<strong>Türkçe</strong>nin TarihindenTarihinde“Türk adının, Türk milletinin isminin geçtiği ilk <strong>Türkçe</strong> metin. İlk Türk tarihi. Taşlar üzerine yazılmış tarih.Türk devlet adamlarının millete hesap <strong>ve</strong>rmesi, milletle hesaplaşması. Devlet <strong>ve</strong> milletin karşılıklı vazifeleri. Türknizamının, Türk töresinin, Türk medeniyetinin, yüksek Türk kültürünün büyük <strong>ve</strong>sikası. Türk askeri dehasının,Türk askerlik san’atının esasları. Türk gururunun İlâhi yüksekliği. Türk feragat <strong>ve</strong> faziletinin büyük örneği.Türk içtimai hayatının ulvi tablosu. Türk edebiyatının ilk şaheseri. Türk hitabet sanatının erişilmez şaheseri.Hükümdarâne eda <strong>ve</strong> ihtişamlı hitap tarzı. Yalın <strong>ve</strong> keskin üslûbun şaşırtıcı numunesi. Türk milliyetçiliğinintemel kitabı. Bir kavmi bir millet yapabilecek eser. Asırlar içinden millî istikameti aydınlatan ışık. Türkdilinin mübarek kaynağı. Türk yazı dilinin ilk, fakat harikulade işlek örneği. Türk yazı dilinin başlangıcınımilâdın ilk asırlarına çıkartan delil. Türk ordusunun kuruluşunu en az 1250 sene öteye götüren <strong>ve</strong>sika. Türklüğünen büyük iftihar <strong>ve</strong>silesi olan eser. İnsanlık âleminin sosyal muhteva bakımından en manalı mezar taşları…”Prof. Dr. Muharrem ErginOrhon Yazıtları, (Orhun Yazıtları, Köktürk/Göktürk Kitabeleri)Orhon Anıtları, (Orhun Anıtları, Köktürk/Göktürk Abideleri)Orhon Yazıtları, Doğu Göktürkler dönemine ait ilk kez Türk adınınaçık biçimde geçtiği dikilitaşlardır. Ünlü hükümdar Bilge Kağan devrinde<strong>ve</strong>zir Bilge Tunyukuk (Tonyukuk-726), Kültigin (Köl Tigin-732)<strong>ve</strong> Bilge Kağan (735) adına dikilmiştir. Yazıtlar Türk dili, tarihi,edebiyatı, sanatı, töresi hakkında önemli bilgiler <strong>ve</strong>rmektedir. Ayrıcabu metinlerde Kağan’ın milletine, milletin de kağanına <strong>ve</strong> devletinekarşı sorumluluklarından bahsedilir. Kağan <strong>ve</strong> halk Çin tehlikesinekarşı uyarılır. Dikilitaşların yanında yüzlerce heykel, balbal, şehirharabeleri, taş yollar, su kanalları, koç <strong>ve</strong> kaplumbağaheykelleri, sunak taşları bulunmuştur.Moğolistan’ın kuzeyinde, Baykal gölünün güneyinde yeralmaktadır. Köl Tigin <strong>ve</strong> Bilge Kağan yazıtları, KochoTsaydam bölgesindeki Orhon Irmağı civarında; BilgeTonyukuk yazıtları ise yaklaşık 360 km. uzakta, TolaIrmağı’nın yukarı yatağındaki Bayn Tsokto (Bayn Çokto)bölgesindedir.
Yazıtlarını Rus bilim adamı Yadrintsev 1889 yılında bulmuştur.enOrhon Fin (1891) <strong>ve</strong> Rus (1891) heyetleri incelemişler ancak ne yazıldığınıçözememişlerdir. 1893 yılında V. Thomsen, 38 harfli alfabeyi çözmeyibaşarmış <strong>ve</strong> Yazıtları okuyarak yayımlamıştır. Alfabe Runik kökenliolup harfler bitiştirilmez <strong>ve</strong> sözcükler de iki nokta ile ayrılarak sağdansola <strong>ve</strong>ya yukarıdan aşağıya doğru yazılır.Yazıtların bir tarafı Göktürkçe diğer tarafı Çince yazılmıştır.Bu özelliği çözümlenmesinde önemli rol oynamıştır. Bazısözcüklerin Çince imlaları ile <strong>Türkçe</strong> metinde yer alan karşılıklarıarasındaki denklikler büyük ölçüde yol gösterici olmuştur.<strong>Hacettepe</strong> <strong>Üni<strong>ve</strong>rsitesi</strong> Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü <strong>ve</strong> Türk <strong>Dil</strong> Kurumu işbirliği ile 26-29 Mayıs 2010 tarihlerinde “Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi”konulu 3. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu düzenlenecektir.Sempozyumda ele alınacak temel konu başlıkları; Geçmiş: Orhon: Yazıtları Üzerine Tespitler,Bugün: Günümüzde Türklük Bilimi, Gelecek: Türklük Bilimi <strong>ve</strong> 21. Yüzyıl şeklindedir. SempozyumTürklük Bilimini geçmişten günümüze değerlendirmenin yanı sıra gelecekte TürklükBiliminden beklentilerin neler olabileceğinin tespitini hedeflemektedir.Sempozyum ile ilgili tüm ayrıntılar www.orhondan21yuzyila.hacettepe.edu.tr ağ erişimadresinde yer almaktadır.17