--KAPAK ARAÞTIRMA kopya - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Elaiussa-Sebaste’de tapınak cellası içine, güneydoğu cephedeki sütunlar kullanılarak
tek nefli, doğu bölümde apsis yanında iki yan odası olan, tabanı zengin figürlü
mozaiğe sahip bir kilise, 5. yüzyıl sonunda yapılmıştır 44.
Uzuncaburç’taki Hellenistik Döneme ait Zeus Olbios Tapınağı 5. yüzyıl ikinci yarısında
tapınağın sütunları arasına duvar örülüp doğudaki iki sütunun sökülmesiyle bir
apsis eklenerek kiliseye çevrilmiştir. Yapı üç nefli olup köşeli apsisi, iki yanında yine apsisli
yan odaları ile doğuda dıştan düz bir duvarla sınırlandırılmıştır. Batıda da üç bölümlü
nartheks oluşturulmuştur 45.
Silifke’de ise akropolisteki Athena Kanetis Tapınağı 5. yüzyıl ortasında bir manastıra
dönüştürülmüştür 46. Kentteki Aphrodite Tapınağı, Metropolit Dexianos tarafından
5. yüzyıl ikinci çeyreğinde başka bir yapıya çevrilmiştir 47. Zeus Tapınağı ise 5. yüzyılın
içinde üç nefli bir kiliseye dönüştürülmüş, sütunlar arasına duvar örülmüş, batı
cephede ortadaki iki sütun yerine küçük iki sütun konarak tribelon yapılmış, doğu yönde
köşeli apsis oluşturulmuştur. Kilise, Orta Bizans Döneminde orta nefin tek nefli bir
kiliseye dönüştürülmesiyle kullanılmıştır 48.
Bir diğer dönüştürme Claudiopolis Tapınağı’nda gerçekleştirilmiştir. Tapınağın
doğu duvarına bir apsis eklenmiş, batı duvarı içine üç kapı açıklığı yerleştirilerek üç
nefli bazilikal plânlı bir kiliseye dönüştürülmüştür. Bir yazıttan Septimius Severus Döneminde
(193-211) 193-194 yılları arasında yapıldığı düşünülen tapınağın, Korinth
başlıkları vardır 49.
Bölgede sadece tapınaklar değil, kamu yapılarının da kiliseye dönüştürüldüğü
görülür. Elaiussa-Sebaste’deki Roma Dönemi agorası, 5.-6. yüzyıl içinde çift apsisli bir
kiliseye dönüştürülmüştür 50.
Silifke, Uzuncaburç, Cennet-Cehennem ve Elaiussa-Sebaste’deki tapınaklar Zeus
adına yapılmıştır. Yine Silifke’de kilise ya da manastıra dönüştürülmüş diğer tapınaklar
Athena ve Aphrodite kültlerinin varlığına dikkat çeker. Claudiopolis kentinde Athena
kültünün varlığı bir yazıt aracılığıyla belirlenmekte ise de, tapınağın bu kültle bağlantısı
kesin değildir 51.
Kilikia’nın İ.S. 72 yılında Roma eyaleti olması sonrasında Hellenistik Dönemde de
imar faaliyetlerine sahne olan Lamos ve Kaykadnos nehirleri arasındaki bölgede tapınaklar,
villa rusticalar, su kemerleri, tiyatro, çeşme yapıları, anıtsal kent kapıları yapılmıştır 52.
Sömek ya da yakınında, belki de Batı Kilisesi’nin güneyindeki duvarla sınırlanan
alan içinde, bu bağlamda Athena adına yapılmış bir kutsal alan ya da bir tapınağın varlığı
olası görülmektedir. Bu tapınak sökülerek Hıristiyan Döneminde malzemesi Batı Kilisesi’nde
kullanılmış olabilir. Ancak bunu kanıtlayacak, Athena kabartması dışında herhangi
bir veri yerleşimde bulunmamaktadır.
Bir olasılık da Batı Kilisesi yapımında kullanılan devşirme malzemenin, bölgede
2. yüzyıl ile 3. yüzyıl başı arasına tarihlenen tapınak mezarlardan birine ya da birkaçı-
44 M. Gough, "A Temple Church at Ayas", AnatSt IV, 1954, 49 vd. Fig. 3-4; F. Hild-H. Hellenkemper-G. Hellenkemper
Salies, "Kommagene-Kilikien-Isaurien", RBK IV, 1990, 338 vd.; Hill 1996, a.g.e., 97-98 Fig. 11.
45 MAMA III 1931, 47 vd. Abb. 68; RBK IV 1990, 242 vd. Abb. 25; Durugönül 1995, 79-80; Durugönül 1999, 112 vd.
46 MAMA III 1931, 3 vd.; W.M. Ramsay (Çev. M. Pektaş), Anadolu’nun Tarihi Co¤rafyas›, 1960, 422; L. Budde, Antike
Mosaiken in Kilikien, Bd. II. Die heidnischen Mosaiken, 1972, 153 vd.; Hellenkemper 1995, a.g.m., 194.
47 H. Hellenkemper, "Die Kirche im Tempel. Zeustempel und Paulusbasilika in Seleukeia am Kalykadnos", Orbis Romanus
Christianusque. Ab Diocletiani aetate usque ad Heraclium, 1995, 192.
48 Hellenkemper 1995, a.g.m., 193 vd. Abb. 1-7.
49 S. Durugönül, "Die kaiserzeitliche Baupolitik im Rauhen Kilikien am Beispiel zweier Tempelbauten", Festschrift für
Hans Gabelmann, BJb Beiheft 53, 2002, 159 vd. Taf. 37, 1-2.
50 E. Equini Schneider, "1999 Excavations and Research at Eleiussa Sebaste", 22. KST, 2. Cilt, 2001, 251 Fig. 9; E.
Equini Schneider, "L’Isola Degli Ulivi Elaiussa Sebaste, porto Romano in Cilicia", Turchia Antica, 1998, 192 vd.; E.
Equini Schneider (Ed.), Elaiussa Sebaste I. Campagne di Scavo 1995-1997, 1999, 241 vd. Fig. 169-181.
51 Durugönül 2002, a.g.m., 160.
52 Durugönül 2002, a.g.m., 157 vd.
92