--KAPAK ARAÞTIRMA kopya - Kültür ve Turizm Bakanlığı

çiminde genişleyen bir alanda yoğunlaşır 9. Kentin kurulduğu arazi, kıyıya doğru eğimli
ve engebeli bir yamaçtır 10. Yamaçta dört tepe bulunur: Kale, Alaca, Kabaran ve Paç
tepeleri. Kale Tepesi, yamaçta geniş teraslar oluşturarak basamaklanır, teraslar kısmen
yapaydır ve farklı yapı evrelerine sahiptir.
Kentin kurulduğu alan Astakos Körfezi’nde denizden gelecek saldırıya karşı kendini
koruyacak biçimde bir sur duvarı ile çevriliydi. Mevcut sur kalıntıları kentin son yerleşim
dönemine aittir. Nikomedeia’nın şehir surları ve savunma sistemi konusu şimdiye
kadar incelenmemiştir, ancak antik sur kalıntılarını yüzeyden takip etmek mümkündür;
bazı kalıntılar Selüloz ve Kağıt Fabrikası’nın avlusu içinden geçerek kıyıya ulaşır
ve kentin bu bölgedeki batı sınırı konusunda fikir verir.
I.B. Nikomedeia’n›n Tarihçesi
I.B.1. Kentin Kuruluflu
Nikomedeia’nın ilk kuruluşundan Roma Dönemine kadar uzanan bölümüne ilişkin
tarihsel bilgilerimiz bugün için çok sınırlıdır. Antik yazında muhtelif vesilelerle Nikomedeia
hakkında da açıklamalar yapılmıştır, ancak böylesine önemli bir kent hakkında
ayrıntılı bilgiye yer verilmemiştir.
Nikomedeia’nın ilk kuruluş çağı olarak kabul edilen İ.Ö. 3. yüzyıldaki durumu
hakkında fazla bir bilgiye sahip bulunulmamaktadır. Bugün için sadece Nikomedeialılar’ın
Nikomedes tarafından Astakos’tan getirilerek buraya yerleştirildiği bilinir 11. Nikomedeia’nın
Astakos ile bağlantısı, tarihini de Astakos ile birlikte değerlendirmeyi gerektirir.
Astakos, tarihî Nikomedeia kurulmadan kısa bir süre önce sona ermiştir, ancak eski
yazarlar iki kentin tarihini birbiriyle karıştırır 12.
I.B.2. Roma Döneminde Nikomedeia
İ.Ö. 200 yılından itibaren Roma ile Küçük Asya arasında yakın ilişki başlar. IV.
Nikomedes, IV. Philopator’un (İ.Ö. 91-74) vasiyeti ile Nikomedeia, Romalılar’ın hâkimiyetine
geçer ve Roma’ya bağlı eyalet kenti olur 13.
Doğu-batı yolu üzerinde stratejik konumu önemli, boğazlara hâkim bir noktada
kurulmuş olan Nikomedeia’da Roma İmparatorluk Dönemi süresince sürekli bir Roma
askerî birliği ve Roma filosu bulundurulmuştur 14.
Kentin özellikle İ.S. 2. yüzyılın ikinci yarısında ve İ.S. 3. yüzyılda iki parlak dönem
yaşadığı bilinir. Ancak, deprem kuşağı üzerinde bulunan kentte kuruluşundan itibaren
çok sayıda depreme bağlı yıkımlar meydana gelmiştir. Anılan parlak dönemlere
ait görkemli yapı kalıntıları da tahrip olmuştur.
Nikomedeia, son parlak dönemini Diocletianus Döneminde yaşamıştır. Valerianus’un
Suriye seferi dönüşünde ölümü üzerine, Diocletianus askerler tarafından Nikomedeia’da
imparator ilân edilmiştir (İ.S. 284-305) 15. Diocletian, imparatorluk yönetim
sistemini tetrarchiye dönüştürmüş ve kendi hakimiyet bölgesi olarak Roma İmparatorluğu’nun
doğu bölgesini seçmiş, merkez olarak da Nikomedeia’yı belirlemiştir.
İ.S. 358’deki deprem felâketi sonrasında Nikomedeia’da yaklaşık 30.000 kişi ölmüş,
aralıklı olarak bir ay süren sarsıntılar ve bu arada meydana gelen yangınlar ken-
9 Bu tespit Libanios’un Nikomedia ile ilgili verdiği bilgiye de uyar, krş. Libanios or. 61, 7.
10 Plin. epist. 10, 37.2; Liban. or. 61, 4.7.
11 Strab. 12, 563.
12 Krş. Memnon 3, 536 ve Paus. 5, 12.7.
13 N. Bonacasa, "Nicomedia", Enciclopedia Dell’Arte Antica Classica e Orientale, V, Roma 1963, 456; M. Cremer, "Hellenistisch-römische
Grabstelen im nordwestlichen Kleinasien. 2. Bithynien", Asia Minor Studien, Band 4, Bonn 1992, 3.
14 Plin. epist. 10, 74.1.
15 F. Kolb, Herrscherideologie in der Spätantike. Studienbücher Geschichte und Kultur der Alten Welt, 2001, 25.
3