TürkmenisTandaky aýallar: ikinji sorTly raýaTlar olar diňe eden ...

Işsizligiň köpçülikleýin häsiýete eýe bolan mahaly, işe ýarawly ilatyň tas ýarysyndangowragy özüne hemişelik iş tapyp bilmeýan wagty, ýurtda işçi güýjüň artyklygy has hemgöze ilýär. Käte, hat-da iň pes hünär derejäni talap edýän, aýlygy az tölenýan işlere-deişe durjek bolsaň, tanyş-biliş, garyndaş, para bermäge pul gerek bolýar. Işsizlik boýunçakömek pul tölenmeýär. Işsizleriň haýsy-da bolsa ykdysady we sosial goraglygyny goldaýan,olary iş bilen üpjün etmek ýa-da işçileri okatmak, olara täze hünärleri owretmekboýünça hiç hili döwlet maksatnamalary hem ýok. Şeýle şertlerde iş berijiler (olardöwlet edarasynyň ýolbaşçysy ýa hususyýetçi bolsun – tapawudy ýok), işsiz adamlaryňýagdaýyna garanyňda, has amatly ýagdaýda bolýarlar. Iş beriji islendik mahaly we hiç hiligürrüňsiz, aňsatlyk bilen işgäri işden kowup bilýär, çünki olar edaranyň derwezesiniňaňyrsynda öňküsindenem beter şertlerde işlemäge razy bolan adamlaryň uly nobatynyňdurandygyndan habarly. Ýurtda hiç bir adam, hususan-da aýallar, hiç bahanasyz işindenkowulmaklykdan goragsyz.Iş ýüzünde täze Zähmet Kodeksi iş beriji üçin peýdaly bolan namalary we düzgünleriöz içine alýar. Meselem, olar arza-şikaýatlara belenilýan möhletler bilen bagly. Egerişgär öz işi derekli ýa-da zähmet baradaky şertnamanyň ýatyrylmagy bilen bagly meseleboýunça kazyýete ýa haýsy-da bolsa bir topara ýüz tutmakçy bolsa, ol işgär özüniň işdenboşadylanlygy baradaky buýrugyň nusgasyny alanyndan soňra, bir aýyň dowamyndadegişli ýerlere arza bilen ýüzlenip bilýär. Eger işgär iş bilen baglaşykly meselelerde özüniňhukugynyň bozulandygyny özi düşünen ýa-da bu hakynda ol habardar edilen beýlekihalatlarda, üç aýyň dowamynda ähli zerur bolan resminamalar bilen kazyýete ýüz tutupbilýär. Şol bir wagtyň özünde-de ýetirilen maddy ýitgileriň öwezini dolmak bilen baglybolan şeýle jedelli ýagdaýlarda, kanunçylyk iş berijilere ol ýetirilen ýitgileri anyklangününden soň bir ýylyň dowamynda kazyýete ýüz tutmaga mümkinçilik berýär 25 .Şeýlelik bilen işgär zynjyryň iň ejiz halkasy bolýar, sebäbi arza-şikaýat edilende onuňýgtyýarlygynda bir ýa-da üç aý möhlet bolýar. Emma şol wagtyň öžünde-de, güýçli tarapbolan iş berijilere ýüz tutmalar üçin bir ýylyk möhlet berilýar. Dürmuş praktikasyndaşeýle hem ýagdaýlara duş gelinýar. Haýsy-da bolsa bir bahana bilen işgär işindenkowulanda, iş beriji onuň bilen ne wagtynda gutarnykly hasaplaşygy geçirýär, ne-dezähmet kitapçasy, işe kabul edilendigi ýa işden boşadylandygy baradaky buýruklaryňnusgasy, zähmet ylalaşygy hakyndaky şertnamanyň nusgasy ýaly, arza-şikaýat edilende,zerur bolan resminamalary oňa wagtynda bermeýär. Munuň netijesinde işgär özünebellenilen bir ýa üç aýyň dowamynda, gerek bolan resminamalary toplap ýetişmeýär.Elbetde, kazyýetler kanun esasynda soňky möhleti ulazdyp bilýärler, emma bu juda seýrekduş gelinýan zat. Adatça bellenilen möhletler geçensoň, kazyýetler haýsy-da bolsa arzaşikaýatlarykabul edenoklar.25 18.04. 2009-njy ýylda kabul edilen Türkmenistanyň zähmet Kodeksiniň 382-nji maddasy, 01.07.2009-njy ýyldan bärigüýjünde .32 (REPORT 2•2013)