PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

İ bn Haldun tarihçili ğini şöyle aç ı klar: Tarihçilerin kitaplar ı n ı inceledi ğimde,dünü, geçmi şi ve bugunü gözden geçirdi ğimde, akl ı n ve zekan ı n gözünü gaflet veuyku dalg ınl ığından uyand ırd ım. Ben de eser yazmaya heveslendim. Bir müflisolmama ra ğ men ilim sermayesine en güzel tarzda talib oldum. Neticede tarihe dairbir kitap yazd ı m. Bu eserle yeti şen ve ya şayan çe şitli ku şaklar ın durumlar ını gerçekyönleriyle aç ı klad ı m. Rivâyet ve inceleme ile ilgili hususlar ı bölümlere ay ı rcl ı mve aç ı klad ım. Devletlerin ve 'umrân' ın ba şlangıcma ait illetleri ve sebepleri ortayakoydum. Eserime her yönden düzen verdim. Fazlal ı klardan ay ı klad ı m, âlimlerin vemünevverlerin anlay ışına yakla şt ı rd ım. Eserde yeni ve orijinal bir metod takib ettimki, bu sayede hem taklitten kurtulacak hem de senden önceki ve sonrakiku şaklar ın, çağlar ın ve olaylar ın durumlar ına vak ıf olacaks ın. Eseri, bir mukaddimeve üç kitap olarak tertib ettim...""... Eseri yazarken, az, öz ve k ısa tutma yolunu benimsedim. Zor anla şı lanifadeyi de ğil, kolay kavran ı lan uslupla meram ı anlatmaya tercih ettim. Genel olansebep ve illetler kap ıs ından, hususi olan haber ve hâdiselere geçtim. Böylece eserim,yarat ı l ıştan bu yana geçen zamandaki haber ve olaylar ı bütünüyle kapsad ı .Ayr ıca elde edilmesi güç olan bir tak ım hikmetleri de kolayla ştı r ıp istifadeyesunmu ş oldu. Devletlerle ilgili olaylar ın illetlerini ve sebeplerini ortaya koydu.Böylece eserim, hikmet için bir koruyucu, tarih için bir da ğarc ı k oldu" (43).İ bn Haldun, bu şekilde tesbit etti ği hususlar( önemli ölçüde eserinde gerçekleştirdi. Devletleri ve milletleri, kurulu ş ve geli şmelerine sebep olan illetler, sosyopolitikolaylar, bilimsel ve kültürel yap ı lar yönlerinden sebep-müsebbep anlay ışıile inceleyip değerlendirdi. Tarihi, ezbercilik ve nakilcilik tarihi olmaktan kurtard ı ,"esass ız ve karışı k bir hale geldi ğini, halk taraf ından anlattlan bir masal görünümükazand ığı n ı " söyledi ği tarihi düzenli, tertibli ve metodlu bir bilime dönü ştürdü(44).İslam Tarihçili ği, bir yandan İ bn Haldun'un koydu ğ u bu 'tarihçilik ilkeleri',di ğer yandan İ slam bilimleri ara şt ı r ı c ılar ı n ın öğrendikleri ve uygulad ı klar ı yenimetodlar, yapt ı klar ı inceleme ve ara şt ı rmalar sayesinde önemli geli şmeler gösterdi.Vico ve Monte'squieu ile ba şlayan "bilimsel tarihçilik" de İ slam Tarihçili ğ iningeli şmesinde önemli katk ıda bulundu. Ku şkusuz, oriyantalistlerin çal ışmalar ın ınkatk ı ve etkisini de unutmamak icâbeder. Art ı k, İ slam Tarihçili ği de bilimsel birhavaya girdi. İ slam Tarihi ara şnr ıc ı lar ı tarihi, eskiden oldu ğ u gibi, yaln ı zca devletlerinkar şı l ı kl ı münasebetlerine vs. inhisar ettirmediler; milletlerin sosyo-politikdurumlar ı , ekonomik ve kültürel yap ı lar ı , teknolojik ve bilimsel bulu şlar ı, uygarl ı k-lar ı vb. konular üzerinde durdular. Müslüman milletlerin ve devletlerin dü ş ünce,uygarl ık, kültür ve dinler tarihine, sosyal ve ekonomik yönlerine daha fazla a ğı rl ı k4 3 Mukaddime, s. 6-7.44 Mukaddime, s. 7; S. Uluda ğ tercümesi, s. 27.21