ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATI VE DEONTOLOJ‹

238 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiÖzetMeslek eti¤i, özellikle do¤rudan do¤ruya insanla ilgilimesleklerde uyulmas› gereken davran›fl kurallar› olaraktan›mlanabilir. Meslek eti¤inin en önemli yanlar›ndanbiri, dünyan›n neresinde olursa olsun ayn› meslekte çal›flanbireylerin bu davran›fl kurallar›na uygun davranmalar›n›ngerekli olmas›d›r.Genel anlam›yla örgüt, toplumsal bir gereksinimin karfl›lanabilmesiiçin, birden fazla kiflinin bir araya gelerekbirlikte çal›flt›klar› toplumsal aç›k sistemdir. Örgütler,bir yandan içinde bulunduklar› topluma mal, hizmet yada düflünce üreterek hizmet ederken, di¤er yandan daçeflitli toplumsal sorumluluklar› yerine getirmelidir.Örgütlerde etik ilkeler farkl› yollarla kurumsallaflt›r›labilir.Etik ilkeler gelifltirmenin amac› yasal bir çerçevedeayn› tür davran›fllar› yerlefltirmektir.Eczac›l›k, bilindi¤i gibi ahlâki yönleri de bulunan biruygulamad›r. Bu nedenle eczac›, mesle¤ini uygularkenkarfl›laflt›¤› her olayda kendisine, ne yapmas› ve bununiçin yapmas› gerekti¤ini sormal›d›r. Baflka bir deyiflle,eczac› etik davranmak zorundad›r.Eczac›l›k eti¤i, genel etik kurallar›n› ve ilkelerini, eczac›l›kuygulamalar›na uyarlar. Bu ba¤lamda eczac›l›k eti-¤i, de¤erler felsefesinin yani eti¤in eczac›l›k mesle¤iiçindeki farkl›laflm›fl, uygulamal› bir uzant›s›d›r.Etik kurallar özel bir grubun görev ve yükümlülüklerinibelirleyen meslekî ahlâk kurallar›d›r. Türkiye’de henüzeczac›l›¤a yönelik etik kurallar oluflturulmam›flt›r.Ancak, geliflmifl ülkelerin hepsinde genel kabul göreneczac›l›kla ilgili etik kurallar›n ülkemizde de geçerli oldu¤unusöylemek yanl›fl olmaz.Amerika’da 1852 y›l›ndan beri Amerikan Eczac›l›k Birli-¤i’nin ç›kard›¤› etik kurallar bulunmaktad›r. Birlik, zamanzaman eczac›lara yönelik bu etik kurallar› yenidengözden geçirerek yay›mlam›flt›r. Son olarak 1990 y›l›ndaAmerikan Eczac›l›k Birli¤i taraf›ndan görevlendirilenetik kurallar› gözden geçirme komitesi sekiz temel ilkedenoluflan eczac›l›k etik kurallar›n› ortaya ç›karm›flt›r‹ngiltere Kraliyet Eczac›l›k Cemiyeti kriterlerine (ölçütlerine)göre bir eczac› teknisyeninin de önemli sorumluluklar›ve sa¤lamak zorunda oldu¤u flartlar vard›r.Günümüzde eczac›n›n de¤iflen rolü, etik sorunlar›n artmas›naneden olmaktad›r. Eczac›l›k hasta merkezli biruygulamaya yönelmifltir. Bunun sonucu olarak da etiksorunlar›n birço¤u hasta bak›m› ve tedavisi s›ras›ndakaliteli hizmet sunumuyla ilgili olarak ortaya ç›kmayabafllam›flt›r. Eczac›lar›n etik sorunlar›n› anlamak ve tan›mlanmakamac›yla birçok çal›flma yap›lm›flt›r.Hastalara aç›klama yapmak sadece gerçe¤in söylenmesifleklinde düflünülmemelidir. Ayn› zamanda aç›klama,eczac›ya göre mevcut, ifle yarar ve tamamlay›c› bilgileride içermelidir.Hasta eczac› iliflkisinde neyin gizli oldu¤u ve hastayaait özel bilgilerin kesin s›n›rlar›n› belirlemenin kiminhakk› oldu¤uyla ilgilidir. Gizlili¤i ilgilendiren ve gözönünde bulundurulmas› gereken birçok sorun vard›r.E¤er bir hasta hakk›nda eczac› baflka bir doktor veyaeczac›yla konuflmas› gerekiyorsa ve bu uygunsa, konuflman›nyap›ld›¤› yer önemlidir. Topluma aç›k vekalabal›k yerlerde bu tür konuflmalar›n yap›lmamas›gerekir.Sa¤l›k hizmeti sunanlarla etkileflimde eczac›lar›n di¤ereczac›lar doktorlar, difl hekimleri, hemflireler gibi sa¤l›khizmeti sunan kiflilerle olan iliflkileri incelenmektedir.Ayr›ca yasa d›fl› yetersiz, hastaya zararl› olarak alg›lanacakdavran›fllar karfl›s›nda eczac›lar›n ne gibi yükümlülüklerininolabilece¤i incelenmektedir.Biyoyararl›l›¤› hakk›nda yeterli bilgi bulunmayan jenerikilaçlar›n kullan›m› etik bir sorundur. Türkiye’de henüzjenerik ilaç uygulamas› yoktur. Ancak muadil (eflde¤er)ilaçlar›n neden oldu¤u sorunlar önemlidir.Endikasyonlar› onaylanmam›fl ürünleri haz›rlamak daönemli bir etik sorundur. ‹çerisinde FDA taraf›ndanonaylanmam›fl, literatürde bu endikasyon için etkinli¤ikan›tlanmam›fl ilac› içeren bir reçete geldi¤inde bununhaz›rlanmas› eti¤e ayk›r›d›r. Bu ayn› zamanda yasal birsorun da olabilir.Literatürde ilaçlar›n etkilerinin kan›tlan›p kan›tlanmad›-¤› araflt›r›lmadan reçete haz›rlanmas› da eti¤e ayk›r› birdavran›flt›r.Fiyatland›rma ve hastaya karfl› tarafs›zl›k ve benzeri sorunlareczac›y› zor bir durumda b›rakmaktad›r.Eczac› zararl› olabilecek etkisiz veya uygun olmayanbir ürünün bulundu¤u reçeteyi haz›rlay›p haz›rlamamayakarar vermesi gereken durumlarla karfl›laflabilir.Bir di¤er sorun ise eczac›n›n kendi de¤er yarg›lar›naters düflen bir durumda eczanesinde bununla ilgili ilaçbulundurmamas›d›r.Bir eczac›n›n AIDS ilaçlar›n› eczanede bulundurmamas›do¤ru mudur? Bu durumda eczac› hastan›n reçetesinihaz›rlamamakla ya da bu ilac› eczanesinde bulun-