ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATI VE DEONTOLOJ‹

9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›211ÖzetHak; genel ve çok k›sa tan›m›yla adalet ve hukukunbireylere kazand›rd›¤› kazanç ya da hukukdüzeninin kiflilere tan›d›¤› yetkidir. Bu tan›mdananlafl›laca¤› üzere hak; hukukî düzenlemelere yada hukukî kurallara dayanmaktad›r.Devlet, düzenledi¤i hukuk kurallar› ile kiflilerebelli baz› serbestlikler ve özgürlükler, yani haklartan›r. Bunun yan›nda, uluslararas› olan ya daevrensel denilen ve ülkeden ülkeye de¤iflmeyece¤ivarsay›lan haklar da bulunmaktad›r. Bu haklar“‹nsan Haklar›” bafll›¤› alt›nda an›lmaktad›r.“Hasta Haklar›” deyimi genelde genel de hastahekimya da hasta-hastane iliflkisinde ortaya ç›-kan hak unsurlar›d›r.Yükümlülük; kiflinin, sorumluluk alan›ndaki ifllevlerinyerine getirilmesi konusunda ba¤›ml›,zorunlu k›l›nmas›d›r fleklinde de tan›mlanmaktad›r.Yükümlülük kimi zaman ödev olarak da dilegetirilebilir. Hukuka dayanmak suretiyle, istenilenbir hareketi yapmak ya da istenilmeyen birhareketten kaç›nmak yükümlülü¤üne, “hukukîödev” ad› verilir.Sorumluluk; kiflinin yapt›¤› görev ve gösterdi¤idavran›fllar›n sonuçlar›n› ve bu sonuçlar›n hesab›n›üstlenmesi demektir. Baflka bir anlat›mla,görevli kiflinin görevdeki ifllerini yerine getirmekdurumunda ve zorunda olmas›d›r.Bir toplum içinde yaflayan her insan, o toplumunhukuk kurallar›na uymakla yükümlüdür. Kifliler,hukuk kurallar›n›, yasalar›, düzenlemeleri elefltirebilir,de¤ifltirilmesini isteyebilir ama var oldu¤usürece onlara uymak zorundad›r. E¤er uymaz iseo kurallar›n getirdi¤i cezaî yapt›r›mlarla karfl› karfl›yakal›r.Hukukî anlamda suç; hukuken sorumlu olan kiflininyasalarda tan›mlanm›fl ve ceza tehdidi tafl›-yan bir kurala ayk›r› bir eylemi olarak tan›mlanabilir.Türk Ceza Hukuku’nun temel ilkesi “kanunsuzsuç ve ceza olamaz” fleklindedir.Yetki; bir ifli ya da görevi, yasalar›n verdi¤i s›n›rlar,olanaklar çerçevesinde yürütme gücüne sahipolmak demektir. Yetki vermek, yetkili k›lmak,bir otorite taraf›ndan bir ifli ya da görevi yürütmeyetkisini kullanma olana¤› vermek demektir.Yetkilendirmek ise, bir ifli ya da bir görevi yürütmegücünü, yetkisini birine vermek anlam›nagelir.Bugün tüm dünyada, mesleklerin geliflimini sa¤lamakamac› ile pek çok yeni kavramlar ortayaç›kmakta ve bu kavramlar›n getirdi¤i yeni görevve sorumluluklar›n en iyi biçimde hizmete dönüfltürülebilmesiiçin çal›flmalar yap›lmaktad›r.Bu çal›flmalar sonucunda gerek o mesle¤in mevzuat›nda,gerekse e¤itiminde de¤iflikliklere gidilmesikaç›n›lmaz olmaktad›r. Bütün bu çal›flmalar›ntemel hedefi daha iyi bir hizmet sunumu ileinsanlar›n mutlulu¤unu art›rmakt›r.Bu amaçla meslek eti¤i alan›nda çal›flmalar bafllat›lm›flt›r.Özellikle sa¤l›k u¤rafllar›, biyoetik, t›pve eczac›l›k eti¤i gibi alanlara yönelmifltir. Etik,iyi-kötü, do¤ru-yanl›fl ve yap›lmas› gerekenleryap›lmamas›gerekenler gibi de¤er yarg›lar›n›nsistematik araflt›rmas›d›r. Eczac›l›k eti¤i ise geneletik kurallar›n›n ve ilkelerinin eczac›l›k uygulamalar›nauyarlanmas›d›r. Bu ba¤lamda eczac›l›keti¤i, eczac›l›k mesle¤inin uygulanmas› s›ras›ndaortaya ç›kan de¤er sorunlar›n›n tart›fl›ld›¤› çözümyollar›n›n bulunmaya çal›fl›ld›¤› bir etkinliktir.Eczac›l›k eti¤i Türkiye için yeni bir alan olmas›nara¤men son y›llarda oldukça üzerindedurulmaktad›r.Türk Dil Kurumu sözlü¤ündeki karfl›l›¤›; çeflitlimeslek kollar› aras›nda taraflar›n uymas› veyakaç›nmas› gereken davran›fllar bütünü, töre bilimiolan etik sözcü¤ü Latincedeki moralis sözcü-¤ünün Yunancadaki ethicos terimine çevrilmesiyleortaya ç›km›flt›r. Bugün moral sözcü¤ü dahaçok ahlâk sözcü¤ünü ifade etmektedir.Etik, insanlar için iyi olan›n ve onlar için yap›lmas›iyi olan fleyin ne oldu¤unu belirlemeye çal›flanfelsefe dal›d›r. Etik, insan davran›fl›n›, birkiflinin bir di¤eri ile uygun iliflkisini ve insan yaflam›n›namaçlar›n›, ayr›ca yükümlü¤ün do¤as›n›ve sorunlar›n› da inceler ve araflt›r›r. Daha geniflbir tan›mla etik, de¤iflik alanlarda ortaya ç›kande¤er sorunlar›n› kavramsal düzeyde inceleyenfelsefe alan›d›r. Yani etik, yeni ortaya ç›kan de-¤er sorunlar›na iliflkin aç›k uçlu ve yan›t› verilmemiflsorular› saptamakta ve bunlara yan›t aramaktad›r.Bununla birlikte etik, eski de¤er sorunlar›nakarfl› oluflturulmufl ve kural hâline gel-