--KAPAK ARAÞTIRMA kopya - Kültür ve Turizm Bakanlığı

sembollerinin Makedon sikkelerinden alınıp Selevkoslar aracılığıyla Kilikia’ya getirildiği
kabul edilir. Sembollerin yer aldığı yapılar, batıda Kalykadnos (Göksu) Nehri’nden, doğuda
Lamas (Limonlu) Nehri ile kuzeyde Yağda ve çevresini içine alan Olba rahip-kralların
yönettikleri "Olba territoriumu”nun sınırları içindedir 30.
Sömek’te bu sınırlar içinde kalan; Hellenistik Dönemde, Olba rahip-kralları, yani
yerel idareciler tarafından yönetilen bir yerleşim, sembolerin yer aldığı yapı ise bölgede
benzerleri de bulunan yerleşimin yerel yöneticisinin evi ya da poligonal duvarla da
ilişkili bir kule olmalıdır 31.
Sömek Köyü’nün yaklaşık 3 km. kuzeyinde, yüksek bir kaya kütlesinin üzerinde,
1,20 m. yüksekliğinde, üst bölümü istiridye kabuğu formunda bir niş içinde Athena tasviri
yer alır. Niş, yanlarda plasterlerle sınırlandırılmıştır. Arka fonda tanrıçanın solunda
şahlanmış bir atın ön bölümü bulunmaktadır. Başında süslü sorguçları olan miğferiyle
Athena, sağ elinde üzerine yılan sarılmış mızrağını tutmaktadır. Sol eli ise yan taraftaki
kalkanın üzerindedir.
Kabartma bu özellikleriyle Anadolu’da İ.Ö. 4. yüzyıldan beri heykel ve sikkelerde
de görülen Atina Parthenon’daki Athena tipini yansıtır. Tanrıçanın arkasındaki at, Kilikialı
sanatçının Athena Parthenos’a eklediği bir sembol olarak düşünülür. Bu özelliğiyle
de, Anadolu ve Suriye’de, özellikle Kilikia gibi dağlık bölgelerde Yunan tanrı ve tanrıçalarının
yerel sembollerle birleştirildiği örneklerden biri olarak kabul edilir. Athena kabartmasının
sağında onüç satırlık bir yazıtta "Athena Krisoa Oreia (Dağlarda Oturan
Athena)" adı geçmektedir.
Yine kabartmanın sağındaki plaster üzerinde yıldırım demeti, yıldız, hilâl ve şamdan
tasvir edilmiştir. Kabartma 2. yüzyıl sonu ile 3. yüzyıl başına tarihlendirilmektedir 32.
Sömek’teki kabartmada bulunan adak yazıtta olduğu gibi, Seleukeia antik kentinin
kuzeydoğusunda bulunan bir mağaranın girişindeki yazıtta da "Athena Krisoa Oreia"
adı geçer. Buradaki Krisoa’nın bir yer ismi olduğu kabul edilir. Ayrıca "Athena Oreia"
adı Mopsuestia-Kütüklü Köyü’ndeki 117 tarihli bir yazıt ve Elaiussa-Sebaste’nin kuzeyindeki
bir sunak yazıtta da yer alır 33.
Kilikia bölgesine Athena kültünün Yunan kolonizasyonu sırasında Rhodos Adası’ndaki
Lindos kent sakinleri tarafından İ.Ö. 7. yüzyıl başlarında getirildiği kabul edilir.
Lindoslular Tarsus ve Soloi’ye yerleşmiştir 34.
Anılan kentler dışında bölgede bir başka Athena kültünün olduğu yer olarak Sarpedonia-Silifke
arasındaki Hagia Thekla Mağarası gösterilir 35. Hıristiyan dininin baş
azizesi Thekla’nın kaybolduğu yer olarak kabul edilen mağara, 4. yüzyıl içinde kiliseye
dönüştürülmüş, bu aşamada Dor düzenindeki mimarî parçalar devşirme olarak kullanılmıştır.
Devşirme malzemenin burada daha önce var olan bir tapınağa ait olduğu kesin
değildir.
Dikkat çeken bir özellik, Athena kabartması yanında ve Batı Kilisesi’nin güneybatısındaki
yapı kalıntısına ait kapı lentosu üzerinde aynı şamdan motifine yer verilmiş
olmasıdır. Şamdanın bir tapınak ya da bir kült heykeli yakınında çoğunlukla Roma İm-
30 J.Th. Bent, "Cilicien Symbols", CR IV, 1890, 321-322; S. Durugönül, "Olba: Polis mi, Territorium mu?" Lykia II, 1995,
78; S. Durugönül, "Verwaltung und Glauben der Olbier im Rauhen Kilikien", Asia Minor Studien 34, 1999, 112. 118;
M. Sayar, "Kilikya’da Tanrılar ve Kültler", Olba II, I. Cilt (Özel Say›), 1999, 150.
31 Benzer örnekler için bkz. Durugönül 1999, a.g.m., 118.
32 K. L. Zoroğlu, "Doğu Dağlık Kilikya 1987 Yılı Araştırması", VI. AST 1988, 395 Res. 8; S. Durugönül, Die Felsreliefs im
Rauhen Kilikien, 1989, 50 Kat. Nr: 42, Abb. 45-46. 128 vd.; Durugönül 1999, a.g.m., 121 vd. Taf. 25, 3-4.
33 J. Keil-A. Wilhelm, Denkmäler aus dem Rauhen Kilikien, MAMA III, 1931, Nr: 33; S. Durugönül, "Athena Krisoa Oreia",
Epigraphica Anatolica 10, 1987, 115-116; Sayar 1999, a.g.m., 135.
34 Strabon, Geographika, 14, 5.8; E. Blumenthal, Die altgriechische Siedlungskolonisation im Mittelmeerraum unter besonderer
Berücksichtigung der Südküste Kleinasiens, 1963, 106. 121; J. D. Bing, "Tarsus: a forgotten Colony of Lindos",
JNS 30, 1971, 101. 105 vd.; M.H. Sayar, "Antik Kilikya’da Şehirleşme", XII. TTK Ankara, 12-16 Eylül 1994, Cilt
I, 1999, 198.
35 Hild-Hellenkemper 1990, a.g.e., 442.
90