Cilt 1 Pdf - Batıya Yön Veren Metinler

BATI GELENEKLERİNİN KAYNAKLARIetkinlikte kendi özüne döner; o zaman kendini, üst bölümünün bulunduğuZekâ’nın kızı ve imgesi olarak tanır (III. kısım). Yine de dikkat etmelidir ki,Plotinus’ta bu derin düşünme, duyulur nesnelerin, II. kısımda betimlenen temaşasınahiç de karşıt değildir. Tam tersine derin düşünme, söz konusu temaşayısürdürür ve IV. kısım bunu hayran olunacak biçimde gösterir; bu kısımayrıca şunu kanıtlar: Ruh, Zekâ’nın üst bölümüne geri çekilir; ruhun geri çekildiğibu bölge, (Timaios’un belirttiği gibi), sadece duyulur dünyanın modeliolarak vardır; bu model hakiki, yetkin, değişmez ve ezeli olmasıyla, duyulurdünyanın bize gösterdiği her şeyi içerir. İnsanın kendini fark etmesiyle doğaniç hayat sonuçta, ruhun evrensel doğayı ve özü keşfetmesini sağlayan harekettenayrılamaz.Daha uzağa gitmeden belirtelim ki, IV. kısmın sonu, Plotinus’un düşünülürdünyanın “ilkeler”i dediği şeye ilişkin, bir tümdengelim denemesidir. Bu ilkelerSofist’in beş yüce cinsidir (254 d-e); bunlar varlık, başkalık, özdeşlik, hareketve dinginliktir ve ayrıca sayı ve nicelik gibi kategorilerdir. Plotinus bu ilkelerinzorunluluğunu, entelektüel düşünce sıfatıyla entelektüel düşünceninşartlarından çıkarır; varlığı düşünmezse, zekâ yoktur. Aynı şekilde varlık yoksabaşkalık yani düşünen ve düşünülen ayırımı da olmaz; sonuçta düşüncede yoktur; özdeşlik, düşünülen her şeyin ortak özelliğidir ve dinginliktir; düşünceise harekettir. Biz, hareket olan düşünceyle özdeşliği yani dinginliği düşünürüz;nihayet bu beş cinsin çokluğu ve onları birbirinden ayıran özel nitelik,sayının, niceliğin ve niteliğin doğuşunu bize gösterir. Sofist’in ünlü bölümününbu yorumu, açıkça Parmenides’in (145 e–147 c) ikinci hipotezininbir bölümünden yararlanır; burada Eflâtun şunu kanıtlar: Bir varsa, ondahareket ve dinginlik, özdeşlik ve başkalık vardır. Plotinus döneminden beriEflâtuncu tefsir, Zekâ’nın hipostazı olan Bir’i, Parmenides’in ikinci hipoteziyleuyuşturuyordu. Oysa ilk hipostaz, Bir’in hipostazı, Parmenides’in ilk hipostazıyla,bir olan Bir’le uyuşturuluyordu.Şimdi ruhun özdeşleştiği zekâ sayesinde gerçekleştirdiği yükselmeyi yenidenele alalım. Zekâ, “bu çokluk olan Tanrı”, Bir’den nasıl çıkar? İzleyen üçkısım (V-VII) bunu açıklar. Bu kısımlar, Dokuzluklar’ın en zor anlaşılan bölümlerindendir;çünkü metin pek çok yerde (V. kısmın sonu; VII. kısım, 7-8 satırlar;21. satır) düzeltilemeyecek şekilde bozulmuştur ve bu çok önemli sorunuPlotinus, imge oyunuyla açıklar.Üstelik hepsi bundan ibaret değildir. V. kısım (ilk beş ve son iki satır hariç)stil ve tarz bakımından kitabın bütünüyle de pek uyumlu değildir: Bu kısmıve aynı şekilde VI. kısmın ilk iki satırını yok sayalım; o zaman Plotinus’un etkilediğidini tutumla iyice uyumlu bir anlatım biçimine sahip oluruz: (Çoklukbaşlangıçta var olmadığına göre) düşünülür dünyayı oluşturan tinsel çokluk113