--KAPAK ARAÞTIRMA kopya - Kültür ve Turizm Bakanlığı
--KAPAK ARAÞTIRMA kopya - Kültür ve Turizm Bakanlığı
--KAPAK ARAÞTIRMA kopya - Kültür ve Turizm Bakanlığı
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
tu egemenliğinin hangi kral döneminde başladığı <strong>ve</strong> ne tür mimarî yerleşmeye sahne<br />
olduğu, çivi yazılı belgelerin dışında bilinememektedir. Bizler her ne kadar bu bölgenin<br />
yüksek dağlık kesiminde 1997 yılından beri Son Tunç <strong>ve</strong> Erken Demir Çağı’na ait kale<br />
<strong>ve</strong> nekropolleri araştırıyorsak da, bir taraftan da Urartu Krallığı’na ait kale, nekropol <strong>ve</strong><br />
sulama tesislerini de bu araştırma kapsamına almış bulunmaktayız. Bölgenin çok az<br />
bilinen tarihî <strong>ve</strong> kültürel varlıklarını gündeme getirip irdelemek amacıyla 12-13 Eylül<br />
2003 tarihleri arasında Doğubayazıt’ta "Güneşin Doğduğu Yer: Doğubayazıt Sempozyumu"nu<br />
düzenledik. Oldukça geniş katılımlı olarak gerçekleştirilen sempozyumda,<br />
bölgenin tarih, arkeoloji, sanat tarihi, etnografya, sosyoloji <strong>ve</strong> edebiyatı ilk kez ayrıntılı<br />
olarak değerlendirilmiştir 1.<br />
2003 yılında bu bölgede sürdürdüğümüz araştırmada bulmuş olduğumuz sulama<br />
tesisleri <strong>ve</strong> kaleler ilginçtir ki hep M.Ö. 7. yüzyıla aittir 2.<br />
YUKARI KORHAN GÖLET‹<br />
Yukarı Korhan Göleti, Doğubayazıt’ın 36 km. kuzeydoğusunda yer almaktadır.<br />
Deniz seviyesinden 1970 m. yüksekliğindeki gölet, Ağrı Dağı’nın kuzey eteğinde bulunmaktadır<br />
(Çizim: 1). Ağrı Dağı’nın kuzey eteği, balta artığı bodur meşe ağaçlarıyla kaplıdır.<br />
Korhan Yaylası olarak adlandırılan alan, yaz mevsiminde yarı göçebe topluluklar<br />
tarafından yaylak olarak kullanılmaktadır. Ancak Urartu Krallığı döneminde gölet, sivil<br />
yerleşim merkezine ait konutların içinde kalmaktadır 3.<br />
Gölet, kabaca 97x58 m. büyüklüğünde oval bir plân göstermektedir (Çizim: 2).<br />
Gölette biriktirilen sular, güneyde yükselen Ağrı Dağı’nın (5165 m.) kuzey eteğindeki<br />
Küp Gölü’nden bir kanal <strong>ve</strong> künkler aracılığı ile getirilmektedir. Küp Gölü’nün çok yüksekte<br />
olması, suyun hızlı bir şekilde aşağıdaki gölete akmasına <strong>ve</strong> büyük miktarda toprak<br />
taşımasına neden olmuştur. Ayrıca kanal <strong>ve</strong> gölet çok uzun bir süreden beri kullanılmadığı<br />
için, içinde su bulunmamaktadır 4.<br />
Güneydeki yüksek Ağrı Dağı’ndan kanal suyunun getirmiş olduğu kalın toprak<br />
tabakası, göletin içini doldurmuştur. Gölet içindeki kalın toprak tabakası en azından birkaç<br />
kez temizlenerek duvar üzerine yığılmıştır. Bu yüzden duvarların yükseklikleri <strong>ve</strong><br />
özellikle genişlikleri değişmiştir. Göletin içinde hâlâ kalın bir toprak tabakası bulunmaktadır.<br />
Yaşlı insanların da belirttiği gibi, gölet çok uzun bir süreden beri kullanılmamaktadır.<br />
Duvarlarda kullanılan andezit taşların dış yüzleri kabaca düzeltilmiştir. Taşlar çevrede<br />
zengin olarak bulunan andezit yataklarından elde edilmiştir.<br />
Göletin iki savağı bulunmaktadır, bunlardan biri doğuda, diğeri de batıdadır. Doğudaki<br />
savaktan akıtılan sular, aşağılarda bulunan alanlarda yapılan tarımın su gereksinmesini<br />
karşılamaktadır. Batıdaki savağın fonksiyonu çok daha ilginçtir. Üçgen biçiminde<br />
yapılan savaktan akıtılan sular, yaklaşık 800 m. kuzeybatıda yer alan Aşağı Korhan<br />
Göleti’ne su sağlamaktadır. Yani Yukarı Korhan Göleti, aynı zamanda çok yüksekteki<br />
Küp Gölü’nden getirilen suların dinlendirildiği bir havuz görevini sürdürmüştür. Bu<br />
yüzden içi daha kalın bir toprak tabakası ile dolmuştur.<br />
Gölete en yakın arkeolojik kalıntı, 150-200 m. kuzeyde yer alan sivil yerleşim<br />
merkezi <strong>ve</strong> kale kalıntısıdır. Deniz seviyesinden 2060 m. yüksekliğinde andezitten oluşan<br />
bir kayalık tepe üzerine kurulan kaleyi “Korhan Kalesi” olarak adlandırdık. Fazla<br />
büyük olmayan <strong>ve</strong> kabaca dikdörtgen bir plân gösteren kalenin güney <strong>ve</strong> batısı sarp <strong>ve</strong><br />
dik olmasına karşın, kuzeyi <strong>ve</strong> doğusu daha engebesiz <strong>ve</strong> yavan tepelerle çevrelen-<br />
1 Güneflin Do¤du¤u Yer: Do¤ubayaz›t Sempozyumu, (ed. O.Belli), İstanbul 2004.<br />
2 Doğu Anadolu Bölgesi’nde geniş kapsamlı olarak sürdürdüğümüz bu önemli araştırma, daha önceki yıllarda olduğu<br />
gibi, 2003 yılında da kendi maddî olanaklarımız ile gerçekleştirilmiştir.<br />
3 O. Belli, "Doğubayazıt Bölgesi’nde Keşfedilen Urartu Sulama Tesislerine Toplu Bakış", Güneflin Do¤du¤u Yer: Do¤ubayaz›t<br />
Sempozyumu, (ed. O. Belli), İstanbul 2004, 113 vd.<br />
4 Göletlerin plân <strong>ve</strong> kesitleri ile topografik haritalarını büyük bir başarıyla çizen Can Avcı, İsmail Ayman <strong>ve</strong> Nihal Ayyıldız’a<br />
çok teşekkür ederim.<br />
204
Change language