TürkmenisTandaky aýallar: ikinji sorTly raýaTlar olar diňe eden ...

VII. Işe ýerleşmeklikZähmet pudaklardaky bar bolan aýallaryň durumy iki sany faktor bilen häsiýetlendirilýar.Aýallar ýurduň ilatynyň esasy bölegini tutýarlar, şonuň üçin olar zähmetiň ähliugurlarynda-da, zähmet çekýän ilatyň uly bölegini tutýärlar. Bilim, saglygy saklaýyş,hyzmat ediş, oba hojalygy, söwda, jemgyýetçilik iýmiti, dokma senagaty, halyçylyk,jemagat-hojalyk ulgamy ýaly pudaklarda, aýallar umumy işçileriň ýarysyndan gowragynytutsalar, beýleki ugurlarda olar üçden iki bölegini tutýarlar. Süýt we çörek önümleriöndürýan kärhanalar, et kombinaty, dokma fabrikler, guşçylyk fabrikler ýaly galan azsanly önümçilik pudaklarda işleýan zenanlar zähmet kollektiwiniň köpçüligini düzýärler.Oba hojalyk pudagynda ekiş, otag otamak, gowaça we gök önümleriň hasylyny ýygnamakýaly işlerde işleýanleriň dörtden üç bölegi aýallar boldy. Iş praktikasynda aýallar, gurlusýk,geologiýa aňtaw işleri we nebit-gaz pudaklardan beýleki ugurlarda, hünär derejeleri weaýlyk gazançlary pes bolan orunlary eýeläp gelýärler.Beýleki bir tarapdan şu hasabata, bir giden dürli kanuny we sosial päsgelçilikleregaramazdan, resmi taýdan özlerine iş tapyp bilen aýallar goşulan. Resmi işe ornaşypbilmedik zenanlar ownuk önümçilik, azyk we oba hojalyk önümleriniň bölek söwdasy,el işleri satmaklyk ýaly zähmetiň hasabyna özlerini we maşgalasyny eklemeli bolýarlar.Bu aýallar maşgalanyň esasy gazanjyny üpjün edýärler, emma bu topara girýän aýallarzähmet, iş üpjünçiligi ýaly statistikada görkezilmedik, olaryň durnukly gazanç çeşmesi-deýok, hatda kagyz ýüzünde-de olaryň sosial goragy ýok.Ýene bir bellemeli zat: menenjerleriň, karar kabul edýän işgärleriň ählisi diýen ýalyerkekler. Howpsuzlyk gullugyň, kazyýet, polisiýa, prokuratura, ýerli dolandyryşhäkimiýetiň organlarynda, häkimliklerde işleýanleriň aglabasy erkekler, olaryň arasyndaýek-tük sekretaryň ýa-da başga bir administratiw işgäriniň wezipesinde aýallary görmekmümkin. Ýurduň işçi düzüminiň, zähmete ukyply ilatyň we işçi güýjüniň esasy böleginiaýallar tutýar, şol bir wagtyň özünde-de bu ugurda karary kabul edýänler erkekler bolýar.Ýokarda bellenişi ýaly, käbir geçirilen reformalardan soň Türkmenistanyň kanunçylygy,işleýan aýallara berilýan belli bir ýeňillikleriň üsti bilen, zähmet babatda olaryň deňliginemümkinçilikleri giňeltdi. Emma kanuny kabul etmekligiň özi işleýan aýallar üçin barbolan ähli hukuk kepilleriň we sosial tölegleriň hakyky durmuşda iş ýüzünde amalaaşyrylmagy üçin ýeterlikli däl. Kanundan başga-da ähli aýdylýan çemeleşmeleriň amalaaşmagyna ýardam berjek položitel şertlerem zerur. Durmuş reallykda işläp ýören aýllaryňhak-hukuklarynyň goragynda durmaly hukuk namalaryň olaryň garşysyna işlemegi-demümkin.Kanuna laýyklykda, aýallar göwreli bolup çaga dogan döwründe, ýaş bäbegine idegeden wagtynda, tölegli dekret rugsadyndan we kömek puldan peýdalanmaga hukukly.Göwreli aýallary we üç ýaşyna çenli ýaş çagasy bolan zenanlary, işden boşatmaklyk28 (REPORT 2•2013)