ATOMCU FELSEFE

Bilindiği üzere Locke nesnelerin nitelikleriyle ilgili; birincil ve ikincil nitelikler olmaküzere bir ayrım yapar. Buna göre; hareket, sessizlik, büyüklük, şekil, katılık, sayı, yapı gibinitelikler, madde ya da varlığın birincil nitelikleridir. Bu nitelikler maddenin kendisindevarolur, yani onlar, varoluşları için bilince ve insan zihnine bağlı değillerdir. Buna karşınikincil nitelikler, renk, ses, koku gibi duyumlanan niteliklerdir ve onlara, bizde, maddedevarolan birincil niteliklerin neden olduğuna inanılır. Bu niteliklerin varoluşları, zihnin bilme,duyumlama ya da algılama faaliyetine bağlıdır.Demokritos’un bilgi teorisine göre insan bilgisi iki bölümlüdür. Birinci bölüm karanlıkbölümdür. Karanlık bölümü görme, duyma, tadma, koklama gibi duyu bilgileri oluşturur. Bubilgiler görecelidir. İkinci olan aydınlık bölümü ise akıl ve sezgi yoluyla elde edilen bilgileroluştuturur. Bu tür bilgilerin doğruluğu göreceli değildir.Düşünür bilginin karanlık tarafının, küçüğü göremediği, işitemediği, koklayamadığı,dokunma ile algılayamadığı zaman tersine olarak daha inceye yöneleceğini söyler.(araştırmanın yönelmesi gereken yön atom bilgisidir) Bu yönüyle atom Platon’un idealarınabenzer ve tek gerçek bilgi olarak nitelendirilir. Çünkü Demokritos’a göre aslında renk, tatlı,acı yoktur sadece atomlar ve boşluk vardır. Bunlar yanılsamalardır. Buna rağmen düşünür,duyumların önemini şu sözüyle anlatır: “Zavallı akıl, kanıtlarını bizden alarak bizleri yerevurmak mı istiyorsun? Yere vurmak senin için yere yıkılma olacak.” Buradan şu sonuç çıkar,akıl ne kadar üstün olursa olsun duyumlara muhtaçtır.Demokritos akıl yürütmeyi duyumun üstüne koymasını şöyle açıklar. Cisimlerinyaydığı idoller duyu organlarına ulaşıncaya kadar o kadar bozulurlar ki biz onların ancakdeğişken hayallerini görebiliriz. Evrenin iki ebedi ilkesi atom ve boşluk ancak akıl ilekavranabilir. Bütün bunlara rağmen doğru bilgi konusunda ne kadar şüpheci olduğunuDemokritos’un şu sözlerinden anlıyoruz: ‘Hiçbir doğru şey yoktur, veya eğer doğru varsa onubiz bilmiyoruz.’ – ‘ Ne üzerine olursa olsun doğruyu tanımak bizim için imkansızdır. Doğrubir uçurumun derinliğindedir.’ – ‘Bazı şeyleri bilip bilmediğimiz de, veya en tam birbilgisisizlik içinde yaşayıp yaşamadığımızı da bilemeyiz. Hatta bazı şeyler var mı, yoksahiçbir şey yok mu olduğunu da bilemeyiz.’Ahlak Görüşleri:Demokritos, mutluluğu yaşamın amacı sayar. O, bu mutluluğu, sağlık, iyi huy veruhun huzurunda arar. Şart olarak da ölçülülüğü koyar. Ona göre hazzın nesnesi beden değilruh olmalıdır. Bedeni değil ruhu tatmin etmeye çalışmalıyız. Hiçbir şeye karşıtutkulanmamak, korku ve ümitsizlikten uzaklaşmak; kendini herşeye hazırlamış olmak, hertürlü tasa ve kaygı sebeplerin ve en başta evlenmeden kaçınmak, hayatını bir kadınabağlamaktan ise, başkalarının çocuklarını evlat edinmek, yüce iyiliği ruhun değişmez birdenge ve uyumunda görmek, gibi esaslar, onun bilge kişiye sunduğu başlıca ahlak ve yaşamkurallarıdır.Demokritos için erdem bütün davranışların birbiri ile uyumudur. Bu erdem anlayışıdaha sonra Platon’da da karşımıza çıkar. Platon’a göre ruh üç parçalıdır; erdem ise her birparçanın kendi işlevini en iyi biçimde yerine getirmesidir. Üç parçanın ayrı ayrı erdemleribilgelik, cesaret ve ölçülülük olup, bunlar gerçekleştikten sonra, üç parçadan meydana gelenbütünün uyum içinde olması da adalet erdemidir.10