--KAPAK ARAÞTIRMA kopya - Kültür ve Turizm Bakanlığı

mektedir. Bu yüzden kaleye çıkış kesiminin de bu yönlerden olduğu sanılmaktadır. Kalenin
Ortaçağ ve Osmanlı Devleti döneminde kullanılmış olması, mimarî yapıların plânlarının
değişmesine ve tahrip olmasına neden olmuştur. Kale duvarlarında kullanılan
irili ufaklı andezit taşlar, çevrede bulunan zengin andezit yataklarından elde edilmiştir.
Kalenin güneyinde çok büyük taşların arası daha küçük taşlarla doldurulmuştur, ancak
bu durum duvarın örgü düzenini bozmuştur. Bu kesimde yıkılan duvarların kapı girişini
yansıtıp yansıtmadığı anlaşılamamaktadır. Yıkılan duvar taşlarının arkasındaki dolgu
tabakasında kullanılan andezit taşların fazla büyük olmadığı ve işlenmediği görülmektedir.
Yine güney kesimde kayalığın doğal biçimine göre duvarın çok az da olsa kuleye
benzer yarım ay biçiminde yapıldığı saptanmıştır. Kale duvarlarının nispeten sağlam
kaldığı ve duvar örgüsünün belirgin olarak görüldüğü yer, doğu kesimidir. Taş dizisinin
iki, üç, hatta dört sıra halinde günümüze değin korunduğu bu kesimdeki duvarların
mevcut yüksekliği 1-1.80 m. arasında değişmektedir. Dış yüzleri ve birleşme yerleri
düzeltilen iri taşların arasına, daha küçük taşlar da yerleştirilmiştir. Bu örgü biçimi, tıpkı
güney duvarında olduğu gibi duvarın yapılış yöntemini ve anıtsallığını bozmaktadır.
Doğu duvarının bir başka ilginç özelliği, duvarları güçlendirmek ve savunma yönünden
üstünlük sağlamak amacıyla yapılan kurtin ve bastiyonlara yer verilmemiş olmasıdır.
Bu eksikliği gidermek için duvarlara bir eğim verilmiştir. Ne yazık ki, kale içinde ve eteklerinde
yok denecek kadar az çanak çömlek parçasına rastlanmıştır. Bu yüzden tarihleme
konusunda kalenin konumu ve duvar örgü sistemi bir bilgi verebilmektedir. Özellikle
daha küçük taşların üzerine konulan büyük taşlar, duvar örgüsünün düzensizliği ve
geç döneme ait olduğu konusunda çok önemli bir bilgi vermektedir. Taş duvarların düzensiz
örgü biçimi, güney kesiminde yayvan yarım ay biçimli kule çıkıntısına yer verilmesi,
kalenin M.Ö. 7. yüzyılın sonlarına doğru yapıldığına işaret etmektedir. Bu yüzden
Yukarı Korhan, Aşağı Korhan ve İsabey göletlerinin de M.Ö. 7. yüzyılda yapılmış olduğu
anlaşılmaktadır.
Yukarı Korhan Kalesi, güneyde Küp Gölü ve yakın çevresine kadar uzanan yaylaları,
göletleri ve su kaynağını koruyan çok önemli bir yönetim merkezidir. Hatta kale
güney eteğine yayılan sivil yerleşim merkezi ve göletleriyle birlikte bu bölgenin en büyük
yönetim ve ekonomik merkezlerinin başında gelmektedir. Ne yazık ki, sivil yerleşim
merkezine ait konutların çok büyük bir kısmı, Ortaçağ ve Osmanlı Devleti döneminde
kullanıldığından, büyük ölçüde tahrip olmuştur. Oldukça geniş bir alana yayılan konut
kalıntılarının bir kısmı da, yeni yapılan yol çalışmaları sırasında tahrip edilmiştir. Urartu
özelliğini koruyan konut kalıntıları, ancak kalenin güney eteğinde, aşağıya doğru teraslar
halinde uzanan arazide, kayalıklar içinde görülebilmektedir. Örneğin kayalığın
düzeltilmesiyle elde edilen boş bir alana, 8x9.5 m. büyüklüğünde bir oda yapılmıştır.
Odanın girişinin kuzeydoğu kesimde olduğu sanılmaktadır. Ortalama 1.5 m. genişliğindeki
duvarlarda iri taşlar kullanılmıştır. Duvarın iç ve dış kısmında dış yüzleri ve birleşme
yerleri kabaca düzeltilmiş taşlar kullanılırken, ara kısımların doldurulduğu görülmektedir.
Duvarlardaki taşların bazıları dört, bazıları ise üç sıra halinde günümüze
ulaşmıştır.
M.Ö. 7. yüzyılın sonlarında Urartu Krallığı’nın kuzeyden ve doğudan bir çekirge
sürüsü gibi gelen İskitler tarafından yıkılmasından sonra, bu yöredeki Urartu kale ve
yerleşim merkezlerinin Pers egemenliğine kadar varlığını sürdürdüğü anlaşılmaktadır.
Bölgenin Ağrı Dağı’nın eteklerinde olması ve ana yolların dışında kalması, küçük insan
topluluklarının çok güçlü bir siyasî güç olmadan varlıklarını sürdürmesine olanak sağlamıştır.
AfiA⁄I KORHAN GÖLET‹
Aşağı Korhan Göleti, Korhan Kalesi’nin batı eteğinde ve Yukarı Korhan Göleti’nin
de ortalama 450-500 m. kuzeyinde yer almaktadır (Çizim: 1). Deniz seviyesinden
1950 m. yüksekliğindeki gölet, Yukarı Korhan Göleti’nden 22-23 m. daha aşağıdadır.
Ortalama 95x47 m. büyüklüğündeki gölet, kabaca elips bir plân göstermektedir (Çizim:
205