ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATI VE DEONTOLOJ‹

232 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiDiüretik: ‹drar at›l›m›n› kolaylaflt›ranve fazlalaflt›ranilaçlard›r.Beta-blokerler: Stresan›nda vücutta meydanagelen olaylardan sorumluolan sempatik sinirsisteminin belli etkilerini,kalpteki “beta reseptörler”denilen oluflumlar› blokeederek kalbin ifl yükünüazaltan ilaçlard›r.Hipertansiyon, anginapektoris (kalp ile ilgili gö¤üsa¤r›s›), kalp krizi, kalpyetmezli¤i, kalp ritimbozukluklar›nda, panik atakdurumlar›nda kullan›lan ilaçgrubudur. Atenolol,Propranolol bu gruba örnekverilebilir.Esimil: Guanetidinmonosulfat vehidroklorotiyazid gibimaddeleri içerenantihipertansif (kanbas›nc›n› düflüren) birilaçt›r.Ortostatik hipotansiyon:Bafll›ca belirtileri bafldönmesi, hâlsizlik, gözkararmas› bazen de bay›lmaolabilen ve yatar veyaotururken aya¤akalk›ld›¤›nda meydana gelentansiyon düflmesidir.Kalsiyum kanal blokerleri:Kan damarlar›n›nkas›lmas›na veyadaralmas›na neden olankalsiyum iyonlar›n› blokeederek kalbin ifl yükünüazaltan damar geniflleticiilaçlard›r.• Seçeneklerin tan›mlanmas›, önem s›ras›na göre önceliklerin belirlenmesi vebaflkalar›ndan al›nabilecek öneriler varsa onlar›n de¤erlendirilmesi,• Seçeneklerin elenmesi ve seçilenin do¤rulu¤unun kan›tlanmas› ve ayr›caolas› elefltirilere yan›t bulunmas›, ne yapmal›y›m ve bunu niçin yapmal›y›m?sorular›n›n yan›tlanmas›,• Sonuçlar›n de¤erlendirilmesi.Etik karar verme sürecinde en önemli nokta etik bir sorun oldu¤unu, seçeneklerinneler oldu¤unu ve ne gibi olas›l›klar›n bulundu¤unu saptamakt›r. Do¤rubir sonuca ulaflabilmenin önemli noktalar›ndan bir di¤eri de etik ilkelerin iyibilinmesidir. Yani çözüme ulafl›l›rken etik ilkelere göre do¤ru ve uygun hareketinseçilmesidir.Etik sorunlar› çözümleyebilmek için kifliler, olabildi¤ince çok etik vaka örne¤iincelemelidir. Bu amaçla afla¤›da örnek bir senaryo olay verilmifl ve çözümlemesianlat›lm›flt›r.Örnek olay: “Bayan X, 81 yafl›nda bir yüksek tansiyon (hipertansiyon) hastas›d›r.Bay Y ise bayan X’ in doktorudur. Bay Y tedaviyi diüretikler ve beta-blokerler ileyapmaktad›r, ancak yan etkiler nedeniyle tedaviyi keser ve günde 20 mg Esimil iledevam etmeye karar verir. Bu ilac›n yan etkisi ortostatik hipotansiyondur. BayanX reçeteyi eczac› bayan Z’ ye getirir. Eczac›, ilaç yan etkileri konusunda bilgili, deneyimlibiridir. Bayan Z’ ye göre tedaviye kalsiyum kanal blokerleri ile devam etmekdaha uygun olacakt›r. Bunu bayan X’ in doktoruna önerir, ancak doktor bundan rahats›zl›kduyarak konunun bayan Z’ nin uzmanl›k alan› olmad›¤›n›, ayr›ca hasta hakk›ndada yeterli bilgisinin bulunmad›¤›n› belirtir. Reçeteyi yazma ifllemini doktora b›rak›psadece yaz›lan reçeteyi haz›rlamas›n› söyler.Bu durumda eczac› ne yapmal›d›r? Bu sorunun farkl› yan›tlar› olacakt›r. Baz› eczac›-lar doktorun reçeteyi de¤ifltirmesi konusunda ikna edilmesi gerekti¤ini, baz›lar› reçeteninhaz›rlan›p hastan›n ise ciddî yan etkiler konusunda uyar›lmas› ve bilgilendirilmesigerekti¤ini, baz›lar› da reçetenin haz›rlanmamas› gerekti¤ini söylemektedir.Yukar›daki senaryo de¤erlendirilecek olursa:• Eczac›n›n görevi, tehlikeli bir durumda hastalar› tehlikelerden korumakt›r,• Hasta ve doktor eczac›n›n reçeteyi haz›rlamas›n› beklemektedir.Etik karar verme sürecinde sistematik yaklafl›m:• Hastan›n reçetede yaz›lm›fl ilaçlar›n›n yan etkileri nedeniyle ortaya ç›kan birortostatik hipotansiyon geçmifli vard›r,• Bu yan etkiye neden olmayan piyasada baflka ilaçlarda bulunmaktad›r,• Ortostatik hipotansiyon kendi bafl›na hayati tehlikeye yol açmazken, bilinçkayb›, bay›lmayla birlefltirildi¤inde hasta aç›s›ndan risk oluflturabilir.Etik bir ikilemi çözmek için gerçekler tek bafl›na yeterli de¤ildir. Gerçekler kadarde¤erler de önemlidir. Olay içinde rol alan de¤erlerin saptanmas› etik çözümlemeninikinci ad›m›n› oluflturur. Bu olaydaki önemli bir de¤er, “baflkalar›n› zarardankoru” fleklinde aç›klanabilecek, kötü olmayan davran›fllar (zarar vermeme) ilkesidir.Eczac› Z’ nin hasta için zararl› olmas› nedeniyle Esimil yaz›l› reçeteyi haz›rlamakistememesi geçerli bir nedendir. Çünkü hiç kimseye zarar vermeyece¤inedair vermifl oldu¤u ahlâki bir sözü vard›r. Bu söz reçeteyi haz›rlaman›n yanl›fl olabilece¤inikan›tlamaktad›r. E¤er baflkalar›na zarar vermekten kaç›nmas› tek önemlibir etik neden olsayd›, eczac› Z, etik bir ikilemle karfl›laflm›fl olmazd›. Çünkü bu