--KAPAK ARAÞTIRMA kopya - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Büyük Çit Çeflme III: Önünde bir kemer kalıntısının bulunduğu çeşme duvarla
birleştirilmiştir. Üç lüleli çeşmenin yüksekliği 3.50 m. derinliği, 1.30 m.dir. Tamamen
kesme taştan inşa edilen çeşmenin üzengi hattında ince bir silme bulunmaktadır. Çeşmenin
dıştan sivri kemerli bir niş içerisine alınması dikkat çekici yanıdır.
Büyük Çit/Afla¤› Mahalle Çeflmesi: 2.32 m. genişliğinde, 1.97 m. yüksekliğinde,
0.60 m. derinliğindedir. Sivri kemerli ve tek lüleli çeşmenin kitabesi mevcuttur. Düzgün
kesme taş malzeme ile inşa edilen çeşmenin kemer köşelikleri ve üstü yıkılmıştır. Niş
alınlığının sağ tarafında su tası nişi, alınlığın ortasında iki satırlık kitabesi bulunmaktadır.
Büyük Çit/Orta Mahalle Çeşmesi: 3.32 m. genişliğinde, 2.40 m. yüksekliğinde,
1.08 m. derinliğinde iki lüleli çeşmenin orijinal Rumca kitabesi tahrip olmuştur. İç içe iki
nişten oluşan çeşmenin hem üzengi hattındaki taşları, hem de kemer çerçeveleri profillidir.
Çeşmenin üst kısmı yıkılmıştır. Su tası nişi ve zincirle bağlı su tası, çeşmenin sağ
tarafındadır. İç nişin kemer taşıyıcı dikmelerinin cephe yüzeyinde bezeme amaçlı kartuşlara
yer verilmiştir. Bölge çeşmeleri içerisinde farklı bir yere sahiptir. Sinclair çeşmenin
XVIII. yüzyıla ait olduğunu belirtmektedir 8.
Büyük Çit/Emirler Mahallesi Çeflmesi I (Makrel): 2.22 m. yüksekliğinde, 0.80 m.
derinliğinde, orijinal kesme taşlı, her iki yanı moloz taş duvar örgülü, tamir kitabeli çeşme,
tek lülelidir. Çeşme sanki bir duvar üzerinde yer almaktadır. Geçirdiği tamir sonucu
sivri kemer formunu kaybeden çeşme nişi kemeri, şimdi bozuk Bursa kemeri tarzındadır.
Kemer başlangıcından başlayan profilli taşlar yatay olarak çeşme nişini de kat
eder. Niş alınlığının ortasında üç satırlık Osmanlıca kitabe bulunmaktadır. Suyu akmakta
olan çeşmenin su tası da bir zincirle çeşmenin sağ rafında asılıdır. Bölgedeki kitabeli
nadir eserlerden biri olması dolayısıyla önemlidir.
Büyük Çit/Emirler Mahallesi Çeflme II: Emirler Mahallesi Kilisesi’nin kuzeybatı kesiminde
yer alan çeşmenin kaplama kesme taşları büyük ölçüde sökülmüştür. Sivri kemerli
bir nişe sahip olduğu kalan izlerden anlaşılan çeşmenin tek lülesinden hâlâ su akmaktadır.
Meryem Ana Manast›r› (Panagia Theotokos): Büyük Çit Köyü sınırları içerisinde
yer alan manastıra, ana yoldan ayrılıp harpuşta bir köprüden geçilerek yaklaşık yarım
saatlik yaya yürümeyle patika bir yolla ulaşılmaktadır. Bu bölgedeki manastırlar içerisinde
en iyi saklanabilen manastır burasıdır. Arazinin eğimine uygun olarak inşa edilen
moloz taş malzemeli duvarlar, yaklaşık 4 m. yüksekliktedir. Manastır 80x40 m. ölçüsünde
bir duvarla çevrilidir (Resim: 6). Orta kesimin kuzey duvarına daha yakın olarak yerleştirilmiş
kilise inşa edilmiştir. Büyük ölçüde tahrip edilmiş olan manastırın, hizmet binalarını
bünyesi içerisinde bulundurduğu anlaşılmaktadır. Kilisenin doğu kesiminde bir
şapel, kuzeydoğu köşeye yakın bir yerde de bir sarnıç yer almaktadır. 12.50x8.60 m.
boyutlarındaki kilise üç nefli bazilikal plânlıdır. Girişi mermer olan kiliseye doğu ve güneybatı
köşelerinden iki kapıyla girilmektedir. Manastırın üst örtüsü ve kiborion girişi de
yıkık durumdadır. Girişin kiborionu da yıkılmıştır. Kuzey, güney cephelerde yuvarlak kemerli
üçer pencere yer almaktadır. Üçlü apsisin her birinde birer pencere bulunmaktadır.
Kilisenin tonoz örtüsü tamamen yıkılmıştır. Kilisenin içerisinin sıvalı olduğu kalan izlerden
anlaşılmaktadır. Manastırın yapımı ile ilgili herhangi bir yazıt mevcut değildir. Ancak
bu yörede araştırma yapan Winfield, manastırın 1775 tarihinden önce var olduğuna
dair hiçbir yazılı belgenin bulunmadığını ve şimdiki binanın daha sonraki bir döneme
ait olduğunu belirtir 9. Ayrıca Sinclair manastırın 1775 tarihinden önce yapılmış olabileceğini,
XIX. yüzyılda buranın önemli bir kütüphane olduğunu ve 1870’lerde okul olarak
da kullanıldığını belirtmektedir 10.
Büyük Çit/Emirler Mahallesi Kilisesi: Üç nefli, tek apsisli, sekiz sütunlu kilisenin
üzeri beşik tonoz örtülüdür. 10.20x5.50 m. ebatlarında olan kilisenin güney cephesin-
8 T. A. Sinclair, Eastern Turkey: An Architectural And Archeolog›cal Survey, Vol. II, London, 1989, 143.
9 A. Bryer, D. Winfield, The Byzantine Monuments And Topography of The Pontos, 305.
10 T. A. Sinclair, Eastern Turkey: An Architectural And Archeolog›cal Survey, Vol. II, 143.
288