--KAPAK ARAÞTIRMA kopya - Kültür ve Turizm Bakanlığı

isa için kurulmuş olan "erken alarm sisteminin" parçaları olabileceğidir 4. Ancak bu Buruncukkale’nin
büyüklüğünü açıklamaya yeterli değildir. Bunun için şöyle bir hipotez akla
yakın görünmektedir: Larisa’ya yakın, yukarıda sözü edilen iki küçük yerleşim ilk kurulduklarında
çok küçük bir alanı kaplayacak şekilde, belki de sadece gözetleme kulesinden
ibaret olarak inşa edilmişlerdi. Gelgelelim zaman içindeki olaylar, özellikle tüm
Güney Aiolis’te ve Batı Anadolu’nun pek çok yerinde İ.Ö. geç 5. yüzyıldan Antalkidas
Barışı’na kadar süren politik ve sosyolojik çalkantılar (iktidar değişmeleri, savaşlar, işgaller,
nüfus değişimi vs.) insanları kolay ele geçirilemeyen, daha rahat savunabilecekleri,
dolayısıyla kendilerini daha emniyette hissedebilecekleri yüksek yerlere kaçmaya
itmiş olmalıdır 5. Gerçekten Güney Aiolis’te İ.Ö. 4. yüzyılın başından itibaren dağ yerleşimlerinin
"genleşmeye" başladığını görüyoruz. Aynı olay Larisa’nın yakınındaki aslında
küçük bir yerleşim olarak kurulan Buruncukkale’nin de başına gelmiş olmalı, buradaki
düzlüklerde yaşamaktan korkan insanların akınıyla İ.Ö. 4. yüzyılda küçük bir askeri
gözetleme merkezinden, küçük çapta bir yerleşime dönüşmüş olmalıdır. Tabii bütün
bu hipotezlere son noktayı koymak için burada kazıların yapılması gerektiğini de
akıldan çıkarmamak şarttır. Buruncukkale’nin kuzeyindeki tepeninin güney yamaçlarında
eski tarım teraslarının izleri hâlâ dalgalı toprak yüzeyinde fark edilmektedir 6.
2001 yılında ziyaret etmiş olduğumuz Büyük ve Küçük tepelerde daha önce aldığımız
bazı bilgileri kontrol etme ihtiyacı duyduk. Buradaki yapı izlerinin çevresinde
İ.Ö. 6. yüzyıl ve Bizans seramikleri görüldü. Buradaki yapı (Resim: 4) bir çiftlik plânını
anımsatmaktadır.
Haykıran Köyü’nün batısında olduçak sivri ve yüksek bir tepe olan Belen Tepesi’nin
üzerinde ne olduğu tam olarak anlaşılamayan bir yapının izleri bulunmaktadır. Buranın
çevresinde Roma Çağı seramikleri ve bir adet Roma Çağı figürini bulunmuştur (Resim:
5). Bir gözetleme kulesi olması olasıdır, zira konumu dolayısıyla Neonteikhos’tan
kolayca görülebilmektedir; ayrıca birazdan aşağıda sözü geçecek yollara hakimdir.
Belen Tepesi’nin hemen kuzeyinde İkizgöller’de üç adet ‘Òrow sınır taşı bulunmuştur;
bunlar kuzeydoğu-güneybatı doğrultu bir rotanın üzerindedir. Kuzeyden güneye
sıralayacak olursak, kayaya oyulmuş birincisinin üzerinde ORLA, yine bir kayaya
oyulmuş olan ikincisin üzerinde ORG (Resim: 6), bir taşın üzerinde yer alan üçünsünün
üzerinde ise sadece O harfleri bulunmaktadır. Hemen batılarından Erken Cumhuriyet
Dönemi yolu geçtiğinden ve biraz daha kuzeyde, aşağıda tekrar değinileceği gibi, bu
yol antik çağ yoluyla benzer bir güzergâhı izlediğinden bu üç ‘Òrow yazıtının antik çağda
o devrin yol kenarlarında olduğu varsayılabilir. Aynı rotanın, başka bir deyişle aynı
sanal çizginin üzerinde iç duvar örgüsünden antik çağdan beri kullanıldığı olası olan bir
kuyunun olması bu kanıyı güçlendirmektedir. Ne var ki, antik yol burada tamamiyle tahrip
olmuş olduğundan izine rastlanılamamıştır.
Haykıran ile Belen Tepesi arasındaki yamaçta yapılan çalışmalarda bir nekropolis
alanı ile karşılaşılmıştır. Burada teraslanmış podyumlar içinde çok sayıda, henüz
açılmamış mezarlar küçük tümülüsler şeklinde görülmektedir 7.
Haykıran Köyü içinde yapılan çalışmalarda bazı devşirme malzemelere (Resim:
7) rastlanmıştır. Köylülerden alınan bilgilere göre daha bir nesil öncesine kadar köyün
bahçelerinde yapılan çalışmalarda antik çağa ait mimarî ve küçük buluntulara rastlanmaktaydı.
Ayrıca daha önceleri köyün yakınında, artık mevcut olmayan bir kilisenin varlığından
bahsedilmektedir. Haykıran yakınlarında, bugünkü modern su yolu ile aynı güzergâhı
izleyen ve antik dönemde Phokaia’ya su taşıyan, oldukça tahrip edilmiş su yolunun
bir parçasını daha keşfettik 8.
4 Erken alarm sistemlerine Attika ve İmros’tan örnekler için: J. Ober, Fortress Attica. Defense of the Athenian Land
Frontier 404-302 B.C. (1985), 110; R. Ousterhout–W. Held, 17. Araflt›rma Sonuçlar› Toplant›s› I (2000), 129.
5 Krş., Menemen, 27-29.
6 Benzer terasların Attika’daki örnekleri için. Atene, lev. 120, 1.
7 Benzerleri için: a.g.e., lev. 114, 4. 115, 2.
8 Bu su yolu için: Ü. Öziş, Su Mühendisli¤i Tarihi Aç›s›ndan Anadolu’daki Eski Su Yap›lar› (1984), 21vd.; AST 2003, 305.
260