Nadir Toprak Elementleri-Kıymetli ve Yarı Kıymetli Taşlar

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma PlanıMadencilik ÖİK Raporu Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu Genel Endüstri Mineralleri III(Nadir Toprak Elementleri-Kıymetli ve Yarı Kıymetli Taşlar) Çalışma Grubu Raporu1. GİRİŞ:1.1. Sektörün Tanımı ve SınıflandırılmasıKıymetli ve yarı kıymetli taşlar (Süs taşları) tarih öncesi çağlardan beri güzellik,zenginlik vestatü simgeleri olarak kullanılmışlardır.Günümüzde süs taşlarının bir kısmı, az da olsa sanayindekullanılır.Kıymetli yarı kıymetli taşların tümünü kapsayan ve genel kabul görmüş net bir tanımlamayoktur.Buna rağmen bir malzemenin kıymetli-yarı kıymetli taş (süs taşı) sayılabilmesi için bazıtemel kriterler vardır.Bunlar dayanıklılık,güzellik,nadirliktir.Dayanıklılık;Bu kavram sertlik,kırılganlık,darbelere ve dış etkenlere dayanım gibi özelliklerleaçıklanır.Güzellik; Her ne kadar göreceli bir kavramsa da taşın temiz, şeffaf, çekici renkli ve işlenebilirboyutlarda olması gibi bazı özelliklerini içerir.Nadirlik; Bir objeyi değerli kılan onun az rastlanır olmasıdır. Örneğin binlerce karatlık elmasüretimi içersinde sadece bir kaç yüz karatı pembe elmasdır. Dolayısıyla bir pembe elmasındeğeri sıradan bir elmasın binlerce katıdır.Bu temel kriterlerin dışında taşınabilirlik, kesilebilme, parlatılabilme, ışık yansıtma, ışıkkırma,bünyesinde safsızlıklar içerme gibi bazı özelliklerde taşların değerlerini belirleyen ve artırandiğer unsurlardır.Kıymetli taşları, yarı kıymetli taşlardan ayıran kesin bir tanımlama yoktur.Yüzyıllardan bu yanasürüp gelen geleneğe uyularak elmas,zümrüt, safir ve yakut kıymetli taşlarkategorisinde,diğerleri yarı kıymetli taşlar kategorisinde yer alır.Bu dört kıymetli taştraşlandığında asil taş kategorisine dahil olur.Genel anlamda süs taşları denildiğinde doğal kökenli taşlar kastediliyorsa da, süs taşı kavramıbazı organik materyalleri (mercan,kehribar,inci gibi) ve gelişen teknolojinin bir sonucu olaraksentetik ve imitasyonları da içermektedir.Gemoloji (süs taşı bilimi) mineralojinin çok yeni bir alt disiplini olarak yukarda adı geçenmalzemenin incelenmesi,tanımlanması ve sınıflanması konusunda çalışır.Amaç süs taşını gerekham ,gerekse işlenmiş haliyle,üzerinde yıpratıcı ve zarar verici hiç bir test yapmadan en doğruşekilde tanımlamaktır.Malzemeye maddi bir değer biçmek ise deneyime dayalı kişisel birtercihtir.Keza taş kesimi (lapidary) ve mücevher yapımı (kuyumculuk) gemoloji ile çok yakındanilgilidir.Kıymetli yarı kıymetli taşlar (süs taşları);- Yüksek sıcaklıklı mağmadan silikatların kristalleşmesiyle,8http://ekutup.dpt.gov.tr/madencil/sanayiha/oik631.pdf