TürkmenisTandaky aýallar: ikinji sorTly raýaTlar olar diňe eden ...

kanun esasynda gadagan edilen. Bulardan-da başga aýallary bellenilen wagtdan artyk,dynç günleri, gijeki iş çalyşyklarda ýa-da zyýanly önümçiliklerde mejbury işletmek hemgadagan edilen. Kanunynçylygyň bu we beýleki talaplaryny hasaba alýan iş berijiler,aýallaryň diskriminasiýa edilmesine garşy bar bolan gönümel gadagançylyga garamazdan,is tejribesinde aýallary azda-kände uly we derekli wezipelere işe kabul etmekden boýungaçyrýarlar. Elbetde, iş berijileriň ýekejesi-de işe girjek dalaşgäre, onuň aýal bolanlygynyüçin “saňa iş ýok” diýenini boýun almaz. Adatyça olar aýl-gyzlaryň işe alynmanlygynyboş orunlaryň ýa-da dalaşgäriň ýeterlikli tejribesiniň ýoklygy we şuňa menzeş bahanalarbilen düşündirýärler.Ýurduň ykdysadýetindäki çökgünli ýagdaý gender deňlige we işleýan aýallar üçin haýsy-dabolsa ýeňňilliklere syn etmekligi, ýagny monitoring işini geçirmekligi çylşyrymlaşdyrýar.Öňki döwürler-de, kanuna laýyklykda, dekret rugsadyna çykan aýallar dekredeçykmazyndan öňki öz alýan aýlyk gazanjynyň 100% almaga hukuklydy. Häzirkigünde bolsa bu tölegler, 2007-nji ýylda kabul edilen sosial üpjünçilik baradaky Kodekselaýyklykda, döwlet sektorynda göz öňünde tutulan, zähmete hak tölemek gorunyňçykdajylary esasynda kesgitlenýär. Bu bolsa iş berijilere agzalan tölegi tölemeli bolanýagdaýynda-da, iň minimal derejedäki tölegi tölemäge mümkinçilik döredýär. Sowetdöwründe çagasy 1,5 ýaşyna ýetmedik enelere berilýan rugsat möhleti bölekleýin hembolsa-da tölenýärdi, 1,5 ýaşdan 3 ýaşa çenli bolan çagasy üçin tölenmeýärdi, emma eneüçin onuň iş ýeri saklanýärdy. Häzirki döwürde hereket edýän kanunçylyk bolsa çagany 3ýaşyna çenli idedeni üçin enelere hiç bir tölegi göz öňünde tutmaýar, emma ol döwre çenlienäniň iş ornunyň saklanýandygyny kepillendirýär.Diňe käbir zenanlaryň çaga seretmek üçin berilýan rugsadyndan peýdalanyp bilýändiginihem bellemek gerek. Munuň sebäbi, birinjiden, olar rugsadyna çykan döwründe özleriniňmaşgalasyny goldajak serişdelerden mahrum bolýarlar. Ikinjiden, olar özleriniň öňkiiş orunlarynyň üç ýylyň dowamynda saklanyp galjagynyň gaty ähtimaldygyna oňatdüşünýärler. Käbir halatlarda diňe döwlet edaralarynda işleýan aýallar bu berilýanhukukdan peýdalanyp bilýärler, çünki olaryň iş orunlarynyň saklanyp galmagy mümkin.Hususy kärhanalarda bolsa olaryň iş orunlarynyň saklanyp galmak mümkinçiligi haspes. Şeýlelikde, eýeçiligiň dürli görnüşindäki kärhanalarda işleýan aýallar kanundabellenilen hukuklaryndan peýdalanmakda kynçylyk çekýärler.Dekret rugsadyndaky aýallara döwlet tarapyndan kepillendirilen kömek pullaryşeýle bir üjypsyz, olary almak üçin bir giden sprawkadyr kepilnamalary we başga-daresminamalary toplamaklygy öz içine alýan prossesi bolsa şeýle bir býurokratlaşan, hat-dakäbir aýallara bu berilýan kömek pullardan hiç bir hakyky peýda-da ýok. Iş tejribesindedekret rugsadynda bolan aýallaryň köpüsi, çaga dogranyndan soň, bir ýa iki aý geçirip,ýagny özleriniň saglygynyň dikeldilşine baglylykda, özleriniň iş ýerlerine dolanýarlar.Olar muny işsiz galmazlyk üçin edýärler, çünki olaryň alýan aýlygy bütin maşgalanyňesasy eklenç çeşmesi bolup durýar. Esasy maksady girdeji almakdan ybarat bolan, häzirkibazar ykdysadyýetinde işleýan aýallaryň hak-hukuklarynyň hiç agramy ýok.(Türkmenistandaky aýallar: ikinji sortly raýatlar Olar diňe eden-etdilige sezewar bolmakda we kazyýet adylsyzlygyň öňünde deňhukukly) 29