ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATI VE DEONTOLOJ‹

208 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiUssal: Akla uygun, yaln›zakla dayanan, ak›lsal,rasyonel.Paternalizm: Bir baflkabilincin iyili¤i, mutlulu¤u,gereksinimleri, ç›karlar›,de¤erleri ad›na daha iyiolacak diye onun kararözgürlü¤üne zorla kar›flma,hekimin kendisini hastan›nvelisi yerine koymas› ileoluflan babac›l tutum vedavran›fllar.her hastaya tan› öncesi yap›lacak ifllemler, tan›, hastal›¤›n seyri, tedavi seçenekleri,özellikleri, süresi ve yarataca¤› sonuçlar, ilaçlar, etki ve yan etkileri, tedavi sonras›yaflam tarz› konusunda bilgilendirme yap›lmas› gerekli görülmektedir.Özerklik ilkesinin içine dâhil edilebilecek kurallar flunlard›r:• Gerçe¤i söyle,• Baflkalar›n›n mahremiyetine sayg› göster,• Gizli bilgileri koru,• Hastalara müdahale ederken onam al,• Soruldu¤u takdirde baflkalar›n›n önemli kararlar almas›na yard›mc› ol.Bu kurallar yararl›l›k ve zarar vermeme ilkelerine de yol göstermekle birlikteöncelikle özerklik ilkesi için geçerlidir.Özerkli¤in üç biçimde ortaya ç›kt›¤› söylenebilir:• Düflünce özerkli¤i: Karar verirken seçim yapmak, etik de¤erlendirmelerdebulunma gibi genifl bir ussal etkinli¤i kapsar. Bireyi eylemini yaparken yanl›fll›klaryapmas› özerkli¤inin olmad›¤›n› göstermez. Bu durumda farkl› de-¤erlere sahip olma ya da bilgi eksikli¤i gibi etkenler söz konusu olabilir.• ‹stenç özerkli¤i: Kiflinin kendi yarg›lar›na dayanarak bir eylemde bulunupbulunmamaya karar vermekteki özgürlü¤üdür.• Eylem özerkli¤i: Bireyin düflünce ve istenç özerkli¤ine dayanarak eylemdebulunmas›d›r.K›saca özetlenecek olursa özerk bir eylemden söz ederken kiflinin özel mülkseçiminde ortaya koydu¤u eylemden söz edilmektedir. Özerk seçimin istenen eylemolmas› zorunlulu¤u yoktur. Bazen yanl›fl bir karar özerk olarak seçilmifl olabilir.Ancak her insan›n kendi özerkli¤ine sayg› gösterilmesini bekleme hakk› vard›r.Bu yap›l›rken kiflinin özerkli¤ini kullanabilme yeterlik ve yetkinli¤ine sahipolmas› ön kofluldur. Sa¤l›k hizmetleri aç›s›ndan düflünülecek olursa gerekli yetkinlikve yeterlili¤e sahip olan her birey özerk olarak kendi tedavisini seçme yada reddetme hakk›na sahiptir. Dolay›s›yla karar ne olursa olsun buna sayg› gösterilmesigerekir.Yararl›l›k ‹lkesiTemel ilkelerden biri olan bu ilke zararlar› önleme, ortadan kald›rma ve iyi olan›destekleme ile ilgilidir. Yararl›l›k, baflkalar›na yard›m etmeyi ve yararl› olmay› yükümlülükdurumuna getiren bir ilkedir. ‹lkenin temelinde Hipokrat And› (ayr›cabk. Ünite 3, S›ra Sizde 1) yatmaktad›r. Ant’ta sa¤l›k tanr› ve tanr›çalar› flahit gösterilerekhekimin hastas›n›n iyili¤i için çal›flaca¤›n› belirten sözler yararl›l›k ilkesi olarakde¤erlendirilebilir. Hipokrat and›nda geçen öncelikle zarar verme, hasta hekimiliflkisi içinde hastaya yarar sa¤laman›n temel ifadesi olarak kabul edilmektedir.Bununla birlikte 1948 y›l›nda Nürenberg kodlar›na kabulüyle hasta haklar› yeni birboyut kazanm›fl ve bunun sonucu olarak yararl›l›k ilkesinin boyutlar› de¤iflmifltir.Günümüzde sa¤l›k hizmetleri hastal›ktan hastaya do¤ru yönelmifltir. Bu nedenleyararl›l›k ilkesi özerklik ilkesi ile çat›flmaya bafllam›flt›r. Baz› durumlarda hastan›nyarar›na oldu¤u düflünülen bir karar, hastan›n kendi hakk›nda karar verebilmehakk›n› elinden alabilmektedir. Böyle bir durumda özerklik ilkesi ve yararl›l›k ilkesibirbiriyle çat›flmaktad›r. Hastan›n yarar›n›n her fleyin üzerinde tutulmas› sonuçtapaternalizmi ortaya ç›karmaktad›r. Bir baban›n çocu¤a gösterebilece¤i ihtimam,sahiplenme ve onun yerine kararlar alma fleklindeki iliflkiye benzetilmesindendolay› hekim-hasta aras›ndaki böylesi bir iliflki “paternalistik” iliflki olarak adland›r›lmaktad›r.Paternalizm, sa¤l›k u¤rafllar›nda yararl›l›¤›n sonucunda ortaya ç›-