢ, bu çökmeye bağlı olarak dahavza kırıntılı malzeme ile dolmaya baĢlamıĢtır. Paleojen'de kıtaların birbiriyle çarpıĢması sonucundagüneyden kuzeye doğru itilme ve buna bağlı olarak Aydos Fayı oluĢmuĢtur. Bu tektonik sıkıĢmasırasında oluĢan kıvrımlar ve kırıklar bölgenin bugünkü morfolojik özelliğini almasında baĢlıca etkenolmuĢtur. Bölge halen aĢınma evresindedir ve aktif deprem kuĢağında bulunmaktadır. Bölge gerilmetektoniği kontrolünde geliĢmiĢ, içerisinde çok sayıda antiklinal ve senklinal yapıları oluĢmuĢtur.Faylar genellikle doğu-batı veya kuzeydoğu-güneybatı yönündedir. Ġnaltı kireçtaĢları da bufaylanmalar sonucu sarp ve dik yamaçlar oluĢturmuĢtur (Foto 5). Bu faylar, kuzey-güney veyakuzeybatı-güneydoğu yönündeki sıkıĢma ve gerilmeler sonucunda meydana gelmiĢtir. Faylar birbirineparalel olarak geliĢmiĢ olup Aydos ters fayı sıkıĢma tektoniği ile oluĢmuĢtur. Aydos fayını bir fay zonuolarak kabul etmek daha doğru olacaktır. Zira Aydos fay zonu, 3-4 kilometrelik geniĢlikte bir zoniçerisinde birçok faydan oluĢmaktadır. Bu fay zonu boyunca ekaylanmalar, ezilmeler, kırılmalar,kıvrımlar mevcuttur.Foto 5. Ġnaltı kireçtaĢlarında oluĢmuĢ fay aynasıHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 12

Bölüm 4: Jeolojiġekil 6. Küre Dağları Milli Park alanı ve yakın çevresi tektonik haritasıHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 13

Bölüm 5: Morfolojik YapıKDMP alanında bugünkü morfolojik yapınınasıl nedeni bölgedeki yoğun tektonikhareketlerdir. Orta Miyosen'de jeomorfolojikaçıdan bu bölge, deniz yüzeyine yakın geniĢ veyassı bir aĢınım yüzeyi halinde iken özellikleArap platformunun Anadolu plakasınaçarpmasını izleyen dönemde, bu bölge degiderek yükselmeye baĢlamıĢ ve farklımorfotektonik kuĢaklar (EROL,O.)oluĢmuĢtur.Güneybatı-kuzeydoğu yönlü Azdavay-PınarbaĢı kuĢağı daha alçakta kalmıĢ ve üzerinde Devrekani,ġenpazar ve PınarbaĢı çayları yerleĢmiĢtir. Devrekani, ġenpazar çayları bu kuĢak içinde gömülmelerisırasında, etkisi altında kaldıkları kuzeybatı-güneydoğu yönlü ikincil fay hatları üzerine yerleĢmiĢler vekuzeybatıya, yani denize doğru akmaya baĢlamıĢlardır. Böylece Ġnaltı KireçtaĢlarının oluĢturduğuplato kuĢağını dikey kesen Valla ve Aydos kanyonları oluĢmaya baĢlamıĢtır. Bu kireçtaĢı kuĢağı derinkanyonları, özellikle yatay mağaraları, yatay mağaralara dikey yönde geliĢmiĢ olan daha derinmağaraları ve plato üzerindeki çok yaĢlı ormanları ile son derece ilginç bir özellik göstermektedir. ÜstMiyosen ada tepeleri içeren kıyı kuĢağı son morfotektonik yapı olup çok genç faylar boyuncaoluĢmuĢtur. Bu durum Karadeniz kıyısı boyunca tektoniğin hala aktif olduğunu göstermektedir (TuzcuG., 2005).Yukarıda belirtilen yapısal Ģeritler içerisinde; birincisi olan Azdavay güneyindeki Ballıdağ (1746 m)yükseklikleri, genelde aĢınmaya dayanıklı kristalen temel kayaçlardan; ikinci Ģerit olan Azdavay,PınarbaĢı, Ulus platolar Ģeridi (600-800 m) aĢınmaya dayanıksız Mesozoyik yaĢlı kırıntılı kayaçlardanoluĢur. Üçüncü Ģerit ise (1000-1400 m) aĢınmaya karĢı daha dayanıklı olan Ġnaltı kireçtaĢlarındanoluĢmaktadır. Dördüncü Cide-KurucaĢile Ģeridi ise aĢınmaya dayanıklı ve dayanıksız olan MesozoyikyaĢlı formasyonlardan meydana gelmiĢtir. Bütün bu formasyonları örten Tersiyer formasyonlarıinceleme alanını güney ve batıdan çevrelemektedir. Ġnceleme alanı Tersiyer ve Kuvaterner'de karasalaĢınma alanı olmuĢtur. Yukarıda anlatılan yapısal Ģeritler; Alt-Orta Miyosen süresince bölgede yaygınbir aĢınım yüzeyinin oluĢmasını izleyen dönemde baĢlayan neotektonik hareketler nedeniylegüneybatı-kuzeydoğu yönlü ana fay sistemleri ile sahanın dilimlenmiĢ olması sonucudur.Ġnce kumtaĢı, silttaĢı, kiltaĢı ardalanmasından oluĢan Çakraz Formasyonu ise iyi çimentolanmamıĢolduğundan çok çabuk ufalanabilmektedir. Ayrıca taneler arasına sızan suların donması bunlarıkolayca birbirinden ayırabilmekte ve bu ayrılan küçük parçalar yine sular tarafından aĢındırılıprahatça taĢınabilmektedir. Bu nedenlerden dolayı Çakraz Formasyonu ve benzerleri gibi kolaycaufalanan formasyonlar daha az eğimli, düzgün ve alçak sahaları teĢkil etmektedir.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 14

Bölüm 6: Karstik OluĢumlarKarstik oluĢumlar kireçtaĢı formasyonları içinkullanılan bir terim olup, genellikle ikincilkırık-çatlak, erime boĢlukları olarak kullanılır.KDMP alanında Ġnaltı kireçtaĢları litolojiközellikleri ve yörede oluĢmuĢ tektonik olaylarnedeniyle çok tür ve sayıda karstik oluĢumasahiptir. Bunların baĢlıcaları; kanyonlar,dolinler, dar boğazlar, mağaralar, düdenlergelmektedir.Karstik bir sahada oluĢan dolinlerin zamanla geniĢlemesi ve derinleĢmesiyle dolinleri ayıran kısımlarortadan kalkar ve dolin çukurları birbirleriyle birleĢir. Bu yolla meydana gelen karstik oluĢumlarauvala adı verilir. Uvalaların birleĢmesiyle de polyeler oluĢur. Bu çalıĢma kapsamında yeterli zamanolmadığından KDMP alanında bu yapılar araĢtırılamamıĢtır. Bu tür çalıĢmaların yapılarak KDMPalanındaki tüm karstik oluĢumlar ortaya konulmalıdır.Mağaralar: Milli Park alanı içinde, 1982-1989 yılları arasında Boğaziçi Üniversitesi MağaraAraĢtırma Kulübü (BÜMAK) tarafından 21 mağarada araĢtırma yapılmıĢtır (DELTA, Sayı:4, BÜMAK-Boğaziçi Üniversitesi, BEBEK-ĠSTANBUL-1993). AraĢtırması yapılan mağaralardan en derini IlgariniMağarasıdır. Bu mağaranın derinliği 250 metre, açık kesit uzunluğu 858 metredir (ġekil 7).ġekil 7. Ilgarini Mağarası Ģematik kesiti (Tuzcu G., 2005)Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 15

Bölüm 6: Karstik OluĢumlarĠnsan eli değmemiĢ vahĢi güzelliği ile speleolojik, jeolojik ve hidrolojik özellikleri bakımından dünyadaeĢine ender rastlanabilecek bir doğa harikası olan bu bölgedeki mağaraların tamamının araĢtırılarakortaya konulması bu alanda yapılacak her çalıĢma için fevkalade önemlidir. Halen bu bölgede yapılançalıĢmalar ile 82 adet mağara belirlenmiĢtir2.Kanyonlar: Yörede yoğun tektonizma nedeniyle fay sistemlerine bağlı olarak kireçtaĢlarındakırılmalar oluĢmuĢ, bu kırıklardaki su hareketlerinin (Yüzey suyu + Yeraltı suyu) karbonatları eritmesiile de kırık ve çatlak sistemleri geniĢlemiĢ, karstlaĢma artmıĢ ve bölgede çok sayıda karstik Ģekilmeydana gelmiĢtir. KDMP alanındaki bu karstik oluĢumlardan olan kanyonlar; özellikle akarsuların suhavzaları arasındaki geçiĢleri sırasında, fayların yönlerine bağlı olarak, Ġnaltı KireçtaĢlarında çok derinve dar vadileri kazması sonucu oluĢmuĢ doğal güzelliklerdir. Devrekani Çayı üzerinde Çatak, Horma veValla kanyonları; ġehriban (Aydos) Çayı üzerinde Aydos Kanyonu bölgenin önemli kanyonlarıdır.Ayrıca KDMP alanında Ulukaya, Gümeran ve Loç gibi kanyonlar da bulunmaktadır. KanyonlarınoluĢum mekanizması aĢağıda Ģematik olarak verilmiĢtir (ġekil 8).ġekil 8. Valla Kanyonunun oluĢum mekanizmasının Ģematik görünümü (Tuzcu G., 2005)Karstik Yapıların OluĢum Mekanizması ve Milli Park Alanındaki YayılımıKDMP alanında tektonizma son derece etkin olmuĢ ve olmaya devam etmektedir. Bu nedenle doruk vesırtları oluĢturan kireçtaĢlarında büyük boyutta kırık ve çatlak sistemleri oluĢmuĢtur. Tektonizmanınyoğun olması nedeniyle fay sistemlerine bağlı olarak kireçtaĢlarında kırılmalar oluĢmuĢ, bukırıklardaki su hareketlerinin (yüzey suyu+yeraltı suyu) karbonatları eritmesi ile de kırık ve çatlaksistemleri geniĢlemiĢ, karstlaĢma artmıĢ ve bölgede çok sayıda karstik Ģekil meydana gelmiĢtir.2 ASPEG, Şubat 2009.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 16

Bölüm 6: Karstik OluĢumlarKarbonatlı kayaçlar yüksek alanlarda yüzeylendiğinden meteorik sular çatlaklar boyuncakarbonatların çözülmesine, erimesine neden olmuĢ ve yeraltı suyu hareketini de hızlandırmıĢtır.Böylece özellikle faylı basen kenarlarında çok büyük erime boĢlukları ve mağaralar oluĢmuĢtur. Erimezayıf zonlarda daha Ģiddetli olmuĢ ve ikincil bir porozite geliĢmiĢtir.KireçtaĢlarında aĢınma; mekanik aĢınmanın yanı sıra, daha çok kimyasal çözünme yoluyla olmaktadır.Kimyasal çözünme sırasında CaCO3 bileĢimindeki kireçtaĢlarına sızan sular, yeraltındaki CO2 ilebirlikte kireçtaĢlarını suda eriyebilen Ca(HCO3) halinde çözmektedir.CaCO3 +H2O +CO2 = Ca(HCO3)2Ca(HCO3)2 = CaCO3 + CO2 + H2OKalsiyum bikarbonat "Ca(HCO3)2" suda eriyebildiğinden yeraltında su ile uzaklara taĢınabilmektedir.Zamanla kimyasal çözünme sonucu kireçtaĢlarındaki çatlak ve boĢluklar gittikçe geniĢlemekte,yeraltında kanallar, boĢluk ve mağaralar oluĢmaktadır. Suda erimeyen kalsiyum karbonat çökelereksarkıt, dikit ve travertenleri oluĢturmaktadır. Sarkıt ve dikitlerin mağaralar içerisinde oluĢmalarınakarĢılık, traverten oluĢumları, kalsiyum bikarbonatça zengin suların ya tamamen yeryüzüne çıktıklarıya da açık havayla irtibatı olan mağaralar içine boĢalmaları halinde olabilmektedir.Ġnaltı kireçtaĢlarının yer aldığı sahalarda birçok mağara oluĢumu ortaya konulmuĢtur (DELTA yayını).Ulus çayına karıĢan Ulukaya ġelalesi, Ulus Havzasında yer almakta, kanyonlar, Devrekani, Aydosçayları üzerinde, Ġnaltı kireçtaĢlarının bazı kısımlarının daha fazla erimesi sonucunda meydana gelenoluk Ģekilli çukurluklarla bunlar arasındaki genellikle keskin görünüĢlü sırtçıklardan oluĢan mikrotopoğrafyaĢekilli lapyeler ile dolinler (kokurdan), kireçtaĢının yer aldığı birçok sahadagörülebilmektedir. Bölgede yapılacak ayrıntılı çalıĢmalar ile tüm bu yapılar ortaya konulmalıdır.Küre Dağları Milli Parkı’nın Karst Morfolojisi OluĢumunu Sağlayan EtkenlerKarstlaĢma olayı KDMP alanındaki Ġnaltı kireçtaĢlarında oluĢmuĢtur. Milli Park alanında yer alanĠnaltı kireçtaĢlarının bugünkü karst morfolojisini kazanmada birçok etken etkili olmuĢtur. Bunlardanbazıları aĢağıda özetlenmiĢtir.Ġnaltı KireçtaĢlarının toplam kalınlığının yer yer 1200 m gibi çok fazla olması, her tür karstik yapılarınoluĢmasına imkan vermiĢtir.Bölgede tektonik hareketlerin son derece yoğun olması ve bunun sonucu sert ve kristalize inaltıkireçtaĢları ikincil süreksizlik yapılarını kazanmıĢtır.Ġnaltı KireçtaĢları tabaka kalınlıklarının yer yer 20-60 cm arasında olması nedeniyle yapısalsüreksizliklerin geliĢmesine yardımcı olmuĢtur.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 17

Bölüm 6: Karstik OluĢumlarĠnaltı kireçtaĢlarının birincil ve ikincil süreksizlik yapıları içinde yeraltı suyu dolaĢımı sonucu çoksayıda karstik kanal, mağara, sifon, dolin (kokurdan), düden, kaynak, lapya, Ģelale v.b. oluĢumlarmeydana gelmiĢtir. Uvala, polye, gibi karstik yapılar bu çalıĢma kapsamında zaman yetersizliğindenaraĢtırılamamıĢtır. Ġnaltı kireçtaĢlarının yapısal ve litolojik özellikleri dikkate alındığında buoluĢumları da içermesi mümkündür. Bu oluĢumların da araĢtırılıp ortaya konulmasında fayda vardır.Yöre ikliminin çok nemli ve nispeten yağıĢlı olması nedeniyle kireçtaĢları üzerinde oluĢan bitki örtüsükireçtaĢlarının mekanik aĢınmasını önlerken kimyasal aĢınmanın artmasına neden olmuĢtur.KireçtaĢları sert yapıda olduklarından fazla aĢınmamıĢlardır. Ancak altta yer alan Çakraz ve üstte yeralan Ulus formasyonlarının zayıf yapıda olması ve aĢınmaları sonucu Ġnaltı kireçtaĢları yüksek ve dikeğimli topoğrafyayı oluĢturmuĢtur.Karstik kireçtaĢlarında depolanan suların, yeraltında daha az hızdaki akımı sonucu, bölgede devamlısu bulunması ve bölgenin çok nemli bir özellikte olması ile birleĢince yoğun bitki örtüsü ve ormanlargeliĢmiĢ, dolayısıyla da tüm bu özellikleri bir arada bulunduran bölgede çok çeĢitli tür ve sayıda faunaekolojik sistemin ayrılmaz parçası haline gelmiĢtir. Dolinler içerisinde çok çeĢitli bitki örtüsübulunmaktadır. Bu özelliklerinden dolayı Milli Park Alanı ve civarında zengin bir yaban hayatıgeliĢmiĢtir. Bu zengin yaban hayatı içerisinde çok sayıda endemik bitki ve hayvan türü debulunmaktadır.Bölge, sosyo-ekonomik ve turizm yönünden çok geliĢmediğinden, bugüne kadar çok büyük orandabozulmaya uğramamıĢtır. Ancak son yıllarda yoğunlaĢan kontrolsüz mağaracılık ve kanyonculuk bueldeğmemiĢliği tehdit etmektedir.Bölgedeki Jeolojik ve jeomorfolojik Yapının Doğa Koruma Açısından ÖnemiMilli Park alanında yaygın bir Ģekilde yüzeylenen Jura-Kretase yaĢlı Ġnaltı KireçtaĢları fevkalademorfolojik bir yapı oluĢturmalarının yanı sıra, bu morfoloji içinde yer alan erime boĢlukları, kanallarve mağaralarla hem yeraltı sularını oluĢturarak hem de üzerinde çok büyük bir orman alanınıbarındırarak akarsuların rejimlerini düzenlemede de önemli katkıda bulunmaktadır.KDMP alanındaki mevcut ekolojik sistem, bölgedeki karstik jeomorfolojik yapı sayesindekorunmaktadır. Bölgedeki zengin bitki ve hayvan çeĢitliliği mevcut jeomorfolojik yapı sayesindekazanılmıĢtır. Görsel ve yazılı basında zaman zaman bu bölgede çok miktarda ayının varlığındanbahsedilmesi, bölgede ayılar için kıĢ barınağı olabilecek çok sayıda karstik mağaraların bulunması ilebağlantılıdır. Zengin bitki ve hayvan çeĢitliliğinin devamının sağlanması yine bu jeomorfolojikyapıların korunmasına bağlıdır.Bölgedeki karstik oluĢumlardan olan kanyonlar, dolinler, darboğazlar, mağaralar, düdenler doğalgüzellikler olduğu gibi, günümüzde turizm açısından ayrı bir öneme sahiptir. Ayrıca tüm bu oluĢumlarHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 18

Bölüm 6: Karstik OluĢumlaryağıĢların yeraltına süzülmesinde ve akifer yapılarında depolanmasında temel görevlerüstlenmiĢlerdir. KDMP alanına önemli zenginlikler katan bu doğal fenomenlerin korunması fevkaladeönemlidir.Ormanlar ve yeraltı suları, yağıĢların akıĢa geçiĢleri sürecinde, düzenli bir akarsu rejiminin oluĢmasınısağlayarak, çok önemli doğal bir regülasyon görevi yapmaktadır. Geçirimli kayaçların (Milli Parkalanındaki Jura-Kretase yaĢlı Ġnaltı kireçtaĢları v.b.gibi) bulunduğu alanlardaki yağıĢların yüzeyselakıĢa geçen oranı, geçirimsiz kayaçlar üzerine düĢen yağıĢın akıĢa geçen oranından çok düĢüktür. ZirayağıĢın büyük bir kısmı yeraltına süzülmekte, yeraltı sularını besleyerek yeraltında depolanmakta,daha uzun bir zaman sürecinde ise yavaĢ bir hızla yeraltındaki akım sonucu daha düĢük kotlardankaynak olarak çıkmaktadır. Bu özelliğinden dolayı yeraltı suları akarsu rejimlerini (tıpkı yapay birbarajın yaptığı regülasyon görevine benzer bir Ģekilde) doğal olarak düzenlemektedir.Bölgedeki jeomorfolojik oluĢumlar sayesinde bölgede geniĢ alanlar kaplayan ormanlar da yeraltısularının regülasyon görevine benzer bir görev yapmaktadır. Ormanlar, sadece yağıĢlardan sonraoluĢacak akıĢları düzenlemekle kalmayıp, aynı zamanda iklimleri düzenleme görevini de yerinegetirmektedir.Yüksek topoğrafyalı Ġnaltı kireçtaĢlarında yamaç eğimleri oldukça fazla olduğundan, üzerindekiormanlar tahrip edildiği takdirde yamaçlardaki topraklar eğimli yüzeyde tutunamayarak hızla aĢağıdoğru akacak, heyelanlar ve kıĢ aylarında da çığ oluĢumları görülecektir.Bölge karstik jeomorfolojik yapısı ile bugünkü ekolojik sisteme sahiptir. Jeomorfolojik yapıdaki yapayolumsuz değiĢimler bitki ve hayvan çeĢitliliğini olumsuz etkileyecektir. Burada diğer bölgelere göre çoksayıda ayının olması, doğal olarak buranın henüz bozulmamıĢ doğal yapısı ve ayılar için kıĢ barınağıolabilecek çok sayıda karstik mağaraların bulunması ile bağlantılıdır.Bölgede planlama yapılmadan yapılacak tesisler sonucu yok edilecek ormanlar nedeni ile öncelikle dikyamaç eğimli karstik kireçtaĢları üzerindeki topraklar yok olacak, daha sonra karstik sistemdebozulmalar baĢlayacaktır.Karstik sistemin bozulması ile de doğal bitki örtüsündeki bozulmalar yaygınlaĢacak böylece bölgeselekosistem zarar görecek, bölgesel ekosistemin bozulması ile de iklimde değiĢimler ve daha geniĢalanlarda iklimsel bozulmalar oluĢacaktır.Milli Park alanı ve civarının ülkemizin gerek ekonomik gerekse sosyal yönden geliĢmemiĢ birbölgesinde olması, bu alandaki tahribatın fazla olmamasını sağlamıĢtır. Milli Park alanında,onarılması zor ve hatta mümkün olmayacak tahribatlar yapılmadan gerekli önlemler alındığı takdirdeülkemiz dünya çapında bir Milli Park alanına kavuĢmuĢ olacaktır.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 19

Bölüm 7: HidrolojiBölgedeki akarsu ağı, topografik vejeolojik yapıdan dolayı iyi geliĢmiĢ olupağaç dalları olarak adlandırılan dantritikağa sahiptir.Milli Park ve civarındaki alanları drene eden akarsuların hepsi Karadeniz'e dökülür. Milli Park Alanıiçerisinde 2 önemli akarsu bulunmaktadır. Bunlar, Devrekani ve Aydos Çayının baĢlangıcı olanġehriban çaylarıdır. Milli Park alanının batı kısmını drene eden Ulus ve Arıt Çayları, Milli Parkalanının batısında ve dıĢında yer alan Bartın Çayının kolları durumundadır. Akarsu Ģebeke ağınatektonik hatlar yön vermiĢtir. Rölyefin bugünkü görünümünde olduğu gibi akarsu ĢebekelerininĢekillenmesinde de jeolojik yapının büyük etkisi bulunmaktadır.AKARSULARDevamlı AkarsularKDMP alanında Devrekani, Aydos, Ulus ve Arıt çayları genellikle tüm yıl boyunca akıĢa geçen suluderelerdir. Bu çalıĢma kapsamında yağıĢın olmadığı Eylül/2010 tarihinde arazide yapılan incelemedeDevrekani Çayı hariç diğer çayların bazı kesimlerde kuruduğu görülmekle beraber Karadeniz’e açılanboĢalım bölgelerinde az da olsa (30-100 l/s) su taĢıdığı görülmüĢtür. Devrekani Çayında ise en düĢükyağıĢa sahip Eylül/2010 tarihinde dahi 2-3 m3/s su taĢıdığı görülmüĢtür.KDMP alanı içinde akıĢı olan devamlı akarsulardan Devrekani ve Aydos çayları Milli Park alanı dıĢındadoğarak, Milli Park alanı içinde Karadeniz’e dökülürler. Milli Park alanı içinde doğan Arıt Çayı ile UlusÇayı’nın önemli bir kolu ise Milli Park alanı dıĢında Bartın Ġli’nin Batısında Karadeniz’e dökülürler. Budevamlı akarsuların ana kolları ile ilgili uzunluk tablosu aĢağıda verilmiĢtir (Tablo 2).Tablo 2. KDMP alanı içinde yer alan devamlı akarsuların uzunluk tablosuAkarsu adıMilli Park alanıiçindekiuzunluğu (m)Park alanıdıĢındakiuzunluğu (m)Toplamuzunluğu(m)Devrekani Çayı 51,0 95,7 146,7AçıklamalarBaĢakpınarı Köyü civarından doğar, Cidebatısında Denize dökülürAydos Çayı(ġehribani)23,4 39,7 63,1Ulus Çayı 19,2 78,9 98,1Arıt Çayı 27,8 20,8 48,6Küre ilçesinin 14 km batısında Dikmendağları eteğinden doğar, KuĢçuKöyü’nden denize dökülürKDMP alanı içinde Kerpiçli Mah.Doğusundan doğar, Kadıköy’de KDMPalanını terk ederek, Karakulak BurnundaDenize dökülür.KDMP alanı içindeki Kilisecik Tepe’ninbatısından doğar, Kayadibikavlak Köyücivarından KDMP alanı terk ederek,Çamaltı Köyü güneyinde Ulus çayı ilebirleĢir (20,8 km) ve birlikte denizedökülür.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 20

Bölüm 7: HidrolojiKDMP alanında bugünkü morfolojinin Ģekillenmesinde akarsu sistemlerinin çok önemli rolübulunmaktadır. KMDP alanı, DSĠ tarafından belirlenmiĢ 13 no.lu havzanın içinde kalmaktadır. Buhavzadaki akarsu ağı Küre Dağları Milli Park alanı sınırları dikkate alınarak ġekil 9’da verilmiĢtir.ġekil 9. Küre Dağları Milli Park alanı hidrolojik ağ sınırıMilli Park alanı içinde yer alan devamlı akarsuların bazı özellikleri aĢağıda özetlenmiĢtir.Devrekani çayı: KDMP alanı akarsularından en önemlisi Devrekani çayıdır. Devrekani kasabasıdolayından doğan çay önce Ballıdağ kuzeyinde, doğu-batı yönünde akmaktadır.Azdavay dolayında güneybatıdan gelen PınarbaĢı deresini alan çay, daha aĢağıda güneydoğu-kuzeybatıyönlü Valla kanyonu fayına uyum sağlayarak yönünü kuzeybatıya çevirmiĢtir. Akarsuyun vadisi batıyadoğru giderek derinleĢmektedir. Bu kesimde Devrekani çayı, oluĢturmuĢ olduğu Valla kanyonuiçerisinden geçerek denize ulaĢır. Devrekani Çayı ana kolu toplam 146,7 km olup; Milli Park alanısınırları dıĢında 95,7 km, Milli Park alanı sınırları içinde ise 51,0 km uzunluğa sahiptir (ARC-GISkullanılarak 1/25 000 ölçekli topografik haritada yapılan ölçümden).DSĠ tarafından Azdavay ilçesi civarında bu dere üzerinde kurulan 13-07 no.lu istasyonda 1963-2004yılları arası yıllık ortalama akım 6,95 m3/s kadardır (Tablo 3). Ancak bazı yıllarda bu debi (2001) 1,34m3/s ye kadar düĢebilmektedir (ġekil 10).Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 21

Bölüm 7: HidrolojiTablo 3. Devrekani çayı (13-07 AGĠ) Aylık Doğal akımları (m 3 /s)Ġstasyon No : 13-07 Kot: 815 mSuyun adı : DEVREKANĠ Ç. SU TEMĠN TABLOSU YağıĢ Alanı: 1097.6km 2Ġstasyonun Adı : BARTIN Birimler: m 3 /sSu Yılı EKIM KASIM ARALIK OCAK ġUBAT MART NĠSAN MAYIS HAZIR. TEMM. AĞUST. EYLÜL Yıllık Ort.1963 0,70 1,95 11,64 21,12 27,95 14,72 13,22 15,72 4,87 1,52 0,79 0,74 9,581964 0,77 0,81 4,02 5,80 15,59 24,18 8,20 14,50 21,35 3,07 2,46 4,18 8,741965 1,45 7,22 16,01 9,34 12,43 34,78 30,63 9,18 3,28 1,23 0,66 0,61 10,571966 0,82 1,35 2,90 9,56 5,33 8,79 15,72 8,53 3,19 0,97 0,61 0,53 4,861967 0,57 0,64 0,74 1,90 2,28 20,32 18,80 10,57 5,61 1,93 1,24 1,49 5,511968 1,65 1,10 15,33 14,89 20,09 3,41 11,98 4,00 1,96 1,04 1,64 1,70 6,571969 1,57 1,50 1,65 2,24 15,98 13,05 19,68 17,54 3,58 1,25 0,88 0,72 6,641970 0,70 0,80 1,47 1,91 7,54 4,21 4,61 2,66 3,52 0,76 0,62 0,46 2,441971 0,62 0,66 4,95 9,12 8,10 18,07 12,42 15,13 8,51 1,36 1,76 0,81 6,791972 0,83 0,99 9,37 14,36 7,55 38,30 26,07 18,15 6,48 11,49 4,25 1,41 11,601973 7,22 7,68 5,04 5,66 28,00 15,92 8,69 4,98 3,47 1,41 0,65 0,55 7,441974 0,83 6,36 25,11 3,86 4,40 13,49 5,32 20,06 1,97 0,90 0,86 0,82 7,001975 0,86 0,85 1,52 2,74 5,33 10,71 3,40 26,93 6,97 1,24 0,57 0,55 5,141976 0,83 4,90 2,47 5,23 6,13 49,25 16,38 3,69 2,19 1,02 0,51 0,70 7,771977 0,84 0,93 3,78 1,83 5,26 15,30 6,21 6,26 4,58 1,29 0,42 0,53 3,931978 0,44 0,80 1,93 8,26 19,84 6,19 26,61 8,95 2,46 1,19 0,54 0,65 6,491979 0,74 0,76 10,70 12,70 14,17 4,97 6,07 12,24 5,55 1,85 1,05 0,93 5,981980 0,71 1,51 5,62 6,44 8,36 69,14 21,55 11,79 4,69 1,22 0,92 0,81 11,061981 1,01 4,14 13,02 11,43 9,59 20,47 4,88 30,17 2,52 1,51 0,61 0,48 8,321982 0,57 3,12 19,22 15,48 11,11 24,80 22,14 12,55 11,89 8,71 1,14 1,43 11,011983 1,20 1,33 3,21 5,21 16,62 33,20 24,41 6,94 6,76 6,22 3,41 1,77 9,191984 4,54 8,67 8,29 6,40 6,49 6,29 11,03 9,43 3,96 2,07 1,19 0,79 5,761985 0,65 3,40 1,70 8,67 17,06 35,34 18,24 6,65 3,08 1,30 0,73 0,58 8,121986 0,69 0,86 2,27 11,40 9,07 5,96 1,99 4,70 8,61 1,33 0,37 0,54 3,981987 0,60 0,61 0,66 13,06 12,13 11,72 16,27 8,38 7,34 1,73 1,08 0,48 6,171988 0,69 0,88 2,84 3,93 5,22 14,85 13,60 8,27 12,70 2,28 0,77 0,63 5,561989 2,82 12,91 14,10 8,50 20,58 41,47 7,15 6,79 8,62 2,68 0,73 1,01 10,611990 2,28 8,89 9,15 3,91 7,16 11,10 6,67 14,00 2,57 0,86 0,64 0,59 5,651991 1,00 1,28 2,54 4,10 8,08 10,70 9,66 8,00 15,10 3,90 1,10 1,29 5,561992 1,53 1,61 1,97 3,47 4,98 31,40 32,50 3,57 2,50 1,79 0,41 0,39 7,181993 1,17 6,15 7,49 6,70 13,20 55,30 30,00 22,00 9,19 2,22 2,45 1,10 13,081994 0,97 1,20 2,43 2,90 7,25 4,96 2,15 4,34 1,14 0,42 0,26 0,34 2,361995 0,37 1,15 7,80 19,70 12,60 14,30 15,70 4,64 3,11 3,31 0,95 0,75 7,031996 1,27 2,50 8,20 4,05 6,76 6,24 7,96 5,71 5,21 0,63 0,43 0,67 4,141997 2,73 1,33 3,71 8,91 7,56 12,70 57,10 9,85 3,86 1,41 1,60 1,11 9,321998 2,26 2,11 8,10 9,21 23,80 25,50 16,70 25,80 9,75 2,33 0,85 1,09 10,631999 1,09 1,42 2,20 1,25 9,38 14,30 9,11 2,58 2,14 1,06 1,08 0,97 3,882000 0,94 5,61 10,40 7,28 10,70 29,70 20,60 7,18 12,20 1,83 1,39 1,02 9,072001 0,98 0,79 0,81 0,79 1,61 2,62 1,82 4,41 0,92 0,38 0,58 0,39 1,342002 0,49 4,01 14,70 11,00 14,10 9,03 16,40 3,57 3,25 1,17 1,28 1,77 6,732003 1,06 1,56 1,26 9,08 9,48 7,19 9,33 3,33 1,15 0,52 0,43 0,54 3,742004 0,66 1,43 1,50 5,48 16,90 18,30 6,27 6,28 5,52 1,03 0,76 0,61 5,39ORT. 1,28 2,80 6,47 7,59 11,33 19,34 14,70 10,24 5,65 2,03 1,06 0,92 6,95Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 22

Bölüm 7: Hidrolojiġekil 10. Devrekani Çayı yıllık akım grafiğiKoca Irmak Çayı: Devrekani çayının Cide yakınlarında denize döküldüğü yerde Koca Çayı olarakadlandırılan bu dere üzerinde DSĠ’nin 13-52 no.lu AGĠ istasyonu bulunmaktadır. Bu akım gözlemdeğerleri tüm Devrekani çayının da değerlerini içermektedir. Bu ırmağa ait tablodaki (Tablo 4) verilerebakıldığında bazı yıllar (1989) 35,14 m 3 /s gibi çok yüksek değerlere ulaĢırken, bazı yıllarda (1994) 9,77m 3 /s gibi çok düĢük debiye de düĢebilmektedir.Tablo 4. Koca Irmak Deresinin (Cide Ç.) (13-52 AGĠ) Aylık doğal akımları (m 3 /s)Ġstasyon No : 13-52 Kot: 20 mSuyun adı : KOCAIRMAK D. SU TEMĠN TABLOSU YağıĢ Alanı: 2303.5 km 2Ġstasyonun Adı : CĠDE Birimler: m 3 /sSUYILI EKIM KASIM ARALIK OCAK ġUBAT MART NĠSAN MAYIS HAZIR. TEMM. AĞUST. EYLÜL Yıllık Ort.1985 8,07 47,45 23,26 46,30 57,46 98,58 74,85 20,31 7,87 7,32 2,85 2,57 33,071986 7,80 6,91 28,53 60,49 39,02 30,66 7,52 17,70 18,21 3,85 1,94 1,76 18,701987 1,81 7,37 24,09 106,80 55,81 46,30 64,04 27,71 17,13 6,76 4,33 2,33 30,371988 4,31 10,33 33,14 31,70 31,50 60,64 56,13 30,71 33,53 11,23 3,68 5,12 26,001989 25,32 73,69 63,48 36,48 60,36 95,22 22,80 13,59 17,17 5,68 2,62 5,25 35,141990 21,43 69,44 60,49 23,86 32,66 41,82 21,53 47,80 6,52 3,65 2,51 4,94 28,051991 10,27 6,91 17,63 22,82 42,17 55,64 48,61 27,00 57,87 13,82 4,00 8,68 26,281992 11,31 15,66 19,38 20,84 29,65 93,35 100,31 15,20 9,68 10,94 2,93 2,52 27,651993 9,19 35,26 37,71 32,49 51,26 117,25 86,42 45,18 16,86 6,53 32,82 5,21 39,681994 3,92 7,83 17,74 14,86 22,57 18,22 8,33 14,04 4,59 2,15 1,50 1,51 9,7719951996199719981999 7,80 7,79 19,53 9,37 40,51 41,82 21,30 10,04 11,34 3,88 3,07 2,67 14,93ORT. 10,11 26,24 31,36 36,91 42,09 63,59 46,53 24,48 18,25 6,89 5,66 3,87 26,33KDMP alanında diğer tüm akarsularda olduğu gibi bu akarsu da düzensiz bir rejime sahiptir. Mevcutverilere göre bu ırmağın yıllık ortalama debisi 26,33 m3/s olarak hesaplanmıĢtır. 229.08.2010tarihinde Koca Irmak Çayı üzerinde Gökçeler Köyü civarında yapılan gözlemsel incelemede (Foto 6)debinin en fazla 2-3 m3/s kadar olabileceği tahmin edilmiĢtir.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 23

Bölüm 7: HidrolojiFoto 6. Koca Irmak çayından bir görünüm (Gökçeler Köyü civarı, 29.08.2010)Devrekani Çayının tamamını kapsayan Koca Irmak Çayı yıllık akım gözlemleri grafik olarak aĢağıdaġekil 11’de verilmiĢtir. Bu AGĠ istasyonunda 1995, 1996, 1997 ve 1998 yıllarına ait veri bulunamamıĢtır.ġekil 11. Koca Irmak Çayı yıllık akım grafiğiAydos (ġehriban) Çayı: Azdavay alçalımının kuzey bölümünde ġehriban (ġenpazar) çayı öncedoğu-batı yönünde akarken, Dağlı köyü yakınında büklüm yaparak güneydoğu-kuzeybatı yönlü bir fayzonuna girer ve Aydos kanyonunu oluĢturarak denize ulaĢır. Aydos Çayının akım gözlem verileri bazıyıllar kesik olmakla beraber 1971-1991 yılları arasında sürekli alınmıĢtır (Tablo 5). Bu yıllara aitverilere bakıldığında yıllık ortalama akımın 9,45 m 3 /s olarak gerçekleĢtiği görülmektedir. Ancak bazıyıllar (1987) 15 m 3 /s ye ulaĢırken bazı yıllarda 4,75 m 3 /s ye kadar düĢebilmektedir. Bu durum buakarsuyun düzensiz bir rejime sahip olduğunu gösterir.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 24

Bölüm 7: HidrolojiTablo 5. Aydos Çayı (13-31 AGĠ) Aylık Doğal Akımları (m 3 /s)Ġstasyon No : 13-31 Kot: 47 mSuyun adı : AYDOS ÇAYI SU TEMĠN TABLOSU YağıĢ Alanı: 507.5 km 2Ġstasyonun Adı : MUSABEY Birimler: m 3 /sSu Yılı EKIM KASIM ARALIK OCAK ġUBAT MART NĠSAN MAYIS HAZIR. TEMM. AĞUST. EYLÜL Yıllık Ort.1971 1,55 3,46 11,02 17,59 18,27 24,79 11,73 9,60 3,00 0,68 0,29 0,28 8,521972 3,61 4,55 22,26 12,43 11,66 26,06 31,21 7,47 3,45 3,06 2,97 1,59 10,8619731974 0,07 24,96 27,60 7,36 21,87 19,01 11,19 10,46 2,45 0,56 3,40 0,12 10,751975 0,69 2,16 13,74 10,16 14,63 26,47 10,42 10,46 3,43 1,39 1,17 0,59 7,941976 3,92 4,36 7,02 13,89 11,12 23,34 20,37 4,26 2,37 0,97 0,94 1,62 7,851977 2,53 1,96 8,03 5,94 9,47 17,70 6,56 5,15 2,75 0,93 0,95 3,90 5,4919781979 1,27 1,96 13,89 21,25 16,12 6,61 7,37 3,96 1,99 2,29 1,67 2,38 6,731980 1,30 5,83 14,56 17,51 15,63 33,20 23,65 8,25 3,32 0,66 0,41 0,76 10,421981 2,69 14,12 26,77 16,62 13,85 18,78 8,18 11,17 1,84 2,25 0,75 0,63 9,801982 15,65 17,25 9,71 8,81 8,89 6,20 10,61 7,02 2,57 2,14 3,03 1,00 7,741983 2,42 16,67 10,75 15,31 20,71 39,58 31,02 4,22 1,58 1,21 0,71 0,61 12,071984 2,82 2,40 11,46 16,13 8,39 6,53 1,84 5,56 1,62 0,22 0,02 0,04 4,7519851986 1,23 6,08 15,76 13,64 13,10 19,91 14,77 8,79 5,84 2,06 0,53 1,91 8,631987 20,69 35,38 23,00 14,49 23,85 35,96 10,22 4,37 4,59 2,24 0,60 4,94 15,031988 10,01 18,71 19,68 8,33 10,75 13,82 5,79 10,68 1,44 0,77 0,37 1,34 8,471989 3,51 2,80 5,34 7,17 13,02 17,51 14,24 9,07 16,55 3,54 0,97 3,72 8,121990 3,96 3,94 7,65 8,18 12,90 36,52 44,75 5,86 2,42 3,30 0,55 0,48 10,871991 5,00 16,67 16,95 12,85 18,60 45,18 43,60 17,96 5,79 0,88 8,51 1,23 16,10ORT. 4,61 10,18 14,73 12,65 14,60 23,18 17,08 8,02 3,72 1,62 1,55 1,51 9,4529.01.2010 tarihinde Cide-Sinop karayolu üzerinde yapılan gözlemsel incelemede Aydos deresidebisinin en fazla 50 l/s olabileceği tahmin edilmiĢtir (Foto 7). ġenpazar civarında ise dere yatağınınkuru olduğu görülmüĢtür. Tablo 3 incelendiğinde bazı yıllar (Ağustos/1984) dere yatağında sadece 20l/s debi ölçülmüĢtür. Aydos Çayı ana kolu yaklaĢık 63,1 km olup; Milli Park alanı sınırları dıĢında 39,7km, Milli Park alanı sınırları içinde ise 23,4 km uzunluğa sahiptir (ARC-GIS kullanılarak 1/25 000ölçekli topografik haritada yapılan ölçümden). Aydos Çayı üzerinde kurulu 13-31 no.lu AGĠ istasyonu2004 yılında kapanmıĢtır. Aydos çayı yıllık akım grafiği ġekil 12’de verilmiĢtir.ġekil 12. Aydos Çayı yıllık akım grafiğiHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 25

Bölüm 7: HidrolojiFoto 7. Aydos Çayı dere yatağı (Cide-Sinop karayolu köprüsü ayağı, 29.08.2010)Ulu (Ulus) Çayı: Diğer bir akarsu olan Uluçay, PınarbaĢı-Ulus kuzeyindeki Ġnaltı kireçtaĢıplatosunun güneydoğu kenarındaki fay basamağını izleyen vadiden akarak Bartın çayı ile birleĢir. Buakarsu ağı akım gözlem istasyonu verileri değerlendirildiğinde bu çayın daha istikrarlı akım gözlemdeğerlerine sahip olduğu görülmektedir. Bu gözlem istasyonu, yıllık ortalama 16,86 m3/s akımdeğerine sahiptir (Tablo 6). Ancak bu akım gözlem istasyonu da 1994 yılında 4,80 m3/s gibi düĢükdeğere sahiptir. Ulu çay batıda Bartın Deresi ile birleĢerek Karadeniz’e dökülür. Ulus çayının Akımgözlem istasyonu Milli Park sınırları haricinde gelen suları da içerdiğinden çok fazla bir değeresahiptir. Ulus Çayı ana kolu yaklaĢık 98,1 km olup; Milli Park alanı sınırları dıĢında 78,9 km, Mili Parkalanı sınırları içinde ise 19,2 km uzunluğa sahiptir (ARC-GĠS kullanılarak 1/25 000 ölçekli topografikharitada yapılan ölçümden).Ulus Çayı yağıĢ drenaj alanı (Havzası) KDMP alanı yağıĢ drenaj alanının çok az bir kısmınıiçermektedir. Bu havzanın büyük kısmı KDMP alanı dıĢındaki yağıĢ drenaj sularını temsil etmektedir.Bu havzada KDMP alanına ait yağıĢ drenaj alanı Ulukaya Köyü yağıĢ drenaj alanı olarak temsiledilebilir. Ulukaya Köyünde Ulu Deresi yatağında 28.01.2010 tarihinde yapılan incelemede sadece 60-80 l/s kadar bir suyun olduğu ve bu suyundan Ulukaya su kaynağından (ġelalesi) geldiğibelirlenmiĢtir. Ulus çayına ait tabloda verilen değerler grafik hakline getirilerek Ģekil 13’te verilmiĢtir.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 26

Bölüm 7: HidrolojiTablo 6. Ulus Çayının (13-14 AGĠ) aylık doğal akımları (m 3 /s)Ġstasyon No : 13-14 Kot: 80 mSuyun adı : ULUS Ç. SU TEMĠN TABLOSU YağıĢ Alanı: 1016 km 2Ġstasyonun Adı : BAYIRYÜZÜ Birimler: m 3 /sSu Yılı EKIM KASIM ARALIK OCAK ġUBAT MART NĠSAN MAYIS HAZIR. TEMM. AĞUST. EYLÜL Yıllık Ort.1965 6,68 21,80 27,30 0,00 34,23 35,55 34,26 13,55 1,44 8,96 0,73 0,47 15,411966 0,90 13,43 19,94 33,42 13,68 28,23 35,80 7,32 3,90 8,66 12,62 10,73 15,721967 2,48 2,24 5,71 16,47 21,99 43,69 36,15 16,06 8,80 2,86 2,21 2,55 13,431968 2,42 11,23 59,00 35,18 34,72 40,70 30,44 6,09 1,98 1,41 5,49 20,33 20,751969 18,07 4,67 8,44 9,45 38,74 24,20 38,35 19,34 4,17 2,49 1,21 1,20 14,1919751976 13,26 11,61 33,50 65,72 24,54 34,47 30,56 7,51 6,67 0,50 0,50 3,10 19,331977 2,20 1,15 12,85 9,37 19,02 35,59 17,21 8,36 4,17 3,70 3,00 3,90 10,041978 4,22 8,95 3,01 29,61 55,39 17,18 47,45 17,04 4,13 3,88 2,81 6,79 16,711979 9,00 4,90 37,34 51,90 48,78 14,97 22,07 6,50 6,10 7,39 4,71 4,71 18,2019801981 3,39 21,41 59,37 38,83 30,76 56,76 17,40 17,74 3,28 10,64 0,67 2,54 21,901982 1,22 16,09 32,11 41,08 19,18 48,54 43,60 8,40 5,75 4,44 19,75 7,25 20,6219831984 18,86 17,44 12,99 16,69 14,45 12,17 22,61 12,51 5,75 2,78 4,89 1,55 11,891985 2,77 38,70 13,44 22,07 56,22 71,70 49,77 10,23 4,94 3,39 0,91 0,96 22,921986 4,71 3,86 32,52 36,93 23,32 18,86 6,29 10,75 3,58 1,43 0,75 0,76 11,981987 0,76 3,01 12,26 44,29 20,25 20,42 27,64 7,69 2,41 0,59 0,17 0,06 11,631988 1,50 6,68 23,18 20,75 15,53 29,28 26,88 11,37 13,55 6,76 1,39 4,52 13,451989 12,29 38,97 33,12 21,36 27,33 32,90 8,56 5,08 4,94 1,92 0,96 2,63 15,841990 17,74 36,15 29,99 14,45 18,60 21,21 12,42 21,32 3,35 2,20 1,04 2,23 15,061991 5,19 4,36 17,89 18,04 32,66 30,21 40,90 13,29 32,99 24,16 2,09 6,40 19,011992 6,42 11,57 15,50 20,91 27,49 50,78 52,47 12,32 3,39 7,65 1,19 0,74 17,541993 7,54 25,93 24,46 23,26 30,47 43,69 33,02 15,50 5,13 1,43 8,40 1,61 18,371994 0,94 2,72 11,13 7,80 10,05 8,51 3,59 9,22 1,75 0,54 0,78 0,58 4,801995 2,35 15,47 41,08 42,57 23,94 33,83 33,22 7,95 9,88 23,71 2,20 1,08 19,771996 8,81 18,67 18,07 87,38 79,41 10,64 26,70 11,02 6,37 2,64 2,64 10,80 23,601997 35,44 10,42 32,37 28,19 30,59 29,80 55,94 13,52 5,09 1,65 23,41 5,98 22,701998 13,78 8,64 28,04 41,08 54,15 28,01 29,75 57,88 13,97 6,16 2,30 7,18 24,241999 11,20 9,22 13,78 4,71 34,48 25,99 10,65 3,23 11,11 4,52 1,21 2,03 11,012000 5,12 29,94 32,11 16,73 40,70 46,30 43,98 9,82 26,54 2,91 3,68 5,05 21,91ORT. 7,83 14,26 24,66 28,51 31,45 31,93 29,92 12,88 7,32 5,34 3,99 4,20 16,86ġekil 13. Ulus çayı yıllık akım grafiğiHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 27

Bölüm 7: HidrolojiArıt Çayı: Ulus baseninin bir diğer önemli akarsuyu Arıt Çayı’dır. Bu çay da batıda Bartın Çayı ilebirleĢerek Karadeniz’e dökülür. Bu akarsular ve bunların kolları durumundaki diğer akarsularbölgedeki jeomorfolojinin oluĢmasında önemli etken olmuĢlardır. Bu akarsuya ait akım gözlemdeğerleri Tablo 7’de, yıllık akım grafiği Ģekil 14’te verilmiĢtir.Tablo 7. Arıt Çayının (13-49 AGĠ) Aylık Doğal Akımları (m 3 /s)Ġstasyon No : 13-49 Kot: 230 mSuyun adı : ARIT ÇAYI SU TEMĠN TABLOSU YağıĢ Alanı: 137 km 2Ġstasyonun Adı : DARIÖREN Birimler: m 3 /sSu Yılı EKIM KASIM ARALIK OCAK ġUBAT MART NĠSAN MAYIS HAZIR. TEMM. AĞUST. EYLÜL Yıllık Ort.1984 4,38 3,55 1,96 3,49 2,28 1,15 4,88 3,28 2,49 1,47 2,27 0,47 2,641985 1,46 9,56 3,65 5,18 10,43 13,07 8,00 0,14 2,10 2,41 0,29 0,25 4,711986 4,42 2,23 7,61 6,65 5,36 4,11 1,54 2,87 0,49 0,26 0,12 0,12 2,981987 0,36 3,99 6,33 10,70 5,09 6,75 7,17 2,53 0,88 1,32 0,32 0,10 3,791988 0,71 3,49 15,32 6,95 5,27 7,54 4,43 2,95 3,89 2,45 0,26 3,69 4,751989 4,01 9,76 7,04 4,97 6,58 6,56 1,63 1,34 1,55 0,74 0,52 1,27 3,831990 6,07 11,26 5,50 3,78 4,02 3,74 2,27 4,42 0,96 0,79 0,12 2,31 3,771991 2,31 2,52 4,13 3,58 10,51 6,81 6,63 3,73 17,90 9,59 0,69 2,57 5,921992 2,66 6,82 4,96 4,15 5,13 10,70 7,77 1,35 0,45 1,65 0,11 0,27 3,831993 2,49 6,46 5,52 4,95 6,40 11,77 6,50 2,13 1,12 0,48 3,26 1,07 4,351994 0,27 3,02 4,88 3,15 2,42 3,69 0,92 2,68 1,19 0,10 0,67 0,21 1,931995 1,25 4,53 12,35 9,34 5,03 6,87 6,62 1,97 2,30 6,21 1,46 1,05 4,911996 2,08 8,08 6,36 3,29 4,01 3,73 5,16 1,82 2,27 0,19 0,22 6,76 3,661997 8,58 1,64 5,94 4,57 6,97 4,42 10,99 2,42 1,04 1,34 5,66 1,22 4,571998 3,41 2,32 6,05 8,80 14,74 7,24 6,52 17,04 3,05 1,89 0,73 1,64 6,121999 2,79 2,61 4,17 1,94 8,03 5,26 2,42 1,20 2,91 1,14 0,72 0,87 2,842000 2,25 10,64 8,80 5,67 8,70 9,32 9,91 1,68 7,96 1,02 1,58 2,88 5,872001 6,78 1,61 2,34 1,50 3,46 4,50 2,45 2,64 1,35 0,65 0,59 0,81 2,392002 3,15 5,56 8,85 5,13 3,72 3,92 4,13 0,65 1,06 2,98 0,26 0,76 3,352003 5,55 9,08 2,00 8,04 4,06 6,25 6,54 1,74 0,78 0,64 0,60 0,64 3,83ORT. 3,25 5,44 6,19 5,29 6,11 6,37 5,32 2,93 2,79 1,87 1,02 1,45 4,00ġekil 14. Arıt Çayı Yıllık akım grafiğiHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 28

Bölüm 7: HidrolojiYukarıdaki tablo ve grafik incelendiğinde yıllık akım ortalama 4,0 m3/s olmakla beraber bazı yıllar(1998) 6,12 m3/s, bazı yıllar ise 1,93 m3/s ye kadar olduğu görülmüĢtür. Arıt Çayı ana kolu yaklaĢık48,6 km olup; Milli Park alanı sınırları dıĢında 20,8 km, Milli Park alanı sınırları içinde ise 27,8 kmuzunluğa sahiptir (ARC-GIS kullanılarak 1/25 000 ölçekli topografik haritada yapılan ölçümden).28.08.2010 tarihinde yerinde yapılan gözlemsel incelemede Arıt Çayı dere yatağında en fazla 50 l/s(Foto 8), Arıt Çayından regülatör yapısı ile alınıp açık kanal ile daha mansaba iletilen su miktarının ise50 l/s olmak üzere toplam 100 l/s kadar suyun olduğu görülmüĢtür. Nitekim Tablo 6 incelendiğindeArıt Çayı debisi, bazı yıllar özellikle temmuz ağustos aylarında 100 l/s ye kadar düĢmektedir.Foto 8. Arıt Çayı dere yatağı ve Arıt Çayından regülatör ile kanala alınan suMevsimsel AkarsularKDMP alanında yukarıda adı geçen derelerin ana kolları hariç, tüm bu derelerin yan kolları veKaradeniz’e doğrudan boĢalan diğer dereler genellikle yağıĢlara bağlı su taĢıyan derelerdir. Akarsularkısa mesafelerde topoğrafik yapıdan dolayı yüksek eğime sahip olduğundan, yağmurun sona ermesiylekısa zamanda kurumaktadırlar. Ancak özellikle kar kalınlığının fazla olduğu yıllarda kar erimesinebağlı olarak bu mevsimsel akarsular temmuz ayına kadar sulu olabilmektedir. Mevsimsel akarsularınbazıları kaynak boĢalımları ile de beslenebilmekte ve bu tür dereler kaynak debisine bağlı olarak dahauzun zaman hatta tüm yıl boyunca su taĢıyabilmektedirler. Çöpbey Kaynağının beslediği dere bu türakarsuya bir örnek teĢkil etmektedir.Yüzey Suları PotansiyeliYukarıda DSĠ tarafından belirli tarihlerde yüzeysel akım gözlemi yapılan 4 ayrı noktanın akım gözlemdeğerleri tablolar halinde verilmiĢtir. Ulu çayı değerleri KDMP alanını temsil etmemektedir. UlukayayağıĢ drenaj alanı verileri, benzer havza verileri ile karĢılaĢtırılarak yapılan hesaplama sonucunda buhavzanın su verimi 2,78 m3/s bulunmuĢtur. KDMP alanında yukarıda adı geçen akarsu gözlem akımverileri Tablo 8’de verilmiĢtir.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 29

Bölüm 7: HidrolojiTablo 8. Mevcut istasyon verilerine göre KDMP alanı yüzey suyu potansiyeliAGĠ no Akarsu adı Kotu YağıĢ alanı Debi Açıklama(m) (km 2 ) (m 3 /s)13-52 Kocaırmak çayı 20 2303,5 26,33 Devrekani çayının tümü13-31 Aydos Çayı 47 507,5 9,45 “ “ “13-14 Ulukaya drenaj alanı 80 125 2,78 Ulus çayının KDMP alanı içindeki miktarı13-49 Arıt Çayı 230 137 4,0TOPLAM 42,56Yukarıda verilen akarsuların yıllık su potansiyeli:42,56 m 3 /s*365 gün (31,5 milyon sn) = 1,340 milyar m 3 /yıl olmaktadır.KAYNAKLARKDMP alanında irili-ufaklı birçok kaynak suyu boĢalımı mevcuttur. Esasen Temmuz-Ağustos gibiülkemizde yağıĢların çok az oluĢtuğu hatta hiç oluĢmadığı aylarda dere yataklarında akarsuların varlığıyeraltı suyunun baz akımlarındandır. Dolayısıyla KDMP alanında yağıĢlı olmayan aylarda haladerelerde suların olması kaynak suyu boĢalımlarındandır. Bu çalıĢma kapsamında yapılanaraĢtırmalarda herhangi bir kamu veya özel sektör tarafından kaynak suyu araĢtırmalarına yönelikayrıntılı bir çalıĢmaya rastlanılmamıĢtır. KDMP alanı topografik haritasına bakıldığında (EK-2)özellikle kireçtaĢı biriminin yer aldığı sahalarda ciddi kaynak suyu boĢalımları mevcuttur. OrmanKoruma Alanları Yönetiminin Güçlendirilmesi Projesi kapsamında hazırlanan Hızlı AlanDeğerlendirmesi çalıĢması raporunda3 528 adet kaynak suyu olduğu belirtilmiĢtir.Ulukaya Su Kaynağı: Bu çalıĢma kapsamında Ulus Çayı yağıĢ drenaj alanı içinde oluĢmuĢ UlukayaĢelalesini oluĢturan su kaynağında inceleme yapılmıĢtır. Ulukaya Su Kaynağı Ġnaltı kireçtaĢlarınınkırık-çatlak sisteminden boĢalmaktadır (Foto 9). Foto 9’da görüldüğü gibi kaynak suyu boĢalımı yağıĢlımevsimlerde daha yukarı kotlardan boĢalırken yaz aylarında kurak mevsimlerde yeraltı suyutablasının düĢmesi sonucu daha alt kotlardan boĢalmaktadır. Ulukaya su kaynağında Eylül/2010tarihinde yapılan incelemede debisi 75 l/s olarak tahmin edilmiĢtir. Bu debinin Nisan-Mayıs aylarındadaha fazla olduğu muhakkaktır.Çöpbey Köyü Su Kaynağı: Arıt Çayı yağıĢ drenaj alanı içinde yer alan Çöpbey Köyü KuzeyindeĠnaltı kireçtaĢlarından boĢalan bu su kaynağının Çöpbey deresi içindeki debisi 50 l/s civarında tahminedilmiĢtir. Su kaynağına yol olmadığı için gidilememiĢtir. Bu su kaynağı Ġller bankası tarafındankaptaja alınmıĢ, yapılan bir isale hattı ile depoya taĢınmıĢ (Foto 10) ve buradan Arıt yerleĢim merkeziile diğer bazı yerleĢim birimlerinin su ihtiyacı karĢılanmıĢtır. ĠnĢaat çalıĢmaları hala devametmektedir.3 KDMP Hızlı Alan Değerlendirmesi çalışması rapor taslağıHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 30

Bölüm 7: HidrolojiFoto 9. Ulukaya su kaynağının mevsimsel boĢalım kotlarıBu çalıĢma kapsamında Devrekani Çayı yağıĢ drenaj alanı içinde Cide ilçesinin Güneybatısında yeralan Yukarı Köseli, AĢağı Köseli köyleri civarında kireçtaĢlarından boĢalan su kaynaklarına da gidilmiĢancak yol ve coğrafik engebeler sonucu kaynak boĢalım noktalarına varılamamıĢtır. ĠnaltıkireçtaĢlarından boĢalan tüm su kaynaklarının gezilerek incelenmesinde büyük fayda vardır. ĠnaltıkireçtaĢlarından boĢalan su kaynakları genellikle yüksek ve sarp yerlerde oluĢtuğundan bu kaynaklarınkoruma zonu diye bir sorunu yoktur. Bu kaynakların daha üst kotlarında yerleĢim birimi olmadığı gibikirlenme olasılıkları da çok zayıftır.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 31

Bölüm 7: HidrolojiFoto 10. Çöpbey Köyü su kaynağı deposu (Ġller Bankası tarafından yaptırılmıĢtır)YERALTISUYU POTANSĠYELĠKDMP alanındaki Ġnaltı kireçtaĢları en önemli akifer yapılarıdır. Ġnaltı kireçtaĢlarında açılan vehidrolojik veriler elde edilmiĢ herhangi bir sondaj kuyusu olmadığından inatlı kireçtaĢı akiferininyeraltı suyu bilançosu hakkında sağlıklı bilgi vermek mümkün değildir. Ġnaltı kireçtaĢları fevkaladesarp ve dik olduklarından bu birimde sondaj kuyusu açılarak su temin edilememektedir. Ancak ĠnaltıkireçtaĢlarından boĢalan kaynak suyu debilerinden giderek yeraltı suyu bilançosu vermek gerekir ki,KDMP alanında yapılan çalıĢmalarda4 528 adet kaynak suyunun olduğu ifade edilmekle beraber debiverilerine rastlanılmamıĢtır. Bu kaynak sularının debilerinin bilinmesi halinde kaynakboĢalımlarından gidilerek emniyetli yıllık yeraltı suyu rezervini vermek daha uygun olacaktır. Ġncelemealanında kaynak suyu boĢalımlarına yönelik olarak baĢlı baĢına bir proje dahilinde çalıĢmalaryapılmalıdır.KDMP alanında 1/100 000 ölçekli haritada yapılan çalıĢmada Ġnaltı kireçtaĢlarının yaklaĢık 750 km2yüzey alanına sahip olduğu tahmin edilmiĢtir. KDMP alanına düĢen yağıĢ miktarı 1041 mm (1,041 m)kadardır. Coğrafik Ģartlar dikkate alındığında kireçtaĢlarında yağıĢlardan oluĢabilecek süzülme miktarıen fazla % 10 alınabilir. Bu durumda olası beslenim:Q = P*A*IQ = 1,041 m * 750*106 m2* =0,1Q = 78.000.000 m3/yıl (2,47 m3/s) kadardır.P = YağıĢ miktarı, A= kireçtaĢı yüzlek alanı, I = süzülme katsayısı4 Hızlı Alan Değerlendirmesi çalışması raporuHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 32

Bölüm 7: HidrolojiSULARIN KĠMYASAL ÖZELLĠKLERĠBu çalıĢma kapsamında yüzey ve yeraltı sularının su kimyasına yönelik olarak laboratuar destekliyapılmak istenen çalıĢmalar bütçenin kısıtlı olması ve zaman yetersizliği nedeniyle yeterinceyapılamamıĢtır. Ġnceleme alanında yegane akifer olan Ġnaltı kireçtaĢları kalsiyum karbonat vedolomitten oluĢmakta ve Jura-Kretase yaĢlı olduğu için yeterince kristalize ve sert-çok sert özellikte birkayadır. Dolayısıyla bu kayadan boĢalan yeraltı sularının sertliği fazla olmadığı (en fazla 15-20 0F) gibiiçme-kullanma ve sulama suyuna da uygun sulardır. Nitekim yöredeki birçok yerleĢim biriminin içmekullanmasuyu ihtiyacı kireçtaĢından boĢalan kaynak sularından karĢılanmaktadır. Bu çalıĢmakapsamında Ulukaya ve Çöpbey Köyü kaynak sularının boĢaldığı dere yataklarından 2 ayrı su örneğiile Devrekani (Foto 12), Aydos ve Arıt derelerinden de birer su örneği alınarak analizleri yapılmıĢtır(Tablo 9). Bu suların analiz sonuçları içme-kullanma ve sulama suyu kriterlerine uygun sulardır.DüĢük nitrat değerleri, halen tarımsal ve evsel kirlilikten dolayı herhangi bir kirlenmenin olmadığınıgöstermektedir.Foto 11. Su örneğinin alınmasından bir görünümSULARIN KULLANIMIKDMP alanında su kullanımı içme-kullanma ve vadi tabanlarında çok az miktarda tarımsal sulamadakullanılmaktadır. Ġçme-kullanma suları daha çok kaynak sularından, tarımsal arazi sulamaları iseyüzey sularından ve kaynak sularından yapılmaktadır. Örneğin: Arıt havzasında yer alan Çöpbeykaynak suyu Ġller Bankası tarafından kaptaja alınarak Arıt ve diğer bazı yerleĢim birimlerinin içmekullanmasuyu ihtiyacında kullanılmaktadır. Tarım arazileri vadi tabanlarında ve denize açılan cepovalarda mevcut olup bu arazilerin sulanmasında mevsim ve iklim koĢulları nedeniyle çok az sutüketilmektedir. Örneğin; Devrekani Çayının denize boĢalmadan önce geçtiği güzergahta yer alanGökçeler Köyü arazilerinin bir kısmı yine Devrekani çayından sulanmaktadır. Ancak bu konulardahenüz ayrıntılı bir çalıĢma yapılmamıĢtır. Havzadaki suların mevsimsel varlığı ve kullanımınınbelirlenmesi açısından böyle bir çalıĢmanın yapılmasında büyük fayda vardır.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 33

NUMUNEALINDIĞI TARĠHEC (µohm/cm)BOR (ppm)Nitrat (mg/l)SARBakiye sodyumkarbonat (me/l)SUYUN SINIFIBölüm 7: HidrolojiTablo 9. KDMP alanı su örnekleri analiz sonuçlarıKATYONLAR (me/lt)ANYONLAR( me/lt)SU ÖRNEĞĠNĠN ADIPHNa +(me/l)Ca ++(me/l)Mg ++(me/l)K ++(me/l)CO3 =(me/l)HCO3 -(me/l)Cl -(me/l)SO4(me/l)Çöpbey Köyü kaynağı (dere suyu) 28.08.2010 7,78 415 0,21 3,40 0,99 0,03 0 3,65 0,34 0,65 0,26 1,58 0,14 0,0 T2A1Aydos çayı (Karayolu köprü ayağı) 28.08.2010 7,33 384 0,27 3,28 0,61 0,04 0 3,35 0,18 0,67 0,53 1,25 0,19 0,0 T2A1Ulukaya ġelalesi (Dere yatağı) 28.08.2010 7,76 321 0,06 2,98 0,58 0,03 0 3,07 0,25 0,33 0,21 1,24 0,04 0,0 T2A1Devrekani Çayı (Gökçeler Köyü) 29.08.2010 7,66 340 0,24 2,39 1,01 0,06 0 2,96 0,29 0,45 0,27 1,18 0,18 0,0 T2A1Arıt Çayı ( Darıören K. köprü ayağı) 29.08.2010 7,81 791 0,97 6,40 1,41 0,06 0 3,74 0,37 4,72 0,24 1,65 0,47 0,0 T3A1Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 34

Bölüm 8: HidrojeolojiKDMP alanında yer alan karstik ĠnaltıkireçtaĢları akifer özelliğine sahip en önemlijeolojik yapılardır.Ġnaltı formasyonu altında yer alan Çakraz Formasyonu killi, siltli, çamurtaĢı gibi geçirimsizbirimlerden oluĢtuğu için Ġnaltı karstik kireçtaĢlarının geçirimsiz taban kayacını oluĢturmaktadır.Çakraz formasyonu içinde yer yer görülen çakıllı, kumlu seviyelerden mevsimsel kaynaklarboĢalabilmektedir. Ġnaltı kireçtaĢları özellikle bölgedeki yoğun tektonizma nedeniyle kazandığı ikincilsüreksizlikler sayesinde kırıklı-çatlaklı-boĢluklu bir yapı kazandığından yağıĢ suları bu sistem içindeyüzey sularına nazaran hayli yavaĢ hareket ederek daha alt kotlarda jeolojik yapının uygun olduğuortamlarda YAS tablasına ulaĢarak akifer ortamı oluĢturmaktadır (ġekil 14). KDMP alanında yer alankireçtaĢı akiferi genellikle dolinler ve bunlar içerisindeki düdenler tarafından beslenmektedir. ĠnaltıkireçtaĢları yüksek kotlarda bulunduğundan ve sarp olduklarından sondaj kuyusu açılarak su almakmümkün değildir. Bu nedenle Ġnaltı kireçtaĢı akiferinin yeraltı suları kaynaklar vasıtasıylaboĢalmaktadır. Nitekim EK-2’de verilen topografik haritada inatlı kireçtaĢlarından boĢalan çok sayıdasu kaynağı mevcuttur. Ġnaltı formasyonu üzerinde yer alan Ulus formasyonu da litolojik özelliklerinedeniyle geçirimsiz, yarı geçirimli özelliğe sahip olduğundan su taĢımamaktadır. Ancak bu birimdenyağıĢlı mevsimlerde çok az debili (0,5-2 l/s) kaynak boĢalımları mevcuttur. Bu geçirimsiz UlusFormasyonu inatlı kireçtaĢlarını belirli bir yükseltiye kadar kuĢatarak (ġekil 15) yeraltı suyunundepolanmasına ve daha uzun sürede boĢalmasına neden olmaktadır.ġekil 15. Ġnaltı kireçtaĢları kaynak boĢalımlarının Ģematik kesitiHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 35

Bölüm 8: HidrojeolojiĠnaltı KireçtaĢlarındaki kırık-çatlak sisteminin yapısı, yağıĢlar sonucu Ġnaltı kireçtaĢlarına süzülenyeraltı sularını regüle ederek tüm yıl boyunca yeraltı sularının kaynak Ģeklinde boĢalmasına yardımetmektedir. KireçtaĢlarında herhangi bir Ģekilde yapılacak kazı ile kırık-çatlak sistemleri yapısınınbozulması halinde kireçtaĢlarında uzun süre dolaĢımı olan yeraltı sularının dolaĢım süresininazalmasına ve daha fazla debi ile kısa zamanda yeraltı sularının boĢalmasına neden olacaktır. BaĢka birifadeyle yeraltı suları mevsimlik kaynaklar halinde varlığını sürdürecek, yağıĢların bitmesi ile yokolacaklardır.KDMP alanında Ġnaltı kireçtaĢlarının halen taĢ ocağı (Foto 11) olarak iĢletilmesi ayrı bir sorun olup,söz konusu kireçtaĢları için bir tehdit unsuru oluĢturmaktadır. Bu kireçtaĢlarında yapılan ve yapılacakpatlatmalar da yukarıda ayrıntılı olarak anlatıldığı gibi Ġnaltı kireçtaĢlarındaki YAS tablasına ciddietkileri olacaktır. KDMP alanında bu tür faaliyetlere izin verilmemelidir.Foto 12. KDMP alanında Ġnaltı kireçtaĢlarında iĢletilen taĢ ocağından bir görünüm.KDMP alanında bugüne kadar herhangi bir kamu veya özel sektör tarafından yapılmıĢ ayrıntılıhidrojeolojik çalıĢmaya rastlanılmamıĢtır. KDMP alanının ayrıntılı hidrojeolojik etütlerininyapılmasında büyük fayda vardır.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 36

Bölüm 9: HES ProjeleriBölgede KDMP alanındaki akarsularınenerjisinden faydalanmak amacıylahidroelektrik santral projeleri (HES)gerçekleĢtirilmektedir. Bu çalıĢmakapsamında yapılan araĢtırmada KDMPalanında yapımı tasarlanan bazı HES’lerile ilgili bilgiler bu bölümde verilmiĢtir.Cide Barajı ve HES projesi Devrekani çayı üzerinde geliĢtirilmesi planlanan bir proje olup, IlıcaProjesinin mansabında yer almaktadır. Valla Kanyonu çıkıĢında Milli Parkın sınırları dıĢında inĢaedilen bir regülatör ile baĢlayıp, yaklaĢık 4300 m uzunluğunda tamamen yer üstünde döĢenen bir cebriboru hattı ile daha kuzeyde yine Milli Parkın sınırlarının hemen dıĢında Çalca mahallesi yakınındadere kotunda inĢa edilen bir santral binası ile son bulmaktadır. Bu projede regülatör yüksekliği 35,5 molarak belirtilmiĢtir. Aslında bu yükseklik artık bir regülatör yapısı olmayıp (regülatör: dereden gelensuyu savaklayan bir yapı olarak tarif edilebilir), bir baraj olarak kabul edilir. Bu barajın göl alanınınmaksimum su kotu 120,0 m olarak planlanmıĢtır. Ancak raporda göl alanında ne kadar suyunbirikeceği yazılmadığı gibi, 120,0 m su kotunun Milli Parkın sınırları içine ne kadar nüfuz edipetmediği de anlaĢılamamıĢtır.Baraj aksının yapılabilmesi için sağ yakada 300 m uzunluğunda 6,60 m çapında inĢa edilecek birderivasyon tünelinden baĢka önemli bir kazı çalıĢması görülmemektedir.Baraj inĢası esnasında oluĢabilecek evsel, insan, kaynaklı sıvı ve katı atıkların yönetmelik hükümleridoğrultusunda bertaraf edileceği vurgulanmıĢtır.Dere yatağına yeterli suyun bırakılacağı ifade edilmiĢ ancak bu yeterli miktarın neye göre ve ne kadarolacağı belirtilmemiĢtir.Ilıca Regülatörü ve HES projesi Devrekani Çayı üzerinde ve neredeyse Küre Dağları Milli Parkı’nınhemen giriĢinde baĢlamaktadır. Firma yaptığı revize çalıĢmalar ile regülatör yapısından alınacak suyuiletecek iletim tüneli güzergahını değiĢtirmiĢtir. Ġletim tünelinin Küre Dağları Milli Parkı sınırlarıiçinde kalıp kalmadığı veya ne kadarının kaldığı araĢtırılarak sağlıklı olarak ortaya konulmalıdır.Regülatörün yüksekliği dere kotundan 5 m yüksekliktedir. Bu regülatör yapıları için uygun biryüksekliktir. Raporda verilen jeolojik kesitlerde tüm iletim tüneli (7768 m uzunluğunda ve 3 mçapında) ve cebri boru güzergahı kireçtaĢları içinden geçmektedir. Bu kireçtaĢları 1000-1200 mkalınlıkta ve karstik yapılıdır (kırıklı-çatlaklı-erime boĢluklu-düdenli-obruklu vd.). Firma tarafındanhazırlanan ÇED raporunda kireçtaĢlarının patlatma yapılmadan açılacağı söylenmekle beraber bununnasıl gerçekleĢeceği belirtilmemiĢtir. Tünelin patlatma ile açılması halinde kireçtaĢının geometrikyapısına bağlı olarak karstik oluĢumlarda hareket eden yeraltı sularının akıĢ yönünün ve yerinindeğiĢmesi kaçınılmazdır. Ayrıca tünel güzergahı üzerinde yer alan fay yapılarının kazı esnasında nasıldavranacağı, karstik oluĢumlar ile iliĢkisi önem kazanmaktadır. Ġnaltı kireçtaĢlarında suyunHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 37

Bölüm 9: HES Projeleridepolanmasını sağlayan alttaki geçirimsiz Çakraz ve üstteki Ulus formasyonlarında yapılacak kazılarınyeraltı sularını nasıl etkileyebileceği de bilinmemektedir. Yeraltı sularını bütün bir yıl boyunca regüleeden bu jeolojik sistemde yapılacak kazıların boyutları, verebileceği hasarlar önceden belirlenmeyeçalıĢılmalıdır. Aksi taktirde doğanın jeolojik yıllar içinde kurduğu ve koruduğu bu hidrolojik sisteminzarar görerek olumsuz yönde etkilenmesi kaçınılmaz olacaktır.AĢağıda ġekil 16’da diğer HES projelerinin de bir örneği olarak verilen Ilıca HES ve regülatörgüzergahı ile Ģematik jeolojik kesitte görüldüğü gibi tünel güzergahı geçtiği kireçtaĢı birimi içinde fayve benzeri yapısal süreksizlikleri kesebilecektir. Böyle bir durumda bu yapısal süreksizlikler içindedepolanan veya taĢınan yeraltı sularının ani boĢalması ve akifer sistemini etkilemesi kaçınılmazdır.Sarp ve çetin bir topografyaya sahip kireçtaĢlarında sağlıklı jeolojik ve hidrojeolojik etüt yapma imkanıda fevkalade zordur. KDMP alanında kireçtaĢlarında tünel ve benzeri su yapılarının patlatma ileyapılması halinde her zaman ciddi sorunlar yaĢanabileceği dikkate alınarak bu tür yapılardanvazgeçilmelidir.ġekil 16. Ilıca Regülatörü, Ġletim tüneli ve HES bulduru haritası ile Ģematik jeoloji kesitiHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 38

Bölüm 9: HES ProjeleriYakın civarda yer alan PınarbaĢı kaynakları baĢta olmak üzere diğer kaynak sularının nasıl etkileneceğikonusunda da ciddi hidrojeolojik çalıĢmalar yapılmalıdır. Bu kireçtaĢlarında herhangi bir kazıyapılması halinde ekolojik sistemde de ciddi hasarlar meydana gelecektir. Dolayısıyla proje yapımınabaĢlamadan önce proje alanında yer alan bu kireçtaĢlarının jeolojik, hidrojeolojik ve geometrikyapısının ortaya konulması elzemdir.Tünel içine alınacak suyun haricinde dere içinde 400 l/s suyun bırakılacağı ifade edilmiĢtir. Bu suyundere yatağı boyunca ekolojik denge için yeterli olup olmayacağı ayrıca araĢtırılmalıdır.Sıvı ve katı atıkların projede belirtildiği gibi, bertaraf edilmesi halinde bir kirlilik riski açısındanherhangi bir sorunla karĢılaĢılmayacaktır. Ancak kazıdan çıkacak hafriyatın bırakılacağı yerin ÇEDraporu daha ayrıntılı olarak ortaya konulmalıdır.Ilıca HES altında inĢa edilmesi tasarlanan TOR barajı ve HES iletim tüneli Ġnaltı kireçtaĢları içindeve daha sonra da alttaki Çakraz formasyonu içinde açılacaktır. Barajın yüksekliği temelden 93 m olarakbelirlenmiĢ, proje debisi ise 47,8 m 3 /s olarak seçilmiĢtir. Baraj gölünden HES’e kadar yaklaĢık 7500 mtünel açılacaktır. Baraj suyu bu iletim tüneli ile HES’e iletilecektir. Ayrıca, Baraj temelinde dip savakinĢa edilecektir. Tüm bu yapılar dikkate alındığında özellikle Ġnaltı kireçtaĢlarındaki karstik oluĢumlaraydınlatılmadan bu yapıların yapılması ciddi jeolojik sorunlar yaratabilecektir. Ayrıca, yöredeki YAStablası, su kaynakları boĢalımlarının mevcut durumu ve bu çalıĢmalar sonucunda nasıl bir davranıĢgöstereceği çalıĢılmamıĢtır. Bu baraj Milli Park sınırı içinde kalmaktadır.Deniz-1 ve Deniz-2 HES regülatörleri Devrekani Çayının Denize boĢalmadan önce Irmak (KocaIrmak Çayı) adını aldığı kesimde Gökçeler Köyü civarında kurulacak 2 ayrı regülatör yapısı ile farklıkollardan oluĢan sular birleĢtirilerek enerji elde edilmek istenmektedir. Bu amaçla Milli Park sınırlarıiçinde kalan Ġnaltı kireçtaĢlarında inĢa edilecek yaklaĢık 5873 km bir tünel ile iletilecek su Irmak köyücivarında kurulacak HES vasıtası ile enerjiye dönüĢtürülecektir. HES tesislerine iletilecek su ve dereyatağına bırakılacak su hakkında ayrıntılı bilgilere ulaĢılamamıĢtır. Ayrıca Ġnaltı kireçtaĢlarındaaçılacak tünelin geçtiği güzergahta ne tür karstlaĢma olaylarının mevcut olduğu, YAS tablası v.bbilgiler de elde edilememiĢtir. Bu konuların aydınlığa kavuĢturulması gerekmektedir.Aydos Çayının Denize boĢaldığı bölgede kurulması tasarlanan Berke regülatörü ve HES Aydosçayından alacağı suyu sol sahilde inĢa edilecek kanal vasıtası ile HES’e iletecektir. Jeolojik yapıda ciddisorunlar oluĢmayacağı görülmektedir. Ancak bu regülatörün yapılması halinde Aydos deltasına eskisigibi malzeme taĢınması olmayacak ve delta oluĢumu duracaktır. Bunun ne gibi sakıncalar doğuracağıaraĢtırılmalıdır.Cürümören Barajı ve HES Azdavay ilçesinin güneydoğusunda ve Milli Park alanı sınırları dıĢında905 m kotunda inĢa edilmesi düĢünülmektedir. Bu su yapısı ile ilgili yeterli bilgi alınamamıĢtır.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 39

Bölüm 9: HES ProjeleriEge-1, 2, 3, Regülatörleri ve HES’leri ġenpazar Ġlçesinin batısında yer almaktadırlar. KüreDağları Milli Park alanı dıĢında olmakla beraber DKMPGM tarafından ilan edilen “Azdavay-KartdağYaban Hayatı GeliĢtirme Sahası” içinde kalmaktadır. Bu yönüyle incelenmesinde fayda vardır.Ayrıca Karahüseyin Barajı ve HES, Kolca ve Fille Nehir santralleri isimleri internet üzerindengörülmekle beraber bu su yapıları hakkında detaylı bilgi alınamamıĢtır.HES PROJELERĠNĠN KDMP ALANINA ETKĠLERĠ“Panpark” olarak ilan edilmesine karar verilen Küre Dağları Milli Parkı sahip olduğu özellikle ĠnaltıkireçtaĢlarının karstik oluĢumu ve morfotektonik yapısı sayesinde eĢsiz bir doğa harikasıoluĢturmaktadır. Bu saha içinde yapılacak her türlü tesislerin çok iyi analiz edilmesi ve KDMP alanınane gibi olumsuz etkileri olabileceği sağlıklı olarak ortaya konulmalıdır.Küre Dağlarının Milli Park olarak ilan edilmesine neden olan oluĢumların baĢında Ġnaltı kireçtaĢlarıgelmektedir. Bu kireçtaĢları yukarıdaki bölümlerde anlatıldığı gibi bölgenin en önemli akifer kayacıdır.Türkiye genelinde olduğu gibi KDMP alanında da yılın bazı ayları yağıĢlı, bazı ayları ise kurakgeçmektedir. Nitekim bu çalıĢma kapsamında arazide yapılan incelemede Devrekani çayı hariç diğertüm derelerde çok az (20-60 l/s) bir suyun aktığı görülmüĢtür. Bu kurak mevsimlerde derelerde akansular, yeraltı suyunun baz akımından baĢka bir Ģey değildir. BaĢka bir ifadeyle kurak aylarda derelerdeakan sular, yeraltı suyunun kaynaklar veya doğrudan derelere boĢalımı ile oluĢan yeraltı suları olup busularda Ġnaltı kireçtaĢlarından boĢalan sulardır. YağıĢlı aylarda KDMP alanına düĢen yağıĢların büyükbir kısmı Çakraz ve Ulus formasyonları gibi geçirimsiz-az geçirimli birimler üzerinde akıĢa geçerekdereler vasıtasıyla Karadeniz’e boĢalırken bir kısmı ise Ġnaltı kireçtaĢlarının kırık ve çatlaklarındansüzülerek yeraltı sularını oluĢturmaktadır. Ġnaltı kireçtaĢları adeta kıĢ aylarındaki yağıĢ sularını regüleederek bütün bir yıl boyunca KDMP alanında kaynak boĢalımları vasıtası ile sulak alanların oluĢmasınısağlamakta ve KDMP alanlarındaki flora ve faunaya hayat vermektedir.KDMP alanında HES tesisleri nedeniyle inĢa edilecek su iletim kanal ve tünellerinin güzergahları yaakifer özelliğine sahip Ġnaltı kireçtaĢları veya bu kireçtaĢlarını alttan ve yanlardan kuĢatarak yeraltısuyunun depolanmasına imkan sağlayan Çakraz ve Ulus formasyonlarından geçecektir (ġekil 16). Heriki durumda jeolojik yıllar içinde doğada oluĢmuĢ ve bugüne kadar tabii olarak korunmuĢ yeraltıjeolojik yapısının sistemi bozulacak ve Ġnaltı kireçtaĢlarının taĢıdığı ve tüm yıl boyunca regüle ettiğiyeraltı suları kısa zaman içinde bu iletim tünelleri ve kanalları vasıtasıyla kısa zamanda boĢalarakyeraltı sularının çok azalmasına hatta yok olmasına veya en iyi ihtimal ile tünel civarında YAStablasının tünel kotu altına düĢmesine neden olacaktır (ġekil 17, 18). Böyle bir durumda yalnız yakınmesafedeki kaynak suları değil, uzun vadede civarda bulunan birçok kaynak suyu da etkilenebilecektir.Tünel açılımının tamamlanmasından ve betonlanmasından sonra tünel etrafındaki kırık ve çatlaksisteminin tekrar kapanacağı ve yeraltısuyu sisteminin tekrar eski haline dönüĢebilme ihtimali olmaklaberaber tünel güzergahı yakın civarında etkilenmiĢ kırık ve çatlak sistemlerinin kapanma ihtimaliyoktur. Bu nedenle bu tür yapılara izin verilmeden önce bu hususların ayrıntılı olarak ortayakonulması gerekir.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 40

Bölüm 9: HES Projeleriġekil 17. Ġnaltı kireçtaĢlarında tünel açılması halinde oluĢabilecek olası YAS tablası (yandan görünüm)ġekil 18. Ġnaltı kireçtaĢlarında tünel açılması halinde oluĢabilecek olası YAS tablası (önden görünüm)KDMP alanında yer alan Ġnaltı kireçtaĢları litolojik, fiziksel, yapısal ve kimyasal yapısı sayesinde tümkarstik oluĢumları içinde barındıran harika bir doğa yapısına sahiptir. KDMP alanında yapılacakHES’ler nedeniyle tüm bu karstik oluĢumların zarar görmesi kaçınılmazdır. Ġletim tünellerin güzergahıüzerinde yer alan karstik oluĢumlarda yeraltı suyunun olması halinde ciddi olumsuz sonuçlarolacaktır. YAS tablası bu tüneller nedeniyle düĢebilecek hatta yeraltı suyunun yeraltında jeolojiktabakalar içindeki uzun süreli dolaĢımı kısa süreli boĢalımlara yerini bırakacak ve bu da yüzey suyuakımlarının da yağıĢlar ile beraber azalmasına sebebiyet verecektir.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 41

Bölüm 9: HES ProjeleriYukarıda ayrıntılı olarak anlatılan jeolojik yapıların yapısal ve yeraltı suyunun hidrodinamiközelliklerinden olayı KDMP alanı içinde inĢa edilmesi öngörülen su yapılarının Milli Park alanınatahribat yapması mümkündür. Bunun sonucunda özellikle kurak aylarda halen belirli bir yüzey veyeraltı suyu akıĢ rejimine tabi derelerdeki sular, olumsuz yönde etkilenebilecektir.HES projeleriyle suyun büyük bölümü tünellere alınacağından derelerdeki mevcut mikro klimaolumsuz etkilenecek, bunun sonucu bölgenin nemlilik oranında oluĢacak azalma orman ve bitkiörtüsüne zarar verebilecektir.Dolayısıyla HES projeleri kapsamında yapılacak kazı güzergahlarında mevcut karstik oluĢumlar çok iyiortaya konulmalı ve bu oluĢumların kazıdan dolayı görebileceği çevresel etkiler, zararlar öncedensağlıklı ve detaylı olarak belirlenmelidir.ĠNALTI KĠREÇTAġLARINDA YAPILACAK KAZILAR NEDENĠYLE MĠLLĠ PARKALANINDA OLUġABĠLECEK TEHDĠTLERĠnaltı kireçtaĢlarının çok sayıda karstik oluĢum içerdiği yukarıdaki bölümlerde ifade edilmiĢtir. Bukarstik oluĢumlardan özellikle mağaraların günümüzde hala yeterince incelenmediği anlaĢılmaktadır.Ilgarini mağarası benzeri eski yerleĢimlerinde olabileceği düĢünülen mağaraların rastgele, kontrolsüz,ehliyetsiz ve bilgisiz kiĢiler tarafından araĢtırılması, içlerine girilmesi, mağaralardaki kültürel dokuyazarar verebileceği gibi mağaralar içerisindeki doğal zenginliklere (sarkıt, dikit v.b.) ve yaban hayatınada zarar verebilecektir. KDMP alanında yer alan karstik oluĢumlar yeterince araĢtırılıp bir envanteriçıkartılmadan, bu karstik oluĢumların kazılardan nasıl etkileneceği ortaya konulmadan kesinliklehiçbir tesise ve özellikle su yapılarının inĢaatına izin verilmemelidir.KDMP alanında aĢınmaya karĢı çok dayanıklı olan Ġnaltı kireçtaĢları çok dik ve sarp yamaçlı birmorfolojiye sahiptir. Bu kireçtaĢları oluĢumları gereği genellikle çok büyük kırık ve çatlak sisteminesahiptir. KireçtaĢlarının üzerinde ve yakın çevresinde dinamitle bir çalıĢma yapılması veya bukireçtaĢlarını alttan ve üstten çevreleyen ufalanabilir formasyonlardaki aĢırı erozyon nedeniyleduraylılıklarının bozulması halinde, kaya düĢmesi sonucu alt kotlarda ciddi zararların oluĢmasıkaçınılmazdır. Kaya düĢmesi/kopması sırasında sadece kaya kopmasının zararı görülmeyecek, aynızamanda bu kayaların gerisinde içinde su depolanmıĢ mağaralar varsa ani ve beklenmedik büyükmiktarda su boĢalımlarıyla da karĢılaĢılacaktır. Bu olumsuzluklar nedeniyle bozulacak hidrojeolojikdenge nedeniyle bazı kaynakların debilerinde azalmalar görülecek hatta bazı kaynaklar tamamenkuruyabilecektir.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 42

Bölüm 10: Sonuç ve Öneriler“Orman Koruma Alanları YönetimininGüçlendirilmesi Projesi” kapsamında KDMPalanı hidrolojisi ve hidrojeolojisi konusundabüroda ve arazide yapılan çalıĢmalar sonucundavarılan sonuç ve öneriler sıralanmıĢtır.Ġnceleme alanına en yakın uzun süreli meteoroloji istasyonları Bartın ve Kastamonu illerindekiistasyonlar olup, yörenin coğrafik yapısı dikkate alındığında Bartın Ġli meteoroloji verilerininKDMP alanını daha iyi temsil edebileceği kabul edilmiĢtir. Bartın Ġli meteoroloji istasyonunun 39yıllık verilerine göre inceleme alanının yıllık yağıĢ ortalaması 1041 mm’dir. Bu değer Türkiyeortalamasının (642,3 mm) çok üstündedir. Bu yağıĢ potansiyeli sayesinde Milli Park alanıbugünkü flora ve faunaya kavuĢmuĢtur. Bu veriler değerlendirildiğinde yörede uzun süreli kurakve yağıĢlı periyotların hüküm sürdüğü anlaĢılmaktadır. Özellikle kurak periyotlarda ciddi susıkıntısı yaĢanılması kaçınılmazdır.KDMP alanında yer alan jeolojik formasyonlar sadeleĢtirilerek bu raporda verilmiĢtir. AlttaPermiyen-Triyas yaĢlı kırmızı, morumsu renkli, genellikle ince kumtaĢı, silttaĢı, kiltaĢı ardalanmalıkarasal ortamda çökelmiĢ Çakraz formasyonu mevcuttur. Çakraz Formasyonu üzerinde karstikyapılı Jura-Alt Kretase yaĢlı Ġnaltı kireçtaĢları ve daha üstte Kretase yaĢlı Ulus Formasyonu gelir.En üstte ise Kuvaterner yaĢlı yamaçlarda yamaç molozu, dere ve vadi tabanlarında ise alüvyonbirimi gelir.Çakraz ve Ulus formasyonları litolojik yapıları nedeniyle az-geçirimli-geçirimsiz özellikteolduğundan akifer özelliği göstermezler. KDMP alanında en önemli akifer karstik özelliklere sahipĠnaltı kireçtaĢlarıdır. Ġnaltı kireçtaĢları sarp ve dik yamaçlara sahip olduğundan bu birimlerdesondaj kuyusu açarak su üretmek mümkün değildir. Bu birimdeki yeraltı suyu kaynaklarvasıtasıyla boĢalmaktadır. Bazı kaynakların boĢalımı mevsimsel, bazıları ise tüm yıl boyuncadevam etmektedir. Bölgede daha önce yapılan çalıĢmalarda 528 adet su kaynağının boĢaldığı ifadeedilmiĢtir. Bu konuda ayrıntılı çalıĢma yapılarak kaynak sularının debileri ve oluĢummekanizmaları ortaya konulmalıdır.Ġnceleme alanındaki tüm jeolojik birimler KDMP alanı için farklı öneme sahip olmakla beraberĠnaltı kireçtaĢları litolojik ve yapısal özellikleri sayesinde Milli Parka ayrı bir önemkazandırmaktadır. KarstlaĢma olaylarının birçoğunu (mağara, sifon, dolin (kokurdan),düden, kaynak, Ģelale) barındıran Ġnaltı kireçtaĢları sahip olduğu ikincil süreksizliklersayesinde de yörenin en önemli akifer kayacıdır. Akifer özelliği sayesinde yeraltı suyunun akıĢhızını düĢüren ve tüm mevsim boyunca yer altında yeraltı suyunun dolaĢımını sağlayan ĠnaltıkireçtaĢları bu görevi sayesinde derelerde her mevsim suyun akıĢa geçmesini sağlayarak bugünküekolojik dengeyi sağlamaktadır.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 43

Bölüm 10: Sonuç ve ÖnerilerKDMP alanında mevsim sonunda (eylül-ekim) derelerde akarsu debilerinin (2303 km 2 drenajalanına sahip Devrekani Çayı hariç) çok azaldığı (30-100 l/s) ve bu suların baz akımlardan ibaretolduğu anlaĢılmıĢtır.Milli Park alanında önemli 4 akarsu ağı mevcut olup bunlar; Aydos, Devrekani, Arıt ve UlusÇaylarıdır. Bu akarsuların mevcut veriler ıĢığında su potansiyelleri değerlendirilmiĢ ve yapılanhesaplamada 1,340 milyar m 3 /yıl yüzey suyu rezervi hesaplanmıĢtır.KDMP alanındaki bu su potansiyeli, enerji üretim amaçlı HES’lerin ve barajların yapım istekleriniartırmıĢtır. Yörede çok sayıda planlanmıĢ HES projesi mevcuttur. Bu HES projeleriningerçekleĢebilmesi için yapılacak su yapılarında toplanan suyun tünel, kanal, cebri borular vasıtasıile HES tesisine kadar taĢınması gerekir. Bunun için patlatma veya tünel delme makineleri ileĠnaltı akiferinde veya akiferin geçirimsiz tabanını oluĢturan Çakraz formasyonu ile bu kireçtaĢıakiferine mahsus üstten de geçirimsizliği sağlayan Ulus formasyonlarında kazı yapılacaktır. Bukazı sonrası kırık ve çatlaklarda yer alan yeraltı suyu tablası hızla düĢecek, bazı yerlerde isetamamen yok olacaktır. Bu durumda bütün yıl boyunca boĢalımı olan kaynak suları kısa zamaniçinde boĢalacak ve özellikle yağıĢların bitmesi müteakip kaynak boĢalımları da ya çok azalacakveya yok olacaktır. Bunun sonucu derelerde akan sular da bir dahaki yağıĢlı mevsime kadar çokazalarak ekolojik dengeye ciddi zarar verebilecektir. Bu nedenle KDMP alanlarında özelliklepatlatma ile yapılacak tesislere izin verilmeden önce yörenin çok detaylı jeolojik ve hidrojeolojiketütleri yaptırılmalı veya hiç bir Ģekilde izin verilmemelidir.HES projeleriyle suyun büyük bölümü tünellere alınacağından derelerdeki mevcut mikro klimaolumsuz etkilenecek, bunun sonucu bölgenin nemlilik oranında oluĢacak azalma orman ve bitkiörtüsüne zarar verebilecektir.Bölgedeki HES projeleri ile ilgili olarak detaylı ekolojik etki analizi yapılarak sorunlar veuygulamada yapılabilecek çalıĢmalar ortaya konulmalıdır.Karstik kireçtaĢlarında depolanan suların, yeraltında daha az hızdaki akımı sonucu, bölgededevamlı su bulunmakta, bu da bölgenin nemli bir özellik kazanmasına ve buna bağlı olarak yoğunbitki örtüsü, orman geliĢimi, çok çeĢitli tür ve sayıda faunanın oluĢmasına katkı sağlamaktadır.KDMP alanında Ġnaltı kireçtaĢları yeraltı suyu rezervinin yağıĢlardan süzülme yolu ilehesaplanması sağlıklı olmayacaktır. Ġnaltı kireçtaĢı akiferinin tüm boĢalımı kaynaklar vasıtasıylaoluĢtuğundan kaynak sularının kurak aylarda sağlıklı ölçülmesi halinde Ġnaltı akiferinin emniyetliyıllık rezervi de sağlıklı hesaplanmıĢ olacaktır. Bu çalıĢmanın yapılması gerekir. Ġnceleme alanında içme-kullanma ve çok az miktarda tarımsal sulamada sulardanyararlanılmaktadır. Tarımsal sulama, daha çok cep ovalarda ve vadi tabanındaki arazilerdeolmaktadır. Ġnceleme alanındaki yerleĢim birimlerinin içme-kullanma suyu ise daha çok kaynaksularından gerçekleĢmektedir.Ġnceleme alanında kaynak sularından 2 adet, akarsulardan ise 3 adet su örneği alınarak analizleriyapılmıĢtır. Analiz sonuçlarına göre henüz suların kirlenmediği görülmektedir. Ancak KDMPalanındaki yerleĢim birimlerinin evsel atıkları derelere taĢındığı gibi çöp depolama alanlarının daHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 44

Bölüm 10: Sonuç ve Önerilerakarsu beslenme alanlarında toplandığı görülmüĢtür. Bu oluĢumlardan dolayı yüzey sularının kısasüre içinde, yeraltı sularının da uzun vadede kirlenmesi kaçınılmazdır.Milli Park Alanı ve Tampon Zon içerisinde kireçtaĢları ocak olarak iĢletilmekte olup bu durumunözellikle Pan Park olarak ilan edilecek Milli Park’a zarar vereceği ve çevre tahribatı yapacağı gözönünde bulundurulmalıdır.KDMP alanında baĢta MTA olmak üzere birçok kamu kuruluĢu ve üniversiteler tarafından geneljeoloji çalıĢmaları yoğun bir Ģekilde yapılmıĢ olmasına rağmen ayrıntılı bir karst jeolojisi vehidrojeoloji araĢtırması yapılmamıĢtır. Bu eksikliğin giderilmesi amacıyla ayrıntılı bir karsthidrojeoloji çalıĢması yapılmalı ve bu çalıĢma kapsamında tüm karstik oluĢumlar (kanyonlar,dolinler, dar boğazlar, mağaralar, düdenler, Ģelaleler) ayrıntılı olarak ortaya konulmalıdır. ĠnaltıkireçtaĢlarında karstik sistem hem yatay hem de düĢey yönde çok iyi geliĢmiĢtir. Bu alandayapılacak çalıĢmaların karst jeolojisi, karst jeomorfolojisi, mağaracılık, karst hidrojeolojisikonularında uzmanlığı bulunan kiĢi ve kuruluĢlarca yapılması sağlanmalıdır.Karstik oluĢumların baĢında gelen mağaraların bu alanda deneyimli kiĢi ve kuruluĢlarcaincelenmesi gerekir. Aksi taktirde mağaralar içinde oluĢmuĢ jeolojik miras niteliğindeki dikit,sarkıt, sütun v.b.morfolojik yapıların tahrip olması kaçınılmazdır. Deneyimsiz ve bu konudaeğitimsiz kiĢilerin mağaralarda inceleme yapmalarına kesinlikle müsaade edilmemelidir.KDMP alanında çok sarp ve dik yamaçlı konumdaki bol çatlaklı ve kırıklı bir yapıya sahip, akiferözellikli Ġnaltı kireçtaĢları içerisinde ve yakınında patlatma yapılması halinde bu kireçtaĢlarındakikırık ve çatlaklar boyunca büyük kaya kopmaları oluĢabileceği gibi bu kireçtaĢları içinde mevcutmağaraların su ile dolu olması halinde ani su boĢalımları olabilecek ve akifer yapısıbozulabilecektir.Bölgedeki karstik kireçtaĢları çok geçirimli olduklarından yeraltı sularının kirlenmemesi vekirliliğin baĢka alanlara hızla yayılmasının önlenmesi için bu kireçtaĢları üzerinde çöp depolamaalanları projelendirilmemeli, Ģayet daha önce yapılmıĢsa mutlaka en kısa zamanda kaldırılmalıdır.Çöp toplama alanlarının belirlenmesi ve projelendirmesi konusunda Yerel Yönetimler ve özellikleMilli Park ve tampon bölge çevresindeki Belediyeler bu konularda bilgilendirilmeli ve bir çöptoplama alanının nasıl belirlenmesi ve projelendirilmesi gerektiği yönünde uzman kiĢilerinbilgileri sağlanarak Belediyelere teknik yardımda bulunulmalıdır. YerleĢim yerlerinin çöpsahalarının geliĢigüzel seçilmesi, herhangi bir tedbir almadan depolanması ciddi kirlilik unsuruolarak görülmelidir.KireçtaĢları üzerinden zaman zaman batıp daha sonra daha düĢük kotlardan yeniden çıkarakyoluna devam eden tüm akarsuların, beslenme alanlarından itibaren kirlenmesinin önlenmesigerekmektedir. Bu nedenle de bu akarsuların beslenme alanlarında büyük çapta çevre kirliliğiyaratacak sanayi geliĢimi önlenmelidir.Milli Park Alanı ve Tampon Zon içerisindeki kireçtaĢlarında açılacak taĢ ocakları için yapılacakpatlatmalarda, yukarıda ayrıntılı olarak anlatıldığı üzere Ġnaltı kireçtaĢlarındaki kırık-çatlaksisteminin bozulması sonucu yeraltı suyu etkilenebileceği gibi patlatmada kullanılacak gübre,Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 45

Bölüm 10: Sonuç ve Önerilerbarut atıkları, çalıĢan makinelerin yağ atıkları yeraltı suyunun kirlenmesine de sebebiyetverecektir. Bölgedeki maden iĢletme faaliyetleri de yine patlatma ile yapıldığı taktirde aynı etkileriyaratabileceği gibi, ulaĢım yollarının açılması esnasında orman ve bitki örtüsüne zarar görebilecek,kaya kopmaları, zayıf-gevĢek yapılı Çakraz ve Ulus formasyonlarında heyelanların oluĢması dagörülebilecektir. Bu tür çalıĢmalar sonucunda zincirleme olarak çok büyük çevre tahribatıoluĢabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Yerel Yönetimlerin kanalizasyon projelerinin hazırlanmasında, uygulanması aĢamasındabilgilendirilmesi, teknik ve finansal yönden desteklenmesi çevrenin korunması açısından uygunolacaktır.Milli Park alanı ve tampon bölgedeki Ġnaltı kireçtaĢlarının korunması konusunda yasa,yönetmelikler çıkarılmalı ve herkesin bu kurallara uyulması sağlanmalıdır.Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 46

Bölüm 11: Yararlanılan KaynaklarYARARLANILAN KAYNAKLARDELTA, Boğaziçi Üniversitesi Mağara AraĢtırma Kulübü (BÜMAK) Yayını, Sayı: 1,2,3,4-BoğaziçiÜniversitesi-1983, 1986, 1993,1993-Bebek-ĠSTANBULDERMAN, S.- Cretaceous Megabreccias and other Mass flow Deposits in the Eastern Ulus Basin.Western Black Sea Region of Türkiye, "Doctor of Philosophy in Geological Engineering, MiddleEast Technical University, 1995-ANKARAEROL, O.- Batı Küre Dağları ile Ilgarini Dolayının Jeomorfolojisi ve Ġklim KoĢullarını, MilliParklar ve Koruma Alanı Projesi,1998,KETĠN, Ġ., -1/500.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası, Sinop Paftası, MTA Genel Müdürlüğü,1962, ANKARAKURTER, A.- Kastamonu ve Çevresinin Doğal Görünümü, Ġ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları No:2930, Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1982, ĠSTANBULTOLLUOĞLU, A.Ü.-Milli Parklar ve Koruma Alanları Yönetimi BiyoçeĢitliliğin Korunması veKırsal Kalkınma Projesi, Jeolojik Etüd Ön Raporu, FAO-TUR/ 96 / 003 -1996IUCN, -Guidelines for Cave and Karst Protection, "The World Conservation Union" -1997Kastamonu Ünv. ÇalıĢmasıKÜRE DAĞLARI MĠLLĠ PARKI VE CĠVARI JEOLOJĠ ve JEOMORFOLOJĠ RAPORU,Günay Tuzcu vd., 2005KDMP-HAD Raporu (taslak) Kasım/2010Hidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 47

Bölüm 12: EklerEKLERHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 48

Bölüm 12: EklerHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 49

HES BULDURU HARĠTASIBölüm 12: EklerHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 50

Bölüm 12: EklerSU ANALĠZ SONUÇ RAPORLARIHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 51

Bölüm 12: EklerHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 52

Bölüm 12: EklerHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 53

Bölüm 12: EklerHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 54

Bölüm 12: EklerHidroloji ve Hidrojeoloji Raporu sayfa 55