PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

uygulay ışı hakk ında doğrudan bilgi kayna ğı olan hadisler özellikle Siyer ve Megazrnin,genellikle de İ slam Tarihi'nin kaynaklar ından birini olu şturur. Hadisler hempekçok tarihi olay ı içerir hem de İslam tarihi haberlerinin kaynaklar ından birinimeydana getirir. Siyer, Megazi, Terâcim ve Tabakât kitaplar ının yaz ı m ı nda ara ştı -r ı c ı lar öncelikle onlara müracaat ederler. Gerek islam Tarihi verilerinin sa ğ lam temelleredayanması gerekse rivayet ve sened itibariyle tarih tenkitçili ğinin geli şmesiyönünden hadisler İslam Tarihinde fevkalade önemlidir ve onun kaynaklar ındandır.Râ şid halifeler hadis h ıfz ına, yani İslam tarihi kaynaklar ı n ın ezberlenmesinebüyük önem verirlerken, dünya tarihiyle alakalar ı n ı da kesmediler. Daha sonraEmevi halifesi Muâviye dünya tarihine yak ın ilgi duydu, tarihleri Arapçaya aktaranözel bir idari kurulu ş tesis etti (16). Muâviye, Yemen'den devrinin büyük tarihçilerindenbiri olan Übeyd b. Şürya el-Cürhümryi yan ı na ça ğırd ı ; ondan eski Arabtarihi ve Arablar ın gayri Arablarla yapt ığı savla şlar ı ihtiva eden bilgileri toplamas ı -n ı istedi (17).Öte yandan sahâbiler Hz. Peygamber'den duyduklar ı ve bildikleri hadislerikapsayan sahifeler veya kitapç ıklar (resâil) tedvin ettiler. Mustafa el-Uzma, aç ıkçahadis tedvininde bulunduklar ı bilinen sahabilerin say ı s ı n ın en az 50 oldu ğ unubildirirken, Belazuri'ye ula şan bir habere göre sahâbiler içerisinde okur-yazarolanlar ın yaln ızca 17 ki şi oldu ğu ileri sürülür (18). Hammam' ın rivâyet etti ği EbuHureyre sahifesi, Enes b. Malik sahifesi böyledir. Sa'd b. Obade, Cabir b. Abdillahda birer hadis sahifesine sahiptiler (19). Ancak, Hz. Peygamber'in sa ğ l ığındahadis tedvin eden Amr b. Hazm el-Ensarl, Enes b. Malik, Abdullah b. Amr b. Asgibi sahâbiler hadisleri bölümlere ay ı rmad ılar. Hz. Peygarnber'in konu ştu ğu zamanave y ı llara göre tasnif etmediler.Hz. Peygamber (sas) devri tarihinden bahseden bu sahifelerin ve çe şitlidevlet ba ş kanlar ına gönderilen dine ça ğrı mektuplar ının mevcudiyeti bize hadislerinII. yüzy ı lda değil, daha Hz. Peygamber'in hayat ında yaz ı ldığı n ı aç ı kca gösterir.Bu durumda müslümanlar, Hicri I. yüzy ı l ı n ilk yar ı sında, sahih ve halen hadislerletarihi vesikalara dayanan tarih yaz ıc ı l ığı n ı ba şlatt ı lar (20).16 Hamidullah, ad ıgeçen mukaddime, s. y.17 Mes'udi, Muriicu'z-Zeheb, 5, 73-78.18 krş . Belâzuri, Futithu'l-Buldân, s. 457, Ensâbu'l-E şraf, 1/506; Hamidullah,ad ıgeçen mukaddime, s. y; İbn Sa'd,Tabakat, II, 1, 14; Hamidullah, SahifetuHammam b. Münebbih, 3; H. Lammens, La Mecque â la Vefik de 11-Ugire, Beyrut1924, s. 122; Talat Koçyi ğit, Hadis Tarihi, Ankara 1988, 3. bas. s. 20; Subhi es-Salih, Hadis İlimleri ve Hadis Istilahlar ı s. 12 vd.19 Subhi Salih, ad ıgeçen eser, s. 20-27.20 Aynı eser, s. 27.9