--KAPAK ARAÞTIRMA kopya - Kültür ve Turizm Bakanlığı

lisesi’nde de benzer küçük payeler naos alanında bulunmaktadır. Bu payelerin ikinci
kata ait arkad dizisinde kullanılan destekler olduğu kabul edilir 23. Naos duvarlarının yeterli
yükseklikte korunamamış olması, yan neflerin galerili olup olmadıkları hakkında
kesin bir fikir edinilmesini zorlaştırmaktadır. Ancak genelde bölge kiliselerinin yan nef,
nartheks ve yan odalarının galerili olmaları 24, yukarıda anılan bir yüzü oluklu küçük payenin,
Çatıören örneğindeki gibi galerinin arkad dizisine ait olduğu kabul edilirse, kilisede
de yan neflerin iki katlı olduğu söylenebilir.
Güney yan nefin batı bölümünde kare plânlı ve kapı açıklıklı mekân, daha sonraki
bir evreye ait olmalıdır. Bu geç evrede güney yan nefte de değişiklikler yapılmış
görünmektedir.
Kilisenin doğu bölümü bema ile kuzey ve güneyindeki yan odalardan meydana
gelir. Yan odaların kuzey, güney ve batı cephelerinde kapı açıklıkları bulunmaktadır.
Batı cephedekiler odaların yan neflerle bağlantısını sağlamaktadır. İkiz pencereli ana
apsis ve yan odalara ait apsisler doğuda dıştan düz bir duvarla sınırlandırılmıştır. Sömek,
Batı Kilisesi gibi apsis ve yan odaların doğuda düz bir duvarla sınırlandığı kiliselerin
ilk örnekleri, Suriye bölgesinde görülür 25. Ancak aynı özellikteki kiliseler Kilikia ve
İsauria bölgesinde de Suriye bölgesi etkisiyle yapılmıştır 26. Bunlardan bir kısmının yan
odaları Sömek örneğinde olduğu gibi doğuda birer apsisle sonlanmaktadır 27.
Erken Hıristiyan Dönemi Suriye, Kilikia ve İsauria bölgesi kiliselerinde bemanın
kuzey ve güneyindeki yan odaların işlevleri çeşitlidir. Oda içinde in situ vaftiz teknesi
vb. unsurların bulunmayışı, mekânın fonksiyonunun belirlenmesini zorlaştırmaktadır.
Genelde odaların sakristi, martyrion ya da vaftiz odası olarak kullanıldığı kabul edilir 28.
Ancak Sömek örneğinde yan odaların işlevi ile ilgili kesin sonuçlara varılamaz.
b) Do¤u Kilisesi
Kilisenin tahrip olması ve rölövesinin çıkarılamamış olması bu kilise ile ilgili değerlendirme
yapmayı zorlaştırır. Ancak genel olarak bölge kiliselerine bakılarak bu kilisenin
de üç nefli bazilikal plânlı bir kilise olduğu düşünülebilir. Doğu bölümde sadece
apsis kavsinin izlenebilir olması, bema kuzey ve güneyinde yan odaların olabileceği fikrini
zayıflatsa da burada yapılacak bir kazı öncesinde kesin yargılara varmak yanlış
olacaktır.
Sömek Batı Kilisesi’nin güneyindeki aralıklarla izlenen poligonal duvar ve güneybatısındaki
yapı kalıntısı duvar tekniğiyle Dağlık Kilikia bölgesindeki harçsız, çift kabuklu
aynı teknikte çoğu kule ve kale olarak yapılmış yapılar gibi İ.Ö. 3. yüzyıl sonrası, Selevkoslar
Dönemine ait olabileceğini gösterir. Poligonal duvar örgüsünün bölgeye Selevkoslar
tarafından İ.Ö. 3. yüzyılda getirildiği, özellikle İ.Ö. 2. yüzyıl birinci yarısı ile
İ.Ö. 140 yılları arasında bu teknikte kaleler, kuleler, sanal kuleler, tapınaklar ve evler
yapıldığı kabul edilir 29.
Yapıya ait kapı lentolarından birinde şamdan, yıldırım demeti ve kalkan, diğerinde
yıldırım demeti ve haç motifine yer verilmiştir. Bu da yapının Hellenistik Dönemden
Erken Hıristiyan Dönemine kadar kullanıldığını göstermektedir.
Dağlık Kilikia bölgesinde İ.Ö. 2. yüzyıl başına tarihlenen özellikle kale, kule ve
diğer yapılarda kabartma olarak işlenmiş şimşek, triskelis, labut, kerykeion, kalkan
23 O. Feld, "Bericht über eine Reise durch Kilikien", IstMitt 13/14, 1963/1964, 106. Paye ölçüleri: 53x31 cm. Y: 98 cm.
24 Bölge kiliselerindeki galeriler için bkz. A. Aydın, "Kilikia ve Isauria Bölgesi Kiliselerindeki Galeriler", TAED 2, 2001, 117
vd.
25 Butler 1929, a.g.e., 1929, 26 Fig. 21. 29 Fig. 26. 35 Fig. 33. 50 Fig. 47.
26 Hill 1996, a.g.e., Fig. 2-3. 14.16.24.26.36.38.53.56.
27 Hill 1996, a.g.e., Fig. 19. 24. 56.
28 Aydın 1999, a.g.e., 98 vd.
29 Durugönül 1998, a.g.e., 124. 129 Taf. 17. 28-31.
89