Anneden Allah'a: Bağlanma Teorisi ve İslâm'da Allah Tasavvuru

Anneden Allah’a: Bağlanma Teorisi ve İslâm’da Allah Tasavvurunında olduğunda rahatladığı insanlarda olduğu gibi Tanrı tasavvuruylada bu duygunun benzerini hissederek rahatlar. Pek çok araştırma sonucuda Tanrı ile ilişkinin sağladığı güvenilir bir sığınak hissinin insanın bağlanmailişkisine çok benzer bir şekilde gerçekleştiğini göstermektedir.Kirkpatrick’e göre herhangi bir tehlikenin olmadığı durumlarda da ilgilenen,koruyan ve hazır olan bir bağlanma figürü tarafından sağlanan güvenlibir üs kişinin çevresini keşfetmesi, iyi ilişkiler kurabilmesi ve bundada başarılı olması demektir. Böylece Tanrının tepki verici hazır bir bağlanmafigürünü temsil ettiği inancı güven, yüksek kendilik saygısı, kaygıdanuzak olma duygularına benzer sonuçlar doğurur. Ayrıca Kirkpatrick, yaptığıaraştırmalarda, güvenli bir üs olarak Tanrı’ya inanmanın kişinin yalnızlıkduygu düzeyini düşürdüğünü söylemektedir (Kirkpatrick, 1999d:955-957).Tanrı’ya bağlanma ve etkileri bağlamında dua ve bu sayede Tanrıyla iletişimdikkat çekicidir. Dua bütün dinlerde en önemli ibadet şekli olarakTanrıyla kişisel ve özel bir ilişkinin doğrudan gözlenmesidir. Dua edimiçok farklı durumlarda çeşitli biçimlerde ortaya çıkmasına rağmen dinebağlanma davranışının önemli bir boyutunu ifade eder. Çünkü duadaTanrı kendisine inananlara güvenli bir üs, eminlik ve rahatlık hissi vererekhuzurlu bir alan oluşturur. Böylece kişi duasıyla Tanrı’sı arasındakiyakınlığı muhafaza eder ve Tanrı’nın devamlı onun isteklerine cevap vermeyehazır, onu gözetleyen, koruyan bir varlık olmasını sağlar. Bu durumtam da bağlanma teorisinin temel unsurlarından olan, küçük çocuklarınçevreyi keşfederken, anneleriyle görsel, sözel ve fiziki olarak iletişimi sürdürebilmekve eminlik hissini kaybetmemek için zaman zaman, yanlarınagidip onlara bakarak ve konuşarak kontrol etmeleriyle uygunluk göstermektedir(Kirkpatrick, 1992b: 20-22).Bağlanma-din ilişkisine ikinci bir yaklaşım bağlanma sisteminin dinamikleriüzerine odaklanmıştır. Tanrı özellikle, güvenli kişilerarası bağlanmalardanyoksun bireyler için bu bağlanmanın yerini alan bir bağlanmafigürü –ikame bir bağlanma figürü- işlevi görebilmektedir. Ainsworth,öğretmenlerin, büyük kardeşlerin ve önemli yetişkinlerin güvensiz bağlanmadavranışı gösteren küçük çocuklar için aynı işlevi gördüğünü savunmuştur(Ainsworth, 1982).Kirkpatrick ve Shaver araştırmalarında bu hipotezi test etmişler ve deneklereçocukluklarında anneleriyle olan ilişkilerini güvenli, kaçıngan veyakaygılı bağlanma stilleriyle sınıflandırmalarını istemişlerdir. Bu dönemdeki43