ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATI VE DEONTOLOJ‹

9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›213Bilgilendirme hastan›n temel hakk› olup, onamile de do¤rudan iliflkilidir. Hastan›n onam› içinbilgilendirme hakk›, uluslararas› bildirgeler, ulusalolarak anayasa ve özel hukuksal düzenlemelerile birçok ülkede güvence alt›na al›nm›flt›r.Özerkli¤in; düflünce, istenç ve eylem özerkli¤i olmaküzere üç biçimde ortaya ç›kt›¤› söylenebilir.Temel ilkelerden biri olan yararl›l›k ilkesi, zararlar›önleme, ortadan kald›rma ve iyi olan› desteklemeile ilgilidir. Yararl›l›k, baflkalar›na yard›metmeyi ve yararl› olmay› yükümlülük durumunagetiren bir ilkedir. ‹lkenin temelinde HipokratAnd› yatmaktad›r.Günümüzde sa¤l›k hizmetleri hastal›ktan hastayado¤ru yönelmifltir. Bu nedenle yararl›l›k ilkesiözerklik ilkesi ile çat›flmaya bafllam›flt›r. Baz› durumlardahastan›n yarar›na oldu¤u düflünülen birkarar, hastan›n kendi hakk›nda karar verebilmehakk›n› elinden alabilmektedir. Böyle bir durumdaözerklik ilkesi ve yararl›l›k ilkesi birbiriyle çat›flmaktad›r.Hastan›n yarar›n›n her fleyin üzerindetutulmas› sonuçta paternalizmi ortaya ç›karmaktad›r.Bir baban›n çocu¤a gösterebilece¤i ihtimam,sahiplenme ve onun yerine kararlar almafleklindeki iliflkiye benzetilmesinden dolay› hekim-hastaaras›ndaki böylesi bir iliflki “paternalistik”iliflki olarak adland›r›lmaktad›r. Paternalizm,sa¤l›k u¤rafllar›nda yararl›l›¤›n sonucunda ortayaç›kan bir etik sorundur ve baflkalar›n›n en yüksekç›karlar›n› desteklemeyi amaçlayan bir hareketiüstlenmektedir; fakat bunu yaparken karfl›-s›ndaki kiflinin arzular›n› isteklerini göz ard› etmekve seçme özgürlü¤ünü k›s›tlamaktad›r.Zarar vermeme ilkesinin temeli kötü olan davran›fllardankaç›nmak ve hastaya hiçbir flekilde zararvermemektir. Zarar vermeme, bilerek ac› yada zarar vermeme yükümlülü¤ü olarak tan›mlanm›flt›r.Adalet ilkesi, hak, hukuk ve hakl›l›kla s›k› s›k›yaba¤lanm›fl ve iç içe geçmifl, ayr›ca insan haklar›ylabirlikte düflünülmesi gereken bir kavramd›r.Ancak bu kavram›n eflitlikle kar›flt›r›lmamas› gerekir.Eflitlik daha çok ikincil haklar›n söz konusuoldu¤u yerlerde geçerlidir. Adalet ise birincilyani temel haklarla birlikte düflünülür.