ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATI VE DEONTOLOJ‹

7ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATI VEDEONTOLOJ‹Amaçlar›m›zBu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Eczac›lar için önemli bir meslek kuruluflu olan Türk Eczac›lar› Birli¤i’nin yap›s›ve ifllevleri hakk›nda bilgi sahibi olabilecek,Eczac›l›k ve t›p ile ilgili müstahzarlar hakk›ndaki kanunu yorumlayabilecek,Uyuflturucu ve psikotrop ilaçlar›n yaz›ld›¤› reçetelerin yaz›m›nda ve sonras›ndauyulmas› gereken kurallar› betimleyebilecek,Önemli bir ilaç da¤›t›m kanal› olan ecza depolar›n›n kurulufl flekillerindenkaynaklanan farkl›l›klar› analiz edebilecek,Ecza depolar›nda bulundurulan ürünler ile ilgili iyi da¤›t›m ve muhafaza uygulamalar›k›lavuzunda yer alan maddeleri tart›flabileceksiniz.Anahtar Kavramlar• Türk Eczac›lar› Birli¤i• Eczac› Odalar›• Merkez Heyeti• Yüksek Haysiyet Divan›• Büyük Kongre• Ecza Depolar›‹çerik Haritas›Eczane HizmetlerineGirifl, Eczac›l›kMevzuat› veDeontolojiKanun veYönetmelikler 2• G‹R‹fi• TÜRK ECZACILARI B‹RL‹⁄‹KANUNU• ‹SPENÇ‹YAR‹ VE TIBBÎMÜSTAHZARLAR KANUNU• UYUfiTURUCU MADDELER‹NKONTROLÜ (MURAKABES‹)HAKKINDAK‹ KANUN• ECZA DEPOLARI HAKKINDAKANUN

Kanun ve Yönetmelikler 2G‹R‹fiEczac›l›k alan›nda önemli yeri olan meslek kurulufllar›, bu kurulufllar› oluflturan organlarve bunlar›n ifllevleri, eczac›l›k ve t›p alanlar›ndaki müstahzarlar›n genel tan›m›ve korunmalar› ile ilgili maddeleri içeren kanun maddeleri, ilaç ve benzeriürünlerin da¤›t›m›nda önemli rolü olan ecza depolar›n›n kurulufl ve iflleyifllerineiliflkin kanunda yer alan maddelerin aç›klamalar›, bu ünitenin amac› kapsam›ndasizlere yal›n bir dille aktar›lmaya çal›fl›lm›flt›r.TÜRK ECZACILARI B‹RL‹⁄‹ KANUNUKanun No: 6643Kabul Tarihi: 21. 01. 1956Türkiye s›n›rlar› içinde meslek ve sanatlar›n› yürütmeye yetkili olup da, özel kanunlar›ndaüye olamayacaklar› belirtilenler hariç, sanatlar›yla u¤raflan ve meslekleriyleilgili hizmetlerde çal›flan eczac›lar›n kat›lmas›yla; eczac›lar›n müflterek ihtiyaçlar›n›karfl›lamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaflt›rmak, eczac›l›¤›n genel menfaatlereuygun olarak geliflmesini sa¤lamak; eczac›lar›n birbirleri ile ve halk ile olaniliflkilerinde dürüstlü¤ü ve güveni hâkim k›lmak üzere, meslek disiplini ve ahlâk›n›korumak maksad›yla tüzel kiflili¤e sahip kamu kurumu niteli¤inde Türk Eczac›lar›Birli¤i (TEB) kurulmufltur.Mesle¤ini serbest olarak icra eden (bir ifli yapan, yerine getiren, yürüten) veyaözel kurulufllarda eczac›l›kla ilgili hizmetlerde çal›flacak olan eczac›lar, ifle bafllamadanönce bulunduklar› ilin eczac› odas›na kaydolmaya ve üyelik ödevlerini yerinegetirmeye mecburdurlar. Ancak, eczac› odalar›na kay›tl› eczac›lar›n kanunlarlakurulmufl di¤er meslek odalar›na kaydolmak zorunlulu¤u bulunmamaktad›r.Kamu kurum ve kurulufllar› ile kamu iktisadî teflebbüslerinde aslî ve süreklikadrolarda çal›flan eczac›lar ile herhangi bir sebeple meslek ve sanat›yla u¤raflmayaneczac›lar istedikleri takdirde eczac› odalar›na kaydolabilirler.Türk Eczac›lar› Birli¤i afla¤›daki ögeleri bünyesinde bulundurur :• Eczac› Odalar›• Merkez Heyeti• Yüksek Haysiyet Divan›• Büyük KongreTürk Eczac›lar› Birli¤i ve eczac› odalar›, kurulufl amaçlar› ve kanunda belirtilenlerd›fl›nda hiçbir faaliyet gösteremezler; kendilerine kanunla verilen görevlerin yerinegetirilmesi ile ilgili olmayan toplant› ve gösteri yürüyüflü düzenleyemezler. Si-Hâkim: Egemenli¤iniyürüten, buyru¤unu yürüten,sözünü geçiren, egemen,baflta gelen, baflta olan,bask›n ç›kan, yarg›ç,yüksekten bir yeri bütünolarak gören.Ahlâk: Bir toplum içindekiflilerin uymak zorundaolduklar› davran›fl biçimlerive kurallar›, aktöre, sa¤töre,huylar.Teflebbüs: Giriflim, giriflme.

146 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiProtokol: Devletleraras›ndaki iliflkilerde geçenyaz›flmalarda, resmîtörenlerde, devlet baflkanlar›ile onlar›n temsilcileriaras›ndaki görüflmelerdeuygulanan kurallar, birtoplant›, SIRA S‹ZDE oturum,soruflturma sonundaimzalanan belge.DÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDEMalûl: Sakatl›k, sakat kimse.Tanzim: K ‹ T S›raya A P koyma,s›ralama, düzenleme, düzenSORUverme, yoluna koyma.yasetle u¤raflamazlar, siyasî partiler, sendikalar ve derneklerle ortak hareket edemezler,bunlara maddî yard›m yapamaz ve kabul edemezler. Onlarla siyasî iliflki veiflbirli¤i içinde bulunamazlar, milletvekili ve mahallî idarelerin seçimlerinde herhangibir aday veya grubu destekleyemezler.Birlik ve odalar, protokol kurallar›na uygun resmî törenlere kat›l›r, amac›nauygun ifllerde kullan›lmak üzere tafl›n›r ve tafl›nmaz mal edinebilir, lokal, misafirhaneve benzeri sosyal amaçl› tesisler açabilir.Türk Eczac›lar› Birli¤i’nin görevleri:• Eczac›l›k mesle¤ine ait gelenekleri muhafaza ve gelifltirmeye çal›flmak,• Eczac›lar›n SIRA S‹ZDE maddî ve manevî hak ve menfaatlerini korumak ve bunlar›n halk›nve devletin menfaati ile en iyi flekilde telife (uzlaflt›rmaya) çal›flmak,• Eczac›l›k mesle¤i ile ilgili kanun ve mevzuat›n gere¤i gibi uygulanmas›nayard›m DÜfiÜNEL‹M etmek,• Üyelerinin daha yüksek bir meslek kültürüne eriflebilmesi için kütüphaneleraçmak, SORU dergi ç›karmak, konferans ve kongreler düzenlemek, ayr›ca gerekliifl sahas› bulmak,• Özel ‹htisas Komisyonlar›na ilaç fiyat tarifelerini haz›rlatarak Sa¤l›k Bakanl›-D‹KKAT¤›’n›n kontrol ve tasdikine sunmak ve tarifelerin uygulan›p uygulanmad›¤›-n› kontrol etmek,• Üyelerinden SIRA S‹ZDE yafll›, malûl olanlarla, ölenlerin bakmakla yükümlü oldu¤u kimselereyard›m etmek üzere meslektafllar aras›nda yard›mlaflma sand›¤› kurmak,• Eczanesi SIRA S‹ZDE bulunmayan yerlerde eczane aç›lmas› için teflebbüste bulunmak,• Halk sa¤l›¤› ve eczac›l›k mesle¤i ile ilgili, resmî makamlarla karfl›l›kl› iflbirli-¤i yapmak,DÜfiÜNEL‹M• Yerli t›bbî müstahzarlar›n kullan›m›n› artt›racak tedbirleri almak,K ‹ T A P• 6197 say›l› Eczac›lar ve Eczaneler Hakk›ndaki Kanun gere¤i, eczanede tutulmas›gerekli SORU defterleri tanzim etmek.SIRA S‹ZDEAMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZDÜfiÜNEL‹MTELEV‹ZYOND‹KKATTELEV‹ZYON“Türk Eczac›lar› D‹KKAT Birli¤i” tüzel kiflili¤e sahip kamu kurumu niteli¤inde, eczac›lara aitönemli bir meslek kurulufludur.SIRA S‹ZDE‹NTERNETAMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNETSIRA S‹ZDETürk Eczac›lar› ‹NTERNET Birli¤i’ni daha yak›ndan tan›mak ve güncel bilgiler edinmek istersenizhttp://www.teb.org.tr/ adresini ziyaret ediniz.Eczac› Odalar›Türkiye’de toplam 51 adet eczac› odas› vard›r. Türkiye s›n›rlar› içinde eczac› odalar›nakay›tl› K ‹ en T az A P150 eczac› bulunan baz› iller birleflerek bir oda olufltururlar.S›n›rlar› içinde oda kurmak için yeter say›da eczac› bulunmayan illerdeki eczac›lar›nhangi illerdeki eczac›lar ile birlefltirilerek yeni bir eczac› odas› kurulaca¤› vemerkezinin TELEV‹ZYON hangi il olaca¤› veya bu gibi illerdeki eczac›lar›n hangi il eczac› odas›-na ba¤lanaca¤›; memleketin co¤rafi ve ulafl›m durumu ile eczac›lar›n toplu olarakbulunduklar› iller göz önüne al›narak Türk Eczac›lar› Birli¤i Merkez Heyeti’ninönerisi üzerine Büyük Kongre taraf›ndan kararlaflt›r›l›r.Odalar ‹NTERNET kurulufllar›n›, Türk Eczac›lar› Birli¤i Merkez Heyeti arac›l›¤› ile Sa¤l›kBakanl›¤›’na bildirmekle tüzel kiflilik kazan›rlar.Yeni kurulacak odalar›n kurucu üyeleri Türk Eczac›lar› Birli¤i Merkez Heyeti’nceatan›r. Yeni kurulan odalar en geç üç ay içersinde organlar›n›n seçimini yapar.Bu seçim, odan›n kuruldu¤u y›l›n bu kanunda yaz›l› ay›nda yap›lm›fl say›l›r vekanuni süreleri buna göre hesaplan›r.

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2Eczac› odalar›na kay›t için istenen belgeler flunlard›r:• Dilekçe,• Özgeçmifl,• Nüfus k⤛d› örne¤i,• ‹kametgâh ilmühaberi,• Mezuniyet belgesinin fotokopisi,• Üç adet foto¤raf.Eczac› odalar›:• Umumî heyet,• ‹dare heyeti,• Haysiyet divan›’ndan oluflur.Umumî heyet: Odalara kay›tl› üyelerin tümünün toplanmas› ile teflekkül eder.Umumî heyet y›lda bir kez eylül ay› içerisinde say›s›n›n ço¤unlu¤u ile toplan›r. Yeterliço¤unluk toplanmazsa toplant› ertesi gün mevcut üye ile yap›l›r.Oda yönetim kurulu genel kurul toplant›s›n› bütün üyelerine en az yirmi günönceden taahhütlü mektupla ve gazete ilân› ile duyurur. Bu bildirimde, toplant›-n›n yeri, günü, saati, gündem ve ayr›ca toplant›da yeterli ço¤unluk olmad›¤›ndayap›lacak ikinci toplant›n›n yeri, günü ve saati bildirilir.Oda umumî heyetinin her nevi toplant›lar›na oda üyelerinin kat›lmalar› ve seçimlitoplant›larda da ayr›ca oy kullanmalar› zorunludur. Geçerli bir mazereti olmaks›z›numumî heyet toplant›lar›na kat›lmayanlar ile seçimli toplant›larda oy kullanmayanlar,y›ll›k üye aidat› kadar para cezas› ile cezaland›r›l›rlar.Umumî heyet toplant›s›n› idare heyet baflkan› açar. Toplant› aç›ld›ktan sonratart›flmalar› idare etmek üzere gizli oyla bir baflkan, bir ikinci baflkan ve iki sekreterseçilir. Oylarda eflitlik hâlinde baflkan›n bulundu¤u taraf kazan›r.Umumî heyetin görevleri flunlard›r:• ‹dare heyetinin ve denetleyicilerin çal›flma raporlar›n› incelemek,• ‹dare heyetinin bilânçosunu incelemek ve kabulü hâlinde ibra etmek,• Bütçeyi tasdik etmek,• ‹dare heyetince veya üyeler taraf›ndan önerilen (ve üyelerin ekseriyet/ço-¤unluk oylar›yla kabul edilen) konular› tart›flmak,• ‹dare heyet üyelerini seçmek,• Büyük kongreye gidecek asil ve yedek üyeleri seçmek,• Üç asil ve üç yedek denetleyici seçmek,• Haysiyet divan› üyelerini seçmek.‹dare heyeti: Eczac› odalar› idare heyeti üyeleri, umumî heyet taraf›ndan gizlioyla seçilir.Üye say›s› 250’ ye kadar olan eczac› odalar›n›n idare heyeti befl asil, befl yedek,250 ‘den fazla olanlarda yedi asil ve yedi yedek üyeden oluflur.‹dare heyetinin süresi iki y›ld›r. Bu süre içinde asil üyelerden aç›lan yerlere yedeklerdenen çok oy alan üye getirilir.Bir seneden fazla a¤›r hapis veya üç seneden fazla hapis cezas›na veya meslekîbir suçtan dolay› hürriyeti tehdit eden bir cezaya veya meslek ve sanattan geçicimen (yasaklama) cezas›na mahkûm olanlar veyahut eczac› odalar› haysiyet divanlar›n›nkarar› ve yüksek haysiyet divan›n›n tasdiki ile geçici sanat icras›ndanmen edilenler idare heyetine seçilemezler.Yukar›daki cezalara mahkûm edilmifl olanlar idare heyeti üyeli¤inden düflerler. Bumahkûmiyetlerin devam› süresince hiçbir üye seçimlere kat›lamaz ve oy veremez.‹kametgâh ilmühaberi:Konut, yerleflim belgesi.147Teflekkül etmek: Belirmek,belli bir biçim almak,oluflmak, kurulufl olarakoluflmak.Taahhüt: Bir fley yapmay›üstüne alma, üstlenme.‹bra etmek: Aklamak,suçsuz veya borçsuz oldu¤uyarg›s›na vararak birinitemize ç›karmak.

148 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiBilânço: Bir kuruluflun, birticarethanenin belirli birdönem sonundaki veyabelirli bir gündeki tafl›n›r vetafl›nmaz varl›klar› ilebunlar› sa¤lamak içinkullan›lan öz ve yabanc›kaynaklar› dengeli olarakgösteren çizelge.Huzur hakk›: Belli birkonuyu görüflmek içintoplanan bir kurulunüyelerine ödenen para.‹dare heyeti üyeleri ilk toplant›da kendi aralar›nda gizli oyla bir baflkan, bir genelsekreter, bir sekreter, bir sayman seçerler. ‹dare heyeti en az on befl günde birtoplan›r. Üst üste üç toplant›ya mazeretsiz gelmeyen üye istifa etmifl say›l›r. ‹dareheyetinin görüflmelere bafllayabilmesi için toplant›da üye say›s›n›n yar›dan bir fazlas›n›nbulunmas› flartt›r. Oylarda eflitlik hâlinde baflkan›n bulundu¤u taraf genelliklekazan›r. ‹dare heyetinin görevleri flöyle s›ralanabilir:• ‹dare heyeti odan›n bilânçosunu ve bütçesini haz›rlayarak denetleyici raporuile birlikte umumî heyete sunar. Odan›n durumu ve faaliyetleri hakk›ndakiraporunu umumî heyete okuduktan sonra ibras›n› ister. ‹bra edilmeyenidare heyeti düflmüfl say›larak yeni bir idare heyeti seçilir. Yeni seçilen idareheyeti eski heyetin süresini tamamlar ve bu suretle düflen idare heyetiüyeleri aradan iki sene geçmedikçe tekrar seçilemezler.• Kanun haricinde menfaat temin etmek amac›yla gerek üye ve gerekse mesleküyeleri ile baflka flah›slar aras›nda gizli anlaflmalar yap›lmas›na ve muvazaa(asl› olmad›¤› hâlde menfaat amac›yla yap›lan hileli ifl, dan›fl›kl› dövüfl)yoluyla müesseseler kurulmas›na mâni olmak,• Meslektafllar›n Sa¤l›k Bakanl›¤›’nca kabul ve tasdik edilen formül, imal tarz›ve fiyatlar d›fl›nda ilaç yapmalar›n›, kanunun müsaadesine ayk›r› olarak baflkaflah›s ve müesseselere ilaç satmalar›n›, konulan kâr hadlerine riayet etmelerini,eczaneler ve müstahzarlar hakk›nda meslek adab›na ve bu husustakikanun hükümlerine uymayacak flekilde reklâm, ilân ve propaganda yapmalar›n›önlemek,• Üyeler aras›nda ç›kacak meslek sorunlar›n› deontolojik kurallar çerçevesindeçözümlemek,• Oda üyeleri ile iflverenler aras›nda ç›kabilecek sorunlar› mevzuata uygunolarak çözümlemek ve çal›flan meslek mensuplar›n›n ücret, huzur hakk› vemesai saatleri ile ilgili esaslar› taraflar›n karfl›l›kl› menfaatlerini göz önündebulundurarak düzenlemek,• Oda üyeleri ile hasta ve hasta sahipleri aras›nda ç›kabilecek sorunlarda durumuuzlaflt›rma (anlaflt›rmak) yolu ile hâlletmeye çal›flmak,• Kütüphane açmaya gayret etmek, üyelerini ülkenin sa¤l›k ve ilaç konular›n›incelemeye ve bu noktada araflt›rmalar yapmaya teflvik etmek ve bunlardanç›kacak sonuçlara göre ilgili sa¤l›k makamlar›ndan dileklerde bulunmak,• Mesle¤in fleref ve haysiyetini ve meslektafllar›n hukuk ve menfaatlerini müdafaaetmek,• Eczac›lar›n ticaret siciline kay›t olabilmeleri için yeterli olacak oda kay›t belgelerinivermek,• Odaya yeni kaydolan, baflka odalara naklolan ve odadan kayd› silinen üyeleri,en geç otuz gün içinde merkez heyetine bildirmek,• Eczac›l›k ile ilgili kanunlar ve yönetmelikler ile deontoloji tüzü¤ü hükümlerininve oda ve birlikçe al›nm›fl meslekî kararlar›n gerekti¤i flekilde uygulan›p uygulanmad›¤›n›belirlemek için, eczac›lar›n çal›flmalar›n› ve ifl yerlerini denetlemek,• Bölgelerindeki yerleflim yerlerinin özelliklerine göre eczaneler için tatil olacakgünleri ve saatleri tespit etmek ve ihtiyac› karfl›layacak miktarda nöbetçikalacak eczane veya eczanelere ait nöbet listelerini haz›rlamak ve mahallinen büyük sa¤l›k amirinin onay›na sunmak,• Nöbet görevlerini yerine getirmeyenler ile nöbetçi olmad›klar› hâlde eczanelerinikapatmayan eczac›lar› oda haysiyet divan›na sevk etmek ve mahallinen büyük sa¤l›k amirine bildirmek,

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2• Oda ve üyelerin meslekî meselelerinin hâlli için, büyük kongre ve merkezheyeti kararlar› ve ilkelerine ba¤l› kalarak, bölgeleri dâhilindeki resmî makamlarnezdinde kendi protokol düzeyinde yaz›l› ve sözlü temaslarda bulunmakve sonuçlar›n› merkez heyetine bildirmek,• Önemli geliflmeleri üyelerine duyurmak,• Meslek içi e¤itimleri yapt›rmak,• Etik kurallar›na uygun çal›flmayan eczanelerin denetimini sa¤lay›p, gereklicezaî uygulamalar› gerçeklefltirmek,• ‹ki y›l içerisinde üyelik vecibelerini yerine getirmeyen eczac›lar›n odayaüyelik kay›tlar›n›, merkez heyetinin kabulü hâlinde silmek.Haysiyet divan›: Her eczac› odas›nda bir haysiyet divan› kurulur. Divan, beflasil ve befl yedek üyeden teflekkül eder. Süresi iki y›ld›r. Haysiyet divan› üyesiumumî heyette gizli oyla seçilir ve oylar aç›k olarak tasnif edilir. Haysiyet divan›-na seçilebilmek için yurt içinde en az befl sene çal›flm›fl olmak flartt›r. Bu özellikteüye ile divan tamamlanamad›¤› takdirde en az üç sene hizmet etmifl bulunanlar daseçilebilirler.Haysiyet divan› üyeleri ilk toplant›da kendi aralar›ndan bir baflkan, bir ikincibaflkan, bir de sözcü seçerler.Haysiyet divan›, odaya girmeyen veya bu kanun hükümlerine usulsüz davrananüyelerine flu cezalar› verir:• Yaz›l› ihtar,• Fiilin ifllendi¤i tarihteki oda y›ll›k aidat›n›n dört kat›ndan on befl kat›na kadarpara cezas›,• Üç günden yüz seksen güne kadar meslekten men etmek,• Bir bölgede üç defa geçici meslekten men cezas› alm›fl olanlar› o bölgedeçal›flmaktan men etmek.Haysiyet divanlar› bu cezalar›n verilmesinde s›ra gözetmeksizin takdir hakk›n›kullan›rlar.Haysiyet divanlar› taraf›ndan verilen disiplin cezalar› aleyhine, karar›n üyeyetebli¤inden itibaren, on befl gün içinde yaz›l› olarak itiraz edilebilir. ‹tiraz dilekçesi,karar aleyhindeki belgelere dayanan savunma ile birlikte ve imza karfl›l›¤›nda(yüksek haysiyet divan›na gönderilmek üzere) oda idare heyeti baflkanl›¤›’naverilir. Oda haysiyet divanlar›, kendilerine intikal eden dosyalar› azamî üç ay içerisindekarara ba¤lamak zorundad›rlar.Eczac› odalar›n›n gelirleri:• Oda girifl aidat›: Odaya kaydolacak her eczac›n›n ödeyece¤i aidatt›r. Miktar›,(500) rakam›n›n, kay›t tarihinde devlet memurlar› ayl›klar›n› hesaplanmas›naesas olmak üzere yürürlükte olan katsay› ile çarp›m› suretiyle bulunacaktutard›r.• Y›ll›k aidat: Odaya kay›tl› her üyenin ödemeye zorunlu oldu¤u aidatt›r.Miktar›, (500) rakam›n›n, yukarda belirtilen katsay› ile çarp›m› suretiyle bulunacaktutard›r. Kamuda çal›flanlar için, bu aidatlar % 50 indirimli al›n›r. Engeç, flubat ay› sonuna kadar ödenir.• Ba¤›fllar, yard›mlar, yay›n gelirleri ve sosyal faaliyetlerden elde edilen gelirler,• Haysiyet divan› taraf›ndan verilen para cezalar›,• Merkez heyeti taraf›ndan yap›lacak yard›mlar.Bir odadan di¤er bir odaya nakil hâlinde, girifl aidat› ve y›ll›k aidat yenidenal›nmaz.149Vecibe: Ödev, boyun borcu.Tebli¤: Bildirme, haberverme, bildiri.‹ntikal etmek: Bir yerdenbaflka bir yere geçme, geçifl.

150 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSalt ço¤unluk: Oylamada,yar›dan bir fazla üyesay›s›n›n oyuyla sa¤lananço¤unluk.Muhasip: Sayman,muhasebeci.‹potek: Bir borcunödenece¤ine teminat olaraködenince geri al›nmakflart›yla borçlununalacakl›ya verdi¤i de¤erlifley, rehin.Merkez HeyetiMerkez heyeti TEB’ i yurt içinde ve yurt d›fl›nda en iyi flekilde temsil etme yetkisinesahiptir. Birli¤in merkez heyetinin merkezi Ankara’d›r. Merkez heyeti iki y›ll›kbir dönem için meslekte befl y›l›n› tamamlam›fl büyük kongre delegeleri aras›ndanseçilen on bir asil ve on bir yedek üyeden oluflur.Merkez heyeti on befl günde bir, üye tam say›s›n›n salt ço¤unlu¤u ile toplan›r.Merkez heyeti üyeleri kendi aralar›ndan bir baflkan, bir ikinci baflkan bir genel sekreterve bir muhasip seçer. Kararlar, toplant›ya kat›lan heyet üyelerinin salt ço-¤unlu¤u ile al›n›r. Oylarda eflitlik olmas› hâlinde baflkan›n oy kulland›¤› taraf üstünsay›l›r.Büyük kongre, merkez heyetinin hesaplar›n› ifllemlerini ve faaliyetlerini denetlemeküzere üç asil üç yedek denetleyici seçer. Denetleyiciler kendi aralar›ndanbir baflkan seçerler. Denetleme heyeti y›lda en az bir defa merkez heyetini denetleyereksonuçlar›n› bir rapor hâlinde merkez heyetine ve topland›¤›nda büyükkongreye sunar.Merkez heyetinin görevleri:• Büyük kongre kararlar›n› yerine getirmek,• Birlik ad›na tafl›n›r ve tafl›nmaz mal almak, satmak, ipotek etmek,• Birli¤in eczac› odalar› ile ilgili ifllerini takip etmek,• Eczac› odalar›n›n çal›flmalar›n›n ve ifllemlerinin düzen içerisinde olmas›n›sa¤lamak, takip etmek ve denetleterek, aksakl›klar› görülenlere ihtarda bulunmak,• Her iki y›lda bir büyük kongreyi toplamak,• Lüzum görülecek hâllerde büyük kongreyi ola¤anüstü toplant›ya ça¤›rmak,• Özel ve kamu kurum ve kurulufllar› ile üyeler aras›ndaki meslekî faaliyetlerleilgili ifllemleri kolaylaflt›r›c› tedbirler almak, bilgi al›flveriflinde bulunmak,meslekî kurallar›n ve deontolojinin uygulanmas›n› sa¤lamak,• Kendi görev alanlar›n› ilgilendiren kanun ve tüzüklerin uygulanmas›na yönelikyönetmelik taslaklar›n› haz›rlayarak büyük kongrenin onay›na sunmak,kabul edilenleri Resmî Gazete’de yay›mlatmak,• Birlik merkezinde çal›flt›r›lacak kimselerin say› ve ücretlerini belirlemek,• Eczanelerden sa¤l›k hizmeti sat›n alacak bütün kamu ve özel kurum ve kurulufllarlaanlaflmalar yapmak, imzalanan protokole uygun tip sözleflmeleribast›rmak ve belirleyece¤i bedel karfl›l›¤› eczanelere da¤›tmak,• Seri ve s›ra numaral› aidat tahsilat makbuzlar› ile odalarca kullan›lacak hertürlü matbu (bas›l›) evrak› bast›rmak ve bedeli karfl›l›¤›nda da¤›tmak,Yüksek Haysiyet Divan›Yüksek haysiyet divan› büyük kongre taraf›ndan seçilen dokuz asil ve dokuz yedeküyeden oluflur. Yüksek haysiyet divan›na seçilebilmek için Türkiye’de en azon befl sene meslekte çal›flm›fl olmak ve bu kanunun 30. maddesinde yaz›l› cezalardanherhangi birini almam›fl olmak gerekir.SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORU1Türk Eczac›lar› SIRA Birli¤i S‹ZDEKanunu’nun 30. maddesini inceleyiniz.Divan Ankara’da Türk Eczac›lar› Birli¤i Merkez Heyeti’nde ola¤an olarak haziranve ekim DÜfiÜNEL‹M aylar›nda olmak üzere y›lda iki defa toplan›r. Merkez heyeti baflkan›veya son haysiyet divan› toplant›s›n›n baflkan›n›n daveti üzerine divan daha s›ktoplanabilir. SORU Yüksek haysiyet divan›n›n süresi iki y›ld›r. Divan her toplant›da gizliD‹KKATD‹KKATSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2151oyla bir baflkan ve bir raportör seçer. Toplant›y› bir önceki toplant›n›n baflkan›, o Raportör: Bir komisyonunverdi¤i kararlar›nyoksa en yafll› üye açar.SIRA S‹ZDEgerekçesini kaleme SIRA al›p S‹ZDEYüksek haysiyet divan›n›n verdi¤i kararlar, ilgili haysiyet divan›na bildirilir ve genel kurul karfl›s›ndasavunmakla görevlendirilendurum, hakk›nda disiplin ifllemi yap›lan kimseye tebli¤ edilir.üye.Bütün kanunî ifllem ve süreler sonunda kesinleflen ihtar ve DÜfiÜNEL‹M para cezalar›na dairkararlar, ilgililerin kay›tl› oldu¤u odalarca; meslekten men cezalar›na dair karar-DÜfiÜNEL‹Mlar, Sa¤l›k Bakanl›¤›’nca uygulan›r.SORUSORUYüksek haysiyet divan› üçte iki ço¤unlu¤u ile toplan›r ve mevcudun üçte ikiço¤unlu¤u ile karar verir.Bölge haysiyet divan› taraf›ndan verilen kararlar›n yüksek haysiyet D‹KKAT divan›ndaD‹KKATtetkiki ve görüflülmesi s›ras›nda ilgililerin talepleri üzerine yaz›l› veya sözlü ifadelerial›n›r. Yüksek haysiyet divan›, bölge haysiyet divanlar›ndan SIRA gelecek S‹ZDE evrak veSIRA S‹ZDEkararlar› inceledikten sonra uygun gördü¤ü takdirde ya aynen veya de¤ifltirerekkabul ve tasdik eder. ‹tiraz etmesi hâlinde gerekçeleri ile birlikte dosyay› haysiyetdivan›na gönderir.AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZYüksek haysiyet divan›n›n karar›yla geçici olarak sanattan men edilen üyelerhiçbir surette sanatlar›n› icra edemeyecekleri gibi, eczaneleri de kapat›l›r. Tek eczanebulunan yerlerdeki eczaneler için verilen kapatma cezalar›, kapatma müdde-K ‹ T A PK ‹ T A Ptinin beher günü için karar tarihindeki oda y›ll›k aidat›ndan az olmamak üzere beflkat›na kadar para cezas›na tahvil olunur (çevrilir). Yüksek haysiyet divan›nca verilenpara cezalar›n› tebli¤ tarihinden itibaren otuz gün içinde ödemeyenler hakk›n-TELEV‹ZYONTELEV‹ZYONda ‹cra ‹flâs Kanunu hükümlerine göre ifllem yap›l›r.‹cra ve ‹flâs Kanunu’nun metninini incelemek isterseniz http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/1029.htmladresine‹NTERNETbaflvurunuz.‹NTERNETBüyük KongreBüyük kongre, eczac› odalar› umumî heyetlerince ve gizli oy ile seçilen üyelerdenoluflur.Odalardan;• ‹ki yüz’e kadar üyesi olanlar, befl asil, befl yedek,• Befl yüz’e kadar üyesi olanlar, yedi asil, yedi yedek,• Befl yüzden fazla üyesi olanlar, yedi üyeye ilave olarak befl yüzden fazla hertam befl yüz üye için birer üye seçilir.Üyelerin ilgili eczac› odas› üyesi ve mesleklerinde bilfiil ve asgarî befl y›l›n› doldurmuflbulunmalar› flartt›r. Üye adedinin tespitinde, birlikteki üye kay›tlar› esas al›n›r.Kongreye ifltirak edecek olan sivil ve askerî eczac›lara mensup olduklar› vekâlet,daire ve müessese taraf›ndan izin verilmesi mecburidir.Büyük kongre, üyelerinin ço¤unlu¤u ile toplan›r. ‹lk toplant›da ço¤unluk bulunmazsabir gün sonra mevcut üye ile toplant›s›n› yapar. Kongre, merkez heyetibaflkan› taraf›ndan yoklama yap›larak aç›l›r. Kongreyi idare etmek üzere gizli oy ilebir baflkan, bir ikinci baflkan ve sekreter seçilir.Birli¤in ola¤an büyük kongresi her iki y›lda bir kere kas›m ay›nda Ankara’datoplan›r. Ola¤an kongre d›fl›nda merkez heyeti veya büyük kongre, asil üyelerininüçte birinin yaz›l› talebi ile ola¤an üstü de toplan›r.Büyük kongrenin görevleri:• Merkez heyetinin ve denetleyicilerin y›ll›k çal›flma raporlar›n› incelemek,• Merkez heyetinin bilânçosunu tetkik ve kabulü hâlinde ibra etmek,• Bütçeyi tasdik etmek,Bilfiil: ‹fl olarak, ifl edinerek,gerçekten, eylemli olarak.

152 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontoloji• Merkez heyeti üyelerini seçmek,• Yüksek haysiyet divan› üyelerini seçmek,• Üç asil ve üç yedek denetleyici seçmek,• Merkez heyeti taraf›ndan teklif olunan konular› görüflmek,• Eczac› odalar›n›n ihtiyaçlar›n› tespit etmek,• Eczac› odalar›n›n iç ifllerini görüflmek,• Eczac› odalar›n›n merkez heyetine gönderdikleri y›ll›k çal›flma raporlar› hakk›ndabilgi edinmek.Sa¤l›k Bakanl›¤›, TEB ile eczac› odalar› üzerinde gözetim ve denetim hakk›-na sahiptir. Bu kurulufllar›n idarî ve malî yönden denetimi Sa¤l›k Bakanl›¤›’ncayap›l›r.Reaktif: Kimyasal bileflimeveya ayr›fl›ma u¤rataraknitelik belirlemedekullan›lan bileflikler,belirteç, miyar.Tentür: Bitkisel vehayvansal kökenli ilaçlar›nalkol, eter ve benzeriçözücülerde çözünenk›s›mlar›n› ay›rmametoduyla haz›rlanan renklive berrak s›v› ilaç formu.‹SPENÇ‹YAR‹ VE TIBBÎ MÜSTAHZARLAR KANUNUKanun No: 1262Kabul Tarihi: 26.05.1928Yirmi üç maddeden ve dört ek maddeden oluflmufltur.Bu kanun kapsam›nda ispençiyari ve t›bbî müstahzarlar flu flekilde tan›mlanmaktad›r;Kodekste yaz›l› flekil ve formül d›fl›nda, bilimsel kurallara uygun olarakve sabit bir flekilde yap›larak, yapan›n ismiyle ya da özel bir isim alt›nda (ticarîisim) ticarete ç›kar›lan ve tababette kullan›lan, her nevi basit ve bileflik, tedavi ediciözelli¤i olan formülasyonlara “ispençiyari ve t›bbî müstahzar” ismi verilir.Reçeteyle verilmesi flart olan tüm müstahzarlar ancak reçete ile ve di¤erleri reçetesizolarak sadece eczane ve ecza depolar›nda kanun gere¤ince sat›l›r. Difl tozlar›,sular› ve macunlar› sat›fl› bu maddeye tabi de¤ildir. Bu kanunun 2. maddesindeyap›lan 04.01.1948 tarih ve 4348 say›l› düzenleme gere¤ince:A) Baz› maddeler t›bbî müstahzar say›lmaz ve reçetede yaz›lsa dahi eczane d›-fl›nda sat›labilir. Bunlar; ilaçl› sabunlar, kimyevî maddeleri ihtiva etmeyen t›bbî g›-dalar ve (saç sular› ve boyalar›, difl tozlar›, sular› ve macunlar›) zehirli madde tafl›-mayan bütün tuvalet malzemeleri t›bbî müstahzar say›lmaz.B) Ancak baz› müstahzarlar bu maddenin d›fl›nda tutulur. fiu formülasyonlariçin izin almak gerekmez:• Baz› afl› ve serumlar ve korunma tedavi maddeleri herhangi bir etken maddeile kar›flt›r›lmam›fl ise,• Hayatî önemi olan hulâsalar (özüt, ekstre), biyokimya tahlillerinde kullan›-lan reaktifler ve bunlara benzer maddeler,• Do¤rudan do¤ruya halka sat›lmas›na elveriflli olmamak ve özel bir isim alt›ndaveya yapan›n ismiyle an›lmayarak yaln›z içindeki etken maddenin isminitafl›mak üzere yap›lan, kodekste flekilleri yaz›l› basit komprimeler(tablet, hap), ampuller, tentürler ve her türlü hulâsalar ve benzeri klinikmüstahzarlar.Bunlar d›fl›nda her türlü t›bbî müstahzarlar›n, bir ilaç fabrikas›nda yap›lmas› yada yurt d›fl›ndan ithal edilmesi gerekir.Ülkemizde imal edilen bütün ispençiyari ve t›bbî müstahzarlar›n piyasaya ç›kar›lmas›ndanve yurt d›fl›ndan ithal yoluyla Türkiye’ye getirilecek olanlar›n ithalindenönce Sa¤l›k Bakanl›¤›’ndan izin almak gerekir.Kodekse dâhil olmad›¤› hâlde 1. maddede say›lan ispençiyari ve t›bbî müstahzarözelli¤ine sahip olmay›p tek kimyasal madde içeren ve kimyasal sanayii fabrikalar›taraf›ndan hastal›klar›n tedavisinde kullanmak üzere yeniden sat›fla ç›kar›lankimyevî ve t›bbî maddelerin ithalinde Sa¤l›k Bakanl›¤›’ndan izin al›n›r.

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2Türkiye’de müstahzar üretimine, laboratuvar, fabrika ve imalâthane açmayaTürk hekim, eczac› ve kimyagerleri izinlidir. Veteriner hekimlikte kullan›lan ilaçlariçin veteriner hekimler ve difl hastal›klar› için kullan›lan ilaçlar için difl hekimi olanbir mesul müdürün sorumlulu¤u alt›ndaki gerçek ve tüzel kifliler yetkilidir.Bu kanuna göre ilaç üretim yerinin her türlü sa¤l›k ve ilmî (bilimsel) flartlara uygunolmas› gerekir. Bu yerler Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n teftifli alt›ndad›r.Müstahzar üretimi için önce Sa¤l›k Bakanl›¤›’na baflvurulur. Baflvuru dilekçesinde,üretilecek müstahzardan befl numune ile müstahzar› oluflturan maddenin cinsive miktar› aç›k olarak bildirilir. Formülasyon, müstahzar›n konulaca¤› kap ve ambalajaait örnekler ve prospektüs örne¤i, müstahzar›n fiyat›n› gösterir bir belgeSa¤l›k Bakanl›¤›’na verilir. Bakanl›kça bu belgeler incelenir, analizler yap›l›r vee¤er gerekli flartlar› tafl›yorsa izin verilir.Bir müstahzar›n tafl›mas› gereken özelliklerini flöyle s›ralayabiliriz:• Müstahzar› üretmek için izin isteyen kiflinin kanunda say›lan yetkiyi tafl›-mas›,• Yap›lacak müstahzar›n kullan›lmas›nda sa¤l›k aç›s›ndan bir mahzur bulunmamas›,• Yap›lan analizinde verilen formüle uygun ve bildirilen tedavi edici özelli¤itafl›mas›,• Verilen formülün müstahzar hâlinde halka sunulmas›nda fayda bulunmas›,• Bilimsel kurallara göre yap›lm›fl olmas› ve uzun süre saklanmas› hâlinde bozulmayamüsait olmamas›, yani stabil olmas›,• Fiyat›n›n ve isminin uygun olmas›.Üretilen müstahzar›n hekim reçetesi ile veya reçetesiz sat›lmas› konusu bakanl›kçabelirlenir ve verilecek ilaç ruhsat›na yaz›l›r. Bu kanun gere¤ince yap›lmas›naizin verilen müstahzarlar›n isimleri Resmî Gazete’de ilân edilir. Analiz ve ruhsatnameharçlar› baflvuran kifli taraf›ndan ödenir.D›fl ülkelerden getirilen müstahzarlar için izin talebi ancak Türkiye dâhilindeçal›flmas›na izin verilen eczane, ecza deposu sahipleri ya da bu müstahzarlar› üretenfabrikalar›n veya laboratuvar›n Türkiye’de oturan vekilleri taraf›ndan istendi¤izaman kabul edilir. Bu gibi müstahzarlar için de yine Türkiye’de üretilen ilaçlariçin verilen dilekçe gibi Sa¤l›k Bakanl›¤›’na bir dilekçe verilir. Ancak bu dilekçeeklerinde baz› de¤ifliklikler vard›r:• Müstahzar›n imal edildi¤i yer,• Bu müstahzara ait Türk Konsolosluklar›na tasdik ettirilen prospektüs,• Üretildi¤i ülkede reçeteli veya reçetesiz sat›ld›¤›n› gösterir bir belge var iseonayl› sureti,• Befl adet numune.Tüm bu ekler dilekçe ile birlikte Sa¤l›k Bakanl›¤›’na verilir. Bakanl›k benzeri biraraflt›rmadan sonra uygun görürse ithal edilmesine izin verir. ‹thal edilmesine izinverilen ilaçlar›n isimleri de yine Resmî Gazete’de ilân edilir.Bakanl›k iki ay içinde incelemelerini tamamlar. E¤er bu süre içinde bitiremezise bu süre gerekti¤i kadar uzat›labilir.‹zin al›narak ticarete sunulan yerli müstahzarlar›n safl›¤›ndan ve formülüne uygunolarak üretilmesinden üreten fabrika veya laboratuvar sorumludur. D›flar›danithal edilen ilaçlar için sorumluluk ithal eden kiflilerdedir. Gerek duyuldukça piyasadangelifligüzel numune al›narak kontroller yap›labilir.Bu numuneler üzerinde yap›lan analizler sonucunda, müstahzar yap›s›nda formülasyonauyulmad›¤› veya tedavi edici etkisini azaltacak veya kaybettirecek özel-153Prospektüs: ‹laçlar›nbileflimi, yan etkileri vb. ilenas›l kullan›laca¤›n›anlatan bilgileri içerentan›tma yaz›s›, tarife.Stabil: Dayan›kl›, sa¤lam,kararl›, de¤iflmez.

154 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojilikler tespit edilirse ruhsat sahibi ve müstahzar›n bu flekilde üretildi¤ini bilerek eczanedesatan veya satmay› arz eden kifliler, temin ettikleri veya temin etmek istedikleriç›kar›n iki kat›ndan az olmamak kofluluyla para cezas› ile cezaland›r›l›rlar.Tekerrürü (tekrar›) hâlinde, ilaç üretenler veya ruhsats›z olarak üretilen ilaçlar› satanveya satt›ranlar a¤›r para cezas› ile cezaland›r›l›rlar. Bunun da tekerrürü hâlinderuhsat geri al›n›r.Bir müstahzar›n yap›s›nda, isminde, ambalaj›nda yap›lmas› düflünülen her türlüde¤iflikli¤in, yap›lmadan önce ilgili bakanl›¤a bildirilmesi zorunludur.Bütün müstahzarlar›n d›fl ambalaj› üzerinde ve prospektüsünde aç›k ve Türkçeolarak ruhsat sahibinin ve yap›lan laboratuvar veya fabrikan›n ad›, adresi, ruhsatnumaras› ve tarihi, nas›l kullan›laca¤› ve fiyat› yaz›l› olmal›d›r. Müstahzar›n yap›s›ndakietken maddenin cinsi ve miktar› ve üretildi¤i tarih yaz›l› olmal›d›r. Bununyan›nda reçeteli veya reçetesiz sat›l›p sat›lmayaca¤› da ambalajda belirtilmiflolmas› gerekir.Müstahzar› öven veya tafl›mad›klar› bir tak›m tedavi edici özellikleri gösterenSIRA S‹ZDEveya tedavi SIRA edici S‹ZDE özellikleri büyüterek film, ›fl›kl› veya ›fl›ks›z ilân, radyo veya bas›nyoluyla reklâm yap›lamaz. Ancak bilimsel toplant›lar yap›labilir.Bunlara uymayan kifliler kanunun ilgili hükmünce cezaland›r›l›r.DÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹MKodekse dâhil olmad›¤› hâlde müstahzar mahiyetinde olmayan ve kullan›m›ndafayda görüldü¤ü bütün t›p dünyas›nda kabul edilmifl olan ilaçlar ile bilimsel denemelerdekullan›lan SORU kimyasal ve hayatî terkiplerinden ülkeye ithallerinde, ithalTerkip: SORU Birleflim, birlefltirme,bir araya getirme. edenlerin baflvurular› olmaks›z›n ithallerine izin vermek Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n yetkisindedir.Yurt d›fl›nda üretilen ilaçlar› izinsiz olarak ithal etmek veya satmak kaçakç›l›ksuçunu oluflturur.D‹KKATD‹KKATBu kanunun ek maddelerinde; yukar›da bahsedilen ceza gerektiren durumlardauygulanacakSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEcezalardan bahsedilmektedir.Kifliye zarar verecek flekilde yap›lm›fl olan ilaçlar› üretenlere bu cezalar haricinde765 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun 395. maddesi hükümleri de tatbik olunur. BuAMAÇLARIMIZ müstahzarlar AMAÇLARIMIZzaptolunarak (kay›t alt›na al›narak) mahkeme karar›yla yok edilir.K ‹ T A PTELEV‹ZYONAfyon: ‹NTERNET Olgunlaflmam›fl haflhafl(Papaver somniferum) bitkisikapsüllerinin çizilmesiyle s›zanve p›ht›laflan s›v›, havan›netkisiyle kahverengiye döner. Bus›v› afyondur. Eczac›l›kta morfin,kodein, tebain, papaverin gibiçefltli alkaloitlerin yap›m›ndakullan›l›r.Morfin: FormülüC 17 H 19 NO 3 .H 2 O, moleküla¤›rl›¤› 285,33 g olan, suda azçözünen narkotik a¤r› kesici(narkotik analjezik) olarakkullan›lan, uzun sürekullan›ld›¤›nda ba¤›ml›l›k yapanafyon alkaloitlerinin en önemlisi.765 say›l› Türk K ‹ Ceza T A PKanunu’nun tam metnini merak edip incelemek isterseniz ZekeriyaY›lmaz’›n Anayasa/Türk Ceza Kanunu/Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu/‹lgili Mevzuat(Ankara: Seçkin Yay›nevi, 2001) adl› kitab›ndan yararlanabilirsiniz.TELEV‹ZYONUYUfiTURUCU MADDELER‹N KONTROLÜ(MURAKABES‹) HAKKINDAK‹ KANUNKanun No: 2313Kabul Tarihi: ‹NTERNET 24.06.1933T›bbî afyon ve afyondan yap›l› ilaçlar›n, morfin ve tuzlar›n›n, morfinin asitlerleoluflturdu¤u bütün eter ve bunlar›n tuzlar›n›n, kokain ve kokainin elde edildi¤i kokayapra¤›n›n ve koka yapra¤›ndan elde edilen tropa kokain ve bütün tuzlar›n›n,ayr›ca içinde % 0,20 oran›ndan fazla morfin ve tuzu içeren, ya da % 0,10 dan fazlakokain ve tuzlar›n› içeren bütün ilaçlar›n ya da bunlar›n kimyasal yap›s›na benzerbütün maddelerin ithal, ihraç ve iç sat›m› Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n kontrolü alt›ndad›r.Esrar yap›m›nda kullan›lan Hint Keneviri (Cannabis sativa) bitkisinin lif, tohum,sap ve benzeri amaçlarla ekimi, Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›’n›n iznine tabidir.Bakanl›k bu gibi amaçlarla kenevir ekimi yap›lacak yerlerin tespit, ilân ve üretiminikontrol eder. Bu konuya ait uygulama esaslar›, bakanl›kça ç›kar›lacak yönetmeliktebelirlenir.

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2Her ne maksatla olursa olsun izinsiz olarak kenevir yetifltirmek yasakt›r. ‹zinsizyetifltirilen kenevir bitkisi, Tar›m ve Köy ‹flleri Bakanl›¤› teflkilat›nda görevli ziraatmühendislerinin, bunlar›n bulunmad›¤› yerlerde ziraat teknisyenlerinin verece¤irapor üzerine bölgenin en büyük mülkî âmirinin emriyle zab›ta taraf›ndan imhaedilir veya ettirilir.Kenevir ekiminin yap›ld›¤› iller: Amasya, Antalya, Burdur, Çorum, ‹zmir, Kastamonu,Kayseri, Kütahya, Malatya, Ordu, Samsun, Sinop, Tokat, Uflak, Urfa, Yozgat,Rize, Zonguldak’t›r. Bu ekim bölgelerinin say›s›n› azaltmak veya ço¤altmak ilgilibakanl›k yetkisindedir.Bu kanunun ilk maddesinde yer alan maddelerin ülkeye ithali için Sa¤l›k Bakanl›¤›’ndanizin al›n›r. Bu iznin al›nabilmesi için hangi maddenin, nereden, nemiktarda ve hangi flartlarda ve hangi yollarla getirilece¤i bakanl›¤a bildirilir. Talepedilen miktar›n ülkenin t›bbî ve araflt›rma için gerekli miktardan fazla olmad›¤› bakanl›kçaonayland›ktan sonra bir ithal belgesi verilir.Türkiye’de haflhafl (Papaver somniferum) ekimi, 3491 say›l› Toprak MahsulleriOfisi Kanunu’nun 18. maddesi uyar›nca izne tabidir.Uyuflturucu maddelerin ithali, ihrac›, depolanmas› ve da¤›l›m› görevi ToprakMahsulleri Ofisi Genel Müdürlü¤ü’ne verilmifltir. Toprak Mahsulleri Ofisi ülkeninbu tür maddelere olan gereksinimini saptar ve hangi maddeleri nereden ve nemiktarda getirece¤ini Sa¤l›k Bakanl›¤›’na bildirir.Kokain: Erythroxylon cocabitkisinin yapraklar›ndanç›kar›lan, vücutta siniriletimini sa¤layan baz›maddelerin tafl›nmas›n›önleyerek sinirsel iletimiengelleyen, bölgeseluyuflturucu olarakkullan›lan, uyar›c› olarakkullan›ld›¤›nda ba¤›ml›l›kyapan bir alkaloit.155Hint Keneviri (Cannabissativa): Cannabaceaefamilyas›ndan, yapraklar›almafll›, parmaks› bölmeli,erkek ve difli çiçekleri ayr›,gövde lifleri dokumac›l›kta,taze sürgünleri, tohumlar›,erkek ve difli çiçekleri esraryap›m›nda kullan›lan, biry›ll›k otsu bitki, esrar otu.Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) kuruluflu, amac›, görev ve yetkileri SIRA ile S‹ZDE ilgili bir araflt›rmayap›n›z.2SIRA S‹ZDEHaflhafl kapsülü al›mlar› 01Temmuz- 30 Eylül tarihleri aras›nda DÜfiÜNEL‹M yap›l›r. GenelDÜfiÜNEL‹Mmüdürlük sat›n ald›¤› haflhafl kapsüllerinden t›bbî amaçla kullan›lan her türlü uyuflturucumaddeyi imal edebilir. Genel müdürlükçe imal edilen uyuflturucu SORU maddelerinyurt içi ve d›fl›ndaki sat›fl› Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n iznine tabidir.SORUUyuflturucu maddelerin d›fl ülkelerden ithali için izin belgesi olmad›kça, gümrüklerdenbu gibi maddelerin ithaline müsaade edilmez. Belgede yaz›lan miktarD‹KKATD‹KKATbir defa ithal edilir. ‹thali için izin al›nan uyuflturucu maddelerin, izin belgesininal›nd›¤› tarihten itibaren alt› ay içerisinde ithal edilmesi gerekmektedir. SIRA S‹ZDEAlt› ay içerisindeithal edilmeyen uyuflturucu maddelere ait belgeler geçerlili¤ini yitirir. Sa¤-SIRA S‹ZDEl›k Bakanl›¤› verdi¤i ithal uyuflturucu izin belgesinin bir örne¤ini bu uyuflturucuAMAÇLARIMIZmaddeyi ihraç edecek ülkenin bu ifllerle sorumlu olan ilgili kurumuna gönderir. AMAÇLARIMIZToprak Mahsulleri Ofisi taraf›ndan kurulacak fabrikalarda yap›lacak uyuflturucumaddelerin ve müstahzarlar›n ihrac› için, ihraç edilecek ülkenin K ‹ T Ayetkili P kurumlar›ndanal›nm›fl ithal belgesi, Sa¤l›k Bakanl›¤›’na verilir. Bakanl›k, verilen bu bel-K ‹ T A Pgenin do¤rulu¤unu ve yurt d›fl›na yollanacak miktar› saptad›ktan sonra, bu uyuflturucumaddenin ya da müstahzar›n yurt d›fl›na yollanmas›na izin verir.TELEV‹ZYONTELEV‹ZYONUyuflturucu maddelerin ihrac›na izin verildi¤ini belirleyen belge olmad›kçagümrükten ç›kar›lamazlar. ‹hraç belgesinde belirlenen miktar bir sefer için geçerlidir.‹zin belgesi belgenin verildi¤i tarihten itibaren üç ay içerisinde geçerlidir. Ayr›caihraç edilecek madde için verilen izin belgesinin bir sureti ‹NTERNET bu maddeyi ithal‹NTERNETedecek ülkenin ilgili kurumuna gönderilir.Gümrükten izinsiz olarak sokulmaya çal›fl›lan veya ülke dâhilinde izinsiz olaraksat›ld›¤› görülen ve hangi flekilde olursa olsun yasal olmayanlar›n yan›nda bulunanuyuflturucu maddeler sa¤l›k müdürleri, hükûmet tabipleri, sahil koruma ekipleri vegüvenlik ekipleri taraf›ndan yakalan›rsa bu tür mallara el konur. Bir tutanakla du-

156 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojirum Sa¤l›k Bakanl›¤›’na bildirilir. Gerek yakalanan kifli, gerekse izinsiz üretim veihraç edilmek istenen uyuflturucu maddeler yasal ifllemin sonuçland›r›lmas› içinSa¤l›k Bakanl›¤›’na gönderilir. Bu yasal soruflturma sonucunda sahipleri bulunmayanuyuflturucu maddeler gerekti¤i flekilde ve belki bir heyet önünde imha edilir.Devletin yapt›¤› sözleflmeler d›fl›nda ham afyonun ithali yasakt›r. Uyuflturucumadde, ihraç edilecek ülkenin ilgili kurumundan ithal belgesi olmad›kça ham afyonihraç da edilemez. Yap›lan ihracat en çok bir hafta içinde, hangi ülkeye ve kiminad›na gönderildi¤i, ithal belgesi ve numaras› ile beraber Sa¤l›k Bakanl›¤›’na bildirilir.Haflhafl ekimi yaln›z kapsül ve tohum elde etmek için Orta Anadolu’nun 7 ilinins›n›rlar› içinde; Afyon, Burdur, Denizli, Isparta, Konya, Kütahya ve Uflak illerindeyap›lmaktad›r.Uyuflturucu maddelerin ülkede perakende olarak, reçete karfl›l›¤› sat›fl› yaln›zeczanelerde yap›l›r. ‹laç fabrikalar› yaln›z eczanelere, resmî müesseselere ve laboratuvarlaratoptan sat›fl yaparlar. Ecza depolar› veya müstahzar yapan laboratuvarlardirekt olarak Toprak Mahsulleri Ofisi’nden alacaklar› uyuflturucu maddeler içinher seferinde Sa¤l›k Bakanl›¤›’ndan izin al›rlar. Toprak Mahsulleri Ofisi izin belgeleriüzerine, sat›fl›n tarihini ve sat›lan maddenin cinsini, miktar›n› yazarak Sa¤l›kBakanl›¤›’na gönderir.Ecza depolar›, yapt›klar› her sat›fl için eczane sahibi veya mesul müdüründenveya resmî kurum ad›na yetkili olan kifli veya ilaç laboratuvar› mesul müdüründensat›fl›n yap›ld›¤›na dair bir belge al›r. Bu belgelerin befl y›l süreyle saklanma zorunlulu¤uvard›r.Ecza deposu sahipleri, uyuflturucu maddelerin depoya giriflini ve sat›fl›n› gösterendefterleri tutmak ve bu defterlere düzenli olarak al›p satt›klar› uyuflturucu maddelerinmiktar›n› SIRA S‹ZDE ve sat›fl tarihlerini kaydetmek zorundad›rlar.SIRA S‹ZDEYine eczanelerde eczac›lar, uyuflturucu maddelerin kayd› için özel bir deftertutmak zorundad›rlar. Bu deftere uyuflturucu maddelerin nereden sat›n al›nd›¤›, neDÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹Mzaman, kime, ne miktar sat›ld›¤› mutlaka kaydedilmelidir.Uyuflturucu maddeleri, bu yasada belirtilen kiflilerden baflkalar›na satan ecza ticarethaneleriSORU sahip ve mesul müdürleri ile doktor reçetesi olmadan satan eczaneSORUsahip ve mesul müdürleri 765 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun 403. ve 406. maddelerinegöre cezaland›r›l›rlar (765 say›l› ve 01.03.1926 tarihli Türk Ceza Kanunu,D‹KKATD‹KKAT13/11/2005 tarih ve 25642 say›l› Resmî Gazetede yay›mlanan 04/11/2004 tarih ve5252 say›l› kanunun 12. maddesi ile 01 Haziran 2005 tarihi itibariyle tüm ek de¤ifliklikleriylebirlikte yürürlükten kald›r›ld›¤› için, yukar›da sözü edilen maddelerinSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEkarfl›l›klar›n›, Resmî Gazete’nin 12/10/2004 tarih ve 25611 say›s›nda yay›mlanan veAMAÇLARIMIZ kabul tarihi 26/09/2004 olan 5237 say›l› ve hâlen yürürlükte olan Türk Ceza Kanunu’nunilgili AMAÇLARIMIZmaddelerine bakarak bulmak mümkündür).K ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNETSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹M3Yürürlükteki K 5237 ‹ T Asay›l› P Türk Ceza Kanunu metni için TCK, CMK, CGT‹K ve ‹lgili Mevzuat(Derleyenler: Av. Yusuf Y›ld›r›m, Av. Bar›fl Günayd›n, Eskiflehir: Eskiflehir Barosu Yay›nlar›2005) kitab›ndan yararlanabilirsiniz.TELEV‹ZYON‹zin belgesi almay› ihmal eden veya tutmaya mecbur olduklar› defterleri tutmayanecza deposu sahip ve mesul müdürleri Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan geçici ya dasürekli olarak uyuflturucu madde sat›fl›ndan men edilirler.‹NTERNET765 say›l› Türk SIRA Ceza S‹ZDE Kanunu’nun (TCK) 395, 403 ve 406’c› maddelerini hâlen yürürlükteolan 5237 say›l› Türk Ceza Kanunu metni içinde araflt›r›p inceleyiniz.DÜfiÜNEL‹MSORUSORU

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2157Kontrole Tabi Uyuflturucu Madde, Müstahzarlar vePsikotrop ‹laç ReçeteleriDünya Sa¤l›k Örgütü taraf›ndan belirlenen ve her y›l yenilenen uyuflturucu madde,müstahzarlar ve psikotrop ilaçlara ait listeler bulunmaktad›r.Bunlardan uyuflturucu madde ve müstahzarlar kendinden kopyal›, seri numaral›,üç nüsha olan k›rm›z› renkli reçeteye, psikotrop ilaçlar da yine kendindenkopyal›, üç nüshal› ve seri numaral› yeflil reçetelere yaz›lmaktad›r. Bu reçetelerSa¤l›k Bakanl›¤› ve sa¤l›k müdürlükleri’nden temin edilebilir.Reçeteler yetkili kurum ve kifliye verildikten sonra, seri numaralar› bakanl›¤a bildirilir.Her ay sonunda eczaneye gelen uyuflturucu madde, müstahzar ve psikotrop ilaçreçetelerinin bir nüshas›, izleyen ay›n yirmisi’ne kadar Sa¤l›k Bakanl›¤›’na gönderilir.Hem uyuflturucu madde ve müstahzar hem de psikotrop ilaç reçetelerinde “doktortaraf›ndan doldurulacak” bir bölüm vard›r ve bu bölümde flu bilgiler bulunmal›d›r:• Hastan›n ad›, soyad› ve adresi,• Sigorta veya emekli sicil numaras›,• Kurum; hastan›n çal›flt›¤› kurum veya ifl yeri,• Tarih ve protokol numaras› (sa¤l›k kurulufllar›nda hastalar›n kay›t edildi¤idefterin tarih ve protokol numaras›). Sa¤l›k ocaklar›nda protokol numaras›verilmedi¤inden buralardan verilen reçetelerde protokol numaras› aranmaz.Serbest hekimlerin hasta kay›t defteri tarih ve numaras› yaz›l›r. Hastay› evindemuayene eden hekim protokol numaras›n› hat›rlayamad›¤› takdirde buhaneye “Hasta evinde muayene olmufltur” kayd›n›n konulmas› gerekir.• Doktor ad› ve soyad›,• Diploma numaras›,• Kurumu; doktor kurum veya muayenehane kaflesi.Uyuflturucu ilaç reçetelerinde sadece uyuflturucu madde ve müstahzarlar, psikotropilaç reçetelerinde ise sadece psikotrop ilaçlar yaz›lmal› ve afla¤›daki di¤erhususlara dikkat edilmelidir:• ‹laçlar okunakl› yaz›lmal› ve miktarlar› yaz› ve rakamla belirtilmeli,• Reçeteye yaz›lan ilaçlar›n azamî miktar› bir haftal›k maksimal dozun yar›s›kadar olmal›,• Reçete tekrar› yap›lmamal›,• Reçetenin doktor taraf›ndan yaz›l›p imzaland›ktan sonra geçerli olaca¤›gözönüne al›narak reçetedeki ilaçlar›n miktar›, reçetenin numaras› ve hasta ad›hasta kay›t defterine, dosyas›na, kart›na ya da kiflisel sa¤l›k fifline ifllenmelidir,• Reçetenin üçüncü nüshas› yazan hekim taraf›ndan muhafaza edilmeli, bitenreçete ciltleri befl y›l süreyle saklanmal›d›r.Yine uyuflturucu madde, müstahzar ve psikotrop ilaç reçetelerinde “eczac› taraf›ndaneczanede doldurulacak” bir baflka bölüm de yer almakta ve burada flu bilgilerbulunmaktad›r:• ‹lac›n verilifl tarihi (eczaneden ilac›n verilifl tarihini ifade eder),• Verilen ilaç miktar› (doktor taraf›ndan yaz›lan ilaçlar›n verilen miktar›d›r),• Eczanenin, eczac›n›n kaflesi, ad› ve adresi,• Reçeteyi haz›rlayan eczac›n›n imzas›.Eczanede reçetenin içeri¤i haz›rlan›p ilaçlar›n sahibine tesliminden sonra flunlaradikkat edilir:• Reçetenin iki nüshas› eczanede kalmal›,• Uyuflturucu kay›t defterine kay›t edilen reçetelerin ilk nüshalar› her ay sonuil sa¤l›k müdürlü¤ü’ne gönderilmeli,

SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE158 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiDÜfiÜNEL‹MSORUDÜfiÜNEL‹M• Hasta sigortal›, memur, emekli vs. ise ikinci nüsha, kurumuna fatura edilmeli,• Uyuflturucu madde, müstahzar ve psikotrop ilaçlarla ilgili kay›tlar›n befl y›lSORUsüre ile saklanmas›na özen gösterilmelidir.D‹KKATSIRA S‹ZDETüm reçeteler D‹KKAT ama özellikle uyuflturucu madde, müstahzar ve psikotrop ilaç reçeteleri yaz›l›mlar›ve haz›rlanmalar› bak›m›ndan hekim ve eczac›n›n son derece titiz ve dikkatli çal›flmalar›n›gerektiren belgelerdir!SIRA S‹ZDEECZA DEPOLARI HAKKINDA KANUNKanun No: 984AMAÇLARIMIZ Kabul Tarihi: AMAÇLARIMIZ 12.03.1927Ecza depolar›n›n kuruluflu, ifllevleri ile ilgili bilgileri içeren ve yirmi sekiz maddedenoluflanK ‹ T A PKbir‹ Tkanundur.A PBu kanunun ilk maddesi ecza deposu açmak için Sa¤l›k Bakanl›¤›’ndan izin almakgereklili¤ine iflaret etmektedir. 6197 say›l› kanun uyar›nca eczane açma yetkisiolan herkes ecza deposu açabilir. Bu yasaya göre eczac› olmayan kifliler de birTELEV‹ZYONTELEV‹ZYONeczac›y› mesul müdür göstermek suretiyle ecza deposu açabilir.Herhangi bir yerde ecza deposu açmak isteyenler, depo açmak istediklerini belirtenbir dilekçe ile o yerin en büyük mülkiye memuruna baflvurur. DilekçeyeMülkiye memuru: ‹l veilçelerde devleti temsil eden‹NTERNETek olarak: ‹NTERNETyüksek makaml› görevli.• Ecza deposunu açacak ya da mesul müdürlük yapacak eczac›n›n ismi, kimli¤i,diplomas›n›n asl› veya noter tasdikli örne¤i ve ecza deposunun aç›laca-¤› yerin aç›k adresi,• Ortaklar taraf›ndan aç›lacaksa, ortakl›¤›n ana sözleflmesinin noterce tasdikedilmifl sureti bulunmal›d›r.Ecza deposu açmak isteyen kiflilerden istenen belgeler flunlard›r:• Ön ve arkas› doldurulmufl iki adet matbu form,• Mesul müdüre ait noterlikçe tasdikli diploma sureti veya ç›k›fl belgesinin asl›,• Mesul müdüre ait resmî mühürle tasdikli ve yeni tarihli sa¤l›k raporu (bu raporbir resimle birlikte sa¤l›k oca¤›na müracaat edilerek al›n›r, raporda eczac›l›kyapmas›nda sa¤l›k yönünden bir engel bulunmamaktad›r ibaresi olmal›ve tasdik eden doktorun ad› ve soyad› belirtilmelidir),• Mesul müdürün resmî mühürle tasdikli ve yeni tarihli göz raporu (göz raporuhastaneden al›nmal›, özel hekimden al›nd›¤› takdirde hekimin ba¤l› oldu-¤u sa¤l›k oca¤› tabibli¤i’ne tasdik ettirilmelidir),• Mesul müdüre ait befl adet vesikal›k foto¤raf,• Ecza deposu ad›na yat›r›lm›fl ruhsat harc› makbuzunun asl›,• Mesul müdürün sab›kas› olmad›¤›na dair resmî mühürle tasdikli ve yeni tarihlisavc›l›k belgesi,• Ecza deposunun aç›k adresini, konumunu ve ebatlar›n› aç›k olarak gösteren,bir mimar veya inflaat mühendisi taraf›ndan tasdikli iki adet kroki asl›,• ‹ki adet z›mbal› tel dosya.Ecza deposunu eczac› olmayan bir kifli açacaksa;• Sorumlu müdür eczac› olmal›,• Ortakl›k söz konusu ise ortaklardan birinin eczac› olmas› gereklidir. Ortak,eczac› mesul müdür olabilir ya da bir mesul müdür tutulabilir. Bu mesulmüdür de eczac› olmal›d›r.Ecza deposunun flirket olarak aç›lmas› durumunda;• Anonim flirket ise, mesul müdürün depoya ortak oldu¤unu gösterir noteronayl› depo ana sözleflmesi ve yukar›daki belgeler gereklidir,

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2• Anonim flirket de¤ilse, mesul müdürün depoya ortak oldu¤unu bildiren ticaretsicil gazetesi ilân› (onayl› sureti) ve yukar›daki belgeler gereklidir.Bu belgeler önce bölgedeki sa¤l›k müdürlü¤ü’nce incelenir ve Sa¤l›k Bakanl›-¤›’na gönderilir. En çok on befl gün/ bir ay içinde verilen belgelerin yeterli ve do¤ruolmas› hâlinde depo aç›lmas›na izin verilir.Ecza depolar›n›n eczanelerden fark›: Ecza depolar›n›n kurulufl ve iflleyiflbak›m›ndan eczanelerden farkl›l›klar› vard›r. Bunlar flu flekilde özetlenebilir:• Ecza depolar› eczac› olmayan kifliler taraf›ndan da aç›labilir,• Ortakl›k fleklinde aç›labilir,• fiubeleri vard›r, bir merkez ve bunun flubeleri ayn› yerde ya da baflka illerdeolabilir,• Kanun gere¤i her flubenin ayr› bir mesul müdürü olmal›d›r,• ‹ki aya kadar mesul müdür bulunamazsa tecrübeli bir kalfan›n sorumlulu-¤unda iflletilebilir,• Ecza depolar›nda reçete haz›rlanamaz.Ecza depolar›nda bir haftay› aflan mesul müdür ayr›l›fllar›nda o yerdeki sa¤l›kmüdürlü¤ü’ne haber verilir. O depoda çal›flan baflka bir eczac› sorumlulu¤u yüklenebilir.Bir hafta ile iki ay aras›nda ayr›lma söz konusu ise ve depoda baflka eczac›yoksa, befl y›l süreyle bir depoda ya da eczanede çal›flt›¤›n› ispat edebilen deneyimlibir görevli sorumlulu¤u yüklenebilir.‹ki ay› aflan mesul müdür ayr›l›fllar›nda mutlaka mesul müdür tayin edilmelidir.Bir ecza deposunun mesul müdürü olan eczac›, eczane açamaz.Ecza depolar› yaln›z eczanelere ilaç sat›fl› yapabilir. Halk, ecza deposundan reçeteyleilaç sat›n alamaz. Kozmetik materyal varsa halka ancak bunlar›n sat›fl› yap›labilir.Ecza depolar›ndan eczanelere toptan veya perakende ilaç sat›fl› yap›labilir.‹laç üretilen imalâthanelere ilaç ya da yard›mc› madde sat›labilir. Ecza depolar›,zehirli maddelerin al›m ve sat›m›n› kaydetmek üzere tasdikli bir defter tutmakzorundad›rlar.Ecza depolar› y›lda iki kez teftifl edilirler. Teftifller Sa¤l›k Bakanl›¤›SIRA S‹ZDEmüfettiflleritaraf›ndan ya da deponun bulundu¤u ildeki sa¤l›k müdürlükleri taraf›ndan yap›l›r.Teftifl s›ras›nda saf olmad›¤›ndan flüphe edilen materyal için üç DÜfiÜNEL‹M numune al›n›r veanaliz sonucu gelene kadar materyalin sat›fl› engellenir.Bu kanuna uyulmad›¤› takdirde mahkemece para cezas›na çarpt›r›l›rlar. Tekrarlanmas›hâlinde depo üç ay› geçmemek üzere geçici olarakSORUkapat›l›r.159SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUEcza depolar›, ilgili kanun gere¤i halka reçeteyle ilaç satamaz!D‹KKATD‹KKATBir ecza deposunda olmas› gerekli bölümler flunlard›r:SIRA S‹ZDE• En az 25 metre kare yüzey alan› olan bir sat›fl bölümü,• Zehirli maddelerin saklanaca¤› özel odalar veya dolaplar bölümü,• Uyuflturucu maddelerin sakland›¤› kilitli bir yer veya dolap AMAÇLARIMIZ bölümü,• Bitkisel materyalin ve nemden bozulmas› muhtemel olan ilaç veya ilaç maddelerininSIRA S‹ZDEsaklanmas› için ayd›nl›k ve nem oran› belli bir bir depo bölümü,• Yüksek ya da düflük s›cakl›kta bozulan ilaçlar›n saklanmas› K için ‹ T Aözel P bir bölüm,K ‹ T A P• Kaba eflyan›n saklanmas› için bir oda,• Tüm ecza depolar›nda serumlar›, afl›lar› ve bunlara benzer yaflamsal önemiolan materyalin saklanmas› için büyük bir buzdolab› veya TELEV‹ZYON s›cakl›¤› +12 0 C’yigeçmemesi istenen bir so¤uk oda bulunmal›d›r.TELEV‹ZYONBu bölümleri olmayan ecza depolar›na ruhsat verilmez.‹NTERNET‹NTERNET

160 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiEcza depolar›n›n tercihen ana yollar üzerinde olmamas›, ikinci derece yollarüzerinde olmas› istenir.Bir ecza deposunda bulunmas› gereken ilaç miktar› bulundu¤u yere göre de¤iflir.Ancak en az befl eczanenin ihtiyac›n› karfl›layacak kadar ilaç veya benzeri materyalbulunmal›d›r. Yine flubeler de merkezin özelliklerini aynen tafl›mal›d›r. Genellikleecza deposu aç›l›rken sermayesinin befl eczaneye ilaç sa¤layacak kadar birmebla¤ (para miktar›) olmas› istenir.Ecza depolar›n›n kimlere veya nerelere sat›fl yapabilece¤ini flu flekilde s›ralayabiliriz:• Kamu kurum veya kurulufllar›na ait eczanelere,• Di¤er ecza depolar›na,• Özel ve kamu hastanelerine,• Özel kanunlar›nda toptan ilaç alabilece¤i belirtilen kamu kurum veya kurulufllar›na,• Sa¤l›k ocaklar›na,• Ecza dolaplar›na,• ‹laç üreticilerine.Ortakl›k ya da ecza deposunun nakli s›ras›nda Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndanistenilen belgeler flunlard›r:• Her iki yüzü de doldurulmufl bas›l› bir form,• Mesul müdüre ait diploman›n noterce tasdikli sureti ya da mezuniyet belgesininasl›,• Mesul müdüre ait yeni tarihli sa¤l›k raporu,• Mesul müdüre ait yeni tarihli göz raporu,• Ecza deposu sahibi ad›na yat›r›lm›fl ruhsat harc›n›n makbuzunun asl›,• Mesul müdürün dört adet foto¤raf›,• Mesul müdürün sab›kas› olmad›¤›n› gösterir savc›l›k belgesi,• Deponun adresini, konumunu, boyutlar›n› aç›k olarak gösteren bir kroki vebu kroki üzerinde depo olacak yerin yasal ve yönetmelik hükümlerine uygunoldu¤unun sa¤l›k müdürlü¤ü’nce tasdiki.Bu belgeler, sahibi ve mesul müdürü eczac› olan ve depo açmak isteyenlerden istenenbelgelerdir. Sahibi eczac› de¤ilse ek olarak, sahibinin dört adet foto¤raf› istenir.Ecza deposunun isminin de¤ifltirilmek istenmesi durumunda gerekliolan belgeler flunlard›r:• Ecza deposu sahibinin dilekçesi,• Bu isim de¤iflikli¤inin yay›mland›¤› ticaret sicil gazetesinin ilân›,• Deponun mesul müdürüne ait mesul müdürlük belgesi,• Deponun ruhsatnamesi.Bu belgeler dilekçe ile birlikte Sa¤l›k Bakanl›¤›’na verilir. De¤iflikli¤i bakanl›kyapar.Ecza deposunun nakli isteniyorsa iki flekil söz konusudur:1. Ayn› il ya da ilçe içinde nakil söz konusu ise istenen belgeler:• Depo sahibinin dilekçesi,• Ecza deposunun nakil edildi¤ini gösteren ticaret sicil gazetesi,• Ruhsatname,• Mesul müdürlük belgesi,• Nakledilen yere ait deponun adresi, konumu ve boyutlar›n› bildiren kroki.2. Baflka bir il ya da ilçeye nakil söz konusu ise istenen belgeler:• Ecza deposu nakli ile ilgili istenen belgeler.• Nakledilen yerin nüfusuna göre al›nacak depo ruhsat harç makbuzunun asl›.

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2Ecza deposu sat›fllar›: Kifliler ya kendi deposunu satabilir ya da depo sat›nalabilir. Her iki durumda da istenen belgeler flunlard›r:• Yeni depo açacaklardan istenen belgeler,• Noterce yap›lan sat›fl senedi,• Ecza deposunun eski ruhsat›,• Mesul müdüre ait mesul müdürlük belgesi,• Eski/yeni sahibinin ya da mesul müdürünün dilekçesi ve ticaret sicil gazetesindekiilân›.Bakanl›k bu belgelerin dosya içinde gönderilmesini ve onayl› olmas› gerekenbelgelerde onaylayan kiflinin ad›n›n, soyad›n›n ve ünvan›n›n belirtilmesini ister.Zehirli maddelerin muhafazas› ile ilgili 28.12.1927 tarih ve 6000 say›l› karar:Buna göre zehirli maddeler ayr› yerlerde, özel kaplarda ve a¤z› s›k› kapal› olaraksaklanacakt›r. Üzerine kal›n yaz› ile “ZEH‹R” ibaresi ve alt›nda muhtevi oldu-¤u zeyilde gösterilmifl olan isim yaz›l›r. Küçük harfle halk aras›nda kullan›lan ismide yaz›l›r.A cetvelinde yer alan zehirler “beyaz üzerine k›rm›z›”, B ve C cetvelindekilerise “beyaz üzerine siyah” yaz›l›rlar. A cetvelindekiler bütün di¤er zehirli maddelerdenayr› bulundurulurlar.Zehirler özel odalarda saklan›r. Bu odan›n kap›s› daima kilitli bulunur ve buodada sadece zehirleri tartmak için kullan›lan özel bir terazi bulundurulur.161Muhtevi: ‹htiva eden, içinealan, kapsayan, içindebulunduran.Zeyil: Ek, bir yaz›ya ek olarakkat›lan parça.Türk Kodeksi B ve C cetvellerini araflt›r›p içeri¤ini inceleyiniz. SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE4Beyaz fosfor su içinde, sud ve potas kostikler rutubet ve ateflten etkilenmeyecekflekilde saklanmal›d›r.DÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹MBeyaz fosfor: Yo¤unlu¤u 1,82g/mL, e.n. 44 0 C, k.n. 280 0 C,SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEHer zehir özel bir kafl›kla al›n›p tart›lmal› üzerine zehir yaz›lmal›d›r.buhar faz›nda P 4 ve P 2molekül formlar›nda olan,Zehirli maddelerin al›c›ya verilmesinde baz› kurallar çerçevesinde SORUhareket edilir: suda çözünmemesi SORU nedeniyle• Bu maddeler al›c›ya ya ticarethane sahibi taraf›ndan ya DÜfiÜNEL‹M da bu ifl için kendisitaraf›ndan görevlendirilmifl bir flah›s taraf›ndan verilir.çubuk fleklinde ve solunmas››fl›ktan korumakDÜfiÜNEL‹Miçin sudamuhafaza edilen, mumsuD‹KKATD‹KKAT• A,B,C cetvellerindeki maddeler defterlere kaydedilir. Bu defterler on sene hâlinde insan sa¤l›¤›na ciddiSORUzararlar› olan bir SORU maddedir.saklan›r. Uyuflturucular için ayr›ca uyuflturucu kay›t defteri tutulur. Toptan zehirlimaddeler satan tüccarlar taraf›ndan perakendecilere, SIRA resmî S‹ZDE müesseselere, formülü NaOH, SIRA e.n. 318 S‹ZDE 0 CSud kostik: Sodyum hidroksit;büyük sanayicilere verilen çok miktarda zehir ayr› bir deftere D‹KKATolan, suda çok çözünen,kaydedilir.D‹KKATsabun, k⤛t üretimlerinde ve• Bu maddeleri sanayi ve ilmî nedenlerle ald›klar›na emin olmad›klar› kimselereveremezler. Bu gibi durumlarda talep eden kiflinin ismi, kimli¤i ve iste-AMAÇLARIMIZSIRA S‹ZDEhaz›rlanmas›nda SIRA kullan›lan, S‹ZDEbaz› farmasötikAMAÇLARIMIZ formülasyonlar›ndi¤i zehir miktar›n› gösterir, resmî makamdan (sa¤l›k heyeti, belediye, polis cilde karfl› oldukça tahrifledici, nem çekici, beyaz renkliv.b.) al›nm›fl bir belge zorunludur. Bu belge iki hafta süresince K ‹ T A Pgeçerlidir vetoz, çubuk, tanecik K ‹ gibi T A Pancak bir defa zehir al›nabilir.AMAÇLARIMIZ flekillerde olan kuvvetli bir AMAÇLARIMIZbazik madde.• Ne olursa olsun on dört yafl›ndan küçüklere zehirli madde verilemez.Potas kostik: Potasyum• Zehirli maddeler özel kaplarda, s›k› kapal› bir flekilde TELEV‹ZYON verilir. Özel kutulara hidroksit; formülü KOH, e.n.K ‹ T A PTELEV‹ZYON360-380konur ve üzerine “ZEH‹R” ibaresi eklenir.0 C olan K ve ‹ suda T A Pçözünen, veterinerlikte ve baz›• Bir ticarethane hangi maddelerin sat›fl› için müsaade alm›flsa sadece onlar› farmasötik preparatlar›nhaz›rlanmas›nda kullan›lan,bulundurabilir ve satabilir.TELEV‹ZYONcildi tahrifl eden, nem çekici,• Bu maddelerin yiyecek, içecek ve benzeri madde kaplar›na ‹NTERNETTELEV‹ZYONkonmas› yasakt›r.‹NTERNETbeyaz kristal yap›l› toz, çubukve tanecik hâlinde bazikmadde.Türk Kodeksi’ndeki A, B ve C cetvellerini incelemek isterseniz http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/20070.htmladresinden‹NTERNETyararlanabilirsiniz.‹NTERNET

162 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontoloji‹laçlar ve Ecza Deposunda Bulundurulan Ürünler ile ‹lgili‹yi Da¤›t›m ve Muhafaza Uygulamalar› K›lavuzuK›lavuz, 20 Ekim 1999 tarih ve 23852 say›l› Resmî Gazete’de yay›mlanan “Ecza Depolar›ve Ecza Depolar›nda Bulundurulan Ürünler Hakk›nda Yönetmeli¤in” 26.maddesi gere¤ince yürürlü¤e konulmufltur. T.C. Sa¤l›k Bakanl›¤› ‹laç ve Eczac›l›kGenel Müdürlü¤ü Genelgesi Say›: 48196 Tarih: 22 Ekim 1999.Kalite güvencesi: Ecza deposunda bulundurulan ürünlerin kalitesinin raf ömrüboyunca korunmas›n› garanti edecek kalite güvencesi sistemi bulunmas› flartt›r.Ecza deposunda iflletilen kalite güvencesi sistemi, da¤›t›lan ürünlerin;• Mevzuata uygun flekilde ruhsatl› veya izinli oldu¤unu,• Saklama flartlar›n›n sürekli olarak, nakliye safhas› dâhil, kontrol edildi¤ini,• Di¤er ürünler ile bulaflmaya veya çapraz bulaflmaya maruz kalmayaca¤›n›,• Stok ürünlerin dönüflünün yeterli düzeyde oldu¤unu,• Sa¤lam ve emin alanlarda saklanmas›n›,• Do¤ru ürünlerin do¤ru adreslere teslim edilebilir bir zaman dilimi içinde da-¤›t›m›n›,• Etkili bir geri çekme plân› bulunmas›n› ve hatal› ürünlerin kolayca tespitiiçin izlemeyi sa¤layan bir sistem bulunmas›n› garanti eder.SIRA S‹ZDEÇapraz bulaflman›n SIRA S‹ZDE ne oldu¤unu araflt›r›n›z.5Prosedürler: Kabul ve kontrol, depolama, zararl›lar›n kontrolü, temizlik veDÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹Monar›m, saklama flartlar›n›n kaydedilmesi, stoklar›n ve sevkiyata (gönderilmeye)haz›r ürünlerin güvenli¤i, kay›tlar, siparifl kay›tlar›, iade ürünler, geri çekme plân›,SORUiade ürünler SORU için uygulanacak ifllemler gibi ürünün kalitesini veya da¤›t›m aktivitelerinietkileyecek bütün ifllemler ve usuller yaz›l› prosedürler hâlinde belirlenmelidir.Bu prosedürlere dair belgeler, kalite sisteminden sorumlu kifli taraf›ndan tarihlive imzal› olarak onaylanmal›d›r.D‹KKATD‹KKATPersonel: Ecza deposunun yönetim flemas›, kilit personeli de gösterecek flekildebulundurulur.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEKalite sistemlerinin yerlefltirilmesi ve devam ettirilmesinden sorumluve yetkili bir kalite güvencesi sorumlusu görevlendirilir. Bu kiflinin uygune¤itim alm›fl olmas› gereklidir. Mesul müdür, bu görevi bizzat yürütebilir veya mesulmüdüre AMAÇLARIMIZdo¤rudan ba¤l› bir sorumlu görevlendirilebilir.AMAÇLARIMIZEcza depolar›nda çal›flacak yard›mc› personel, kendilerine verilen görevle ba¤daflanbir e¤itim K ‹ T Aalm›fl P olmal›d›r. Ayr›ca görevi süresince ilaç, depolama, saklamaK ‹ T A Pve da¤›t›m konular›nda e¤itime tabi tutulmal› ve e¤itim uygun aral›klarla tekrarlanmal›d›r.Bu e¤itimler, ecza depolar› ile ilgili meslek kurulufllar›nca verilmeli, kay›tlar›tutulmal› TELEV‹ZYON ve teftifle aç›k olarak saklanmal›d›r.TELEV‹ZYONEcza depolar›nda çal›flan kilit personelin görev tan›mlar› yap›l›p, yaz›l› olarakbelirlenmelidir. ‹lgili kifliler, görev ve sorumluluklar›n› net olarak bilmelidir.Ecza depolar›nda bulunan ürünlerle ifllem yapan bütün personel periyodik‹NTERNETsa¤l›k kontrolüne ‹NTERNET tabi tutulmal› ve kontrol kay›tlar› teftifle aç›k olarak saklanmal›d›r.Bulafl›c› hastal›¤› veya aç›k yaralar› olan kifliler, bu yönetmelik kapsam›ndabelirtilen ürünlerle do¤rudan temas edecek ifllerde çal›flt›r›lamaz. Depo çal›-flanlar›, normal giysileri üstüne veya yerine, uygun koruyucu veya ifl elbisesi giyerler.Kabul: Siparifl, ancak usulüne uygun flekilde izinli bir ecza deposuna veya ürününruhsat sahibine veya yetkilendirdi¤i kurulufla verilir.

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2Kabul k›sm›, boflaltma s›ras›nda ürünleri kötü hava flartlar›ndan koruyacak flekildeolmal›d›r. Kabul alan›, depo alanlar›ndan ayr› olmal›d›r. Kabul s›ras›nda kaplar›nzarar görüp görmedi¤i ve al›nan mal›n siparifl ile ayn› olup olmad›¤› ve rafömrü kontrol edilir.Özel saklama tedbirleri gerektiren ürünler (örne¤in narkotikler/uyuflturucular,özel saklama flartlar›nda saklanacak ürünlerdir) kabul s›ras›nda derhal tan›mlanmal›;yaz›l› talimatlarda ve ilgili mevzuatta belirlenen flekilde depolanmal›d›r.Depolama: T›bbî farmasötik ürünler, t›bbî malzeme, kozmetikler ve benzerlerigibi çeflitli ürün türleri birbirinden ayr› yerlerde depolan›r. Her bir ürün, ›fl›ktan,nemden ve s›cakl›ktan kaynaklanabilecek zararlar› önlemek üzere, imalâtç›s› taraf›ndanbelirlenen flartlar alt›nda bulundurulur. S›cakl›k ve nem periyodik olarak izlenir,kaydedilir ve bu kay›tlar düzenli olarak gözden geçirilir.Özel s›cakl›kta saklama öngörülen durumlarda, depolama alanlar›, istenen flartlar›nd›fl›na ç›k›ld›¤›n› belirten s›cakl›k kaydediciler veya di¤er cihazlar ile donat›lmal›d›r.Bu nitelikteki alanlar›n her yerinde öngörülen flartlar›n sa¤land›¤›n› gösterecekyeterli cihazlar bulunmal›d›r.Depolama alanlar›, temiz ve çöpten, tozdan ve zararl›lardan ar›nd›r›lm›fl olmal›d›r.K›r›lmay›, dökülmeyi, mikroorganizmalar ile bulaflmay› ve çapraz bulaflmay›önleyecek yeterli ve etkili metodlar uygulanmal›d›r.Görevlilerin ve yetkililerin d›fl›ndaki kiflilerin depolama alanlar›na girifli önlenmelidir.Uyuflturucu, psikotrop ilaçlar, canl› mikroorganizma içeren ilaçlar ve toksik ilaçve maddelerin depoland›¤› yerler, ana depodan ve biribirlerinden ayr›lm›fl olmal›ve kilit alt›nda tutulmal›d›r. Bu bölümlerde mallar›n girifl ve ç›k›fl ifllemleri, mesulmüdürün veya kalite güvencesi sorumlusunun veya bunlar›n her ikisinin denetimindeyap›lmal› ve kay›tlar› tutulmal›d›r.Stok dönüflü, “ilk giren ilk ç›kar” ilkesini garanti edecek bir sistemle sa¤lanmal›ve sistemin do¤ru flekilde çal›flt›¤›n› görmek üzere düzenli ve s›k kontrolleryap›lmal›d›r.Raf ömrü sona ermifl ürünler, kullan›l›r stoktan derhal ayr›lmal›, bunlar kesinliklesat›lmamal› veya herhangi bir suretle da¤›t›mlar› yap›lmamal›d›r.Ambalajlar› bozulmufl, y›rt›lm›fl, herhangi bir flekilde zarar görmüfl ürünler ile bulaflmayamaruz kald›¤›ndan flüphe edilen ürünler, sat›lacak stoktan derhal ayr›lmal›d›r.Bu ürünler derhal imha edilemiyor ise, red bölümü olarak belirlenmifl ve di¤erbölümlerden fiziksel olarak tamamen ayr›lm›fl bir alanda saklanmal› ve bu türürünlerin yanl›fll›kla sat›lmas›n› veya di¤er ürünlere bulaflmas›n› önleyecek tedbirleral›nmal›d›r.Müflteriye gönderme (sevkiyat): Ecza depolar›ndan, ilgili mevzuat ile ilaç bulundurmayave satmaya yetkili k›l›nan yerler ve kifliler d›fl›ndakilere sevkiyat yap›-lamaz. Yap›lan sevkiyat ile birlikte gönderilen sevk irsaliyesinde veya bunun yerinegeçecek belgede, sevk tarihi, ürünün ad›, birim dozu ve farmasötik formu,miktar›, gönderenin ve al›c›n›n ad› ve adresi bulunur.Ecza deposu, acil hâllerde halka ilaç verme yetkisi bulunan yerlere ve kiflilereistenen ürünleri derhal sa¤lamak durumunda olmal›d›r.Sevk s›ras›nda afla¤›daki hususlara uyulmal›d›r:• Tan›nma iflaretleri ve yaz›lar yok olmamal›d›r.• Sevkiyat yap›lan ürün, di¤erlerine bulaflt›r›lmamal›, di¤er ürünler veya materyalile bulaflmayacak durumda olmal›d›r.• Dökülme, k›r›lma ve h›rs›zl›¤a karfl› yeterli tedbirler al›nmal›d›r.163‹rsaliye: Bir yere gönderileneflyan›n listesi, göndermebelgesi.

164 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontoloji• Sevkiyat› yap›lan ürünlerin güvenli¤i sa¤lanmal›, kabul edilemeyecekderecede s›ca¤a, so¤u¤a, ›fl›¤a, neme veya di¤er istenmeyen etkilere veyamikroorganizma veya zararl›lara veya zararlara maruz kalmalar› önlenmelidir.• Sevkiyat s›ras›nda ürünler imalâtç›s›nca öngörülen flartlarda bulunmal›d›r.• Sevk araçlar›nda nakliye süresine ve miktara ba¤l› olarak so¤uk kabinler,so¤utma dolaplar›, ›s› yal›t›ml› özel kaplar, amaca uygun baflka sistem ve cihazlarbulunmal›d›r. Bunlar›n, ürünleri istenen s›cakl›k aral›¤›nda muhafazaetmesi güvenceye al›nmal›d›r.• Sevk ambalâjlar›n›n üzerinde saklama flartlar› aç›k ve silinemeyecek flekildeyaz›lm›fl olmal›d›r. Ürün ihraç ediliyor ise, saklama flartlar› aç›k ve silinemeyecekflekilde ve gönderilen ülkede anlafl›lacak dilde yaz›lm›fl olmal›d›r.• So¤uk zincirin tam uygulanmas› için ürünün ambalâj›nda belirtilen hususlara,so¤ukta saklanacak ürünün fiilen tüketildi¤i noktaya ulafl›ncaya kadaruyulmal›d›r.• Kontrollü olarak so¤ukta saklanmas› gereken ilaçlar ve immünolojik ürünler(afl› vesaire) için kullan›lacak so¤uk zincir gereci içinde ürünün muhafazaedilebilece¤i azamî süre (gün/saat), gereç üzerine silinemeyecek flekildeyaz›lm›fl olmal›d›r.• Elektrik kesilmelerine karfl› alternatif enerjiler ile çal›flabilecek gereç veyasistemler yedek olarak bulunmal›d›r.Hasar görmemifl iade ürünler, haklar›nda bir karar verilinceye kadar, sat›labilirstoktan ayr› bir yerde saklanmal›d›r.Deponun sorumlulu¤u d›fl›na ç›km›fl ürünlerin sat›labilir stoklara geri dönmesiancak flu flartlarda olabilir:• Ürünler aç›lmam›fl, orijinal ambalajlar› içinde ve iyi durumda ise,• Ürünlerin uygun flartlarda sakland›¤› ve ifllem gördü¤ü biliniyorsa,• Raf ömrünün kalan süresi kabul edilebilirse.‹adelere ait kay›tlar tutulmal›d›r. Mesul müdürün veya yetkilendirilmifl kalitegüvencesi sorumlusunun, yaz›l› prosedürlere uygun olarak, iade ürünlerin sat›labilirstoklara dönebilece¤ini yaz›l› olarak bildirmesinden sonra, bu ürünler stoklara“ilk giren ilk ç›kar” ilkesini sa¤layacak flekilde dâhil edilir.Acil durum plân› ve geri çekme: Geri çekme ifllemleri için bir acil durumplân› yaz›l› olarak belirlenmelidir. Geri çekme ifllemlerinin idaresi ile koordinasyonundansorumlu tutulacak bir kifli belirlenmelidir. Her geri çekme ifllemi yap›ld›¤›s›rada kaydedilmeli, kay›tlar saklanmal› ve bu kay›tlar resmî makamlar›n denetiminehaz›r olmal›d›r. Bu kay›tlar, ürünün raf ömrünün bitmesinden bir y›l sonras›nakadar saklanmal›d›r.Geri çekme plân›n›n baflar›l› olabilmesi için, sevkiyat› yap›lan ürünler ve gönderildikleriyerler kay›tlardan derhal tan›mlanabilmeli ve buralar ile irtibat kurulabilmelidir.Geri çekme hâlinde, ecza deposu; elindeki verilere göre, müflterilerinive sadece ilgili hatal› ürünlerin gönderildi¤i müflterilerini haberdar edebilmelidir.Sahte ürünler: Da¤›t›m zincirinde laboratuvardaki sahte ürünler derhal di¤erürünlerden ayr›larak herhangi bir kar›fl›kl›¤› önleyecek flekilde saklan›r. Bunlar,SATIfi iÇiN DE⁄iLDiR! fleklinde belirgin olarak etiketlenir ve resmî makamlara veruhsat sahibine acilen bilgi verilir.Sat›fl d›fl› ürünler: Herhangi bir iade, red, geri çekilmifl veya sahte ürün elegeçti¤inde, ifllem s›ras›nda durum kay›tlara geçirilir ve bu kay›tlar resmî makamlar›nincelenmesine haz›r tutulur. Her vak’ada yaz›l› bir karar al›nmal›, bu karar ka-

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2165y›t hâlinde saklanmal›d›r. Depo mesul müdürü, kalite güvencesi sorumlusu ve gerekti¤indeürünün ruhsat sahibi bu kararda rol almal›d›r.Kay›tlar: Ecza deposunda yürütülen siparifl verme, mal kabul, depolama vestok, sevkiyat, sevki alan ve ortam kontrolü, personel gibi konulardaki her türlü ifllemleredair kay›tlar tutulmal›d›r.Kay›tlar, her bir ifllem s›ras›nda ve bütün aktivitelerin ve olaylar›n izlenebilece-¤i flekilde tutulur. Kay›tlar, okunakl›, aç›k ve gerekti¤inde kolay ulafl›labilir olmal›-d›r. Kay›tlar en az befl y›l süre ile saklanmal›d›r.Kay›tlar, her sat›n al›m› ve sat›m›, tarihini, ürünün ad›n›, farmasötik formunu,miktar›n›, sat›n alan›n ad›n› ve adresini ihtiva etmelidir. ‹malâtç› ile ecza deposu,ecza deposu ile di¤er ecza deposu ve ecza deposu ile di¤er sat›n al›c›lar aras›ndakiifllemler için tutulan kay›tlar, ürünün geldi¤i veya vard›¤› adreslerin izlenebilirli-¤i (örne¤in seri numaralar›n›n kullan›lmas› gibi) sa¤lanmal›d›r.Bilgisayar ile yap›lan kay›tlar, yedekleme sistemi ile güvenceye al›nmal›d›r.Da¤›t›m›n her kademesindeki takibin yap›labilmesi için gerekli tedbirler al›nmal›ve kay›tlar, yukar›da belirtilen acil durum plân› ile geri çekme ifllemlerine uygunolmal›d›r.Uyuflturucu ve psikotrop ilaç ve maddelerin kay›tlar›, ilgili mevzuatta belirtilenresmî kay›t formlar›na (veya defterlere) yap›lmal›d›r. Yap›lacak teftifllerin sonuçlar›n›nyaz›laca¤› bir teftifl defteri de il sa¤l›k müdürlü¤ü’nden temin edilmelidir. Bütünkay›tlar, resmî makamlar›n incelemesine haz›r olmal›d›r.

166 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiÖzetEczac›lar›n müflterek ihtiyaçlar›n› karfl›lamak,meslekî faaliyetlerini kolaylaflt›rmak, eczac›l›¤›ngenel menfaatlere uygun olarak geliflmesini sa¤lamak;eczac›lar›n birbirleri ile ve halk ile olaniliflkilerinde dürüstlü¤ü ve güveni hâkim k›lmaküzere, meslek disiplini ve ahlâk›n› korumak maksad›ylatüzel kiflili¤e sahip kamu kurumu niteli-¤inde Türk Eczac›lar› Birli¤i (TEB) kurulmufltur.Mesle¤ini serbest olarak icra eden veya özel kurulufllardaeczac›l›kla ilgili hizmetlerde çal›flacakolan eczac›lar, ifle bafllamadan önce bulunduklar›ilin eczac› odas›na kaydolmaya ve üyelik ödevleriniyerine getirmeye mecburdurlar. Ancak, eczac›odalar›na kay›tl› eczac›lar›n kanunlarla kurulmufldi¤er meslek odalar›na kaydolmak zorunlulu¤ubulunmamaktad›r.Kamu kurum ve kurulufllar› ile kamu iktisadî teflebbüslerindeaslî ve sürekli kadrolarda çal›flaneczac›lar ile herhangi bir sebeple meslek ve sanat›ylau¤raflmayan eczac›lar istedikleri takdirdeeczac› odalar›na kaydolabilirler.Türk Eczac›lar› Birli¤i, eczac› odalar›, merkez heyeti,yüksek haysiyet divan› büyük kongre gibiögelerden oluflur.Türk Eczac›lar› Birli¤i ve eczac› odalar›, kuruluflamaçlar› ve kanunda belirtilenler d›fl›nda hiçbirfaaliyet gösteremezler. Birlik ve odalar, protokolkurallar›na uygun resmî törenlere kat›l›r, amac›-na uygun ifllerde kullan›lmak üzere tafl›n›r ve tafl›nmazmal edinebilir, lokal, misafirhane ve benzerisosyal amaçl› tesisler açabilir.Eczac› odalar›; umumî heyet, idare heyeti, haysiyetdivan›’ndan oluflur.Umumî heyetin görevleri: ‹dare heyetinin ve denetleyicilerinçal›flma raporlar›n› incelemek, idareheyetinin bilânçosunu incelemek ve kabulühâlinde ibra etmek, bütçeyi tasdik etmek, idareheyetince veya üyeler taraf›ndan önerilen (veüyelerin ekseriyet/ço¤unluk oylar›yla kabul edilen)konular› tart›flmak, idare heyet üyelerini seçmek,büyük kongreye gidecek asil ve yedek üyeleriseçmek, üç asil ve üç yedek denetleyici seçmek,haysiyet divan› üyelerini seçmektir.‹dare heyetinin görevleri aras›nda; odan›n bilânçosunuve bütçesini haz›rlayarak denetleyici raporuile birlikte umumî heyete sunmak, kanunharicinde menfaat temin etmek amac›yla gereküye ve gerekse meslek üyeleri ile baflka flah›slararas›nda gizli anlaflmalar yap›lmas›na ve muvazaayoluyla müesseseler kurulmas›na mâni olmak,meslektafllar›n sa¤l›k bakanl›¤›nca kabul vetasdik edilen formül, imal tarz› ve fiyatlar d›fl›ndailaç yapmalar›n›, kanunun müsaadesine ayk›r›olarak baflka flah›s ve müesseselere ilaç satmalar›n›,konulan kâr hadlerine riayet etmelerini, eczanelerve müstahzarlar hakk›nda meslek adab›-na ve bu husustaki kanun hükümlerine uymayacakflekilde reklâm, ilân ve propaganda yapmalar›n›önlemek, üyeler aras›nda ç›kacak mesleksorunlar›n› deontolojik kurallar çerçevesinde çözümlemek,oda üyeleri ile iflverenler aras›nda ç›-kabilecek sorunlar› mevzuata uygun olarak çözümlemekve çal›flan meslek mensuplar›n›n ücret,huzur hakk› ve mesai saatleri ile ilgili esaslar›taraflar›n karfl›l›kl› menfaatlerini göz önündebulundurarak düzenlemek, oda üyeleri ile hastave hasta sahipleri aras›nda ç›kabilecek sorunlardadurumu uzlaflt›rma yolu ile hâlletmeye çal›flmak,kütüphane açmaya gayret etmek, üyeleriniülkenin sa¤l›k ve ilaç konular›n› incelemeye vebu noktada araflt›rmalar yapmaya teflvik etmekve bunlardan ç›kacak sonuçlara göre ilgili sa¤l›kmakamlar›ndan dileklerde bulunmak, mesle¤infleref ve haysiyetini ve meslektafllar›n hukuk vemenfaatlerini müdafaa etmek, eczac›lar›n ticaretsiciline kay›t olabilmeleri için yeterli olacak odakay›t belgelerini vermek, odaya yeni kaydolan,baflka odalara naklolan ve odadan kayd› silinenüyeleri, en geç otuz gün içinde merkez heyetinebildirmek, eczac›l›k ile ilgili kanunlar ve yönetmeliklerile deontoloji tüzü¤ü hükümlerinin veoda ve birlikçe al›nm›fl meslekî kararlar›n gerekti¤iflekilde uygulan›p uygulanmad›¤›n› belirlemekiçin, eczac›lar›n çal›flmalar›n› ve ifl yerlerinidenetlemek, bölgelerindeki yerleflim yerlerininözelliklerine göre eczaneler için tatil olacak günlerive saatleri tespit etmek ve ihtiyac› karfl›layacakmiktarda nöbetçi kalacak eczane veya eczanelereait nöbet listelerini haz›rlamak ve mahallinen büyük sa¤l›k amirinin onay›na sunmak,nöbet görevlerini yerine getirmeyenler ile nöbetçiolmad›klar› hâlde eczanelerini kapatmayan eczac›lar›oda haysiyet divan›na sevk etmek ve mahallinen büyük sa¤l›k amirine bildirmek, oda veüyelerin meslekî meselelerinin hâlli için, büyükkongre ve merkez heyeti kararlar› ve ilkelerineba¤l› kalarak, bölgeleri dâhilindeki resmî makamlarnezdinde kendi protokol düzeyinde yaz›-l› ve sözlü temaslarda bulunmak ve sonuçlar›n›merkez heyetine bildirmek, önemli geliflmeleriüyelerine duyurmak, meslek içi e¤itimleri yapt›rmak,etik kurallar›na uygun çal›flmayan eczane-

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2167lerin denetimini sa¤lay›p, gerekli cezaî uygulamalar›gerçeklefltirmek, iki y›l içerisinde üyelikvecibelerini yerine getirmeyen eczac›lar›n odayaüyelik kay›tlar›n›, merkez heyetinin kabulü hâlindesilmek say›labilir.Haysiyet divan›, odaya girmeyen veya bu kanunhükümlerine usulsüz davranan üyelerinin cezaîifllemleri ile ilgilenir.Eczac› odalar›n›n gelirleri; oda girifl aidat›, y›ll›kaidat ba¤›fllar, yard›mlar, yay›n gelirleri ve sosyalfaaliyetlerden elde edilen gelirler, haysiyet divan›ncaverilen para cezalar›, merkez heyetince yap›lacakyard›mlard›r.‹spençiyari ve t›bbî müstahzarlar kanunu yirmi üçmaddeden ve dört ek maddeden oluflmufltur. Bukanun kapsam›nda ispençiyari ve t›bbî müstahzarlarflu flekilde tan›mlanmaktad›r; Kodekste yaz›l›flekil ve formül d›fl›nda, bilimsel kurallara uygunolarak ve sabit bir flekilde yap›larak, yapan›nismiyle ya da özel bir isim alt›nda (ticarî isim) ticareteç›kar›lan ve tababette kullan›lan, her nevibasit ve bileflik, tedavi edici özelli¤i olan formülasyonlaraispençiyari ve t›bbî müstahzar denir.Ülkemizde imal edilen bütün ispençiyari ve t›bbîmüstahzarlar›n piyasaya ç›kar›lmas›ndan ve yurtd›fl›ndan ithal yoluyla Türkiye’ye getirilecek olanlar›nithalinden önce Sa¤l›k Bakanl›¤›’ndan izinalmak gerekir.Türkiye’de müstahzar üretimine, laboratuvar,fabrika ve imalâthane açmaya Türk hekim, eczac›ve kimyagerleri izinlidir. Veteriner hekimliktekullan›lan ilaçlar için veteriner hekimler ve diflhastal›klar› için kullan›lan ilaçlar için difl hekimiolan bir mesul müdürün sorumlulu¤u alt›ndakigerçek ve tüzel kifliler yetkilidir.Bu kanuna göre ilaç üretim yerinin her türlü sa¤l›kve ilmî (bilimsel) flartlara uygun olmas› gerekir.Bu yerler Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n teftifli alt›ndad›r.Uyuflturucu maddelerin kontrolü hakk›ndaki kanungere¤i, t›bbî afyon ve afyondan yap›l› ilaçlar›n,kokain ve kokainin elde edildi¤i koka yapra-¤›n›n ve koka yapra¤›ndan elde edilen tropa kokainve bütün tuzlar›n›n, ayr›ca içinde % 0,20oran›ndan fazla morfin ve tuzu içeren, ya da %0,10 dan fazla kokain ve tuzlar›n› içeren bütünilaçlar›n ya da bunlar›n kimyasal yap›s›na benzerbütün maddelerin ithal, ihraç ve iç sat›m› Sa¤l›kBakanl›¤›’n›n kontrolü alt›ndad›r.Esrar yap›m›nda kullan›lan Hint Keneviri (Cannabissativa) bitkisinin lif, tohum, sap ve benzeriamaçlarla ekimi, Tar›m ve Köy ‹flleri Bakanl›-¤›’n›n iznine tabidir. Bakanl›k bu gibi amaçlarlakenevir ekimi yap›lacak yerlerin tespit, ilân veüretimini kontrol eder. Bu konuya ait uygulamaesaslar›, bakanl›kça ç›kar›lacak yönetmelikte belirlenir.Uyuflturucu maddelerin d›fl ülkelerden ithali içinizin belgesi olmad›kça, gümrüklerden bu gibimaddelerin ithaline müsaade edilmez. Belgedeyaz›lan miktar bir defa ithal edilir. ‹thali için izinal›nan uyuflturucu maddelerin, izin belgesininal›nd›¤› tarihten itibaren alt› ay içerisinde ithaledilmesi gerekmektedir. Alt› ay içerisinde ithaledilmeyen uyuflturucu maddelere ait belgeler geçerlili¤iniyitirir. Sa¤l›k Bakanl›¤› verdi¤i ithaluyuflturucu izin belgesinin bir örne¤ini bu uyuflturucumaddeyi ihraç edecek ülkenin bu ifllerlesorumlu olan ilgili kurumuna gönderir.Uyuflturucu maddelerin ihrac›na izin verildi¤inibelirleyen belge olmad›kça gümrükten ç›kar›lamazlar.‹hraç belgesinde belirlenen miktar bir seferiçin geçerlidir. ‹zin belgesi belgenin verildi¤itarihten itibaren üç ay içerisinde geçerlidir. Ayr›-ca ihraç edilecek madde için verilen izin belgesininbir sureti bu maddeyi ithal edecek ülkenin ilgilikurumuna gönderilir.Dünya Sa¤l›k Örgütü taraf›ndan belirlenen ve hery›l yenilenen uyuflturucu madde, müstahzarlarve psikotrop ilaçlara ait listeler bulunmaktad›r.Bunlardan uyuflturucu madde ve müstahzarlarkendinden kopyal›, seri numaral› üç nüsha k›rm›-z› renkli reçeteye, psikotrop ilaçlar da yine kendindenkopyal›, üç nüshal›, seri numaral› yeflil reçetelereyaz›lmaktad›r. Bu reçeteler Sa¤l›k Bakanl›¤›ve sa¤l›k müdürlükleri’nden temin edilebilir.Reçeteler yetkili kurum ve kifliye verildikten sonra,seri numaralar› bakanl›¤a bildirilir. Her ay sonundaeczaneye gelen uyuflturucu madde, müstahzar vepsikotrop ilaç reçetelerinin bir nüshas›, izleyen ay›nyirmisi’ne kadar Sa¤l›k Bakanl›¤›’na gönderilir.Hem uyuflturucu madde ve müstahzar hem depsikotrop ilaç reçetelerinde “doktor taraf›ndandoldurulacak” bir bölüm vard›r ve bu bölümdebaz› bilgiler yer al›r.Yine uyuflturucu madde, müstahzar ve psikotropilaç reçetelerinde “eczac› taraf›ndan eczanededoldurulacak” bafll›kl› ve özel bilgilerin bulundu-¤u bir baflka bölüm de yer almaktad›r.Ecza depolar› hakk›nda kanun, ecza depolar›n›nkurulufl ve ifllevleri ile ilgili bilgileri içeren yirmisekiz maddeden oluflmufltur.Ecza deposu açmak için Sa¤l›k Bakanl›¤›’ndanizin almak gerekir. 6197 say›l› Kanun’a göre eczaneaçma yetkisi olan herkes ecza deposu açabilir.Yasaya göre eczac› olmayan kifliler de eczadeposu açabilir.Herhangi bir yerde ecza deposu açmak isteyenler,depo açmak istediklerini belirten bir dilekçe

168 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojiile o yerin en büyük mülkiye memuruna baflvurur.Dilekçeye ek olarak; ecza deposunu açacakya da mesul müdürlük yapacak eczac›n›n ismi,kimli¤i, diplomas›n›n asl› veya noter tasdikli örne¤ive ecza deposunun aç›laca¤› yerin aç›k adresi,ortaklar taraf›ndan aç›lacaksa, ortakl›¤›n anasözleflmesinin noterce tasdik edilmifl sureti bulunmal›d›r.Ecza deposu açacaklardan istenen belgeler; eczadeposunu eczac› olmayan bir kifli açacaksa veyaecza deposunun flirket olarak aç›lmas› durumundabaz› farkl›l›klar içerir.Ecza depolar›n›n kurulufl ve iflleyifl bak›m›ndaneczanelerden farkl›l›klar› vard›r.Bir ecza deposu, en az 25 metre kare yüzey alan›olan bir sat›fl bölümü, zehirli maddelerin saklanaca¤›özel odalar veya dolaplar bölümü, uyuflturucumaddelerin sakland›¤› kilitli bir yer veyadolap bölümü, bitkisel materyalin ve nemdenbozulmas› muhtemel olan ilaç veya ilaç maddelerininsaklanmas› için ayd›nl›k ve nem oran› bellibir bir depo bölümü, yüksek ya da düflük s›-cakl›kta bozulan ilaçlar›n saklanmas› için özel birbölüm, kaba eflyan›n saklanmas› için bir oda,tüm ecza depolar›nda serumlar›, afl›lar› ve bunlarabenzer yaflamsal önemi olan materyalin saklanmas›için büyük bir buzdolab› veya s›cakl›¤›+12 0 C’yi geçmemesi istenen bir so¤uk oda gibibölümlerden oluflur.Bu bölümleri olmayan ecza depolar›na ruhsatverilmez.Bir ecza deposunda bulunmas› gereken ilaç miktar›bulundu¤u yere göre de¤iflir. Ancak en azbefl eczanenin ihtiyac›n› karfl›layacak kadar ilaçveya benzeri materyal bulunmal›d›r. Yine flubelerde merkezin özelliklerini aynen tafl›mal›d›r.Genellikle ecza deposu aç›l›rken sermayesininbefl eczaneye ilaç sa¤layacak kadar bir mebla¤(para miktar›) olmas› istenir.Ecza depolar›n›n kimlere veya nerelere sat›fl yapabilece¤ikanun kapsam›nda belirtilmifltir.Ortakl›k ya da ecza deposunun nakli s›ras›ndaveya ecza deposunun isminin de¤ifltirilmek istenmesidurumunda Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndanistenilen belgeler farkl›l›k gösterir.Ecza deposunun nakli hâlinde; ayn› il ya da ilçeiçinde nakil veya baflka bir il ya da ilçeye nakildurumlar›nda istenen belgelerde de farkl›l›klarsöz konusudur.Kifliler ya kendi deposunu satabilir ya da deposat›n alabilir. Her iki durumda da kanun gere¤iistenen belgeler bulunmaktad›r.Zehirli maddeler “Zehirli maddelerin muhafazas›ile ilgili 28.12.1927 tarih ve 6000 say›l› karar” gere-¤i ayr› yerlerde, özel olarak saklanmal›d›r. Üzerinekal›n yaz› ile “ZEH‹R” ibaresi yaz›l›r. Küçük harflehalk aras›nda kullan›lan ismi de yaz›lmal›d›r.A cetvelinde yer alan zehirler beyaz üzerine k›rm›z›;B ve C cetvelindekiler ise beyaz üzerine siyahyaz›l›rlar. A cetvelindekiler bütün di¤er zehirlimaddelerden ayr› bulundurulurlar.Zehirli maddelerin al›c›ya verilmesinde baz› kurallarçerçevesinde hareket edilir.‹laçlar ve ecza deposunda bulundurulan ürünlerile ilgili iyi da¤›t›m ve muhafaza uygulamalar› k›-lavuzuna göre; kalite güvencesi, personel, kabul,depolama ile ilgili olarak baz› düzenlemeler kanuniçinde yer almaktad›r.Stok dönüflü, “ilk giren ilk ç›kar” ilkesini garantiedecek bir sistemle sa¤lanmal› ve sistemin do¤ruflekilde çal›flt›¤›n› görmek üzere düzenli ve s›kkontroller yap›lmal›d›r.Raf ömrü sona ermifl ürünler, kullan›l›r stoktanderhal ayr›lmal›, bunlar kesinlikle sat›lmamal› veyaherhangi bir suretle da¤›t›mlar› yap›lmamal›d›r.Ambalajlar› bozulmufl, y›rt›lm›fl, herhangi bir flekildezarar görmüfl ürünler ile bulaflmaya maruzkald›¤›ndan flüphe edilen ürünler, sat›lacak stoktanderhal ayr›lmal›d›r.Ecza depolar›ndan, ilgili mevzuat ile ilaç bulundurmayave satmaya yetkili k›l›nan yerler ve kiflilerd›fl›ndakilere sevkiyat yap›lamaz. Yap›lan sevkiyatile birlikte gönderilen sevk irsaliyesinde veyabunun yerine geçecek belgede, sevk tarihi,ürünün ad›, birim dozu ve farmasötik formu, miktar›,gönderenin ve al›c›n›n ad› ve adresi bulunur.Ecza deposu, acil hâllerde halka ilaç verme yetkisibulunan yerlere ve kiflilere istenen ürünleriderhal sa¤lamak durumunda olmal›d›r.Hasar görmemifl iade ürünler, haklar›nda bir kararverilinceye kadar, sat›labilir stoktan ayr› biryerde saklanmal›d›r.Da¤›t›m zincirinde laboratuvardaki sahte ürünlerderhal di¤er ürünlerden ayr›larak herhangi birkar›fl›kl›¤› önleyecek flekilde saklan›r. Bunlar,“SATIfi iÇiN DE⁄iLDiR!” fleklinde belirgin olaraketiketlenir ve resmî makamlara ve ruhsat sahibineacilen bilgi verilir.Herhangi bir iade, red, geri çekilmifl veya sahteürün ele geçti¤inde, ifllem s›ras›nda durum kay›tlarageçirilir ve bu kay›tlar resmî makamlar›n incelenmesinehaz›r tutulur.Ecza deposunda yürütülen siparifl verme, mal kabul,depolama ve stok, sevkiyat, sevki alan veortam kontrolü, personel gibi konulardaki hertürlü ifllemlere dair kay›tlar tutulmal›d›r.

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2169Kendimizi S›nayal›m1. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Eczac›lar› Birli¤i bünyesindeyer almaz?a. Eczac› Odalar›b. Merkez Heyetic. Yüksek Haysiyet Divan›d. Büyük Kongree. Ecza depolar›2. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Eczac›lar› Birli¤i’ningörevleri içinde yer al›r?a. Yerli t›bbî müstahzarlar›n kullan›m›n› artt›racaktedbirleri almakb. ‹dare heyet üyelerini seçmekc. Büyük kongreye gidecek asil ve yedek üyeleriseçmekd. Üç asil ve üç yedek denetleyici seçmeke. Haysiyet divan› üyelerini seçmek3. Afla¤›dakilerden hangisi eczac› odas› idare heyetiningörevlerinden biri de¤ildir?a. Üyeler aras›nda ç›kacak meslek sorunlar›n› deontolojikkurallar çerçevesinde çözümlemekb. Mesle¤in fleref ve haysiyetini ve meslektafllar›nhukuk ve menfaatlerini müdafaa etmekc. Eczac›lar›n ticaret siciline kay›t olabilmeleri içinyeterli olacak oda kay›t belgelerini vermekd. Meslek içi e¤itimleri yapt›rmake. Üç günden yüz seksen güne kadar meslektenmen etmek4. Afla¤›dakilerden hangisi büyük kongrenin görevlerindenbiridir?a. Birlik merkezinde çal›flt›r›lacak kimselerin say›ve ücretlerini belirlemekb. Eczac› odalar›n›n çal›flmalar›n›n ve ifllemlerinindüzen içerisinde olmas›n› sa¤lamak, takip etmekve denetleterek, aksakl›klar› görülenlereihtarda bulunmakc. Her iki y›lda bir büyük kongreyi toplamakd. Merkez heyetinin bilânçosunu tetkik ve kabulühâlinde ibra etmeke. Lüzum görülecek hâllerde büyük kongreyi ola-¤anüstü toplant›ya ça¤›rmak6. Odan›n bilânçosunu ve bütçesini haz›rlayarak denetleyiciraporu ile birlikte umumî heyete afla¤›dakilerdenhangisi sunar?a. Merkez heyetb. Haysiyet divan›c. Büyük kongred. Eczac› odas›e. ‹dare heyeti7. Merkez heyeti’nin üye say›s› afla¤›dakilerden hangisidir?a. On bir asil ve on bir yedek üyeb. Yedi asil ve yedi yedek üyec. Dokuz asil ve dokuz yedek üyed. Befl asil ve befl yedek üyee. Odalara kay›tl› üyelerin tümünün say›s›8. Yüksek haysiyet divan›nca verilen para cezalar›n›tebli¤ tarihinden itibaren otuz gün içinde ödemeyenlerhakk›nda afla¤›daki hangi kanun hükümlerine göre ifllemyap›l›r?a. Türk Ceza Kanunub. ‹cra ‹flâs Kanunuc. Anayasad. Türk Ticaret Kanunue. Türk Medeni Kanunu9. Ülkemizde imal edilen bütün ispençiyari ve t›bbîmüstahzarlar›n piyasaya ç›kar›lmas›ndan ve yurt d›fl›ndanithal yoluyla Türkiye’ye getirilecek olanlar›n ithalindenönce hangi bakanl›ktan izin almak gerekir?a. Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›b. Maliye Bakanl›¤›c. Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›d. Sa¤l›k Bakanl›¤›e. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤›10. Afla¤›dakilerden hangisi “morfin” etkisidir?a. Atefl düflürücü etkib. Narkotik a¤r› kesici etkic. ‹ltihap giderici etkid. Plasebo etkisie. Kurt düflürücü etki5. Afla¤›dakilerden hangisi eczac› odalar›na kay›t içinistenen belgelerden biri de¤ildir?a. Nüfus ka¤›d› örne¤ib. Mezuniyet belgesinin fotokopisic. Vukuatl› nüfus kay›t örne¤id. Dilekçee. Özgeçmifl

170 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiKendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Türk Eczac›lar› Birli¤iKanunu” konusunu yeniden gözden geçiriniz.2. a Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Türk Eczac›lar› Birli¤iKanunu” konusunu yeniden gözden geçiriniz.3. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Eczac› Odalar›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Büyük Kongre”konusunu yeniden gözden geçiriniz.5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Eczac› Odalar›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “‹dare Heyeti”konusunu yeniden gözden geçiriniz.7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Merkez Heyeti”konusunu yeniden gözden geçiriniz.8. b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Yüksek HaysiyetDivan›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.9. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “‹spençiyari ve T›bbîMüstahzarlar Kanunu” konusunu yenidengözden geçiriniz10.b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “UyuflturucuMaddelerin Kontrolü (murakabesi) Hakk›ndaKanun” konusunu yeniden gözden geçiriniz.S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1Kanun numaras› 6643, kabul tarihi 25.01.1956, 9223 say›l›Resmî Gazete’de 02.02.1956 tarihinde yay›mlananTürk Eczac›lar› Birli¤i Kanunu’nun 30. maddesi HaysiyetDivan›n›n görev ve yetkilerinden söz etmektedir.Madde metni incelendi¤inde flöyle bir içerik ortaya ç›kmaktad›r:Haysiyet Divan› odaya girmeyen veya bu kanunun kendisineyüklemifl oldu¤u görev ve sorumluluklar› yerinegetirmeyenler ile evrak› kendisine gönderilen üyeninmeslek adap ve haysiyetine ayk›r› olan fiil ve hareketlerininniteli¤ine göre onlar› cezaland›rma yetkisine sahiptir.Bu cezalar:a) Yaz›l› ihtar,b) (De¤iflik: 08 Mart 1995 R.G.22221 K.No: 4078/4 md.Kabul Tarihi: 23/02/1995) Suçun ifllendi¤i tarihteki oday›ll›k aidat›n›n dört kat›ndan on befl kat›na kadar paracezas›,c) (De¤iflik: 08 Mart 1995 R.G.22221 K.No: 4078/4 md.Kabul Tarihi: 23/02/1995) Üç günden 180 güne kadarsanat yapmaktan al›koyma,d) Bir bölgede üç defa sanat yapmaktan al›koyma cezas›alm›fl olanlara o bölgede çal›flmay› yasaklama,fleklinde s›ralanmaktad›r.Haysiyet Divanlar› bu cezalar›n verilmesinde s›ra gözetmeksizintakdir hakk›n› kullanmakta ancak (c) f›kras›nagöre belirli bir süre için sanat yapmaktan al›koyulanüyenin eski fiil ve hareketlerinin tekrarlanmas› hâlindeyeniden bu f›krada yaz›l› cezan›n en fazlas› verilebilmektedir.Ek F›kra: 23/2/1995-4078/4 md. gere¤i Oda HaysiyetDivanlar›, kendilerine gelen dosyalar› en geç üç ay içerisindekarara ba¤lamak zorundad›rlar.S›ra Sizde 2Toprak Mahsulleri Ofisi, tah›l üreticisini ve tüketicisinikorumak ve bu piyasay› düzenlemek amac›yla, sorumlulu¤usermayesiyle s›n›rl› bir tar›msal kamu iktisadîdevlet teflekkülü olarak Temmuz 1938’de 3491 say›l›kanunla kurulan ve yap›s› 08 Haziran 1984’te 233 say›-l› kanun hükmünde kararnameyle yeniden düzenlenen,Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› bünyesinde yer alan birkurulufltur.Toprak Mahsulleri Ofisi’nin görevlerini flu flekilde özetlemekmümkündür:Her y›l cins ve yerlerine göre tespit olunacak fiyatlarla,görev alan›na giren ürünlerin al›m ve sat›fl›n› yapmak,bu ürünlerin gerekli stok ve korumas›n› sa¤layarak piyasalar›ndakaral›l›k oluflturmak, gerekli hâllerde ilgialan›ndaki ürünler ile bu ürünlerin ifllenmifl flekillerinid›fl piyasalardan sat›n almak, yurt içinden sat›n ald›¤›ürünlerin ve bunlar›n ifllenmifl hâllerinin d›fl piyasalardatan›nmas›n› sa¤lamak için her türlü ifllemleri yapmak vegerekti¤inde bunlar› yurt d›fl›na satmak, görev alan›ndakiürünlerin muhafazas›, kurutulmas›, temizlenmesi,ilaçlanmas› ve kalibre edilmesi ifllemlerini yapmak, yurtgenelinde ma¤azac›l›k faaliyetlerinde bulunmak, hâlenvar olan veya bundan sonra devreye girecek silo veyadi¤er depolama tesislerini iflletmek, kurulan tesislerinbak›m ve onar›m› için gerekli olan teçhizat› bulundurmak,gerekirse bu amaçla atölyeler kurarak imalât yapmakveya bunlar için gerekli makine ve donan›m›n yurtiçinden veya d›fl›ndan al›m›n› yapmak, etkinlik alan› ileilgili olmak üzere, yurt içinde ve yurt d›fl›nda her türlüal›m, sat›m, nakliyat, imalât, depolama ve muhafaza iflleriiçin flirket ve kooperatifler kurmak veya bu amaçlakurulan ortakl›klara kat›lmak, istihdam› gelifltirme çal›flmalar›kapsam›nda düzenlenen beceri kazand›rma e¤itimlerininuygulanmas›n› sa¤lamak, her y›l BakanlarKurulu’nca kararlaflt›r›lan yerlerde, haflhafl ekimi yapacakolanlara izin belgesi vermek, haflhafl ekimi, afyonve kapsül üretimini kontrol etmek ve Bakanlar Kurulu’nuntespit edece¤i fiyattan bu ürünleri sat›n almak,haflhafl kapsülü, afyon ve t›bbî bitkilerden alkaloid eldeedecek ve uyuflturucu maddeler ile türevlerinin imalât›-n› gerçeklefltirecek fabrikalar›n ve bunlarla ilgili entegretesislerin kurulmas›n› sa¤lamak ve kurulmufl olan

7. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 2171fabrikalar› iflletmek, haflhafl türlerinin, tohum, afyon vekapsülün ihtiva etti¤i morfin ve alkaloidler yönündeniyilefltirilmesi için araflt›rmalar yapmak ve araflt›rma izniverilen di¤er kurulufllar›n bu konuda yapacaklar› çal›flmalarakat›lmak, uyuflturucu maddelerin yurt içi ve yurtd›fl› pazarlamas›n› yapmak, bilimsel ve t›bbî amaçl›uyuflturucular› ithal etmek.S›ra Sizde 3765 say›l› TCK’nun 395. maddesi 5237 say›l› TCK metniiçinde 186. maddede yer almaktad›r. Üçüncü Bölümde“Kamunun Sa¤l›¤›na Karfl› Suçlar” bafll›¤› alt›nda bulunanbu madde metni flöyledir:Bozulmufl veya de¤ifltirilmifl g›da veya ilaçlar›n ticaretiMADDE 186. - (1) Kiflilerin hayat›n› ve sa¤l›¤›n› tehlikeyesokacak biçimde bozulmufl, de¤ifltirilmifl her türyenilecek veya içilecek fleyleri veya ilaçlar› satan, tedarikeden, bulunduran kimseye bir y›ldan befl y›la kadarhapis ve bin befl yüz güne kadar adlî para cezas› verilir.(2) Bu suçun, resmî izne dayal› olarak yürütülen birmeslek ve sanat›n icras› kapsam›nda ifllenmesi hâlinde,verilecek ceza üçte bir oran›nda art›r›l›r.765 say›l› TCK’nun 403 ve 406. maddeleri, 5237 say›l›TCK metni içinde 188. maddede bir araya getirilmifl hâldebulunmaktad›r. Yine Üçüncü Bölümde “KamununSa¤l›¤›na Karfl› Suçlar” bafll›¤› alt›nda bulunan bu maddeninmetni ise flöyledir:Uyuflturucu veya uyar›c› madde imal ve ticaretiMADDE 188. - (1) Uyuflturucu veya uyar›c› maddeleriruhsats›z veya ruhsata ayk›r› olarak imal, ithal veya ihraçeden kifli, on y›ldan az olmamak üzere hapis ve yirmibin güne kadar adlî para cezas› ile cezaland›r›l›r.(2) Uyuflturucu veya uyar›c› madde ihrac› fiilinin di¤erülke aç›s›ndan ithal olarak nitelendirilmesi dolay›s›ylabu ülkede yap›lan yarg›lama sonucunda hükmolunancezan›n infaz edilen k›sm›, Türkiye’de uyuflturucu veyauyar›c› madde ihrac› dolay›s›yla yap›lacak yarg›lamasonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir.(3) Uyuflturucu veya uyar›c› maddeleri ruhsats›z veya ruhsataayk›r› olarak ülke içinde satan, sat›fla arz eden, baflkalar›naveren, nakleden, depolayan, sat›n alan, kabuleden, bulunduran kifli, befl y›ldan on befl y›la kadar hapisve yirmi bin güne kadar adlî para cezas› ile cezaland›r›l›r.(4) Uyuflturucu maddenin eroin, kokain, morfin veyabaz morfin olmas› hâlinde, yukar›daki f›kralara göre verilecekceza yar› oran›nda art›r›l›r.(5) Yukar›daki f›kralarda gösterilen suçlar›n, suç ifllemekiçin teflkil edilmifl bir örgütün faaliyeti çerçevesinde ifllenmesihâlinde, verilecek ceza yar› oran›nda art›r›l›r.(6) Üretimi resmî makamlar›n iznine veya sat›fl› yetkilitabip taraf›ndan düzenlenen reçeteye ba¤l› olan veuyuflturucu veya uyar›c› madde etkisi do¤uran her türlümadde aç›s›ndan da yukar›daki f›kralar hükümleriuygulan›r.(7) Uyuflturucu veya uyar›c› etki do¤urmamakla birlikte,uyuflturucu veya uyar›c› madde üretiminde kullan›-lan ve ithal veya imali resmî makamlar›n iznine ba¤l›olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, sat›nalan, nakleden, depolayan veya ihraç eden kifli, dörty›ldan az olmamak üzere hapis ve yirmi bin güne kadaradlî para cezas› ile cezaland›r›l›r.(8) Bu maddede tan›mlanan suçlar›n tabip, difl tabibi,eczac›, kimyager, veteriner, sa¤l›k memuru, laborant,ebe, hemflire, difl teknisyeni, hastabak›c›, sa¤l›k hizmetiveren, kimyac›l›kla veya ecza ticareti ile ifltigal edenkifli taraf›ndan ifllenmesi hâlinde, verilecek ceza yar›oran›nda art›r›l›r.S›ra Sizde 4Eczanede bulunan bütün zehirli maddeler, kilitli bir dolaptamuhafaza edilir, bu maddeler Türk Kodeksi’nin BCetvelinde kay›tl›d›r. Bu maddelerin konuldu¤u dolaplark›rm›z› boyal› ve üzerinde “fliddetli zehir” veya “toxique”yaz›l› olmal›d›r.Ayr› bulundurulacak maddeler ise Türk Kodeksi’nin Ccetvelinde kay›tl›d›r. Bu maddelerin konuldu¤u dolapise üzeri yeflil boyal› ve üzerinde “ayr› bulundurulacak”veya “à séparer” yaz›l› olmal›d›r.Türk Kodeksi’nin B Cetvelinde bulunan fliddetli zehirlerflunlard›r:Arsenik asit, adrenalin, etil morfin hidroklorür (dionin),apomorfin hidroklorür, arekolin hidroklorür, atropinsulfat, belladon yapra¤› (güzel avrat otu yapra¤›), bromoform,brom, kantarit, kloroform, koka yapra¤›, kokainnitrat, kodein fosfat, kodein, çi¤dem tohumu, kolflisin,dietil morfin hidroklorür, dijitalin, yüksükotu yapra¤›,emetin hidroklorür, belladon ekstresi, banotu ekstresi,afyon ekstresi, striknin ekstresi, homatropin hidroklorür,civa klorür, civa iyodür, civa oksit, süblime(civa II klorür), sar› civa oksit, k›rm›z› civa oksit, civaoksi siyanür, civa salisilat, hidrastin hidroklorür, banotuyapra¤› (hyoscyami folium), liquer de fowler, lobelinhidroklorür, morfin hidroklorür, sodyum arsenat, sodyummetil arsenat, neosalvarsan, nitrogliserin, beyazfosfor esans›, afyon, konsantre afyon, afyon tozu, civaklorür pastili, civa oksi siyanür pastili, fosfor, fisostigminsalisilat, pilokarpin hidroklorür, pilokarpin nitrat,skopolamin hidrobromür, dijitalin solüsyonu, strofantintohumu, strofantin, striknin nitrat, striknin tohumu (kargabüken tohumu), striknin sulfat, afyon tentürü, safranl›afyon tentürü, strofantin tentürü, striknin tentürü,veratrum, yohimbin hidroklorür.Türk Kodeksi’nin C cetvelinde kay›tl› olan ayr› bulundurulacakmaddeler ise flöyle listelenebilir: Asetanilid,asetik asit, agarisinik asit, kromik asit, krisofanik asit,nitrik asit (% 61’lik), dumanl› nitrik asit (% 86’l›k), fosforikasit, pikrik asit, ham sülfürik asit, sülfürik asit (%95’lik), triklor asetik asit, etil bromür, amil nitrit, taflan

172 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojisuyu (karayemifl suyu), D’alibour suyu (çinko+bak›rsulfat kar›fl›m› içeren su), barbital, baryum klorür, benzokain,adalin, bromisoval, kalsiyum hipofosfit, karbontetra klorür, kinidin sulfat, kloral hidrat, kafein, kafeinsodyumbenzoat, kafein-sodyum salisilat, kotarnin klorür,ham krezol, krezol, bak›r sulfat, efedrin hidroklorür,öforbiyum, erkek e¤reltiotu ekstresi, hidrastis seyyalhulâsas›, ipeka ekstresi, çavdar mahmuzu ekstresi,adaso¤an› ekstresi, e¤relti otu, gayakol karbonat, s›v›gayakol, civa I klorür, civa iyodür, alt›n mühür rizomu,enjeksiyonluk kafein, iyot, ipeka kökü, potasyum hidroksit,potasyum antimon tartarat, sabunlu krezol çözeltisi,potasyum hidroksit çözeltisi, sodyum hidroksitçözeltisi, lobelya herba, sodyum nitrat, gümüfl nitrat,sodyum kakodilat, sodyum hidroksit, izobutil orto krezol,metil sulfonat, kazaya¤› esans›, flolmogra ya¤›, hardalya¤›, papaverin hidroklorür, paraldehit, fenasin, fenobarbital,fenol, fenol ftalein, kurflun asetat, potasyumhidroksit, sakkarin, santonin, ada so¤an›, belladon flurubu,kodein flurubu, afyon flurubu, adrenalin solüsyonu,formaldehit solüsyonu, kurflun asetat solüsyonu,sulfanol, kolflisin tentürü, dijital tentürü, hiyosiyamintentürü, iyot tentürü, lobelya tentürü, belladon tentürü,çinko klorür, çinko sulfat, çavdar mahmuzu.S›ra Sizde 5Besin maddeleri kullan›c›ya ulaflmadan önce ve üretimleris›ras›nda çeflitli kaynaklardan gelen zararl› maddelerlekontamine olurlar, yani kirlenirler. Bu kontaminasyon(bulaflma) kaynaklar›; toz, toprak, hava, su, hertürlü hayvan, insan, riskli say›lan besinler ve çöpler olarakbilinmektedir.Zararl› bakterilerin en önemli kaynaklar›ndan biri insand›r.‹nsan vücudunun tamam›nda ve özellikle d›flk›-s›nda çok miktarda bakteri bulunabilir. Derideki göz ard›edilen yaralar, kesikler ve çatlaklarda, tuvalet sonras›y›kanmam›fl ellerde, saç, giysi ve sakalda, burun salg›s›nda,öksürme, hapfl›rma ile havaya da¤›lan tükürükteçok say›da bakteri bulunabilir.Bakterilerin besinlere bulaflmalar›nda bir arac›ya gereksinimvard›r. Bu arac›lar insanlar ve hayvanlard›r. Bakterilerbesinlere, hasta veya tafl›y›c› insan, hayvan yoluylabulaflabilmenin d›fl›nda çapraz bulaflma denilende¤iflik bir yolla da bulaflabilir.Çapraz bulaflma; temiz bir yiyece¤e eller, araç ve gereçler,do¤rama tahtalar›, mutfak tezgahlar›, mutfakta kullan›mdaolan bez ve süngerler, çal›flan kiflilerin giysileri,öksürük ve hapfl›rmadan oluflan damlac›klar, bakteribulaflm›fl veya riskli say›lan besinlerden akan-s›zan s›v›-larla temas etmifl olan her türlü yüzeyler gibi besin olmayanve bakteri içeren, besin d›fl› etmenlerden bakteribulaflmas› fleklinde oluflur.Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklarAkal›n, K. (2009). ‹laç ve Eczac›l›k: Uluslararas› Anlaflmalar,Kanunlar, Yönetmelikler, Genelgeler. Ankara:Geniflletilmifl 3. Bask›.Devellio¤lu, F. (1986). Osmanl›ca-Türkçe AnsiklopedikLûgat, Eski ve Yeni Harflerle (7. Ofset Bask›), Ankara:Ayd›n Kitapevi.Kocatürk, U. (1981). Aç›klamal› T›p Terimleri Sözlü¤ü,Erzurum: Atatürk Üniversitesi Bas›mevi.Osol, A. (1980). Remington’s Pharmaceutical Sciences16 th Edition, Easton, Pennsylvania: Mack PublishingCompany.fiar, S., Özçel›kay, G., Ye¤eno¤lu, S. (2008). Yasa, Yönetmelikve Etik, Eczane Çal›flan› E¤itimi El Kitab›.Ankara: Türk Eczac›lar› Birli¤i Eczac›l›k Akademisi.TCK, CMK, CGT‹K ve ‹lgili Mevzuat (Derleyenler: Av.Yusuf Y›ld›r›m, Av. Bar›fl Günayd›n). Eskiflehir: EskiflehirBarosu Yay›nlar› (2005).http://www.ordutarim.gov.tr/subeleler/kontrol/gida/besin_zehirlenmeleri.htm,Eriflim Tarihi:18/12/2009http://yunus.hacettepe.edu.tr/~serkan02/odevlerim/390ornek1.pdf,Eriflim Tarihi: 18/12/2009http://hukukcu.com/modules/mysection/item.php?itemid=70,Eriflim Tarihi: 16/12/2009http://www.tdk.gov.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA, EriflimTarihi: 08/12/2009http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?Mevzuat-Kod=1.5.2709&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0,Eriflim Tarihi: 06/12/2009http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/967.html, EriflimTarihi: 06/12/2009http://www.saglik.gov.tr, Eriflim Tarihi: 08/09/2009http://www.tmo.gov.tr/tr/index.php?option=com_content&task=view&id=13&Itemid=29,Eriflim Tarihi:16/12/2009http://www.tmo.gov.tr/tr/index.php?Itemid=28&id=12-&option=com_content&task=view, Eriflim Tarihi:16/12/2009http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/707.html, EriflimTarihi: 16/12/2009http://ekutup.dpt.gov.tr/kit/kilcim/mevzuat/kitlist.html,Eriflim Tarihi: 16/12/2009http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5237.html, EriflimTarihi: 18/12/2009

8ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATI VEDEONTOLOJ‹Amaçlar›m›zBu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Beflerî ilaçlar›n fiyatland›r›lmas›na dair karar ve fiyatland›rma sistemi hakk›ndabilgi sahibi olabilecek,Beflerî t›bbî ürünlerin tan›t›m faaliyetleri ile ilgili yönetmelik içeri¤ini yorumlayabilecek,Eczac›l›k deontolojisinin özünü betimleyebilecek,5237 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun eczac›lara iliflkin maddelerini iliflkilendirebilecek,Tüketicinin korunmas› ile ilgili kanun içeri¤ini de¤erlendirebilecek,‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›’n›n esaslar›n› ifade edebileceksiniz.Anahtar Kavramlar• Fiyatland›rma Sistemi• Beflerî T›bbî Ürünlerin Tan›t›mFaaliyetleri• Eczac›l›k Deontolojisi• 5237 Say›l› Türk Ceza Kanunu• Tüketicinin Korunmas›• ‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›‹çerik Haritas›Eczane Hizmetleri,Eczac›l›k Mevzuat› veDeontolojiKanun veYönetmelikler 3• G‹R‹fi• BEfiERÎ TIBBÎ ÜRÜNLERRUHSATLANDIRMA YÖNETMEL‹⁄‹• BEfiERÎ TIBBÎ ÜRÜNLER‹N TANITIM• FAAL‹YETLER‹ HAKKINDAYÖNETMEL‹K• TÜRK ECZACILARI DEONTOLOJ‹TÜZÜ⁄Ü• 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU• TÜKET‹C‹N‹N KORUNMASIHAKKINDA KANUN• ‹Y‹ ECZACILIK UYGULAMALARIKILAVUZU

Kanun ve Yönetmelikler 3G‹R‹fiÜlkemizde kullan›lmakta olan beflerî t›bbî ürünler belli bir yönetmelik çerçevesinderuhsatland›r›lmakta ve beflerî ilaçlar›n fiyatland›r›lmas›na dair karar gere¤i de fiyatland›r›laraksat›fla haz›r hâle getirilmektedir.Yine bu ürünlerin piyasada yer almalar›n› sa¤lamak amac›yla yap›lan tan›t›m faaliyetleribelli bir yönetmelik kapsam›nda belli kurallara uyularak gerçeklefltirilmektedir.Bu ünite kapsam›nda sizlere, yukar›da sözü edilen konu ile birlikte, eczac›lar›nuymakla yükümlü oldu¤u deontoloji kurallar›, 5237 say›l› Türk Ceza Kanunu’nuneczac›lar› ilgilendiren maddeleri, tüketicinin korunmas› ile ilgili kanun içeri¤i ve ‹yiEczac›l›k Uygulamalar›’n›n esaslar›n› ortaya koyan bilgiler sunulmufltur.BEfiERÎ TIBBÎ ÜRÜNLER RUHSATLANDIRMAYÖNETMEL‹⁄‹Resmî Gazete, Tarih: 19.01.2005Say›: 25705Bu yönetmeli¤in amac›; beflerî t›bbî ürünlerin istenen etkinlik ve güvenilirli¤e, gerekenkaliteye sahip olmalar›n› sa¤lamak üzere, ruhsatland›rma ifllemlerinde uygulanacakusul ve esaslar ile ruhsatland›r›lm›fl beflerî t›bbî ürünlere iliflkin uygulamalar›belirlemektir.Bu yönetmelik, beflerî kullan›m için endüstriyel olarak üretilen veya ithal edilenbeflerî t›bbî ürünler ile bunlar için ruhsat baflvurusunda bulunan ve/veya ruhsatverilmifl olan gerçek ve tüzel kiflileri kapsar.Tan›mlarBeflerî t›bbî ürün/ürün: Hastal›¤› tedavi etmek ve/veya önlemek, bir teflhis yapmakveya bir fizyolojik fonksiyonu düzeltmek, düzenlemek veya de¤ifltirmek amac›yla,insana uygulanan do¤al ve/veya sentetik kaynakl› etkin madde veya maddelerkombinasyonunu,Ruhsatl› beflerî t›bbî ürün: Bakanl›kça onaylanm›fl, kullan›ma haz›r flekilde,özel bir ambalâjda ve belirli bir isim ile pazara sunulan beflerî t›bbî ürünü,Etkin madde: Beflerî t›bbî ürünlerde kullan›lan farmakolojik aktif maddeleri,Yard›mc› madde: Bir ürünün terkibinde yer alan, etkin madde ve maddelerd›fl›nda kalan maddeleri,Kombinasyon: Uygun birs›raya, düzene koyma,s›ralama, düzenlenifl,s›ralan›fl biçimi, tertip,doktorun hastaya verdi¤iilaç düzeni.Terkip: ‹ki veya daha çoköge bir araya gelerek yeni biröge oluflturma, birlefltirme,bir araya getirme, bileflim.

176 Eczane Hizmetlerine Girifl, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiKalitatif: Nitelik bak›m›ndan,bir fleyin nas›l oldu¤unubelirten, onu baflkafleylerden ay›ran özellik,nitel.Kantitatif: Nicelikbak›m›ndan, bir fleyinölçülebilen, say›labilen veyaazal›p ço¤alabilen durumu,nicel.Biyoyararlan›mSIRA(bioavailability):S‹ZDEBelirli birfarmasötik formdakullan›lan ilaç etken (aktif)DÜfiÜNEL‹Mmaddesinin emilme vevücuttaki etki yerineeriflebilme h›z› vederecesidir.SORUBafllang›ç maddeleri: Bir ürünün üretiminde kullan›lan, ambalâj malzemelerid›fl›ndaki her türlü maddeleri,Bitmifl ürün: Bütün üretim aflamalar›ndan geçmifl, son ambalâj› içinde kullan›-ma haz›r ürünü,Ruhsatland›rma: Bir ürünün, pazara sunulabilmesi için bakanl›kça yap›lan incelemeve onay ifllemlerini,Ruhsat: Bir ürünün belirli bir formül ile belirli bir farmasötik form ve dozda,kabul edilen ürün bilgilerine uygun olarak üretilip pazara sunulabilece¤ini gösteren,bakanl›kça düzenlenen belgeyi,Orijinal t›bbî ürün: Etkin madde/maddeler aç›s›ndan bilimsel olarak kabuledilebilir etkinlik, kalite ve güvenli¤e sahip oldu¤u kan›tlanarak, dünyada pazarailk defa sunulmak SIRA S‹ZDEüzere ruhsatland›r›lm›fl / izin verilmifl ürünü,Jenerik t›bbî ürün: Etkin maddeler aç›s›ndan orijinal t›bbî ürün ile ayn› kalitatifve kantitatif terkibe ve ayn› farmasötik forma sahip olan ve orijinal t›bbîDÜfiÜNEL‹Mürün ile biyoeflde¤erlili¤i, uygun biyoyararlan›m çal›flmalar› ile kan›tlanm›fl t›bbîürünü ifade eder.SORUD‹KKATBeflerî T›bbî D‹KKAT Ürünler Ruhsatland›rma Yönetmeli¤i, beflerî t›bbî ürünlerin istenen etkinlik,güvenilirlik ve gereken kaliteye sahip olmalar›n› sa¤lar.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEBeflerî ‹laçlar›n Fiyatland›r›lmas›na Dair KararResmî Gazete, Tarih: 30.06.2007AMAÇLARIMIZ Say›: 26568 AMAÇLARIMIZSIRA S‹ZDESa¤l›k Bakanl›¤›, SIRA S‹ZDE 1262 say›l› “‹spençiyari ve T›bbî Müstahzarlar Kanunu” ve 3359say›l› “Sa¤l›k Hizmetleri Temel Kanunu” gere¤ince beflerî ilaçlar›n tüketiciye uygunK ‹ T A Pflartlarda ulaflmas›n› K ‹ T A P temin etmek için gerekli tedbirleri alarak azamî fiyatlar› belirler.Ruhsat ya da baflvuru sahiplerinin bu karara uygun olarak talep ettikleri fiyat-DÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹Mlar, Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan onaylanarak geçerlilik tarihiyle birlikte ilân edilir.TELEV‹ZYONSORUTELEV‹ZYONSORUSIRA S‹ZDESa¤l›k Hizmetleri SIRA S‹ZDE Temel Kanunu’nun amaç, kapsam ve temel esaslar› ile ilgili bir araflt›rmayap›n›z. D‹KKAT 1D‹KKAT‹NTERNETKatma De¤er Vergisi (KDV):‹NTERNETMal DÜfiÜNEL‹M ve hizmetlerden ilk Fabrika DÜfiÜNEL‹M sat›fl fiyat›: Referans al›nan ürünün, sat›fla sunulmufl oldu¤u ülke/ülkelerdekiKatma De¤er Vergisi (KDV) hariç fabrikadan sat›fl fiyat›n›, bu fiyat›nSIRA üretimden S‹ZDE tüketimSIRA S‹ZDEaflamas›n›n sonuna kadarher SORU aflamada yarat›lan bulunamad›¤› SORU durumlarda ise perakende sat›fl fiyat›ndan KDV, eczac› ve depocukatma de¤er üzerinden peflinAMAÇLARIMIZ kâr oranlar› düflülerek bulunan depocuya sat›fl fiyat›d›r.al›nan dolayl› bir vergi. AMAÇLARIMIZD‹KKATD‹KKATK ‹ T A PKatma De¤er K ‹ Vergisi T A P ile ilgili olarak genifl ve güncel bilgiye ulaflmak isterseniz lütfen KemalOktar’›n SIRA KDV S‹ZDE ‹stisnalar ve ‹adeler 9. Bask› Güncellenmifl-Geniflletilmifl, (Ankara: SavaflSIRA S‹ZDEYay›nevi, Mart 2009) adl› kitab›na baflvurunuz.TELEV‹ZYONTELEV‹ZYONAMAÇLARIMIZ Katma De¤er AMAÇLARIMIZSIRA S‹ZDESIRA Vergisi’nin S‹ZDE (KDV) tan›m› ve amac› ile ilgili bir araflt›rma yap›n›z.2K ‹ T A PReferans K ‹ ülkeler: T A P 2005 y›l› sonuna kadar Fransa, ‹spanya, ‹talya, Portekiz ve‹NTERNET DÜfiÜNEL‹M‹NTERNETYunanistan DÜfiÜNEL‹M olmak üzere her y›l bakanl›kça belirlenecek en az befl, en çok on ülkedir.TELEV‹ZYONSORUTELEV‹ZYONSORUD‹KKAT‹NTERNETSIRA S‹ZDED‹KKAT‹NTERNETSIRA S‹ZDE

8. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 3Referans fiyat: Ürünün referans ülkeler ile imal veya ithal edildi¤i ülkelerderuhsatl› ve piyasada sat›fl› olan orijinalinin, fiyat beyan formunda beyan edilen iskontohariç en düflük depocuya sat›fl fiyat›d›r.Eczane sat›fl fiyat›: Ürünün KDV hariç eczane sat›fl fiyat›d›r.Depocu sat›fl fiyat›: Ürünün depocular taraf›ndan KDV hariç eczac›ya sat›fl fiyat›d›r.Depocuya sat›fl fiyat›: Referans ürünün, sat›fla sunulmufl oldu¤u ülke/ülkelerdekiresmî, KDV ve iskonto hariç depocuya sat›fl fiyat›n›, bu fiyat›n bulunamad›¤›durumlarda ise perakende sat›fl fiyat›ndan KDV, eczac› ve depocu kâr oranlar› düflülerekbulunan depocuya sat›fl fiyat›d›r.177‹skonto: ‹ndirim, k›rd›rma,senedin saymaca de¤eriüzerinden yap›lan indirim.Fiyatland›rma SistemiÜrünlerde azamî fiyatlar: Ürünlerde azamî fiyat belirleme kriterleri flunlard›r;• Firmalar, orijinal ürünler için referans fiyat›n azamî % 100’ünü talep edebilirler.• Türkiye’de orijinali bulunmayanlar da dâhil olmak üzere jenerik ürünler isegenel müdürlükçe ilân edilmifl olan orijinal ürüne ait referans fiyat›n azamî% 80’ini talep edebilirler.• Hastane ambalâjl› ürünler, varsa imal ve/veya ithal yeri dâhil referans ülkelerdekihastane ambalâjl› ürünlere göre referans fiyat al›rlar. ‹mal ve/veya ithalyeri dâhil referans ülkelerin hiçbirinde resmî fiyatl› bir hastane ambalâjl›ürün piyasada yoksa ürünün perakende sat›fl› mevcut olan di¤er ambalâjflekillerinden, birim fiyat› en ucuz olan tespit edilir. Bu fiyat›n en az % 10 alt›ndabirim fiyat› belirlenir. Belirlenen birim fiyat ambalâj miktar› ile çarp›larakperakende sat›fl fiyat› belirlenir. Firma bu fiyat›n daha alt›nda bir fiyat talepedebilir.• Genel müdürlük referans ülke fiyatlar›ndan en düflük olan› azamî fiyat olarakbelirler. Firmalar taraf›ndan her türlü fiyat talebi kararnameye uygunluk,belgelerin niteli¤i ve içerik aç›s›ndan incelenir. Uygun bulunanlar genel müdürlükçeonaylan›r. Sat›fl izni al›nm›fl olan ürünlere ait onaylanan fiyatlar,genel müdürlük resmî internet sitesinde geçerlilik tarihi ile birlikte ilân edilir.Referans ilaçlarEflde¤er ilaçlarReferans Fiyat Referans Fiyat›n % 80’i+ +Depocu ve Eczac›Depocu ve Eczac›Kâr Oranlar›Kâr Oranlar›+ +% 8 KDV % 8 KDVTablo 8.1‹laçlar›n perakendesat›fl fiyatlar›n›nhesaplanmas›Kaynak:http://www.ieis.org.tr/asp_sayfalar/index.asp?sayfa=240&menuk=12Kademeli Fiyatland›rma: Kademeli fiyatland›rma kriterleri ise flöyle aç›klanabilir ;• Ürünün depocuya sat›fl fiyat›na göre kararda belirtilen kademelerin her birinedüflen miktarlar›na ayr› ayr› depocu ve eczac› kârl›l›klar› eklenerek depocuve eczac› sat›fl fiyatlar› belirlenir. Eczac› fiyat›na KDV ilâve edildiktensonra KDV dâhil perakende sat›fl fiyat› tespit edilir.• Ürünlerin perakende sat›fl fiyat› belirlenirken uygulanacak depocu ve eczac›kâr oranlar› afla¤›daki flekilde uygulan›r. Fiyat de¤erlendirme komisyonu,

SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹MSORUSORU178 Eczane Hizmetlerine Girifl, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiD‹KKATSIRA S‹ZDETürkiye D‹KKAT ‹statistik Kurumu’nun bir önceki y›l›n y›ll›k kimyevî ürünler toptaneflya fiyat endeksi verilerini ve t›bbî ürünlerin son üç y›ll›k toplam sat›fllar›n›nSIRA da¤›l›m›na S‹ZDE ait verileri dikkate alarak bu oranlar› yeniden belirlemeyeyetkilidir.Tablo 8.2Depocuya sat›fl fiyat› Depocu Kâr› % Eczac› Kâr› %AMAÇLARIMIZ Depocu ve eczac› AMAÇLARIMIZkâr oranlar›0 -10 YTL’ye kadar 9 25uygulamalar›10 -50 YTL 8 25K ‹ T A PKaynak:51K-100‹ TYTLA P7 25http://www.ieis.org.tr101-200 YTL 4 16/asp_sayfalar/index.asp?sayfa=240&men200 YTL + 2 12TELEV‹ZYONTELEV‹ZYONuk=12‹NTERNETBeflerî ‹laç‹NTERNETFiyat Tebli¤i hakk›nda kapsaml› bilgi almak isterseniz http://www.teis.org.tr/news/123/ARTICLE/1173/2007-09-22.htmladresini ziyaret ediniz.SIRA S‹ZDE3Türkiye ‹statistik SIRA S‹ZDE Kurumu’nun kurulufl amac›, yap›s›, görev ve yetkileri ile ilgili bir araflt›rmayap›n›z.DÜfiÜNEL‹MSORUDÜfiÜNEL‹MBEfiERÎ TIBBÎ ÜRÜNLER‹N TANITIM FAAL‹YETLER‹HAKKINDA YÖNETMEL‹KResmî Gazete, SORU Tarih: 23.10.2003Say›: 25268Bu yönetmeli¤in amac›, beflerî t›bbî ürünlerin rasyonel (akla uygun, akl›n kuralla-D‹KKATD‹KKATr›na dayanan, ölçülü) kullan›m›n› temin etmeye yönelik olarak bu ürünlerin tan›t›-m›nda uyulmas› gerekli kurallar› belirlemektir.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDETan›t›m: Beflerî t›bbî ürünün ruhsat ya da izin sahipleri taraf›ndan teminini, sat›fl›n›,reçetelenmesini ve kullan›m›n› art›rmak için gerçeklefltirilen bütün hat›rlatma,bilgi verme faaliyetlerini; bu çerçevede firma t›bbî sat›fl temsilcilerinin etkinlik-AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZlerini, görsel/ iflitsel bas›na, t›bbî ve meslekî dergilere verilen ilânlar›, do¤rudanpostalama yoluyla veya internet ortam›nda yap›lan duyurular›, film, slayt, elektronikmedya K gibi ‹ Tgörsel/ A P iflitsel malzemenin kullan›m›n›, bilimsel ve e¤itsel toplant›-K ‹ T A Plar›, gerçeklefltirilen sergileme ve benzeri etkinlikler ile bedelsiz numune, hat›rlat›-c› tan›t›m ve bas›l› tan›t›m malzemesi kullanmak suretiyle yap›lan faaliyetleri,TELEV‹ZYONTan›t›m TELEV‹ZYON malzemeleri: Beflerî t›bbî ürün hakk›nda yeterli ve gerekli bilgiyi içerenkitap, kitapç›k, broflür gibi bas›l› materyalleri, film, slayt, elektronik medya gibigörsel/ iflitsel malzemeleri, bedelsiz beflerî t›bbî ürün numunelerini, bloknot, kalem,kalemlik, takvim, meslekî etkinlikler s›ras›nda kullan›labilecek parasal de¤eri‹NTERNET‹NTERNETMütevaz›: Alçak gönüllü, mütevaz› s›n›rlar içinde olan malzemeleri ve ilgili çevrelerde bilgi/ veri kayna¤›gösteriflsiz, iddias›z. olarak kullanabilecek ulusal, uluslararas› yay›nlar gibi hat›rlat›c› ziyaret malzemelerini,Sa¤l›k mesle¤i mensuplar›: Hekim, eczac› ve difl hekimini,T›bbî sat›fl temsilcisi: Hekim, eczac› ve difl hekimine do¤rudan ziyaret yoluylabeflerî t›bbî ürünün tan›t›m›n› yapan kifliyi,ifade eder.Tan›t›m faaliyetinin kapsam›: Beflerî t›bbî ürünlerin tan›t›m faaliyetleri özellikle;

8. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 3179• Reçeteli ve reçetesiz sat›lan beflerî t›bbî ürünlerin sa¤l›k mesle¤i mensuplar›natan›t›m›n›,• T›bbî sat›fl temsilcilerinin hekim ve difl hekimine yapt›klar› ziyaretleri,• Numunelerin da¤›t›m›n›,• Sa¤l›k mesle¤i mensuplar›n›n kat›ld›¤› promosyon toplant›lar›n›n sponsorlu¤unu,• Sa¤l›k mesle¤i mensuplar›n›n kat›ld›¤› bilimsel kongrelerin sponsorlu¤u veözellikle söz konusu kiflilerin bu kongrelerle ilgili seyahat ve konaklamamasraflar›n›n ödenmesini kapsar.Tan›t›m›n temel esaslar›:• ‹lgili mevzuata göre ruhsatland›r›lmam›fl ya da izin verilmemifl hiç bir t›bbîürünün tan›t›m› yap›lamaz.• Bir t›bbî ürünün tüm k›s›mlar›n›n tan›t›m› güncel k›sa ürün bilgisinde (KÜB)SIRA S‹ZDEs›ralanan ayr›nt›lara uygun olmal›d›r.• Bir t›bbî ürünün tan›t›m›, ürünün özelliklerini bilgilendirici, bilimsel gerçeklereuygun, güvenilir, nesnel ve aç›k olmal›d›r.DÜfiÜNEL‹M• T›bbî ürünün tan›t›m›nda, gereksiz kullan›ma ve beklenmeyen riskli durumlaraneden olabilecek yan›lt›c›, abart›lm›fl, ya da do¤rulu¤u kan›tlanmayanSORUbilgiler kullan›lamaz.• Klima, buzdolab›, so¤utucu, termos, otomobil aksesuarlar›, saç kurutma makinesi,video, televizyon, gibi bu yönetmelik kapsam, amaç D‹KKAT ve esaslar›nauygun olmayan malzeme veya araçlar tan›t›m malzemeleri olarak kullan›lamaz.SIRA S‹ZDESa¤l›k mesle¤i mensuplar›na tan›t›m: Beflerî t›bbî ürünlerin, sa¤l›k mesle¤imensuplar›na tan›t›m›nda; güncel k›sa ürün bilgilerine uygun gerekli bilgiler, bubilgilerin haz›rland›¤› ve son güncellendi¤i tarih ve t›bbî ürünün sunum s›n›f› yeral›r.Hat›rlat›c› nitelikte bas›l› tan›t›m malzemeleri üzerinde, herhangi bir iddia içermeden,ürüne yönelik sadece etkin madde veya maddelerin genel ad› (Internatio-K ‹ T A Pnal Nonproprietary Names-INN) ya da onaylanm›fl jenerik isimleri, ilac›n ticarî ismi,gerekti¤inde baflvurularak daha genifl bilginin sa¤lanabilece¤i üretici, ithalâtç›TELEV‹ZYONya da ruhsat sahibinin ad› ve adresi gibi bilgiler vard›r.Promosyon: Özendirme,teflvik, bir mal›n geniflkitlelere tan›t›lmas› ve omal›n sürümününsa¤lanmas› amac›ylayap›lan çal›flmalar.Sponsor: Bilim, sanat,kültür veya spor alanlar›ndayap›lacak herhangi biretkinli¤in maddî yönünüüstlenen kimse veya kurum,destekleyici.SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDEAMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PTELEV‹ZYONBeflerî T›bbî Ürünlerin Tan›t›m Faaliyetleri Hakk›nda Yönetmeli¤in ‹NTERNET tam metnine ulaflmakisterseniz http://www.alomaliye.com/beseri_tibbi_yonet.htm adresini ziyaret ediniz.‹NTERNETK›salt›lm›fl ürün bilgisi (KÜB) içeri¤i ile ilgili bir araflt›rma yap›n›z. SIRA S‹ZDESa¤l›k mesle¤i mensuplar›na tan›t›m›n ilke ve esaslar›:• Bir ürünün, sa¤l›k mesle¤i mensuplar›na tan›t›m›nda kullan›lacak DÜfiÜNEL‹M tüm bilgiler,sa¤l›k mesle¤i mensuplar›n›n söz konusu ürünün terapötik de¤eri hakk›ndakendi görüfllerini oluflturabilmesi için do¤ru, kan›tlanabilir SORU ve yeterliolmal›d›r.• Tan›t›m dokümantasyonunda yer alan her türlü bilgi, al›c›n›n söz konusuD‹KKATt›bbî ürünün terapötik de¤eri hakk›nda kendi görüflünü oluflturabilmesi içindo¤ru, kan›tlanabilir ve yeterli olmal›d›r.SIRA S‹ZDE4SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUDokümantasyon: Belgeleme,bir çal›flma için D‹KKAT gereklibelgeleri arama ve sa¤lama,belgelere dayand›rma.SIRA S‹ZDEAMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PK ‹ T A P

180 Eczane Hizmetlerine Girifl, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKAT• Sunulan dokümantasyonda kullan›lmak üzere t›p dergilerinden veya di¤er bilimselçal›flmalardan yap›lan al›nt›lar, tablolar ve di¤er görsel materyaller asl›-na sad›k kal›narak ve kaynaklar› tam olarak belirtilmek suretiyle kullan›l›r.• Ürünlerin, sa¤l›k mesle¤i mensuplar›na tan›t›m› yap›l›rken, herhangi birnakdî veya aynî avantaj sa¤lanamaz, teklif edilemez ve söz verilemez.• Promosyon faaliyetlerinde konuklar› a¤›rlama, her zaman makul bir düzeydeve toplant›n›n as›l amac›na nazaran ikincil önemde olmal› ve sa¤l›k çal›-flanlar› d›fl›ndaki kiflileri kapsamamal›d›r.• Sa¤l›k mesle¤i mensuplar›na, flans oyunu arac›l›¤› ile herhangi bir tan›t›myap›lamaz ve hizmet sunulamaz.• Sa¤l›k mesle¤i mensuplar›, yukar›da belirtilenlerin aksine herhangi bir teflvikikabul veya talep edemezler.• Sadece SIRA sa¤l›k S‹ZDE meslek mensuplar›na da¤›t›lanlar hariç olmak üzere, gazete,dergi ve benzeri yaz›l› medya araçlar› ile tan›t›m yap›lamaz. Bakanl›¤›n izniile yap›lan ve ürünün pazara arz edildi¤ini duyuran ilân bu hüküm kapsam›DÜfiÜNEL‹Md›fl›ndad›r. Ruhsat sahipleri, topluma tan›t›m› yasaklanm›fl ürünleri ile ilgiliolarak, yaz›l› medya araçlar›nda yay›nlanan tan›t›m mahiyetinde haberlerindüzeltilmesi SORU için gerekli ifllemleri yapar ve bakanl›¤a bildirir.Beflerî T›bbî D‹KKAT Ürünlerin Tan›t›m Faaliyetleri Hakk›nda Yönetmelik, beflerî t›bbî ürünlerinrasyonel kullan›m›n› sa¤lamak amac›yla haz›rlanm›flt›r.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDETÜRK ECZACILARI DEONTOLOJ‹ TÜZÜ⁄ÜBakanlar Kurulu Karar Tarihi - No: 09/07/1968 - 6/10314AMAÇLARIMIZ Dayand›¤› Kanun Tarihi - No: 25/01/1956 - 6643 AMAÇLARIMIZYay›mland›¤› Resmî Gazete Tarihi - No: 27/07/1968 - 12961K ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNET‹ffla etmek: Gizli bir fleyiortaya dökmek, a盤avurmak, yaymak, ilân etmek,afifle etmek, reklâm etmek.I. Bölüm: K Tüzü¤ün ‹ T A P kapsam› ve genel kurallar›n› içerir.Eczac›lar›n deontoloji bak›m›ndan uymak zorunda olduklar› ilke ve kurallar butüzükte gösterilmifltir.Türk Eczac›lar› TELEV‹ZYON Birli¤i’ne kay›tl› bulunan eczac›lar, 6643 say›l› Türk Eczac›lar›Birli¤i Kanunu’nun 1. maddesi gere¤ince bu tüzük hükümlerine tabidir.Eczac›n›n baflta gelen görevi, birbirleriyle, hekim ve veteriner hekimlerle tambir anlay›fl ve iflbirli¤i içinde çal›flarak insan ve hayvan sa¤l›¤›na, hayat›na ihtimam‹NTERNETgöstermektir.Eczac›, sa¤l›k ve veteriner hekimli¤i kurulufllar› ile iflbirli¤i yapar; kendileriyledi¤er t›p mensuplar› aras›nda sayg› ve güven hisleri yaratmaya çal›fl›r; müflterilerive di¤er ifl sahipleri ile iliflkilerinde meslek ahlâk ve adab›na uygun flekilde hareketeder.II. Bölüm: Eczac›lar›n birbirleri, hekimler, müflteriler ve di¤er ifl sahipleri ile iliflkileriniiçerir.• Eczac›, reçeteyi yazan hekim, reçetede ad› yaz›l› hasta veya reçeteyi getirenkifli kim olursa olsun; cinsiyet, ›rk, milliyet, felsefi inanç, din ve mezhep, ahlâkidüflünce, karakter ve kiflilik, toplumsal seviye, mevki ve siyasî düflünceayr›m› yapmaks›z›n ilac›n› haz›rlama ve reçete sahibine verme hususundaazamî dikkat ve ihtimam› göstermekle yükümlüdür.• Eczac›, meslek ve sanat›n›n icras› s›ras›nda ö¤rendi¤i s›rlar›, kanuni zorunlulukolmad›kça, iffla edemez. Meslekî toplant› veya yay›nlarda hastan›nkimli¤i aç›klanamaz.

8. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 3• Eczac›, hekimin iznini almadan yaz›lan ilaçtan baflkas›n› veremez ve hekiministe¤i d›fl›nda hastaya veya hastan›n yak›nlar›na tavsiyede bulunamaz.• Eczac›, hastalar›n veya hasta sahiplerinin, hastal›¤›n çeflidi veya uygulanantedavi fleklinin iyi olup olmad›¤› hakk›ndaki sorular›n›, onlar›n maneviyat›-n› yükseltecek flekilde ümit verici ve teselli edici sözlerle karfl›lar.• Eczac›, farmasötik kurallara uygun olarak haz›rlad›¤› majistral formüllerinveya müstahzar olarak verdi¤i ilaçlar›n flifa vermemesinden dolay› k›nanamaz.• Eczac›, sanat ve mesle¤inin icras› s›ras›nda veya d›fl›nda meslek ahlâk veadab› ile ba¤daflmayan hareketlerden kaç›n›r.• Eczac›, mesle¤in fleref ve haysiyetine ayk›r› olarak, aç›k veya gizli, herhangibir flekilde hileli veya muvazaal› anlaflmalarla veya hediye vermek yoluylasat›fl yapamaz.• Hekim veya herhangi bir flahs› arac› olarak kullanamaz; hastan›n diledi¤i eczaneyiserbestçe seçmesine engel olamaz.• Eczac›, yapaca¤› yay›nlarda eczac›l›k mesle¤inin flerefini üstün tutmak zorundad›r.Eczac›, yaz› veya sözle veya her ne flekilde ve surette olursa olsunkendi reklâm›n› yapamaz; ifl k⤛tlar›na ve faturalara reklâm mahiyetindeibareler koyamaz.• Eczac›n›n müessesesine koydu¤u tabelaya ancak, kendisinin ad› ve soyad›ile eczane kelimesinden ve reklâm mahiyetinde olmamak flart›yla buna eklenebilecekkelime veya ibareden kurulu eczanenin ad› yaz›labilir.• Gerek resmî ve gerekse meslekî teflekküllerde görevli bulunan eczac›lar, bugörevlerinin sa¤lad›¤› nüfuzu kiflisel ç›karlar› için kullanamazlar.• Eczac›, kanunlara ayk›r› fiillere ifltirak edemez veya yard›mc› olamaz; 6643say›l› Türk Eczac›lar› Birli¤i Kanunu ile 6197 say›l› Eczac›lar ve EczanelerHakk›ndaki Kanun’a uygun olmayarak veya muvazaa yoluyla t›p mensubuolan veya olmayan kiflilerle aç›k veya gizli anlaflma yaparak eczane veya eczadolab› açamaz.• Eczac›lar, Türk Eczac›lar› Birli¤i taraf›ndan bu hususlarda istenilecek her türlübilgi ve belgeleri vermek ve ilgililere gereken kolayl›¤› göstermek zorundad›rlar.• Eczane sahibi eczac›, t›bbî müstahzarat ve majistral formülleri, Sa¤l›k Bakanl›¤›’ncasaptanm›fl olan fiyat ve tarife de¤eri üstünde satamaz.• Eczac›lar, meslektafllar› ile iyi iliflkiler kurarlar; maddî ve manevî bak›mdanbirbirlerine yard›m ederler. Meslekle ilgili anlaflmazl›klar› önce kendi aralar›ndaçözmeye çal›fl›rlar ve bunu baflaramad›klar› taktirde ba¤l› olduklar› eczac›odalar›na durumu bildirirler.• Eczac›, staj yapan ö¤rencilerin, eczanenin faaliyetine, özellikle laboratuvarçal›flmalar›na kat›larak iyi yetiflmelerini, meslek sevgi, sayg› ve ruhunun yerleflmesinisa¤lamaya çal›fl›r.III. Bölüm: Çeflitli ve son hükümlerEczac›, Türk Eczac›lar› Birli¤i’nin bu tüzük hükümleri dâhilinde ald›¤› her türlüdeontoloji kararlar› ile eczanelerin aç›lma ve kapanma saatleri, tatil günleri ve eczanenöbetleri hakk›nda yetkili makamlarca verilen kararlara uymak zorundad›r.Bu tüzük hükümlerine ayk›r› hareket eden eczac›lar hakk›nda 6643 say›l› TürkEczac›lar› Birli¤i Kanunu’na göre ifllem yap›l›r. Olayda 6197 say›l› Eczac›lar ve EczanelerHakk›ndaki Kanun’a ayk›r›l›k varsa, durum ayr›ca Sa¤l›k Bakanl›¤›’na bildirilir.Nüfuz: ‹stedi¤iniyapt›rabilme gücü, sözgeçirme, güçlü olma, erk,içine geçme, s›zma.181

SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEAMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ182 Eczane Hizmetlerine Girifl, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiK ‹ T A PK ‹ T A PTELEV‹ZYONSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹M‹NTERNETSORUDan›fltay’ca incelenen ve 6643 say›l› Türk Eczac›lar› Birli¤i Kanunu’nun 39.maddesinin (g) bendine dayan›larak haz›rlanan bu tüzük hükümleri Resmî GazeteTELEV‹ZYONSIRA S‹ZDEile yay›m› tarihinde yürürlü¤e girer.Bu tüzük hükümlerini Adalet ve Sa¤l›k Bakanl›klar› yürütür.DÜfiÜNEL‹MEczac›l›k Deontolojisi: ‹NTERNET Meslek Ahlâk› ve Adab› konusu ile ilgilenirseniz lütfen http://kitaplar.ankara.edu.tr/detail.php?id=255adresini ziyaret ediniz.SORUD‹KKATSIRA S‹ZDETürk Eczac›lar› D‹KKAT Birli¤i’ne kay›tl› bulunan eczac›lar, 6643 say›l› Türk Eczac›lar› Birli¤i Kanunu’nun1. maddesi gere¤ince Türk Eczac›lar› Deontoloji Tüzü¤ü hükümlerine tabidir.SIRA S‹ZDE5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNUAMAÇLARIMIZKabul Tarihi: AMAÇLARIMIZ 26/09/2004Resmî Gazete Tarih: 12/10/2004Say›: 25611K ‹ T A PK ‹ T A P5237 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun eczac›l›kla ilgili olabilecek maddeleri:Zehirli madde katmaMadde 185 - (1) ‹çilecek sulara veya yenilecek veya içilecek veya kullan›lacakTELEV‹ZYONTELEV‹ZYONveya tüketilecek her çeflit besin veya fleylere zehir katarak veya baflka suretlerlebunlar› bozarak kiflilerin hayat›n› ve sa¤l›¤›n› tehlikeye düflüren kimseye iki y›ldanon befl y›la kadar hapis cezas› verilir.‹NTERNET(2) Yukar›daki ‹NTERNETf›kradabelirtilen fiillerin dikkat ve özen yükümlülü¤üne ayk›r›olarak ifllenmesi hâlinde, üç aydan bir y›la kadar hapis cezas›na hükmolunur.Bozulmufl veya de¤ifltirilmifl g›da veya ilaçlar›n ticareti (Madde 186 içinbk. Ünite 7 S›ra Sizde Yan›t Anahtar›, S›ra Sizde 3).Kiflilerin hayat›n› ve sa¤l›¤›n› tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapma veyasatma (Madde 187 için bk. Ünite 2, Sahte ‹laç konusu).Uyuflturucu veya uyar›c› madde imal ve ticareti (Madde 188 için bk. Ünite7 S›ra Sizde Yan›t Anahtar›, S›ra Sizde 3).Tüzel kifliler hakk›nda güvenlik tedbiri uygulanmas›Madde 189 - (1) Uyuflturucu veya uyar›c› madde imal ve ticareti suçlar›n›n birtüzel kiflinin faaliyeti çerçevesinde ifllenmesi hâlinde, tüzel kifli hakk›nda bunlaraözgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.Uyuflturucu veya uyar›c› madde kullan›lmas›n› kolaylaflt›rmaMadde 190 - (1) Uyuflturucu veya uyar›c› madde kullan›lmas›n› kolaylaflt›rmakiçin;• Özel yer, donan›m veya malzeme sa¤layan,• Kullananlar›n yakalanmalar›n› zorlaflt›racak önlemler alan,• Kullanma yöntemleri konusunda baflkalar›na bilgi veren kifli, iki y›ldan befly›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›l›r.(2) Bu maddede tan›mlanan suçlar›n tabip, difl tabibi, eczac›, kimyager, veteriner,sa¤l›k memuru, laborant, ebe, hemflire, difl teknisyeni, hastabak›c›, sa¤l›k hizmetiveren, kimyac›l›kla veya ecza ticareti ile ifltigal (u¤raflmak, ilgilenmek, meflgulolmak) eden kifli taraf›ndan ifllenmesi hâlinde, verilecek ceza yar› oran›nda art›r›-l›r.(3) Uyuflturucu veya uyar›c› madde kullan›lmas›n› alenen (aç›kça) özendiren veyabu nitelikte yay›n yapan kifli, iki y›ldan befl y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›l›r.

8. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 3Kullanmak için uyuflturucu veya uyar›c› madde sat›n almak, kabul etmekveya bulundurmakMadde 191 - (1) Kullanmak için uyuflturucu veya uyar›c› madde sat›n alan, kabuleden veya bulunduran kifli, bir y›ldan iki y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›-r›l›r. Kendisi taraf›ndan kullan›lmak üzere uyuflturucu veya uyar›c› madde etkisido¤uran bitkileri yetifltiren kifli, bu f›kra hükmüne göre cezaland›r›l›r.(2) Uyuflturucu veya uyar›c› madde kullanan kifli hakk›nda, tedaviye ve denetimliserbestlik tedbirine hükmolunur.(3) Hakk›nda tedaviye ve denetimli serbestlik tedbirine hükmedilen kifli, belirlenenkurumda uygulanan tedavinin ve denetimli serbestlik tedbirinin gereklerineuygun davranmakla yükümlüdür. Hakk›nda denetimli serbestlik tedbirine hükmedilenkifliye rehberlik edecek bir uzman görevlendirilir. Bu uzman, güvenlik tedbirininuygulama süresince, kifliyi uyuflturucu veya uyar›c› maddenin kullan›lmas›n›netki ve sonuçlar› hakk›nda bilgilendirir, kifliye sorumluluk bilincinin geliflmesineyönelik olarak ö¤ütte bulunur ve yol gösterir; kiflinin geliflimi ve davran›fllar› hakk›ndaüçer ayl›k sürelerle rapor düzenleyerek hâkime verir.(4) Tedavi süresince devam eden denetimli serbestlik tedbirine, tedavinin sonaerdi¤i tarihten itibaren bir y›l süreyle devam olunur. Denetimli serbestlik tedbirininuygulanma süresinin uzat›lmas›na karar verilebilir. Ancak, bu durumda süre üç y›ldanfazla olamaz.(5) Uyuflturucu veya uyar›c› madde kullanan kifli hakk›nda kullanmak içinuyuflturucu veya uyar›c› madde sat›n almak, kabul etmek veya bulundurmaktandolay› hükmolunan ceza, ancak tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinin gereklerineuygun davranmamas› hâlinde infaz edilir. Kifli etkin piflmanl›ktan yararlanm›flsa,davaya devam olunarak hakk›nda cezaya hükmolunur.Etkin piflmanl›kMadde 192 - (1) Uyuflturucu veya uyar›c› madde imal ve ticareti suçlar›na ifltiraketmifl olan kifli, resmî makamlar taraf›ndan haber al›nmadan önce, di¤er suç ortaklar›n›ve uyuflturucu veya uyar›c› maddelerin sakland›¤› veya imal edildi¤i yerlerimerciine haber verirse, verilen bilginin suç ortaklar›n›n yakalanmas›n› veyauyuflturucu veya uyar›c› maddenin ele geçirilmesini sa¤lamas› hâlinde, hakk›ndacezaya hükmolunmaz.(2) Kullanmak için uyuflturucu veya uyar›c› madde sat›n alan, kabul eden veyabulunduran kifli, resmî makamlar taraf›ndan haber al›nmadan önce, bu maddeyikimden, nerede ve ne zaman temin etti¤ini merciine haber vererek suçlular›n yakalanmalar›n›veya uyuflturucu veya uyar›c› maddenin ele geçirilmesini kolaylaflt›-r›rsa, hakk›nda cezaya hükmolunmaz.(3) Bu suçlar haber al›nd›ktan sonra gönüllü olarak, suçun meydana ç›kmas›nave fail veya di¤er suç ortaklar›n›n yakalanmas›na hizmet ve yard›m eden kifli hakk›ndaverilecek ceza, yard›m›n niteli¤ine göre dörtte birden yar›s›na kadar› indirilir.(4) Uyuflturucu veya uyar›c› madde kullanan kifli, hakk›nda kullanmak içinuyuflturucu veya uyar›c› madde sat›n almak, kabul etmek veya bulundurmaktandolay› soruflturma bafllat›lmadan önce resmî makamlara baflvurarak tedavi ettirilmesiniisterse, cezaya hükmolunmaz.Zehirli madde imal ve ticareti (Madde 193 için bk. Ünite 6 S›ra Sizde Yan›tAnahtar›, S›ra Sizde 5).183Fail: Eden, yapan, iflleyen,hukukî sonuç do¤uracak birsuç iflleyen kimse.

184 Eczane Hizmetlerine Girifl, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSa¤l›k için tehlikeli madde teminiMadde 194 - (1) Sa¤l›k için tehlike oluflturabilecek maddeleri çocuklara, ak›lhastalar›na veya uçucu madde kullananlara veren veya tüketimine sunan kifli, alt›aydan bir y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›l›r.SIRA S‹ZDEMenfle: Bir fleyin ç›kt›¤›,dayand›¤› temel, biçim,neden veya yer, bir mal›nüretildi¤i DÜfiÜNEL‹M veya yap›ld›¤›,al›nd›¤›, getirildi¤i yer, soy,as›l.SORUTÜKET‹C‹N‹N KORUNMASI HAKKINDA KANUNKanun Numaras› : 4077Kabul Tarihi : 23.02.1995Resmî Gazete Tarih : 08.03.1995Say› : 22221Bu kanunun amac›, ekonominin gereklerine ve kamu yarar›na uygun olarak tüketicininsa¤l›k ve güvenli¤i ile ekonomik ç›karlar›n› koruyucu, ayd›nlat›c›, e¤itici,zararlar›n› tazmin edici, çevresel tehlikelerden korunmas›n› sa¤lay›c› önlemleri almakve tüketicilerin kendilerini koruyucu giriflimlerini özendirmek ve bu konudakipolitikalar›n oluflturulmas›nda gönüllü örgütlenmeleri teflvik etmeye iliflkin hususlar›düzenlemektir.Etiket:SIRATicaretS‹ZDEkonusu olan ve perakende sat›fla arz edilen mallar›n veya ambalâjlar›n›nyahut kaplar›n›n üzerine kolayl›kla görülebilir, okunabilir flekilde omal›n menflesiDÜfiÜNEL‹M, cinsi ve fiyat› hakk›nda bilgileri içeren etiket konulmas›, etiketkonulmas› mümkün olmayan hâllerde ayn› bilgileri kapsayan listelerin görülebilecekflekilde uygun yerlere as›lmas› zorunludur. Hizmetlerin tarife ve fiyatlar›n› gösterenlisteler de birinci f›kraya göre düzenlenerekSORUas›l›r.D‹KKATTüketicinin Korunmas› D‹KKAT Hakk›nda Kanun, ekonominin gereklerine ve kamu yarar›na uygunolarak tüketicinin sa¤l›k ve güvenli¤ini, ekonomik ç›karlar›n› koruyan, ayd›nlatan, e¤iten,SIRA S‹ZDEzararlar›n› tazmin eden, çevresel tehlikelerden korunmas›n› sa¤lay›c› önlemleri alan veSIRA S‹ZDEtüketicilerin kendilerini koruyucu giriflimlerini özendirici ve bu konu ile ilgili politikalar›noluflturulmas›nda gönüllü örgütlenmeleri teflvik edici özellikler içerir.AMAÇLARIMIZ SIRA S‹ZDE AMAÇLARIMIZSIRA S‹ZDEBakanl›k, etiket ve tarife listelerinin fleklini, içeri¤ini, usul ve esaslar›n› bir yönetmelikledüzenler. Belediyeler, bu madde hükümlerinin uygulanmas› ve izlenmesineiliflkin KDÜfiÜNEL‹MK ‹ T A PDÜfiÜNEL‹M‹ Tiflleri A Pyürütmekle görevlidirler.Sat›fltan kaç›nma: Üzerinde “numunedir” veya “sat›l›k de¤ildir” ibaresi bulunmayanbir mal›n; SORU ticarî bir kuruluflun vitrininde, raf›nda veya aç›kça görülebilir her-SORUTELEV‹ZYON hangi bir TELEV‹ZYON yerinde teflhir edilmesi hâlinde sat›c› bu mallar›n sat›fl›ndan kaç›namaz.D‹KKATZararl› ve D‹KKAT tehlikeli mal ve hizmetler: Tüketicinin kullan›m›na sunulan malve hizmetlerin kifli ve çevre sa¤l›¤›na zararl› veya tehlikeli olabilmesi durumunda,bu mallar›n emniyetle kullan›labilmesi için üzerine veya ekli kullan›m k›lavuzlar›-‹NTERNET SIRA S‹ZDE‹NTERNET SIRA S‹ZDEna, bu durumla ilgili aç›klay›c› bilgi ve uyar›lar, aç›kça görülecek ve okunacak flekildekonulur veya yaz›l›r. Bakanl›k, hangi mal veya hizmetlerin aç›klay›c› bilgi veAMAÇLARIMIZ uyar›lar› tafl›mas› gerekti¤ini ve bu bilgi ve uyar›lar›n fleklini ve yerini Türk Standardlar›Enstitüsü AMAÇLARIMIZile birlikte tespit ve ilânla görevlidir.K ‹ T A PTELEV‹ZYONSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹M‹NTERNET5Tüketicinin K korunmas› ‹ T A P konusu ile ilgili genifl bilgiye ulaflmak isterseniz lütfen Nihat Yavuz’unTüketicinin Korunmas› Hakk›nda Kanun fierhi (Ankara: Kartal Yay›nevi, Haziran2007) adl› kitab›na baflvurunuz.TELEV‹ZYONTürk Standardlar› SIRA S‹ZDE Enstitüsü’nün (TSE) kurulufl amac›, görevleri ve organlar› ile ilgili biraraflt›rma yap›n›z.DÜfiÜNEL‹M‹NTERNETSORUSORU

8. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 3‹Y‹ ECZACILIK UYGULAMALARI KILAVUZU1953 y›l›nda ç›kart›lm›fl olan 6197 say›l› yasada, eczac›n›n ilac› haz›rlayan ve sunankifli olarak tan›mland›¤› birinci madde, bilim ve teknoloji alan›ndaki geliflmeler sonucundailaç üretiminin sanayi alan›na kaymas› ve eczac›l›k bilimindeki uzmanl›kdallar›n›n ço¤almas› nedeniyle günümüz eczac›s›n› tan›mlamaktan uzakt›r. Sanayileflentoplumun modern eczac›l›ktan temel beklentisi ilac›n haz›rlan›p sunulmas›de¤il “ilaç ve sa¤l›k dan›flmanl›¤›” hizmeti olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Bu geliflimsürecinde eczac›n›n yeni kimli¤ini ve sorumluluklar›n› tan›mlayabilmek için 1999y›l›nda Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan ‹yi Eczac›l›k Uygulamalar› K›lavuzu haz›rlanm›flt›r.Bu k›lavuz 6197 say›l› Eczac›lar ve Eczaneler Hakk›nda Kanun’a uygun olarak25 Kas›m 1999 tarih ve 23887 say›l› Resmî Gazete’de yay›nlanan Eczaneler ve EczaneHizmetleri Hakk›nda Yönetmelikte de¤ifliklik yap›lmas›na dair yönetmeli¤in4. Maddesinin Ek 1. Maddesine göre haz›rlanm›flt›r.I. ‹yi Eczac›l›k Uygulamas›ndaki Temel Amaç:Hastalar ve toplum yarar›na daima daha yüksek uygulama standartlar›na ulaflmakve eczac›l›k mesle¤ini gelifltirmek için çaba harcamakt›r. ‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›’n›nkurallar› eczac›lar taraf›ndan hastalar›na sunulan hizmetin uygun kalitedeolmas›, hastalara ilaç ve t›bbî malzemenin sa¤lanmas›, eczac›lar›n etkinliklerisayesinde ilaç kullan›m›n›n ve reçete al›flkanl›klar›n›n iyilefltirilmesine dayanmaktad›r.‹yi Eczac›l›k Uygulamalar› hizmetleri hastaya dönük olarak uygun ilac›n do¤rudozda ve ak›lc› biçimde kullan›lmas›n› sa¤lamak, ilaçlar›n kalite güvencesininbütünlü¤ünü korumakt›r. Ülkemiz koflullar› göz önüne al›narak eczane eczac›l›¤›ve hastane eczac›l›¤›na yönelik olarak eczanelerde verilen sa¤l›k hizmetlerinin süreklili¤inive ‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›’n›n gelifltirilmesini sa¤lamak için ‹yi Eczac›l›kUygulamalar› K›lavuzu haz›rlanm›fl olup bu k›lavuzun iki y›lda bir gözden geçirilmesiuygun görülmüfltür.II. Kapsam6197 say›l› “Eczac›lar ve Eczaneler Hakk›nda Kanun” uyar›nca aç›lan eczaneleri,resmî ve özel kurum eczanelerini bu eczanelerin sorumlu eczac›lar›n› ve çal›flanpersoneli kapsar.III. Temel Felsefesi‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›’n›n felsefesi; ilaç, di¤er sa¤l›k bak›m ürünleri ile ilgilihizmetleri sunmak, bireylerin ve toplumun bu hizmetlerden en iyi flekilde yararlanmas›nayard›mc› olmakt›r.‹yi Eczac›l›k Uygulamalar› bir hastan›n yaflam kalitesini sürdüren ve yükseltenkoflullar›n sa¤lanmas›n› amaçlayan, kesin iflbirli¤ine dayal› devaml›l›k niteli¤i deolan farmasötik bak›m’›n uygulama biçimidir.IV. Tan›mlar (serbest eczane, eczac›l›k ve eczac› gibi tan›mlar için bk. Ünite 1)‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›’n›n Esaslar›‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›:• Eczac›l›k hizmetleri sunulan her ortamda eczac›n›n öncelikli olarak hastasa¤l›¤›n› gözetmesini,• Eczac›l›k hizmetlerinin aç›kça tan›mlanmas›n›, amac›n bireye dönük olmas›-n› ve ilgili tüm kesimlere etkin biçimde iletilmesini,• ‹laç ve di¤er sa¤l›k ürünlerinin temin edilmesini, kullan›m›n›n izlenmesini,hastaya uygun bilgi ve dan›flmanl›k hizmetinin verilmesini,185Farmasötik bak›m: ‹laçkullan›m›n› etkileyeceksa¤l›k hizmetinin heryönüyle en uygun bir flekildeverilmesini amaçlayanhasta merkezli bir kavramolup geleneksel eczac›l›kuygulamalar›ndan farkl›olarak eczac›n›n hastabak›m› ve hastal›klar›ndankorunma ile ilgili görevüstlenmesi anlam›nagelmektedir. Eczac›n›nbafll›ca görevi, bu gün varolan sa¤l›k sistemi içindehastan›n ilaçla ilgiliproblemlerini çözmek,problem oluflmas›n› önlemekve yaflam kalitesiniyükseltmektir.

186 Eczane Hizmetlerine Girifl, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiAdvers etki: ‹laçlar›nhastal›ktan korunma, birhastal›¤›n teflhis veyatedavisi, bir fizyolojikfonksiyonun iyilefltirilmesi,düzeltilmesi veyade¤ifltirilmesi amac›ylakabul edilen normaldozlarda kullan›m› sonras›ortaya ç›kan zararl› veamaçlanmam›fl etki.Objektif: Gerçe¤e varmakamac›yla, taraf tutmadaninceleme yapan, hükümveren, bireyin kifliselgörüflünden ba¤›ms›z olan.• Rasyonel reçete yaz›lmas›nda ve ilaçlar›n uygun biçimde kullan›lmas›ndaeczac›n›n katk›s›n› gerektirir.‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›’n›n esaslar› afla¤›daki hususlar›n yerine getirilmesi ilesa¤lan›r:• Eczac›lar, rasyonel olmayan ilaç kullan›m›, advers etkileri, t›bbî hatalar›,ürün kalitesindeki aksakl›klar› veya sahte ürünlerin tespitini rapor etmelerinisa¤layacak bir sistem içerisinde çal›flmalar›n› sürdürmelidirler.• Birey ve toplum sa¤l›¤›n›n hizmetinde olan eczac› bu görevini yürütürkenyaflama ve insana karfl› sayg›y› ön plânda tutmal›d›r.• Eczac› tüm hastalara ayn› ilgiyi göstermelidir.• Eczac› mesle¤inin temel yaklafl›m› ticarî olmaktan çok meslekî olmal›d›r.• Eczac› mesle¤ini ancak kendisi uygulayabilece¤inden, hasta ile bire bir eczac›l›khizmetinde baflka kimselere bu konuda yetki vermemelidir.• Eczac› meslektafllar›n› rakip olarak de¤il, eczac›l›k mesle¤inin ilerlemesi vesunulan hizmetin niteliklerinin art›r›lmas›nda iflbirli¤i ve dayan›flma içindeolan ortaklar› gibi görmelidir.• Eczac›n›n di¤er sa¤l›k personeli ve özellikle doktorlarla olan iliflkileri ilaçla ilgiliher konuda karfl›l›kl› güveni gerektiren bir hizmet ortakl›¤› gibi görülmelidir.• Eczac› meslek örgütleriyle, kamu kurum ve kurulufllar›yla, üniversitelerdeve endüstri ile iliflkilerinde meslek eti¤ine uygun davranmal›d›r.• ‹laç kullan›m›na yönelik politikalar›n saptanmas›nda, hastane ve di¤er kurumlardasorumlu eczac› (eczac›lar) mutlaka söz sahibi olmal›d›r.• Eczac›l›k hizmeti sunulan kurumlarda, yönetici konumundaki eczac›, hizmetinkalitesinin tan›mlanmas›, de¤erlendirilmesi ve iyilefltirilmesi sorumlulu¤unupaylaflmal›d›r.• Eczac› hastalar›na iliflkin t›bbî ve farmasötik bilgilerden haberdar olmal›d›r.• ‹laçlar ve tedavi konusunda ba¤›ms›z, kapsaml›, güncel ve objektif bilgilerher zaman eczac›n›n elinin alt›nda bulunmal›d›r.• Eczac› eczac›l›k uygulamalar›n›n her alan›nda ve tüm meslek yaflam› boyuncameslekî bilgisinin etkinli¤ini ve yeterlili¤inin sürdürme sorumlulu¤unutafl›mal›d›r.• Eczac› hastalar›na sa¤l›k hizmeti sunarken haks›z rekabete neden olacakdavran›fllarda bulunmamal›d›r, ifllem yapmamal›d›r.• Eczac›l›k lisans e¤itimi güncel eczac›l›k uygulamalar›n› ve gelecekteki muhtemelde¤ifliklikleri kapsamal›d›r.Personel: Eczanelerde, hasta/hasta yak›n›na eczac›l›k hizmetinin eczac› taraf›ndansunulmas› gereklidir.Eczanenin di¤er hizmetlerinin, eczac› taraf›ndan yönlendirilen bir yard›mc› destekpersoneli ile yürütülmesi mümkündür.‹laç Ambalâj› ve Etiketleme: Eczanelerde yap›lan ilaçlar›n ambalâj›na yap›flt›-r›lan etiketlerin üzerinde:• Eczanenin ad› adresi, doktorun ve hastan›n isimleri, defter kay›t numaras› veilac›n kullan›l›fl flekli yaz›lmal›d›r.• A¤›zdan kullan›lacak ilaç etiketleri beyaz, haricen kullan›lacak ilaç etiketlerik›rm›z› renkli olmal›d›r.• Eczanelerde haz›rlanacak ilaçlar, hiç kullan›lmam›fl, yeni ve uygun ambalâjlarakonulmal›d›r.• Saklama koflullar› belirtilmelidir.• Çocuklar›n güvenli¤i ile ilgili olarak tüm uyar›lar yaz›lmal›d›r.

8. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 3Eczanelerde bulunan ilaçlar›n ve t›bbî malzemelerin saklanma koflullar›:• ‹laçlar için gerekli saklama koflullar›n› sa¤layacak teknik donan›m olmal›d›r.• Serin yerde muhafaza edilecek ilaçlar›n konulmas› için buzdolab›bulundurulmal›d›r.• K›rm›z› reçeteye tabi ilaçlar çelik kasada saklanmal›d›r.• Bütün kimyasal ve bitkisel ilaç hammaddeleri, t›bbî müstahzarlar, afl› ve serumlar,kodeksteki özellikleri ve ambalâj üzerindeki saklama koflullar› gözönüne al›narak gerekti¤i gibi saklanmal›d›r. Bu sebeple eczanenin s›cakl›¤›da gerekli ölçüler içinde tutulmal›d›r.‹laç sunumu ve hastaya yönelik talimatlar: Hastan›n uygun olan ilac› do¤rudozda ve biçimde almas›n›; hastan›n di¤er sa¤l›k ürünlerinden ve tüm eczac›l›khizmetlerinden en iyi flekilde yararlanmas›n› sa¤lamak amac›yla afla¤›daki hususlaradikkat edilmelidir:• Öncelikle reçete bir bütün olarak de¤erlendirilmeli, hastan›n yafl› ve konulanteflhis dikkate al›nmal›, ilaçlar›n birbirleriyle ve g›dalarla olan etkileflimlerisaptanmal›d›r.• Reçetede yaz›lan ilac›n okunamamas› durumunda hekimle irtibat kurulmal›d›r.• Eczac› kendisini tan›tmal›, reçeteyi getiren kiflinin hasta m›, yak›n› m› oldu-¤unu sormal›d›r.• ‹laçlar›n güvenli ve etkin kullan›lmas› konusunda hastaya gerekli öneriler vebilgiler verilmeli, ilaç-ilaç, ilaç-g›da etkileflimlerinin önlenmesi için ilac›nkullan›m flekli hastaya aç›kça anlat›lmal›d›r.• Eczac›, bilgileri bir bütün hâlinde aktarmal›, ilac›n ad›, endikasyonlar›, dozaj›,kullan›m flekli, saklama koflullar›, yan etkileri, beklenmeyen etkileri veal›nacak önlemler konusunda bilgi sunmal›d›r.• ‹lac›n kullan›m› hakk›nda bilgi verirken hastan›n e¤itim durumu de¤erlendirilmelidir.• Eczac› hastayla görüflme s›ras›nda teknik ve t›bbî terimler kullanmaktan kaç›nmal›,hastaya verilen bilginin basit, aç›k ve kolay anlafl›l›r olmas›na dikkatetmelidir.• Eczac›, hastan›n flikayetlerini anlayabilmek için her türlü çabay› sarf etmelive hastaya gereken ilgiyi göstermelidir.• Eczac›, hastaya bilgi aktar›rken etkin bir iletiflim sa¤lamal›, hastay› motive etmeli(isteklendirme, güdüleme), verilen bilginin tedavi aç›s›ndan öneminiaç›klamal›d›r.• Eczac›, hasta veya yak›n›na verece¤i bilgileri belli bir düzende sunmal›, enönemli noktalar görüflmenin bafl›nda anlat›lmal›, sonunda tekrarlanmal›d›r.• Eczac› hasta veya yak›n›n›n anlatt›klar›n› anlay›p anlamad›¤›n› kontrol etmelidir.• Eczac› ilac›n kullan›m flekli ve dozu hakk›nda sözlü bilgilendirmenin yan› s›-ra yaz›l› bilgi de vermelidir. Bu bilgi ilaç kutusunun üzerine yaz›labilece¤igibi kutu üzerine yap›flt›r›lacak etiketlere de yaz›labilir.• Hastalara sürekli olarak ald›klar› ilaçlar›n listesini tafl›malar› önerilmelidir.E¤itim: ‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›’n›n vazgeçilmez ögesi olan e¤itimin sa¤lanmas›ve gerçeklefltirilmesi Türk Eczac›lar› Birli¤i taraf›ndan oluflturulacak hizmet içiprogramlar do¤rultusunda yap›l›r. Söz konusu e¤itimin kalitesi ve sertifikasyonuTürk Eczac›lar› Birli¤i taraf›ndan gerçeklefltirilir.Baflvuru Kaynaklar›: ‹laçlar ve tedavi konusunda ba¤›ms›z, kapsaml›, güncelve objektif bilgileri içeren baflvuru kaynaklar› her zaman eczac›n›n elinin alt›nda187Endikasyon: Bir hastal›ktaizlenecek tedavi yöntemi vemüdahalenin belirlenmesi,bir ilac›n hangi hastal›klarave hangi biçimde uygunolaca¤›n› veya biroperasyonun hangikoflullarda gerekli oldu¤unuifade eden sözcük.

188 Eczane Hizmetlerine Girifl, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojibulunmal›d›r. Bu kaynaklardan eczanelerde bulunmas› gerekenler önceden TürkEczac›lar› Birli¤i’nce belirlenir.Eczane Olarak Kullan›lacak Yerin Özellikleri• Eczane olarak kullan›lacak yerlerin, bodrum ve asma katlar› hariç olmaküzere, asgarî 35 metre kare olmas› gerekir.• Hastane eczaneleri 50 yata¤a kadar 20 metre kare, artan her 50 yatak için 10metre kare eklenerek bulunan bir alanda hizmet vermelidir.• Eczaneler, ayd›nl›k, rutubetsiz havadar, temiz ve düzenli olmal›d›r.• Eczanelerin zeminleri karo, mermer veya benzeri malzemeyle döflenmelidir.• Hastalar›n bekleme yerleri ve kapakl› dolaplar› ile banko ve çal›flma masas›zemin katta bulunmal›d›r.• Eczanede, eczac› ve hasta aras›nda özel görüflme olana¤› sa¤layan bir mekanoluflturulmal›d›r.• Reçete kabulünün kolay ve düzenli bir flekilde yap›labilece¤i bir banko bulunmal›d›r.• Eczaneler hizmetin niteli¤ini art›rmak için günün teknolojik koflullar›ndanyararland›r›lmal›d›r.SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUEczanelerin Laboratuvar Bölümü• Eczanelerin Iaboratuvar bölümü, hastalarla irtibat› olmayacak flekilde ayr›lm›flolmal›d›r.• ‹laç yapmaya SIRA S‹ZDEayr›lm›fl bankonun üzeri, cam fayans veya mermer olmal›d›r.Miligram / santigram veya kilogram teraziler, ayarlar› bozulmayacak flekildebanko üzerinde veya ayr› özel masada bulundurulmal›d›r.• ‹laç DÜfiÜNEL‹M yapmaya ayr›lan laboratuvar k›sm›nda majistral ilaç haz›rlanmas›ndakullan›lan kimyasal maddeler ve t›bbî droglar cam fliflelerde, ›fl›ktan bozulabilecekSORU maddeler ise, renkli fliflede ayr› bir dolapta bulundurulmal›d›r.• Eczanelerde majistral ilaç yap›m›nda kullan›lan malzemeler bulunmal›d›r.D‹KKATSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEKay›tlar• Eczanelerde kay›tlar; reçete kay›t, uyuflturucu maddeler, psikotrop ilaçlarkay›t, SIRA teftifl, S‹ZDE personel ve stajyer defterlerine yap›l›r.• EczanedenSIRA S‹ZDEverilen bütün ilaçlar›n kay›tlar›n›n tutulmas› iflleminde hastalar›nalm›fl oldu¤u ilaçlar›n ad›, dozaj›, verilen miktarlar›, etki derecesi, verildi¤itarihler DÜfiÜNEL‹M ayr›nt›l› olarak kay›t alt›na al›nmal›d›r.• Hastalara ait ilaç kay›tlar›n›n, günün modern flartlar›na ve teknolojisine uygunolarak bilgisayar› olan eczaneler taraf›ndan bilgisayar kay›tlar›na da geçilmesiK SORU ‹ T A Pgerekir.AMAÇLARIMIZDÜfiÜNEL‹M AMAÇLARIMIZK SORU ‹ T A PD‹KKATD‹KKATTELEV‹ZYONSIRA S‹ZDE‹yi Eczac›l›k Uygulamar›’nda, D‹KKAT hastalar ve toplum yarar›na daima daha yüksek uygulama standartlar›naulaflmak ve eczac›l›k mesle¤ini gelifltirmek için çaba harcamak temel amaçt›r.TELEV‹ZYONSIRA S‹ZDE‹NTERNET‹yi Eczac›l›k ‹NTERNET Uygulamalar› K›lavuzu metnine ulaflmak isterseniz http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/ecz/mevzuat/mevzuatPdf/iyieczuyg.pdfadresini ziyaret ediniz.AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PK ‹ T A PTELEV‹ZYONTELEV‹ZYON

8. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 3189ÖzetBeflerî T›bbî Ürünler Ruhsatland›rma Yönetmeli-¤i’nin amac›; beflerî t›bbî ürünlerin istenen etkinlikve güvenilirli¤e, gereken kaliteye sahip olmalar›n›sa¤lamak üzere, ruhsatland›rma ifllemlerindeuygulanacak usul ve esaslar ile ruhsatland›r›lm›flbeflerî t›bbî ürünlere iliflkin uygulamalar› belirlemektir.Bu yönetmelikte yer alan baz› tan›mlar; beflerît›bbî ürün, ruhsatl› beflerî t›bbî ürün, etkin madde,yard›mc› madde, bafllang›ç maddeleri, bitmiflürün, ruhsatland›rma, ruhsat, orijinal t›bbî ürünve jenerik t›bbî ürün kavramlar›d›r.Beflerî ‹laçlar›n Fiyatland›r›lmas›na Dair Karar,Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n 1262 say›l› “‹spençiyari veT›bbî Müstahzarlar Kanunu” ve 3359 say›l› “Sa¤l›kHizmetleri Temel Kanunu” gere¤ince beflerîilaçlar›n tüketiciye uygun flartlarda ulaflmas›n› teminetmek amac›yla haz›rlanm›flt›r. Ruhsat ya dabaflvuru sahiplerinin bu karara uygun olarak talepettikleri fiyatlar, Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndanonaylanarak geçerlilik tarihiyle birlikte ilân edilir.Bu karar içeri¤inde; fabrika sat›fl fiyat›, referansülkeler, referans fiyat, eczane sat›fl fiyat›, depocusat›fl fiyat›, depocuya sat›fl fiyat› gibi tan›mlar yeralmaktad›r.Fiyatland›rma sistemine göre, ürünlerde azamîfiyatlar›n belirlenmesi ve kademeli fiyatland›rmabaz› kurallar çerçevesinde yap›labilmektedir.Beflerî T›bbî Ürünlerin Tan›t›m Faaliyetleri Hakk›ndaYönetmelik, beflerî t›bbî ürünlerin rasyonelkullan›m›n› temin etmeye yönelik olarak buürünlerin tan›t›m›nda uyulmas› gerekli kurallar›belirlemek amac›yla ç›kar›lm›flt›r.Eczac›lar›n deontoloji bak›m›ndan uymak zorundaolduklar› ilke ve kurallar Türk Eczac›lar› DeontolojiTüzü¤ü’nde gösterilmifltir.Türk Eczac›lar› Birli¤i’ne kay›tl› bulunan eczac›-lar, 6643 say›l› Türk Eczac›lar› Birli¤i Kanunu’nun1. maddesi gere¤ince bu tüzük hükümlerine tabidir.5237 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun eczac›l›kla ilgiliolabilecek maddeleri; Madde 185-Zehirlimadde katma, Madde 186-Bozulmufl veya de¤ifltirilmiflg›da veya ilaçlar›n ticareti, Madde 187-Kiflilerinhayat›n› ve sa¤l›¤›n› tehlikeye sokacak biçimdeilaç yapma veya satma, Madde 188-Uyuflturucuveya uyar›c› madde imal ve ticareti, Madde189-Tüzel kifliler hakk›nda güvenlik tedbiriuygulanmas›, Madde 190-Uyuflturucu veya uyar›-c› madde kullan›lmas›n› kolaylaflt›rma, Madde191-Kullanmak için uyuflturucu veya uyar›c› maddesat›n almak, kabul etmek veya bulundurmak,Madde 192-Etkin piflmanl›k, Madde 193-Zehirlimadde imal ve ticareti, Madde 194-Sa¤l›k içintehlikeli madde temini fleklinde s›ralanabilir.Tüketicinin Korunmas› Hakk›nda Kanun’nunamac›, ekonominin gereklerine ve kamu yarar›-na uygun olarak tüketicinin sa¤l›k ve güvenli¤iile ekonomik ç›karlar›n› koruyucu, ayd›nlat›c›,e¤itici, zararlar›n› tazmin edici, çevresel tehlikelerdenkorunmas›n› sa¤lay›c› önlemleri almak vetüketicilerin kendilerini koruyucu giriflimleriniözendirmek ve bu konudaki politikalar›n oluflturulmas›ndagönüllü örgütlenmeleri teflvik etmeyeiliflkin hususlar› düzenlemektir.Eczac›n›n yeni kimli¤ini ve sorumluluklar›n› tan›mlayabilmekiçin 1999 y›l›nda Sa¤l›k Bakanl›¤›taraf›ndan ‹yi Eczac›l›k Uygulamalar› K›lavuzuhaz›rlanm›flt›r.‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›’n›n kurallar›; eczac›lartaraf›ndan hastalar›na sunulan hizmetin uygunkalitede olmas›, hastalara ilaç ve t›bbî malzemeninsa¤lanmas›, eczac›lar›n etkinlikleri sayesindeilaç kullan›m›n›n ve reçete al›flkanl›klar›n›n iyilefltirilmesinedayanmaktad›r.

190 Eczane Hizmetlerine Girifl, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiKendimizi S›nayal›m1. Afla¤›dakilerden hangisi Beflerî T›bbî Ürünler Ruhsatland›rmaYönetmeli¤i tan›mlar› içinde yer almaz?a. Beflerî t›bbî ürünb. Kombinasyonc. Fabrika sat›fl fiyat›d. Etkin maddee. Bitmifl ürün2. Afla¤›daki tan›mlardan hangisi Beflerî ‹laçlar›n Fiyatland›r›lmas›naDair Karar içinde yer al›r?a. Referans ülkelerb. Ruhsatl› beflerî t›bbî ürünc. Yard›mc› madded. Bafllang›ç maddelerie. Jenerik t›bbî ürün3. Fiyatland›rma kurallar› içinde firmalar›n orijinalürünler için talep edebilecekleri azamî de¤er, referansfiyat›n yüzde kaç›d›r?a. % 40b. % 50c. % 75d. % 80e. % 1004. Fiyat de¤erlendirme komisyonu, depocu ve eczac›kâr oranlar›n› belirlerken afla¤›daki hangi kurumun dahaönceki y›llara ait verilerine dikkat eder ?a. Türk Eczac›lar› Birli¤ib. Türkiye ‹statistik Kurumuc. Türk Standardlar› Enstitüsüd. Devlet Plânlama Teflkilât›e. Maliye Bakanl›¤›5. Afla¤›daki aç›klamalardan hangisi promosyon kelimesininkarfl›l›¤›d›r?a. Bilim, sanat, kültür veya spor alanlar›nda yap›lacakherhangi bir etkinli¤in desteklenmesib. Bir çal›flma için gerekli belgeleri aramak veyasa¤lamakc. Gizli bir fleyi ortaya dökmek, ilân etmek, afifleetmekd. ‹stedi¤ini yapt›rabilme gücüe. Bir mal›n genifl kitlelere tan›t›lmas› ve o mal›nsürümünün sa¤lanmas› amac›yla yap›lan çal›flmalar6. Eczac›lar hangi kanun gere¤ince Türk Eczac›lar› DeontolojiTüzü¤ü’ne tabidir?a. 767 say›l› Türk Kodeksi Hakk›nda Kanunb. 6197 say›l› Eczac›lar ve Eczaneler Hakk›nda Kanunc. 984 say›l› Ecza Depolar› Hakk›nda Kanund. 6643 say›l› Türk Eczac›lar› Birli¤i Kanunue. 1262 say›l› ‹spençiyari ve T›bbî MüstahzarlarKanunu7. 5237 say›l› Türk Ceza Kanunu’nunda Uyuflturucu veyauyar›c› madde imal ve ticareti bafll›¤› kaç›nc› maddekapsam›ndad›r?a. Madde 185b. Madde 186c. Madde 187d. Madde 188e. Madde 1898. Sa¤l›k Bakanl›¤›, bilgi ve uyar› tafl›mas› gereken malve hizmetlerin bilgi ve uyar› fleklini ve yerini hangi kurumlabirlikte tespit ve ilân eder?a. Türk Eczac›lar› Birli¤ib. Türkiye ‹statistik Kurumuc. Maliye Bakanl›¤›d. Devlet Plânlama Teflkilât›e. Türk Standardlar› Enstitüsü9. ‹yi Eczac›l›k Uygulamalar› K›lavuzu hangi kanunauygun olarak haz›rlanm›flt›r?a. 6643 say›l› Türk Eczac›lar› Birli¤i Kanunub. 984 say›l› Ecza Depolar› Hakk›nda Kanunc. 6197 say›l› Eczac›lar ve Eczaneler Hakk›nda Kanund. 767 say›l› Türk Kodeksi Hakk›nda Kanune. 1262 say›l› ‹spençiyari ve T›bbî Müstahzarlar Kanunu10. Advers etki kavram›n› afla¤›daki aç›klamalardanhangisi ifade eder?a. Belirli bir farmasötik formda kullan›lan ilaç etkenmaddesinin emilme ve vücuttaki etki yerineeriflebilme h›z› ve derecesib. ‹laçlar›n hastal›ktan korunma, bir hastal›¤›n teflhisveya tedavisi, bir fizyolojik fonksiyonun iyilefltirilmesi,düzeltilmesi veya de¤ifltirilmesi amac›yla kabuledilen normal dozlarda kullan›m› sonras› ortayaç›kan zararl› ve amaçlanmam›fl etkic. ‹stedi¤ini yapt›rabilme gücü, söz geçirme, güçlüolma, erk, içine geçme, s›zmad. Uygun bir s›raya, düzene koyma, s›ralama, düzenlenifl,s›ralan›fl biçimi, tertip, doktorun hastayaverdi¤i ilaç düzenie. ‹ki veya daha çok öge bir araya gelerek yeni bir ögeoluflturma, birlefltirme, bir araya getirme, bileflim

8. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 3191Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›1. c Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Beflerî T›bbî ÜrünlerRuhsatland›rma Yönetmeli¤i” konusunu yenidengözden geçiriniz.2. a Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Beflerî ‹laçlar›n Fiyatland›r›lmas›naDair Karar” konusunu yenidengözden geçiriniz.3. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Fiyatland›rma Sistemi”konusunu yeniden gözden geçiriniz.4. b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Kademeli fiyatland›rma”konusunu yeniden gözden geçiriniz.5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Tan›t›m faaliyetininkapsam›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Türk Eczac›lar› DeontolojiTüzü¤ü” konusunu yeniden gözden geçiriniz.7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “5237 Say›l› Türk CezaKanunu” konusunu yeniden gözden geçiriniz.8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Tüketicinin Korunmas›Hakk›nda Kanun “ konusunu yenidengözden geçiriniz.9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›K›lavuzu” konusunu yeniden gözden geçiriniz.10. b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “‹yi Eczac›l›k Uygulamalar›n›nEsaslar›” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1Kabul tarihi 07.05.1987 ve kanun numaras› 3359 olanSa¤l›k Hizmetleri Temel Kanunu 15.05.1987 tarih ve19461 say›l› Resmî Gazete’de yay›mlanarak yürürlü¤egirmifltir. Kanunun amac› sa¤l›k hizmetleriyle ilgili temelesaslar› düzenlemektir. Bu kanun, Millî SavunmaBakanl›¤› hariç olmak üzere, bütün kamu kurum ve kurulufllar›ile özel hukuk tüzel kiflilerini ve gerçek kiflilerikapsamaktad›r.Bu kanunla ilgili temel esaslar flunlard›r:• Sa¤l›k kurum ve kurulufllar› yurt sath›nda eflit, kalitelive verimli hizmet sunacak flekilde Sa¤l›kBakanl›¤›’nca, di¤er ilgili bakanl›klar›n da görüflüal›narak plânlan›r, koordine edilir, malî yöndendesteklenir ve gelifltirilir.• Koruyucu sa¤l›k hizmetlerine öncelik verilmeksuretiyle kamu ve özel bütün sa¤l›k kurum vekurulufllar›n›n kurulmas› ve iflletilmesinde kaynakisraf› ve at›l kapasiteye yol aç›lmaks›z›n gerekti¤indehizmet sat›n al›narak kaliteli hizmetarz› ve verimlili¤i esas al›n›r. Sa¤l›k Bakanl›¤› ilgilibakanl›¤›n olurunu alarak, kamu ve özel bütünsa¤l›k kurum ve kurulufllar›na koruyucu sa¤l›khizmeti görevi verir ve bu kurum ve kurulufllar›nbütün sa¤l›k hizmetlerini denetler.• Bütün sa¤l›k kurum ve kurulufllar› ile sa¤l›k personelininülke sath›nda dengeli da¤›l›m› ve yayg›nlaflt›r›lmas›esast›r. Sa¤l›k kurum ve kurulufllar›n›nkurulmas› ve iflletilmesi bu esas içerisindeSa¤l›k Bakanl›¤›’nca düzenlenir. Bu düzenlemeilgili bakanl›¤›n görüflü al›narak yap›l›r. Gerekgörüldü¤ünde özel sa¤l›k kurulufllar›n›n her türlüücret tarifeleri Sa¤l›k Bakanl›¤›’nca onaylan›r.Kamu kurum ve kurulufllar›na ait sa¤l›k kurulufllar›veya sa¤l›k iflletmelerinde verilen her türlühizmetin fiyatlar› Sa¤l›k Bakanl›¤›’nca tespit veilân edilir.• Tesis edilecek e¤itim, denetim, de¤erlendirme veoto kontrol sistemi ile sa¤l›k kurulufllar›n›n tespitedilen standart ve esaslar içinde hizmet vermesisa¤lan›r.• Herkesin sa¤l›k durumunu takip edebilmek içingerekli kay›t ve bildirim sistemi kurulur.• Sa¤l›k Bakanl›¤›; sa¤l›k ve yard›mc› sa¤l›k personelininyurt düzeyinde dengeli da¤›l›m›n› sa¤lamaküzere istihdam plânlamas› yapar, ülke ihtiyac›nauygun nitelikli sa¤l›k personeli yetifltirilmesiamac›yla hizmet öncesi ya da kamu kurulufllar›ndamesleklerini icra eden sa¤l›k ve yard›mc›sa¤l›k personeline hizmet içi e¤itim yapt›-r›r. Bunu sa¤lamak amac›yla üniversitelerin, kamukurumu niteli¤indeki meslek kurulufllar› ilekamu kurum ve kurulufllar›n›n imkânlar›ndan dayararlan›r. Hizmet içi e¤itim program›n›n ne flekildeve hangi sürelerle yap›laca¤› Sa¤l›k Bakanl›¤›’ncaç›kart›lacak yönetmelikle tespit edilir.• Sa¤l›k hizmetlerinin yurt çap›nda istenilen seviyeyeulaflt›r›lmas› amac›yla; bakanl›klar seviyesindenen uçtaki hizmet birimine kadar kamu veözel sa¤l›k kurulufllar› ile kamu kurumu niteli-¤indeki meslek kurulufllar› aras›nda koordinasyonve iflbirli¤i yap›l›r. Sa¤l›k kurum ve kurulufllar›co¤rafik ve fonksiyonel hizmet alanlar›, vereceklerihizmetler, yönetim, hizmet iliflki ve ba¤-

192 Eczane Hizmetlerine Girifl, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojilant›lar› gibi konularda tespit edilen esaslara uymakve verilen görevleri yapmakla yükümlüdürler.Ça¤dafl t›bbî bilgi ve teknolojinin ülkeye getirilmesive teflviki sa¤lan›r.• Vatandafllar›n hastal›klardan korunma, sa¤l›kl›çevre, beslenme, ana çocuk sa¤l›¤› ve aile plânlamas›ve benzeri konularda e¤itilmeleri ve takipleribütün kamu kurulufllar›n›n sorumlulu¤u,kamu kurumu niteli¤indeki meslek kurulufllar›,özel ve gönüllü kurulufllar›n iflbirli¤i içerisindegerçeklefltirilir.• Koruyucu, teflhis, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerdekullan›lan ilaç, afl›, serum ve benzeribiyolojik maddelerin üretiminin ve kalitesininteflvik ve temini esas olup, her türlü müstahzar,terkip, madde, malzeme, farmakope mamulleri,kozmetikler ve bunlar›n üretiminde kullan›lanham ve yard›mc› maddelerin ithal, ihraç, üretim,da¤›t›m ve tüketiminin, amaç d›fl› kullan›lmaksuretiyle fizik ve psiflik ba¤›ml›l›k yapan veyayapma ihtimali bulunan madde, ilaç, afl›, serumve benzeri biyolojik maddeler ile di¤er terkiplerinkontrolüne ve bunlar›n yurt içinde ve yurt d›-fl›nda ücret karfl›l›¤› kalite kontrollerini yapt›rmaya,özel mevzuata göre ruhsatland›rma, izin vefiyat verme ifllerini yürütmeye Sa¤l›k Bakanl›¤›yetkilidir.• Özel mevzuat›na göre izin veya ruhsat al›nmam›flilaç ve terkiplerin üretimi, ithali, sat›fl› ile ruhsatveya izin al›nm›fl dahi olsa ilaç ve terkiplerin bilimselaraflt›rma amac›yla Sa¤l›k Bakanl›¤› ve ilgilikiflinin r›zas› olmadan insan üzerinde kullan›m›yasakt›r.• Özürlü çocuk do¤umlar›n›n önlenmesi için, gebeliköncesi ve gebelik döneminde t›bbî ve e¤itselçal›flmalar yap›l›r. Yeni do¤an bebeklerin metabolizmahastal›klar› için gerekli olan testlerdengeçirilerek risk tafl›yanlar›n belirlenmesine iliflkintedbirler al›n›r.• Rehabilite edici t›bbî hizmetlerde kullan›lan yard›mc›araç ve gereçleri üretmek amac›yla, kamukurum ve kurulufllar› ile gerçek ve tüzel kiflilertaraf›ndan kurulacak kurulufllar›n aç›l›fl iznini vermeyeSa¤l›k Bakanl›¤› yetkilidir. Bu kurum vekurulufllar›n aç›l›fl izninin verilmesine, üretim vepersonel standard›na, iflleyifl ve denetimi ile dahaönce aç›lm›fl olan kurum ve kurulufllar›n durumlar›nailiflkin esaslar Sa¤l›k Bakanl›¤›’nca ç›-kar›lacak yönetmelikle düzenlenir.S›ra Sizde 2Çeflitli fonksiyonlar›n›n yan› s›ra iktisadî, malî ve sosyalgörevler üstlenmifl olan devletlerin tarih boyunca enönemli ve sa¤lam gelir kaynaklar› vergiler olmufltur.Yapt›r›m gücüyle devletin karfl›l›ks›z olarak toplad›¤›vergiler gelir, harcama ve servet üzerinden al›nmaktad›r.• Üretim-tüketim zincirinin her aflamas›nda, mal vehizmetlerin sat›fl›ndan al›nan ve vergi indirimineimkân tan›yarak de¤er art›fl›n› temel alan, nesnel,çok aflamal› ve genel bir sat›fl vergisi olan KatmaDe¤er Vergisi (KDV), ilk kez 1954 y›l›nda Fransa’dauygulamaya konulan ve di¤er harcama vergilerinegöre önemli baz› üstünlüklere sahip olan,maliye tarihinin en h›zl› yay›lan vergisi olmufltur.1968 y›l›ndan itibaren, baflta Almanya olmak üzere,Avrupa Birli¤i’ne (AB) üye tüm ülkelerde uygulanmayabafllanm›flt›r. AB d›fl›ndaki ülkelerdede h›zla yay›lmaya bafllayan KDV, 1990 y›l› itibariyle,21 OECD (Organisation for EconomikCooperation and Development/Ekonomik ‹flbirli-¤i ve Kalk›nma Örgütü) üyesi ve 33 OECD üyesiolmayan ülkede olmak üzere toplam 54 ülkedeuygulanmaktad›r.• Günümüzün en modern harcama vergisi olarakkabul edilen KDV uygulamas›n›n gerçeklefltirilmesineiliflkin tedbir ve politikalara ülkemizdeilk kez ‹kinci Befl Y›ll›k Kalk›nma Plân›’nda yerverilmifl ancak uygulamaya Beflinci Befl Y›ll›kKalk›nma Plân› döneminde gerçekleflebilmifltir.• Esas itibar›yla 25.10.1984 tarih ve 3065 say›l› Kanunile 01 Ocak 1985 tarihinde uygulamaya girenKDV, sa¤lad›¤› gelir bak›m›ndan gelir vergisindensonra Türk Vergi Sistemi’nin ikinci büyük vergisiolmufltur. Yürürlü¤e girdi¤i tarihte tek orana sahipolan KDV sisteminde, 1986 Temmuz ay›ndanitibaren çok oranl› uygulamaya bafllanm›flt›r.• Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun yürürlü¤e girmesiyleberaber; dâhilde al›nan ‹stihsal Vergisi,ithalden al›nan ‹stihsal Vergisi, Nakliyat Vergisi,PTT Hizmetleri Vergisi, ‹lân ve Reklâm HizmetleriVergisi, ‹flletme Vergisi, Spor Toto Vergisi, fieker‹stihlâk Vergisi 01.01.1985 tarihinden itibarenyürürlükten kald›r›lm›flt›r.• Katma De¤er Vergisi öncesindeki vergileme sistemindeçeflitli nedenlerle oluflan vergi gelir kay›plar›n›nazalt›labilece¤i düflüncesi ve Türkiye’ninuluslararas› iliflkilerinde özellikle Avrupa Birli¤i(AB) ile ekonomik ve malî iflbirli¤inin sa¤lanmas›için üye ülkelerin vergi sistemlerinin uyumlafl-

8. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 3193t›r›lmas› konusu baz al›narak KDV sistemi uygulamas›amaçlanm›flt›r.S›ra Sizde 3‹lk ça¤da bile insanlar baz› toplu olaylar› belirleme ihtiyac›duymufllard›r. Devletlerin kurulmas› ile birlikteinsanlar s›n›r belirleme, vergi toplama, toprak da¤›l›m›-na yönelik amaçlarla kay›t tutmaya bafllam›fllard›r. Büyükbir co¤rafyada, farkl› ›rklar, diller, dinler ve kültürlerüzerindeki hâkimiyetin devam ettirilmesinin önemlikoflullar›ndan birisi flüphesiz kay›t sistemlerinin iyi olmas›ndankaynaklanm›flt›r. Bugün dünya devletlerininulusal ve uluslararas› sosyal ve ekonomik geliflme hedeflerininbelirlenmesi ve bu hedeflerin baflar›s› güncel,güvenilir istatistiklerle sa¤lanmakta, araflt›rmac›lar, politikac›lar,karar al›c›lar ve tüm bireyler çal›flmalar›nda istatistikselbilgi ve verileri etkin bir biçimde kullanmaktad›rlar.Önceleri teknik bir disiplin olan “‹statistik” günümüzdebir bilim dal› hâline gelerek ulusal ve uluslararas›boyutta geliflmelerin temelini oluflturmufltur. ‹çindebulundu¤umuz “Bilgi Ça¤›” kavram›, istatisti¤i evrenselbir konuflma dili konumuna getirmifltir.Ülkemizde istatistik ile ilgili bir kurumun kurulmas› fikrineyukar›daki aç›klamalar bir zemin haz›rlam›flt›r. Buamaçla yap›lan çal›flmalar tarihsel bir evrim geçirerekbugün var olan Türkiye ‹statistik Kurumu yap›s›na ulafl›lm›flt›r.Türkiye ‹statistik Kurumu, 10.11.2005 tarih ve5429 say›l› Türkiye ‹statistik Kanunu ile kurulmufltur.Kurum yap› olarak ‹statistik Konseyi ve Türkiye ‹statistikKurumu Baflkanl›¤›’ndan oluflmaktad›r. K›salt›lm›flad› TÜ‹K’dir. Kurum Baflbakanl›¤a ba¤l› olup, Baflbakan,Kurumun yönetimi ile ilgili yetkilerini gerekli gördü¤ütakdirde bir Devlet Bakan› vas›tas›yla kullanabilir.Bilimsel ve teknik nitelikteki bu kurumun görev ve yetkilerikapsam›nda flunlar vard›r:• Resmî ‹statistik Program›n› haz›rlamak ve iflleyifliniizlemek, programda belirlenen istatistikselfaaliyetlerin yürütülmesini ve uygulanmas›n› sa¤lamaklabirlikte, görev verilen di¤er kurum vekurulufllar taraf›ndan üretilen istatistiklerin deuluslararas› standartlara uygunlu¤unu incelemek,• ‹statistik alan›nda veri ihtiyac› duyulan alanlar›ve veri derleme yöntemlerini, istatistiksel tan›mve s›n›fland›rmalar›n› ilgili ulusal ve uluslararas›kurum ve kurulufllarla iflbirli¤i içinde belirlemek,ulusal kay›t sistemini oluflturmak, gerekti¤indearaflt›rma ve teknik yard›m projeleri gelifltirmek,• ‹statistik alan›ndaki bilimsel yöntem ve bilgi teknolojilerineiliflkin geliflmeleri ve uluslararas› göstergeleritakip etmek, di¤er ülkeler ve uluslararas›kurulufllarla iflbirli¤ini sa¤lamak, ulusal ve uluslararas›bilgi a¤› ve bilgi ak›fl sisteminin oluflturulmas›n›koordine etmek,• Ülkenin ekonomi, sosyal, demografi, kültür, çevre,bilim ve teknoloji alanlar› ile gerekli görülendi¤er alanlardaki istatistikleri derlemek, de¤erlendirmek,analiz etmek, yay›mlamak, resmî istatistiksonuçlar›n›n bilimsel ve teknik aç›klamalar›n›yapmak,• Kalk›nma plânlar›, programlar, ilgili mevzuat vebenimsenen temel ilkeler çerçevesinde, Kurumunorta ve uzun vadeli strateji ve politikalar›n›belirlemek.S›ra Sizde 4K›salt›lm›fl ürün bilgisi (KÜB) flu bilgileri içermelidir:• Beflerî t›bbî ürünün ad›• Kalitatif ve kantitatif bileflim: Etkin madde, yard›mc›maddeler• Farmasötik flekil (form): ‹lac›n tablet, flurup, ampulvb. hangi flekilde oldu¤u belirtilmelidir.• Klinik ÖzelliklerTerapötik endikasyonlarKontrendikasyonlarÖzel kullan›m uyar›lar› ve önlemleriDi¤er t›bbî ürünler ile etkileflimler ve di¤er etkileflimflekilleriGebelik ve laktasyonAraç ve makine kullan›m› üzerindeki etkiler‹stenmeyen etkilerDoz afl›m› ve tedavisi• Farmakolojik özelliklerFarmakodinamik özelliklerFarmakokinetik özelliklerKlinik öncesi güvenlilik verileri• Farmasötik özelliklerYard›mc› maddelerin listesiGeçimsizliklerRaf ömrüSaklamaya yönelik özel tedbirlerAmbalâj›n niteli¤i ve içeri¤iBefleri t›bbî üründen arta kalan maddelerin imhas›ve di¤er özel önlemler• Ruhsat sahibi• Ruhsat numaras›• ‹lk ruhsat tarihi/Ruhsat yenileme tarihi• KÜB’ün yenilenme tarihi

194 Eczane Hizmetlerine Girifl, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiS›ra Sizde 5Türk Standardlar› Enstitüsü (TSE), 132 say›l› ve18.11.1960 tarihli Türk Standartlar› Enstitüsü KuruluflKanunu’na göre kurulmufltur.Enstitünün ad› içinde yer alan “standardlar›” kelimesikurumun kuruluflu s›ras›nda böyle yaz›ld›¤›ndan de¤ifltirilememekteve her türlü resmî yaz›flmada zorunlu olarakböyle kullan›lmaktad›r.Kanunun bir, iki ve üçüncü maddeleri enstitünün amaç,görevleri ve organlar› ile ilgilidir.Kurulufl ve GayeMadde 1 - (De¤iflik madde: 16/05/1985 - 3205/1 md.)Her türlü madde ve mamulleri ile usul ve hizmet standartlar›n›yapmak gayesiyle “Türk Standardlar› Enstitüsü”kurulmufltur.Enstitü, tüzel kiflili¤e haiz, özel hukuk hükümlerine göreyönetilen bir Kamu Kurumu olup k›sa ad› ve markas›“TSE” dir. Bu marka çeflitli flekillerde gösterilir. TürkStandardlar› Enstitüsü’nün müsaadesi olmadan bu markahiçbir flekil ve flart alt›nda kullan›lamaz.Yaln›z Türk Standardlar› Enstitüsü taraf›ndan kabul edilenstandartlar “Türk Standard›” ad›n› al›r.Bu standartlar ihtiyarî olup; standard›n ilgili oldu¤u Bakanl›¤›nonay› ile mecburî k›l›nabilir. Bir standard›nmecburî k›l›nabilmesi için “Türk Standard›” olmas› flartt›r.Mecburî k›l›nan standartlar Resmî Gazetede yay›mlan›r.Enstitünün ilgili oldu¤u Bakanl›k Baflbakanl›kt›r.Türk Standardlar› Enstitüsü’nün merkezi Ankara’da oluphizmet icab› gerekli yerlerde teflkilât kurabilir.GörevleriMadde 2 - Türk Standardlar› Enstitüsü’nün görevleriflunlard›r:A) Her türlü standardlar› haz›rlamak veya haz›rlatmak,B) Enstitü bünyesinde veya hariçte haz›rlanan standardlar›tetkik ve uygun buldu¤u takdirde TürkStandartlar› olarak kabul etmek,C) (De¤iflik bent: 17/08/1983 - 2881/2 md. ) Kabuledilen standartlar›, yay›mlamak ve ihtiyarî olarakuygulanmalar›n› teflvik etmek, mecburî olarakyürürlü¤e konmalar›nda fayda görülenleri, ilgilibakanl›¤›n onay›na sunmak,D) Hususi ve resmî sektörün talebi üzerine standardlar›veya projelerini haz›rlamak ve mütalâavermek,E) (De¤iflik bent: 16/05/1985 - 3205/2 md.) Standartlarkonusunda her türlü ilmî ve teknik incelemelerlearaflt›rmalarda bulunmak, yabanc›memleketlerdeki benzeri çal›flmalar› takip etmek,milletleraras› ve yabanc› standart kurumlar› ilemünasebetler kurmak ve bunlarla iflbirli¤inde bulunmak,F) Üniversiteler ve di¤er ilmî, teknik kurum ve müesseselerleifl birli¤i sa¤lamak, standardizasyonkonular›nda yay›n yapmak, millî ve milletleraras›standardlardan arflivler meydana getirmek veilgililerin faydalanmalar›na sunmak,G) Standardlarla ilgili araflt›rma maksad›yla ve ihtiyarîstandardlar›n tatbikat›nda kontrol için laboratuvarlarkurmak, muayene, analiz ve deneyleri,resmî veya hususi sektörün talep edece¤i teknikçal›flmalar› yapmak ve rapor vermek,H) Yurtta standard ifllerini yerlefltirmek ve gelifltirmekiçin elemanlar yetifltirmek ve bu maksatlakurslar açmak ve seminerler tertiplemek,Türk Standardlar› Enstitüsü’nün bu görevlerininöncelik esas›na göre tanzimi Genel Kurul’ca kararlaflt›r›l›rve ilgililere duyurulur.‹) (Ek bent: 08/06/1984 - KHK 221/2 md.; Aynenkabul: 16/05/1985 - 3205/2 md.) Standartlara uygunve kaliteli üretimi teflvik edecek her türlü çal›flmalar›yapmak ve bunlarla ilgili belgeleri tanzimetmek,J) (Ek bent: 16/05/1985 - 3205/2 md.) Metroloji vekalibrasyon ile ilgili araflt›rma ve gelifltirme çal›flmalar›yapmak ve gerekli laboratuvarlar› kurmak.OrganlarMadde 3 - Türk Standardlar› Enstitüsü’nün organlar›Genel Kurul, Teknik Kurul, Yönetim Kurulu ve DenetlemeKurulu ile ‹htisas Kurullar›d›r.

8. Ünite - Kanun ve Yönetmelikler 3195Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklarAkal›n, K. (2009). ‹laç ve Eczac›l›k: Uluslararas› Anlaflmalar,Kanunlar, Yönetmelikler, Genelgeler. Ankara:Geniflletilmifl 3. Bask›.fiar, S., Özçel›kay, G., Ye¤eno¤lu, S. (2008).Yasa, Yönetmelikve Etik, Eczane Çal›flan› E¤itimi El Kitab›.Ankara: Türk Eczac›lar› Birli¤i Eczac›l›k Akademisi.http://www.iegm.gov.tr/Folders/KubKT/Ruhsatl%C4%B1%20%C3%9Cr%C3%BCnler-2%20%C5%9Eube%20M%C3%BCd%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BC/VoltarenEmulgel_kub_75b6e10.pdf, Eriflim Tarihi:01/01/2010http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/341.html, EriflimTarihi: 31/12/2009http://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_Standardlar%C4%B1_Enstit%C3%BCs%C3%BC,Eriflim Tarihi:31/12/2009http://www.saglik.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF71BE64510F6C8BC9C663EB3BA2011BDE, Eriflim Tarihi: 31/12/2009http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=tarihce, EriflimTarihi: 01.01.2010http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=gorevYetki,Eriflim Tarihi: 01.01.2010http://www.alomaliye.com/beseri_tibbi_urun_ruhsatlandirma_yonet.htm,Eriflim Tarihi: 22/12/2009http://www.tdk.gov.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFA-AF6AA849816B2EF05A79F75456518CA, Eriflim Tarihi:22/12/2009http://ekutup.dpt.gov.tr/vergi/aydemirb/kdv.html, EriflimTarihi: 31/12/2009http://www.ieis.org.tr/asp_sayfalar/index.asp?sayfa=240&menuk=12,Eriflim Tarihi: 15/11/2009http://www.saglik.gov.tr., Eriflim Tarihi: 20/09/2009http://www.eczanemonline.com.tr/rxxm.shtml, EriflimTarihi: 23/12/2009

9ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATI VEDEONTOLOJ‹Amaçlar›m›zBu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Temel kavramlar kapsam›nda; hak, yükümlülük, sorumluluk sözcükleriniaç›klayabilecek,Eti¤in; felsefe, ahlâk, deontoloji, yasalar, bilim ve t›p ile olan iliflkilerini yorumlayabilecek,Eti¤in özerkli¤e sayg›, yararl›l›k, zarar vermeme ve adalet ilkelerini tan›mlayabileceksiniz.Anahtar Kavramlar• Hak• Yükümlülük• Sorumluluk• Taksir• Töre• Felsefe• Metafizik• Yarg›• Kural• ‹lke• Teori• Paternalizm‹çerik Haritas›Eczane Hizmetleri,Eczac›l›k Mevzuat› veDeontolojiEti¤in GenelTan›mlar›• G‹R‹fi• TEMEL KAVRAMLAR• ET‹K• ET‹K ‹LKELER

Eti¤in Genel Tan›mlar›G‹R‹fiÜlkemizde eczac›l›k mesle¤inde kalitenin yükseltilmesini sa¤lamak amac›yla kanunbaz›nda birtak›m düzenlemelere gidilirken di¤er yandan da meslek eti¤i alan›ndaçal›flmalar bafllat›lm›flt›r. Özellikle sa¤l›k u¤rafllar› art›k, biyoetik, t›p ve eczac›l›keti¤i gibi alanlara yönelmifltir. Eczac›l›k eti¤i ülkemiz için yeni bir alan olmas›nara¤men son y›llarda oldukça üzerinde durulmaktad›r.Hak, yükümlülük, sorumluluk, taksir, töre, felsefe, metafizik, yarg›, kural, ilke,teori, paternalizm gibi gerekli temel kavramlar yan›nda eti¤in tan›m›n›, çeflitli iliflkilerinive ilkelerini içeren konular bu ünitenin ana yap›s›n› oluflturmaktad›r.TEMEL KAVRAMLARHak: Genel ve çok k›sa bir tan›ma göre hak; adalet ve hukukun bireylere kazand›rd›¤›kazanç ya da hukuk düzeninin kiflilere tan›d›¤› yetkidir. Bu tan›mdan anlafl›laca¤›üzere hak; hukukî düzenlemelere ya da hukukî kurallara dayan›r.Hukuk kurallar›n› devlet koyar. Devlet, düzenledi¤i hukuk kurallar› ile kiflilerebelli baz› serbestlikler ve özgürlükler, yani haklar tan›r. Devletler, siyasal varl›klarolup, hukuk kurallar›n› kendi anlay›fllar› çerçevesinde belirlerler. Bundan ötürü,dünyadaki hak yelpazesinin, ülkeden ülkeye de¤ifliklikler gösterdi¤i bilinmektedir.Bunun yan›nda, uluslararas› olan ya da evrensel denilen ve ülkeden ülkeye de-¤iflmeyece¤i varsay›lan haklar da bulunmaktad›r. Bu haklar “‹nsan Haklar›” bafll›¤›alt›nda an›lmaktad›r. “Hasta Haklar›” deyimi genelde genel de hasta-hekim ya dahasta-hastane iliflkisinde ortaya ç›kan hak unsurlar›na atfen kullan›lmaktad›r.Yükümlülük: Yüküm; yap›lmas› zorunlu/mecburi olan ifl, gösterilmesi zorunluolan davran›flt›r. Yükümlülük; yükümlü olma, belli bir ifli yapma ya da davran›-fl› gösterme zorunlulu¤udur.Yükümlülük, de¤er yarg›lar›, toplumsal gelenek-görenek,ahlâk, etik ve yasalar gibi bir tak›m kurallar›n dayatt›¤›, yap›lmas› ya da yerinegetirilmesi gereken zorunluluklard›r. Bu bir ifl olabilece¤i gibi (eczaneye gelenhastalar›n reçetelerinin ak›lc› haz›rlanmas›), bir davran›fl da olabilir (hastaya güleryüz gösterme yükümlülü¤ü gibi).Yükümlülük; kiflinin, sorumluluk alan›ndaki ifllevlerin yerine getirilmesi konusundaba¤›ml›, zorunlu k›l›nmas›d›r fleklinde de tan›mlanmaktad›r. Yükümlülük olgusu,çok çeflitli biçimlerde karfl›m›za ç›kabilir. Yasalara uymak konusunda herkessorumluluk tafl›r ve bir yasa kural›n› yerine getirmek her vatandafl›n yükümlülü¤üdür.Yükümlülü¤ü yerine getirmemenin yapt›r›m› bulunabilir. H›rs›zl›k yapma-Hak: Adalet, adaletin;hukukun gerektirdi¤i veyabirine ay›rd›¤› fley, kazanç,dava veya iddiada gerçe¤euygunluk, do¤ruluk, pay,verilmifl emekten do¤anmanevî yetki.Atfen: Yüklemek, aitoldu¤unu göstermek, maletmek.Yapt›r›m: Kanun, ahlâk gibikurumlar›n buyruklar›n›nyerine getirilmesinisa¤lama, müeyyide, yasaya,kurala karfl› yap›lan ayk›r›davran›fllara verilen ceza,yapt›rma ifli.

198 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSorumluluk: Kiflinin kendidavran›fllar›n› veya kendiyetki alan›na giren herhangibir olay›n sonuçlar›n›üstlenmesi, sorum,mesuliyet.Görevli: Görevi olan, vazifeli,resmî görevi olan kimse,memur.Taksir: Kusurda bulunma,dikkatsizlik, tedbirsizlik,meslekte acemilik veyadüzene, buyruklara vetalimata uymazl›ktan do¤ankusurlu olma durumu.‹hlâl: Bozma, zarar verme,yasa ve düzene uymama.mak hem yasal, hem etik bir yükümlülüktür. H›rs›zl›k yapan kifli hem yasal cezayaçarpt›r›l›r, hem de toplum içinde k›nan›r, ay›plan›r, d›fllan›r.Yükümlülük kimi zaman ödev olarak da dile getirilebilir. Hukuka dayanmaksuretiyle, istenilen bir hareketi yapmak ya da istenilmeyen bir hareketten kaç›nmakyükümlülü¤üne, “hukukî ödev” ad› verilir.Sorumluluk: Sorumluluk kavram›n› tan›mlamadan önce görev ve görevlikavramlar›n› tan›mlamak yerinde olur. Görev; genelde, bir kifli ya da nesnenin yapt›¤›ifl olarak tan›mlan›r. Günlük yaflamda görev kavram›, daha çok resmî ifl, vazifeanlam›nda kullan›l›r. Görevli ise görev verilen kimse demektir. Görevlendirmek,belli bir ifli ya da konuyu yerine getirecek kiflinin belirlenmesi ya da birine görevvermek olarak tan›mlanabilir. Bu belirleme ifllemi, resmî kurum ve yetkililer taraf›ndanyap›labilece¤i gibi çeflitli toplum içi iliflkiler s›ras›nda da ortaya ç›kabilir.Örne¤in bir hemflire ya da laborant Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan, hizmet vermeküzere, bir hastanede görevlendirilebilir. Bir ifl yerinde çal›flanlardan birinin göreviifl yerinin temizli¤i, bir di¤erinin ise sekreterlik ya da müdürlük olabilir. Bir okulda,okul idaresi taraf›ndan baz› ö¤renciler koridorlardaki geçifli düzenlemek içingörevlendirilebilir.Sorumlu; kendisine verilen ya da yüklenilen (üstüne ald›¤›) görevden dolay›,bir kifliye, bir gruba ya da kuruma hesap vermek zorunda olan kifli demektir.Sorumsuz; sorumlu olmayan ve geliflen olaylardan dolay› hesap vermek zorundaolmayan kifli demektir.Sorumluluk; kiflinin yapt›¤› görev ve gösterdi¤i davran›fllar›n sonuçlar›n› ve busonuçlar›n hesab›n› üstlenmesi demektir. Baflka bir anlat›mla, görevli kiflinin görevdekiifllerini yerine getirmek durumunda ve zorunda olmas›d›r.Hukukî sorumluluk; yasalar›n yapmay› emretti¤i eylemlerin yap›lmas› ya dayapmay› yasaklad›¤› eylemlerin yap›lmamas› durumudur.Bir toplum içinde yaflayan her insan, o toplumun hukuk kurallar›na uymaklayükümlüdür. Kifliler, hukuk kurallar›n›, yasalar›, düzenlemeleri elefltirebilir, de¤ifltirilmesiniisteyebilir ama var oldu¤u sürece onlara uymak zorundad›r. E¤er uymazise o kurallar›n getirdi¤i cezaî yapt›r›mlarla karfl› karfl›ya kal›r.Hukukî anlamda suç; hukuken sorumlu olan kiflinin yasalarda tan›mlanm›fl veceza tehdidi tafl›yan bir kurala ayk›r› bir eylemi olarak tan›mlanabilir.Türk Ceza Hukuku’nun temel ilkesi “kanunsuz suç ve ceza olamaz” fleklindedir.Ceza hukuku aç›s›ndan sorumluluk: Ceza hukuku, ad›ndan da anlafl›laca¤› üzeresuçlar› ve bu suçlar karfl›s›nda verilecek cezalar› düzenleyen hukuk alan›d›r. Cezahukuku kapsam›na giren suçlar›n sorgulanmas› ve yarg›lanmas› ifllemleri adlîmakamlarca (savc›lar ve mahkemeler taraf›ndan) yürütülür.Sa¤l›k çal›flanlar›, hizmetleri s›ras›nda, hizmet verdi¤i kiflinin sa¤l›k ve yaflam›-na zarar verirse, o olay nedeniyle, ceza hukukuna ait hükümler do¤rultusunda yarg›lan›rlar.Bu düzenlemelerin esas› “kusurlu davran›fl” üzerine kurulmufltur. Bu nedenlede sa¤l›k hizmeti verdikleri kiflilere zarar veren sa¤l›k çal›flanlar› hukuktakitaksir suçlar› kapsam›nda yarg›lan›r. Sa¤l›k meslekleri için de geçerli olan “meslekîtaksir suçu”, meslek sahibi kiflinin, mesle¤inin, sanat›n›n kurallar›n›, dikkatsizlik,özensizlik, tedbirsizlik veya acemilikle ihlâl etmesi, mesle¤inin uygulanmas›ndakusurlu hareketlerde bulunmas› gibi durumlardan kaynaklanmaktad›r.Sa¤l›k çal›flanlar›n›n taksir suçlar›, t›bbî müdahaleden kaynaklanan suçun a¤›rl›¤›naba¤l› olarak flöyle gruplanabilir:• A¤›r taksir; genellikle herkes taraf›ndan tahmin edilen bir sonucu tahminedememektir.

9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›199• Hafif taksir; normal olarak dikkatli ve özenli kiflilerin tahmin edebilece¤i birsonucu tahmin edememektir.• Pek hafif taksir; üstün bir özen ile tahmin edilebilecek bir sonucu tahminedememektir.Taksir suçundan al›nacak cezalar, ceza yasalar›nda yer alan maddeler ile düzenlenmifltir.‹dare hukuku yönünden sorumluluk: ‹dare hukuku, yasama ve yarg› d›fl›ndakalan, bütün kamu kurulufllar›n›n teflkilât›, iflleyifli, yetkileri, görevleri, bunlar›n bireylerleolan iliflkileri, idarî denetim, idarî yarg› ve kamu mallar›n›n yönetimi konular›n›düzenleyen hukuk alan›d›r.Sa¤l›k çal›flan›, devlet memuru olarak görev yaparken do¤rudan idare hukukunakarfl› sorumludur ve idare hukukunun düzenledi¤i tüm kurallara uymak zorundad›r.“657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu” ve bu kanuna dayal› olarak ç›kar›lm›fltüzük ve yönetmelikler, devlet memurlar›n›n uymas› gereken kurallar› düzenleyentemel metinlerdir.657 say›l› Devlet Memurlar› Kanununu kapsam, amaç ve temel ilkeler SIRA aç›s›ndan S‹ZDE araflt›r›pinceleyiniz.1SIRA S‹ZDESa¤l›k çal›flanlar›, serbest çal›flmalar› s›ras›nda da, özellikle DÜfiÜNEL‹M kamu ile olan iliflkilerinde,DÜfiÜNEL‹Midare hukuku kurallar›na uymak zorundad›r.Medeni hukuk yönünden sorumluluklar: Kifli ve aile kurallar›n› SORU düzenleyen hukukSORUalan›d›r. Kifli hukuku, özellikle, kiflilere zarar verme konusunu düzenler. Me-deni hukuk kapsam›ndaki bir cezaland›rmada, zarar veren kifli, zarar verdi¤i kifliyehâkimin takdir etti¤i bir tazminat› öder. Kas›tl› olsun veya olmas›n, zarara u¤ra-D‹KKATD‹KKATyan, karfl› taraftan gördü¤ü zarar›n parasal olarak tazmin edilmesini isteyebilir.T›bbî müdahalede de hastan›n sa¤l›k ve beden olarak zarar SIRA görmesi S‹ZDE durumunda,hasta, gördü¤ü zarar›n karfl›l›¤› olarak maddî ödence (zarar karfl›l›¤› ödenenpara, tazminat) talep edebilir. Medeni hukuk aç›s›ndan haks›z fiil sorumlulu¤u veAMAÇLARIMIZsözleflme sorumlulu¤u olmak üzere iki durum söz konusudur. Haks›z fiil sorumlulu¤u: Bu sorumluluk gerek kasten, gerek ihmal ve tedbirsizliksonucu haks›z bir flekilde di¤er bir kifliye zarar vermekten do¤ar. Türkiye’deK ‹ T A P“Borçlar Kanunu”na göre haks›z fiil nedeniyle bir sorumlulu¤un ortaya ç›kmas›SIRA S‹ZDEK ‹ T A Piçin bir kaç flart›n ortaya ç›kmas› gerekmektedir. Bunlar:• Bir zarar›n do¤mas›,• ‹fllenen fiilin haks›z olmas›,TELEV‹ZYONTELEV‹ZYON• Kusur ve ihmalin bulunmas›,• Zarar ile bu haks›z fiil aras›nda bir sebep-sonuç iliflkisinin olmas› gibi durumlard›r.‹NTERNETSözleflme sorumlulu¤u: Sa¤l›k çal›flanlar›n›n hasta ile aralar›nda t›bbî giriflimin‹NTERNETbafllamas›yla, hukuk aç›s›ndan üstü örtük de olsa bir sözleflme durumunun ol-du¤u ortaya ç›km›fl olur.Yetki: Bir ifli ya da görevi, yasalar›n verdi¤i s›n›rlar, olanaklar çerçevesinde yürütmegücüne sahip olmak demektir. Yetki vermek, yetkili k›lmak, bir otorite taraf›ndanbir ifli ya da görevi yürütme yetkisini kullanma olana¤› vermek demektir.Yetkilendirmek ise, bir ifli ya da bir görevi yürütme gücünü, yetkisini birine vermekanlam›na gelir.Haks›z fiil sorumlulu¤unun Borçlar Kanunu’ndaki yerini araflt›r›p irdeleyiniz.SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹M2SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUSORU

200 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiET‹KGünümüzde geliflen teknoloji ve hizmet anlay›fl›ndaki farkl›laflmalar eczac›n›n rolününde de¤iflmesine neden olmaktad›r. Eczac›l›k hizmetleri art›k bilinen klâsikhizmetlerin yan› s›ra, hasta merkezli, hastan›n tüm ilaçla tedavi problemlerini bulupyan›tlamaya çal›flan uygulamalara yönelmifltir. Eczac›l›k uygulamalar›n›n amac›,ilaç ve di¤er sa¤l›k ürünlerinin topluma ulaflt›r›lmas› ve bu ürünlerin en uygunflekilde kullan›lmas›n›n sa¤lanmas›d›r. Eczac›, hasta için özel bir terapötik sonuçelde etmek amac›yla bir terapötik plân düzenlemekte, bu plân›n uygulanmas› vegözlemlenmesi s›ras›nda hasta ve baflta hekimler olmak üzere di¤er sa¤l›k görevlileriile birlikte çal›flmaktad›r.Bugün tüm dünyada, mesleklerin geliflimini sa¤lamak amac› ile pek çok yenikavramlar ortaya ç›kmakta ve bu kavramlar›n getirdi¤i yeni görev ve sorumluluklar›nen iyi biçimde hizmete dönüfltürülebilmesi için çal›flmalar yap›lmaktad›r. Buçal›flmalar sonucunda gerek o mesle¤in mevzuat›nda, gerekse e¤itiminde de¤ifliklikleregidilmesi kaç›n›lmaz olmaktad›r. Bütün bu çal›flmalar›n temel hedefi dahaiyi bir hizmet sunumu ile insanlar›n mutlulu¤unu art›rmakt›r.Hizmet sunum kalitesinin art›r›lmas›na yönelik çal›flmalar “meslek deontolojisi”ile ilgili çal›flmalarla bafllam›fl ve insanl›¤›n geliflimiyle birlikte önemli ilerlemelerkaydetmifltir. 1948’de yay›nlanan “‹nsan Haklar› Evrensel Bildirgesi” ile “‹nsanHaklar›”, 1949 y›l›nda yay›nlanan “Nürenberg Kararlar›” ile “Hasta Haklar›” ve 1978y›l›nda Birleflmifl Milletler E¤itim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO-United NationsEducational, Scientific and Cultural Organization) taraf›ndan yay›nlanan “HayvanHaklar› Evrensel Bildirgesi” ile de “Hayvan Haklar›” gündeme gelmifl, hattahukuksal bir boyut kazanm›flt›r. Daha sonra “Dünya Hekimler Birli¤i”nin yay›nlad›¤›bildirgelerle (Cenevre, Helsinki, Sydney, Oslo, Tokyo, Lizbon ve Venedik Bildirgeleri)bu çal›flmalar devam etmifltir. Tüm bu geliflmeler, sa¤l›k hizmetlerindekaliteli bir hizmet sunumunun gereklili¤ini ve önemini ortaya koyman›n yan› s›raetik ve etikle ilgili kavramlar›n son y›llarda üzerinde en çok durulan ve tart›fl›lankonular aras›nda yer almas›na neden olmufltur.SIRA S‹ZDE3Birleflmifl Milletler SIRA S‹ZDE E¤itim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) ile ilgili bir araflt›rmayap›n›z.DÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDEÜlkemizde DÜfiÜNEL‹M eczac›l›k mesle¤inde iyi ve kaliteli bir hizmet verilmesini sa¤lamakamac›yla kanun baz›nda birtak›m düzenlemelere gidilmifltir. Bununla birlikte teknolojikgeliflmeler SORUve de¤iflen hizmet anlay›fl› gibi nedenlerle kaliteli hizmet sunumunayönelik çal›flmalar devam etmektedir. Bu amaçla meslek eti¤i alan›nda çal›flmalarbafllat›lm›flt›r. Özellikle sa¤l›k u¤rafllar›, biyoetik, t›p ve eczac›l›k eti¤i gibiD‹KKATalanlara yönelmifltir. Etik, iyi-kötü, do¤ru-yanl›fl ve yap›lmas› gerekenler-yap›lmamas›gerekenler gibi de¤er yarg›lar›n›n sistematik araflt›rmas›d›r. Eczac›l›k eti¤i isegenel etik kurallar›n›n SIRA S‹ZDE ve ilkelerinin eczac›l›k uygulamalar›na uyarlanmas›d›r. Buba¤lamda eczac›l›k eti¤i, eczac›l›k mesle¤inin uygulanmas› s›ras›nda ortaya ç›kande¤er sorunlar›n›n tart›fl›ld›¤› çözüm yollar›n›n bulunmaya çal›fl›ld›¤› bir etkinliktir.Eczac›l›k eti¤i Türkiye için yeni bir alan olmas›na ra¤men son y›llarda oldukça üzerindedurulmaktad›r.Türk DilKKurumu‹ T A Psözlü¤ündeki karfl›l›¤›; çeflitli meslek kollar› aras›nda taraflar›nuymas› veya kaç›nmas› gereken davran›fllar bütünü, töre bilimi olan etik sözcü-¤ü Latincedeki moralis sözcü¤ünün Marcus Tullius Cicero taraf›ndan Yunanca-AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZMarcus K ‹ TTullius A P Cicero: MÖ106 - MÖ 43, Romal› devletadam›, bilgin, hatip veyazar.TELEV‹ZYONTELEV‹ZYON‹NTERNET‹NTERNET

SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›DÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹Mdaki ethicos terimine çevrilmesiyle ortaya ç›km›flt›r. Bugün moral sözcü¤ü dahaçok ahlâk sözcü¤ünü ifade etmektedir.SORUSORUTürkçede bireysel ahlâk (bk. Ünite 7) terimi olarak aktöre, toplumsal ahlâk terimiolarak töre, bilim olarak da törebilim terimleri kullan›lmaktad›r. Törebilim Töre: Bir topluluktaterimi Frans›zca etique ve morale terimlerinin her ikisini de karfl›lamaktad›r. D‹KKATbenimsenmifl, yerleflmiflEti-D‹KKATdavran›fl ve yaflama¤in “kuramsal törebilim” veya “sa¤töre” olarak dilimize aktar›lmas›n›n mümkün oldu¤uöne sürülmektedir. Terimin sa¤töre olarak dilimize aktar›lmas›n› SIRA S‹ZDEöne süren-görenek ve geleneklerin,biçimlerinin, kurallar›n,SIRA S‹ZDEortaklafla al›flkanl›klar›n,lere göre bunun anlam› “meslek ahlâk›” ya da “meslek ahlâk felsefesidir”. Pek çok tutulan yollar›n bütünü,araflt›r›c›ya göre ise bu sözcü¤ün karfl›l›¤› “ahlâki de¤erler felsefesidir”.âdet, bir toplumdaki ahlâkiEtik, do¤ru ve yanl›fl davran›fllar›n ö¤retisi olup ayr›ca ahlâki AMAÇLARIMIZ davran›fl biçimleri, adap.kavram ve ilkelerinanlam ve çözümlemelerine yönelik bir inceleme olarak da tan›mlanabilmekte-AMAÇLARIMIZdir. Etik çok basit bir tan›mla “ahlâk kuram›” ya da “teorik ahlâkt›r”. Etik çeflitli ahlâklardanba¤›ms›z olarak, kiflilerin yap›p-etmelerine, eylemlerine iliflkindir. YaniK ‹ T A PK ‹ T A Peylemin felsefi bilgisidir. Bu nedenle eti¤in ana konusu eylemdir. Kifliyi eyleme Eylem: Eyleme ifli, fiil,hareket, aksiyon, bir durumugötüren etkenler kadar, eylemin içinde yap›ld›¤› koflullar, eylemin yöneldi¤i hedef, de¤ifltirme veya daha ileriyeTELEV‹ZYONTELEV‹ZYONsonuçlar›, eylemin do¤rulu¤u-yanl›fll›¤› ve gerekti¤inde eylemin do¤rulu¤unun temellendirilmesieti¤in alan›n›götürme yönünde etkidebulunma çabas›.oluflturur.201Ahlâk kavram› ile ilgili ilginç makalelere ulaflmak isterseniz http://www.ayrinti.net/nietzsche/nietzsche/nietzsche-ahlak-dusuncesi.htmadresini ziyaret‹NTERNETediniz.‹NTERNETEtik, insanlar için iyi olan›n ve onlar için yap›lmas› iyi olan fleyin ne oldu¤unubelirlemeye çal›flan felsefe dal›d›r. Etik, insan davran›fl›n›, bir kiflinin bir di¤eri ileuygun iliflkisini ve insan yaflam›n›n amaçlar›n›, ayr›ca yükümlü¤ün do¤as›n› ve sorunlar›n›da inceler ve araflt›r›r. Daha genifl bir tan›mla etik, de¤iflik alanlarda orta-SIRA S‹ZDEya ç›kan de¤er sorunlar›n› kavramsal düzeyde inceleyen felsefe alan›d›r. Yani etik,yeni ortaya ç›kan de¤er sorunlar›na iliflkin aç›k uçlu ve yan›t› DÜfiÜNEL‹M verilmemifl sorular›saptamakta ve bunlara yan›t aramaktad›r. Bununla birlikte etik, SIRA eski S‹ZDE de¤er sorunlar›nakarfl› oluflturulmufl ve kural hâline gelmifl yan›tlar› da ça¤dafl SORU geliflmelere göreyeniden incelemektedir.DÜfiÜNEL‹MFelsefe ve EtikD‹KKATSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSIRA S‹ZDESORUDÜfiÜNEL‹MD‹KKATEtik alan› felsefenin bir dal›d›r. Bu nedenle etik tarih boyunca filozoflar›n SORU dikkatiniçekmifltir. Felsefe; deneyim, bilgi ve düflünceleri elefltirel yoldan SIRA S‹ZDE aç›kl›¤a kavufl-SIRA S‹ZDEFelsefe: Varl›¤›n SORU ve bilgininbilimsel olarakaraflt›r›lmas›, bir biliminturma ve kendi içinde tutarl›, doyurucu bir dünya görüflü oluflturma D‹KKAT çabas›d›r. Bu veya bilgi alan›n›n D‹KKAT temeliniçabayla evrenin yap›s› ve niteli¤i, insan›n evrendeki yeri ve amaçlar› üzerinde genelaç›klamalar yapmaya çal›fl›r.okulunun, bir ça¤›n ö¤retisi,oluflturan ilkeler bütünü, birAMAÇLARIMIZfilozofun, bir felsefeSIRA S‹ZDE AMAÇLARIMIZFelsefe sözcü¤ünün Yunancada sevgi anlam›na gelen sophia sözcü¤ünden türetildi¤ive “bilgi sevgisi” anlam›na geldi¤i bilinmektedir. Felsefe, edebiyata kaçandünya görüflü,SIRAbir konudaS‹ZDEsoyut düflünüfl.K ‹ T A Ptürleri d›fl›nda bilimsel yaklafl›m disiplinine girmifltir hatta “bilgi AMAÇLARIMIZ üreten bir bilim”niteli¤i kazanm›flt›r. AMAÇLARIMIZK ‹ T A PTELEV‹ZYONFelsefe konusu ilginizi çekiyorsa Selahattin Hilav'›n Felsefe El Kitab› K (‹stanbul: ‹ T A P Yap› KrediYay›nlar›, 2009) adl› kitab›ndan yararlanabilirsiniz.Felsefe kavram› ile ilgili kapsaml› bilgiye ulaflmak isterseniz http://felsefetarihi.net/nedir.htmadresineTELEV‹ZYON‹NTERNETbaflvurunuz.TELEV‹ZYONK ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNET‹NTERNET‹NTERNET

202 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDEAhlâk ve EtikFelsefe ve etik kavramlar›ndan söz edilirken bu kavramlar›n birbirlerine olan yak›nl›klar›dikkat çekmektedir. Bu nedenle iki kavram›n birlikte incelenmesi konuyaaç›kl›k getirecektir.Etik sözcü¤ü moral sözcü¤ünden türetilmifltir. Moral, günümüzde ahlâk›n karfl›l›¤›olarak kullan›lmaktad›r. Etik ise içinde birden çok anlam tafl›yan bir sözcüktür.Bu anlamlardan biri “yaflayan ahlâk”, di¤eri ise “ahlâk kuram›d›r”. Pek çok dildeetik ve moral sözcükleri farkl› anlamlar tafl›rken Türkçede ikisini de karfl›layacaktek bir sözcük, “ahlâk” kullan›lmaktad›r.Ahlâk sözcü¤ü Türkçede çok eskiden beri ve s›k kullan›lan bir sözcük olmaklabirlikte, pek aç›k bir kavram de¤ildir. Arapça “halk etmek” ve “hulk” sözcükleriile ayn› kökenden gelmektedir; yani, yaratmak ve yarad›l›fl. Bu ba¤lamda, ahlâk›nSIRA S‹ZDEyarad›l›fltan gelen “huy” özelliklerini ifade etti¤i düflünülmektedir. Etik, insanlar›nkurdu¤u bireysel ve toplumsal iliflkilerin temelini oluflturan de¤erleri, normlar›, kurallar›,do¤ru-yanl›fl DÜfiÜNEL‹Mya da iyi-kötü gibi kavramlar› ahlâksal aç›dan araflt›ran bir felsefedisiplinidir. Basit bir anlat›mla etik, “do¤ru” ve “yanl›fl” ölçütleridir. Asl›ndaahlâk ve etik birbirinden farkl› kavramlard›r. Ancak pek çok yazar bu iki kavram›SORUayn› anlamda kullanm›fl ve genellikle ahlâk kavram›n› kullanmay› tercih etmifltir.Toplumu oluflturanD‹KKATbireylerin birbirlerinden çok farkl› kiflilik özelliklerine sahip olduklar›gözlemlenerek bunlar ahlâk ad› alt›nda ele al›nm›fl, genetik bir tak›m özelliklere ba¤l›sergilenen sosyal SIRA S‹ZDE davran›fllar da ahlâk ya da onun bir göstergesi gibi benimsenmifllerdir.Etik ve ahlâk›n özdefl olmamas›n›n nedeni, “eti¤in ahlâk felsefesi olmas›”, ahlâk›nise “eti¤in AMAÇLARIMIZ araflt›rma konusu” olmas›ndand›r. Etik kuramlar, ahlâk›n özü, köke-AMAÇLARIMIZni ve toplumsal yaflamdaki ifllevinin yan› s›ra, insanlar›n bir arada yaflayabilmesiningerekleri, toplumsal yaflam›n normlar› ve de¤erleri, kiflilerle toplum aras›ndakiK ‹ T A PK ‹ T A Piliflkileri, bireysel yaflam›n amac› ve anlam› üstüne görüflleri dile getirir.Ahlâk dendi¤inde, asl›nda belirli bir ahlâktan söz edilmektedir. Bu ahlâk belirlibir toplulu¤unTELEV‹ZYONTELEV‹ZYONahlâk›d›r ve ondan kaynaklanmaktad›r. Bu nedenle ahlâk sözcü-¤ünün, toplumun yaratm›fl oldu¤u ve savunmaya devam etti¤i ba¤lay›c› kurallar›nhemen hemen tümünü içerdi¤i söylenebilir. Genel bir tan›mlama ile ahlâk, “birtoplumda iyilik ve kötülük hakk›nda oluflan de¤er yarg›lar›na göre, yap›lmas› ve‹NTERNETyap›lmamas› ‹NTERNETMetafizik: Duyular›m›zlagereken davran›fllar bütünüdür”. Bir toplumda geçerli olan ahlâk kavram›n›nkapsam›nda, o toplumun geçmiflinden süzülüp gelen ve baz› metafizikalg›layamad›¤›m›zvarl›klar›n sebeplerini vetemellerini araflt›ran felsefe, unsurlar› da içeren de¤er yarg›lar› çok önemli bir yer tutar. Her ahlâk›n iyi veyafizik ötesi, do¤a ötesi, ak›l kötü olarak nitelendirdi¤i, yap›lmas›n› ya da yap›lmamas›n› bekledi¤i fleyler vard›r.ve sezgiyle elde edilen ilkilkeleri veya mutlak bilgiyi Ancak bunlar tüm ahlâklar için ayn› olmak zorunda de¤ildir. Toplumlar›n yap›lar›-konu alan felsefe. na göre farkl›l›klar gösterebilirler. Bu nedenle ahlâk›n göreceli oldu¤u düflünülmektedir.Etik ise, iliflkin oldu¤u alan›n izin verdi¤i kadar›yla, “do¤ru ve kesin bil-Göreceli: Varl›¤› baflka birfleyin varl›¤›na ba¤l› gilere ulaflmaya çal›fl›r”. Etik, toplumlar›n ahlâklar› üzerinde bilgi ortaya koymayabulunan, mutlak olmayan,göreli, ba¤›nt›l›, izafi, nispi, çal›flan bir alan olarak görülmektedir.rölatif.Ahlâk, kültürel de¤erler ve ideallerle ilgili do¤ru ve yanl›fllar› ve bunlara uygunolarak nas›l davran›lmas› gerekti¤ini belirlemenin yan› s›ra ayr›ca genifl tabanl› venas›l davran›lmas› gerekti¤ine iliflkin yaz›l› olmayan standartlar› da belirler. Etikise, hem daha soyut kavramlara dayal›d›r hem de bu soyut kavramlardan ne anlafl›lmas›gerekti¤ini tan›mlamaya çal›fl›r.

D‹KKATD‹KKATSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE9. Ünite AMAÇLARIMIZ DÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹M- Eti¤in Genel Tan›mlar› AMAÇLARIMIZ 203Ahlâki kavramlar ve de¤er sistemleri aç›s›ndan bireyler birbirinden SORU farkl›l›kK ‹ T A Pgösterirler. Bireylerin neyin ahlâkl›, neyin ahlâk d›fl› oldu¤una iliflkin de¤erlendirmesi,onlar›n dinsel inançlar›ndan, bireysel felsefelerinden ve D‹KKAT güdülerinden kaynaklan›r.Bir toplumda farkl› ulusal, dinsel, etnik, cinsel kimlikler olmas›, farkl› ahlâkanlay›fllar›n› gündeme getirir. Etikte ise “istenilir iyi” kavram› vard›r. Bu isteni-TELEV‹ZYONSIRA S‹ZDElir iyiler daha evrensel ve genel geçerlili¤e sahiptir.SORUK ‹ T A PD‹KKATTELEV‹ZYONSIRA S‹ZDEMetafizik ile ilgileniyorsan›z lütfen http://www.genbilim.com/content/view/5734/90/ AMAÇLARIMIZ ‹NTERNET adresiniziyaret ediniz.‹NTERNETAMAÇLARIMIZMetafizik konusu için Aristoteles'in Metafizik (‹stanbul: Net Kitap, K 1996)SIRA‹ TS‹ZDEAadl› P kitab›ndanyararlanabilirsiniz.KSIRA‹ TS‹ZDEA PDeontoloji ve EtikTELEV‹ZYONDÜfiÜNEL‹MTELEV‹ZYONDÜfiÜNEL‹MGünümüzde tüm dünyada sa¤l›k u¤rafllar›na ait meslekî de¤er temalar›n›n h›zla“yükümlülük” alan›ndan “de¤er tart›flmas›” alan›na kayd›¤› görülmektedir. SORU YasalSORUve ahlâki yükümlülüklerin her biri, belirgin bir kurald›r. Bu kurallar› toplumlar belirlemektedir.Bu kurallar belirli bir de¤er sorununun yan›t› olarak ortaya ç›km›fl-‹NTERNET‹NTERNETt›r. Her kural, toplumun dayatt›¤› bir emir önermesidir. Bu kurallar,D‹KKATD‹KKATsorunlara iliflkin,ne yapmal› ya da ne yapmamal›? sorular›n›n toplumca belirlenmifl ve baz›yapt›r›mlara ba¤lanm›fl kesin yan›tlar›d›r. ‹flte bu kurallar›n bilgisi SIRA “deontoloji” S‹ZDE olaraktan›mlan›r.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEDeontoloji sözcü¤ü ilk kez 19. Yüzy›l ortas›nda “yükümlülükler bilgisi” anlam›ndakullan›lm›flt›r. AMAÇLARIMIZDÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹MAMAÇLARIMIZDeontoloji, deontos ve logos kelimelerinden türemifltir. Deontos = ödev, yap›lmas›gerekenler anlam›na gelir. Logos = bilim, bilgi demektir. Deontoloji k›saca“ödev, sorumluluk, yükümlülük bilgisi” olarak tan›mlanabilir. SORU Bu noktadan ha-SORUK ‹ T A PK ‹ T A Preketle deontolojiye, yükümlülüklerin, kurallar›n, pozitif hukukun, yürürlüktekipozitif ahlâk›n bilgisidir demek mümkündür. Bu özelli¤i ile deontoloji, dogmatikTELEV‹ZYOND‹KKATTELEV‹ZYOND‹KKAT(bk. Ünite 3) ve pragmatik bilgidir. Yani deontoloji, genelde “kiflilerin üzerlerine Pragmatik: Yarar peflindedüflen ödev ve yükümlülüklerin neler olduklar›n› bilmeleri” anlam›ndad›r.koflan, faydac›.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEPragmatizm kavram› ile ilgili genifl bilgiye ulaflmak isterseniz http://www.liderforumuz.biz/felsefe/25299-11-sinif-1-unite-felsefeye-giris-konuanlatimli.html AMAÇLARIMIZ adresine‹NTERNET‹NTERNETgidiniz. AMAÇLARIMIZPragmatizm ile ilgili daha genifl bilgi için James Dewey’in Pragmatizm K ‹ TPratik A P Bir Felsefe(‹stanbul: Doruk Yay›mc›l›k, 2008) adl› kitab›ndan yararlanabilirsiniz.Hukuk alan›nda kurallar›n genifl ve elefltirel yorumu, hukuk TELEV‹ZYON felsefesi alan› içindeyap›lmaktad›r. Bu aç›dan düflünüldü¤ü zaman, deontoloji alan›nda elefltirel biryaklafl›m›n yap›labilmesi ancak felsefe yard›m› ile mümkündür. Deontoloji için geçerliolan felsefenin bu alan›, etiktir. K›saca, deontoloji, baz› yapt›r›mlar› olan, dogmatik,olan› oldu¤u gibi tan›tan, yükümlülükler bilgisidir. Etik ise yaln›z olan›n de-‹NTERNET¤il, olmas› gerekti¤i düflünülen ve savunulan›n dile getiriliflidir. Mevcut bir buyrukönermesi de¤il, yeni bir kural önerisidir. Yani olmas› gerekti¤i düflünülenin nedeninisorgulayan bir aland›r.Eczac›l›k hizmetleri de dâhil olmak üzere, günümüz sa¤l›k u¤rafllar›n›n h›zl› geliflimi,her gün say›s› ve a¤›rl›¤› artan “aç›k uçlu” ve deontoloji d›fl›, yan›ts›z sorular-K ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNET

204 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojila karfl›lafl›lmas›na neden olmaktad›r. Bu nedenle deontoloji ile eti¤in birbirlerininyerine kullan›labilece¤i düflünülmemeli, ancak birbirlerini tamamlay›c› iki alan olarakdüflünülmelidir. Etik ile deontoloji aras›ndaki en belirgin fark, onlar›n “yöntemlerindenve ortak konulara farkl› bir aç›dan yaklaflmalar›ndan” kaynaklanmaktad›r.Yasalar ve EtikBireylerin do¤ru ve yanl›fl ya da iyi ve kötü davran›fllar›n›n ölçütleri ve kötü-yanl›fldavran›fllar›n›n cezaland›r›lmas› yasalara göre belirlenir. Bu noktada, e¤er yasalarbu düzenleme ve yapt›r›mlar› koymuflsa eti¤in ne gibi bir ifllevi olabilir diyedüflünülebilir.Etik ilkeler y›llarca süren bir geliflmenin sonucunda ortaya ç›karlar. Ancak yasaldüzenlemeler genellikle etik tart›flmalardan sonra gerçekleflir. Örne¤in Amerika’daçevre koruma konusu etik ve ahlâki bir ba¤lamda 1950’lerde tart›fl›lmayabafllanm›fl, ancak çevre korumaya iliflkin ilk temel yasa 1960’larda yürürlü¤e girmifltir.‹fl güvenli¤i ve ayr›mc›l›k sorunlar›na iliflkin tart›flmalar 1960’larda bafllam›flve 1970’lerde bu konuda bir yasa ç›kar›lm›flt›r. Sonuç olarak, belli bir konuda etiktart›flmalar bafllay›p dikkatler bu konu üzerine odakland›ktan sonra etik sorunlarayol açan konular›n çözümlenmesini sa¤layan yasal düzenlemeler gerçeklefltirilmifltir.Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, yasalaflmam›fl olsa da etik tart›flmalar›ngörmezlikten gelinmesidir. Etik tart›flmalar›n evrimleflerek yasalaflmas›, uygunbir davran›fl biçimi üzerinde bireylerin, örgütlerin ve toplumun görüfl birli¤inevarma sürecidir. Çünkü yasalar toplumun ço¤unlu¤unun tutumlar›n› yans›t›rken,mevcut etik tart›flmalar ise gelecekteki yasa koyucular›n yararlanabilece¤i bir kayna¤›oluflturmaktad›r. Ayr›ca bütün bireyler, ifl yerinde, toplumda ve karar vermesürecindeki etik de¤erlerini ve davran›fllar›n› gözden geçirmekle sorumludurlar.Bilim Eti¤iBilim eti¤i, u¤raflsal etkinliklerin tümünün yürütülmesi s›ras›nda ortaya ç›kan “de-¤er sorunlar›yla” bunlara getirilen çözüm önerilerinin tart›fl›ld›¤› alan olarak tan›mlanabilir.Bilim eti¤ine konu olan de¤er sorunlar›n› üç ana bafll›k alt›nda toplamakmümkündür:• Bilimle u¤raflanlar›n birbirlerine karfl› olan tutum ve davran›fllar›,• Bilimle u¤raflanlar›n araflt›rmaya konu olan bireylere karfl› tutum ve davran›fllar›,• Bilimle u¤raflanlar›n bilimsel raporlar› okuyacak ve sonuçlar›ndan yararlanacakolanlara karfl› tutum ve davran›fllar›.BiyoetikGenel olarak canl›lar› ilgilendiren tüm de¤er sorunlar›n›n tart›fl›ld›¤› “uygulamal›felsefe” alan›d›r. Biyoetik (ayr›ca bk. Ünite 3) daha çok eski klâsik etik teorilerininyeni t›bbî geliflmeler ve sa¤l›k sorunlar›n›n ›fl›¤› alt›nda incelenmesi ve bunlar›n yo-¤un bir flekilde ele al›nmas› olarak düflünülmelidir. Bu terim ilk kez 25 y›l kadarönce Amerikal› biyolog Van Renselear Potter taraf›ndan “Biyoetik: Gelece¤eUzanan Köprü” adl› kitapta kullan›lm›flt›r.Biyoetik kavram› bugün daha çok t›p eti¤i kavram› ile çak›flmaktad›r. Bu iki alan›nkonular›n›n yak›nl›k göstermesi bu düflünceyi desteklemektedir. Biyoetik günümüzbilimsel ve teknik geliflmelerine ba¤l› olarak yaln›z t›p ve biyoloji alanlar›ndaortaya ç›km›fl de¤er sorunlar›na yönelmifl bir alan de¤ildir. Bununla birlikte bu

9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›205etkinli¤e bilimsel araflt›rmalarda tüm sa¤l›k u¤rafllar›ndaki de¤er sorunlar›, koruyucuhekimlik gibi alanlarda ortaya ç›kan etik sorunlara da yönelen bir alan oldu¤udüflünülmektedir. Biyoetik ayr›ca bafll›ca t›p olmak üzere “laboratuvar araflt›rmalar›nda”ve günlük “laboratuvar çal›flmalar›nda” kullan›lanlar olmak üzere her türlübilimsel teknik araflt›rma etkinli¤inde kullan›lan hayvanlara karfl› sorumluluklar›nda konu edildi¤i bir alan› anlatmaktad›r. Görüldü¤ü gibi, biyoetik sadece t›p eti¤iniiçermemekte, t›p, eczac›l›k, veteriner hekimlik ve biyoloji gibi sa¤l›k u¤rafllar›baflta olmak üzere pek çok alan› anlatmaktad›r. Biyoetik alan›n›n kapsam›na girenkonular flunlard›r:• Gebeli¤in yapay olarak sonland›r›lmas›,• Gebeli¤in önlenmesi,• Do¤ufltan sakatl›klar› olan bebekler,• K›s›rlaflt›rma,• Yapay döllenme,• Kal›tsal hastal›kta koruyucu hekimlik,• Genel insan deneyleri,• ‹nsan deneyleri için gönüllülerden ayd›nlat›lm›fl onam al›nmas›,• ‹nsanlarda tedavi edici madde denemesi,• Ölümün tan›m› ve ölüm hakk›,• Doku ve organ aktar›mlar›,• Kiflisel t›bbî bilgilerin bilgisayara aktar›lmas›,• Çevrenin korunmas›.SIRA S‹ZDET›p Eti¤iSIRA S‹ZDEGenel bir tan›mla t›p uygulamas›nda hekimin kendi haklar› ve hasta haklar›yla birliktedo¤ru meslekî yaklafl›m›n kurulmas›na iliflkin temel prensiplerdir. Dolay›s›ylaDÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹Mt›p eti¤i de¤erler felsefesinin t›p içindeki farkl›laflm›fl uygulamal› bir uzant›s›d›r. T›peti¤inin kapsam›na giren konular flunlard›r:SORUSORU• ‹nsan deneyleri,• Gebeli¤in yapay olarak sona erdirilmesi,D‹KKATD‹KKAT• Do¤um öncesi tan›,• Genetik dan›flmanl›k,SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE• Yard›mc› üreme teknikleri,• Organ aktar›m›,• Gen tedavisi,AMAÇLARIMIZ• Ölümün tan›m›. AMAÇLARIMIZT›p eti¤i ile ilgili olarak Nesrin Çobano¤lu’nun Kuramsal ve Uygulamal› K ‹ TT›p A Eti¤i P (Ankara:Eflatun Yay›nevi, 2009) adl› kitab›ndan yararlanabilirsiniz.ET‹K ‹LKELERTELEV‹ZYONEczac›l›k, moral yönleri de bulunan bir uygulama olmas› nedeniyle, hizmet sunumus›ras›nda etik davran›fllar gerektirmektedir. Dolay›s›yla etik davranman›n veetik sorunlar› çözmenin ön koflulu da etik ilkelerin iyi bilinmesidir.‹NTERNETEtik ilkelerin neler oldu¤una de¤inmeden önce, ilkelerin daha iyi anlafl›labilmesiaç›s›ndan, yarg›, kural, ilke ve teori (kuram) kavramlar›ndan k›saca söz etmekgerekmektedir.K ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNET

206 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiTom L. Beauchamp:Özellikle t›p ve meslek eti¤iüzerinde araflt›rmalar yapanve çeflitli kitap ve makaleleriolan Amerikal› bilim insan›,akademisyen.James F. Childress: T›p eti¤iüzerinde çal›flan ve çeflitlikitap ve makaleler yazm›flolan Amerikal› bilim insan›,akademisyen.Yarg›: Kavrama, karfl›laflt›rma,de¤erlendirme gibi yollarlakifli, durum veya nesnelerinelefltirici bir biçimdede¤erlendirilmesi, hüküm,mahkemece bir olay veya olgunundo¤ufluna etken olansebeplerin de göz önündebulundurularak de¤erlendirilmesisonucu yasalar çerçevesindeverilen karar.‹lke: Davran›fl kural›, hertürlü tart›flman›n d›fl›ndasay›lan öncül, mebde, umde,prensip.Teori (kuram): Belirli birkonudaki düflüncelerin,görüfllerin bütünü.SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDETom L. Beauchamp ve James F. Childress bu kavramlar› kendi içlerinde birs›raya dizmifllerdir. Bu s›ralama flu flekildedir; kiflisel yarg›lar, kurallar, ilkeler, teoriler.Bu s›ralamadan da anlafl›laca¤› gibi ilke, teorinin alt›nda ancak kural›n üzerindeyer almaktad›r.Bu kavramlar›n genel olarak tan›mlar› flu flekildedir:Yarg›: Bir fleyin iyi ve kötü taraflar›n› anlama, karfl›laflt›rma yetene¤idir. Bu yetene¤edayanarak verilen kararlar da yine yarg› olarak tan›mlanmaktad›r.Kural: Davran›fllara yön veren ilkelerdir. Bir sanata, bilime temel olan, yön verenilkeler de yine kural›n tan›m› içine girmektedir. Hukukta ise “Hukuk düzeni taraf›ndankonulan ve fertlerce uyulmas› zorunlu olan, aksi kararlaflt›r›lamayan kurallar”fleklinde tan›mlanmaktad›r.‹lke: Bu sözcü¤ün sözlük tan›m›; bir fleyin temeli, ilk sebep, kök, kaynakt›r. Yinebaflka bir tan›ma göre, yarg›laman›n dayand›¤› “temel önermedir”.Teori (kuram): Uygulamalardan ba¤›ms›z olarak ele al›nan soyut bilgidir. Teoriyisistemli bir flekilde düzenlenmifl, birçok olay› aç›klayan ve bir bilime temelolan kurallar, yasalar bütünü fleklinde tan›mlamak mümkündür.‹lke kavram›n›n net bir flekilde anlafl›lmas› aç›s›ndan ilkeler ve kurallar aras›ndakibaz› ay›r›mlar›n ortaya konulmas› gerekmektedir. Çok genel olarak bir ilkeonu meydana getiren moral teoriyi somutlaflt›r›r denebilir.Kurallar tek tek durum ve olgular üzerine odaklanmaktad›r. Örne¤in “hastan›ngizlili¤ini koru” fleklindeki ifade bir kurald›r. Bununla birlikte ilkeler daha genel vedaha temel niteliktedirler. ‹lkeler kurallar› de¤erlendirebilirler. Ayr›ca onlar›n do¤ruolup olmad›klar›na karar verme yetkinli¤ine sahiptirler. Az önce verilen örnekele al›nacak olursa hastan›n gizlili¤inin korunmas› gereklili¤i, hastan›n “özerkli¤inesayg›” ilkesi ile aç›klan›r. Bu ilke ile “hasta-eczac›” iliflkisi içinde hastan›n gizlili¤ininkorunmas›n›n do¤ru olan davran›fl oldu¤unu bildiren bir kural gerekçesi ileyorumlanmaktad›r. Ayr›ca yap›lan yorum de¤erlendirilerek tutum ve davran›fllarayol gösterilmektedir.SIRA S‹ZDEEtik kurallar ve kiflisel görüfller kendilerini kabul ettirebilmek için belli ilkeleredayan›r.DÜfiÜNEL‹MGünümüz t›p ve eczac›l›k eti¤i içerisinde pek çok ilke yer almaktad›r. Bunlarözerkli¤e sayg›, yararl›l›k, ayd›nlat›lm›fl onam, kötü davranmama, adalet, zarar vermeme,gizli¤e SORU sayg›, sadakat, özgürlük, do¤ruluk, sözünde durma, gerçe¤i söyleme,s›r saklama ve eflitlik ilkeleridir.Etik kavram› çok eski olmakla birlikte eczac›l›k ve t›p alanlar›nda son y›llardaD‹KKATönem kazanm›flt›r. Bu konudaki çal›flmalar daha çok 1970’lerde bafllam›flt›r. Sa¤l›ku¤rafllar›nda geçerli olan ilkelerden baz›lar› temel olarak kabul edilmektedir. Bunlar:SIRA S‹ZDE• Özerkli¤e sayg›,• Yararl›l›k,• Zarar vermeme,• Adalet ilkeleridir.AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNETEtik konusu K ile ‹ ilgili T A Polarak Hugh Lafolette’nin Handbook of Practical Ethics (Oxford UniversityPress 2005) adl› kitab›ndan yararlanabilirsiniz.Özerkli¤e Sayg› ‹lkesiTELEV‹ZYONHasta haklar›n›n geliflmesiyle önem kazanm›flt›r. Hasta haklar› da insan haklar›n›nortaya ç›k›fl›yla gündeme gelmifltir. 1948 y›l›nda “‹nsan Haklar› Evrensel Bildirgesi”ninimzalanmas›yla birlikte, insanlar›n do¤ufltan kazand›klar› birtak›m haklar› ol-‹NTERNET

AMAÇLARIMIZAMAÇLARIMIZ9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›207du¤undan söz edilmeye bafllanm›flt›r. ‹nsan haklar›; yaflamak, eflitlik, özgürlük, kifligüvenli¤i, siyasal haklar ve mülkiyet haklar› gibi birincil haklar; ekonomik, sosyalve kültürel nitelikli ikincil haklar ve son olarak da uluslar›n siyasal, ekonomik,sosyal ve kültürel haklar›n› içeren üçüncül haklar olmak üzere çeflitli bölümlereayr›lm›flt›r. Bu haklardan söz edilirken bir de insanlar›n do¤ufltan kazand›klar›“özerklik” ve “kendi yaflam›n› belirleme” haklar› oldu¤u saptanm›flt›r.Hasta haklar›yla ilgili bildirgelerin yay›nlanmas› insanlar›n özerkli¤ini iyice önplâna ç›kartm›flt›r. Hasta haklar›yla ilgili ilk bildirge 1981 y›l›nda “Dünya TabiplerBirli¤i” taraf›ndan kabul edilen “Lizbon Hasta Haklar› Bildirgesi”dir. Bu bildirgeninikinci ve üçüncü maddeleri hastan›n bilgilendirilmesi ve onay›n›n al›nmas› ile ilgilidir.Günümüzde “ayd›nlat›lm›fl onam” olarak kabul edilebilecek bu maddelerözerkli¤i ifade etmektedir.Bireysel bir hak olarak düflünülen özerklik, insan haklar› ve hasta haklar›n›ngeliflimiyle birlikte önem kazanm›flt›r. Özerklik, bireyin özgür ve ba¤›ms›z olarakkendi bafl›na düflünebilme, kendisiyle ilgili kararlar verebilme, SIRA bu S‹ZDE kararlara dayananeylemde bulunabilme yeterlili¤i ve yetkinli¤idir. Özerklik tek bafl›na bir hakde¤ildir; ancak özerkli¤e sayg› gösterilmesi s›ras›nda bir haktan söz edilebilir. Herinsan özerk do¤ar ancak, özerkli¤ini kullanabilmesi yeterlili¤i DÜfiÜNEL‹M ve yetkinli¤iyle ilgilidir.Birinin yetkinli¤inden söz etmek o kiflinin gerekli olgunlu¤a ve bütünlü¤eeriflti¤i anlam›na gelir. “Yetkin varl›k” felsefede, bütün olumlu niteliklere SORU tam olaraksahip varl›k olarak tan›mlan›r. Yeterlik ise bir ifli yapma imkân› ve gücünü sa¤layanözel bilgidir ve ayn› zamanda kiflinin görevini yerine getirebilme gücüdür.D‹KKATKiflinin özerk olmas› onun özerkli¤ini kullanabilme yetki ve yeterlili¤ine sahip oldu¤unugöstermemektedir.Sa¤l›k alan› için özerkli¤in tan›m›, genel olarak “hastan›n SIRA tedavisini S‹ZDE seçme yada reddetme” hakk›d›r. Özerkli¤in temelinde ayd›nlat›lm›fl onam vard›r. Sözlük anlam›itibar›yla r›za; istek, onam, tart›flmas›z olarak kiflinin kendi gelece¤ini belirleyebilmetemeline dayanmaktad›r. Hak sahibi temelde onam vermeye yetkili kiflidir.Ayd›nlat›lm›fl onam, hastan›n hastal›¤› ve tedavisi gibi konularda bilgilendirildiktensonra yap›lacak müdahaleler için onam›n›n al›nmas› fleklindeK ‹ T Atan›mlanabilir.Hak sahibi ak›l hastal›¤›, sa¤›r ve dilsizlik nedeniyle temyiz (ay›rt etme) kudre-Ptine sahip de¤ilse ve gereken de¤erlendirmeyi yapamayacak durumda ise, verdi¤ionam üzerine ifllenen fiil, hukuka ayk›r› nitelik tafl›maya devam edecektir. ‹lgilininTELEV‹ZYONyerine kanunî temsilcisi onam beyan›nda bulunacak ve yap›lan fiil hukuka uygunhâle gelecektir.SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATReflit: Olmufl, yetiflmifl, SIRA S‹ZDEkemale ermifl, haklar›n›kendi kullanmak üzereyasan›n gösterdi¤i yaflaAMAÇLARIMIZ gelmifl olan kifli. AMAÇLARIMIZVeli: Bir çocu¤un korunmas›ndan,ifllerine bakmas›ndanve her türlü davran›fl›ndansorumlu kimse, K ‹ iye. T A PVasi: Bir yetim veya akl›yerinde olmayan hastabirinin mal›n› yöneten, ölenbir kimsenin vasiyetini TELEV‹ZYONyerine getirmekle yükümlüolan kimse.T›p eti¤inde hasta özerkli¤ine sayg› ilkesi ile ilgili bir bilimsel makaleye ‹NTERNET ulaflmak istersenizhttp://tipdergisi.erciyes.edu.tr/project6/92.pdf adresini ziyaret ediniz.‹NTERNETReflit olmayan kiflinin t›bbî müdahaleye maruz kalmas› için mutlaka veli veyavasisinin onam›n›n al›nmas› gerekir.Türk Medeni Kanunu’nda vesayet düzeni ve vesayet organlar› ile SIRA ilgili S‹ZDE bir araflt›rmayap›n›z.DÜfiÜNEL‹MBilgilendirme hastan›n temel hakk› olup, onam ile de do¤rudan iliflkilidir. Hastan›nonam› için bilgilendirme hakk›, uluslararas› bildirgeler, ulusal olarak anayasave özel hukuksal düzenlemeler ile birçok ülkede güvence alt›na SORU al›nm›flt›r. Hastan›nhangi koflullarda bilgilendirilece¤i her ülkede ayr›nt›l› olmamakla birlikte,D‹KKAT4SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE

208 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiUssal: Akla uygun, yaln›zakla dayanan, ak›lsal,rasyonel.Paternalizm: Bir baflkabilincin iyili¤i, mutlulu¤u,gereksinimleri, ç›karlar›,de¤erleri ad›na daha iyiolacak diye onun kararözgürlü¤üne zorla kar›flma,hekimin kendisini hastan›nvelisi yerine koymas› ileoluflan babac›l tutum vedavran›fllar.her hastaya tan› öncesi yap›lacak ifllemler, tan›, hastal›¤›n seyri, tedavi seçenekleri,özellikleri, süresi ve yarataca¤› sonuçlar, ilaçlar, etki ve yan etkileri, tedavi sonras›yaflam tarz› konusunda bilgilendirme yap›lmas› gerekli görülmektedir.Özerklik ilkesinin içine dâhil edilebilecek kurallar flunlard›r:• Gerçe¤i söyle,• Baflkalar›n›n mahremiyetine sayg› göster,• Gizli bilgileri koru,• Hastalara müdahale ederken onam al,• Soruldu¤u takdirde baflkalar›n›n önemli kararlar almas›na yard›mc› ol.Bu kurallar yararl›l›k ve zarar vermeme ilkelerine de yol göstermekle birlikteöncelikle özerklik ilkesi için geçerlidir.Özerkli¤in üç biçimde ortaya ç›kt›¤› söylenebilir:• Düflünce özerkli¤i: Karar verirken seçim yapmak, etik de¤erlendirmelerdebulunma gibi genifl bir ussal etkinli¤i kapsar. Bireyi eylemini yaparken yanl›fll›klaryapmas› özerkli¤inin olmad›¤›n› göstermez. Bu durumda farkl› de-¤erlere sahip olma ya da bilgi eksikli¤i gibi etkenler söz konusu olabilir.• ‹stenç özerkli¤i: Kiflinin kendi yarg›lar›na dayanarak bir eylemde bulunupbulunmamaya karar vermekteki özgürlü¤üdür.• Eylem özerkli¤i: Bireyin düflünce ve istenç özerkli¤ine dayanarak eylemdebulunmas›d›r.K›saca özetlenecek olursa özerk bir eylemden söz ederken kiflinin özel mülkseçiminde ortaya koydu¤u eylemden söz edilmektedir. Özerk seçimin istenen eylemolmas› zorunlulu¤u yoktur. Bazen yanl›fl bir karar özerk olarak seçilmifl olabilir.Ancak her insan›n kendi özerkli¤ine sayg› gösterilmesini bekleme hakk› vard›r.Bu yap›l›rken kiflinin özerkli¤ini kullanabilme yeterlik ve yetkinli¤ine sahipolmas› ön kofluldur. Sa¤l›k hizmetleri aç›s›ndan düflünülecek olursa gerekli yetkinlikve yeterlili¤e sahip olan her birey özerk olarak kendi tedavisini seçme yada reddetme hakk›na sahiptir. Dolay›s›yla karar ne olursa olsun buna sayg› gösterilmesigerekir.Yararl›l›k ‹lkesiTemel ilkelerden biri olan bu ilke zararlar› önleme, ortadan kald›rma ve iyi olan›destekleme ile ilgilidir. Yararl›l›k, baflkalar›na yard›m etmeyi ve yararl› olmay› yükümlülükdurumuna getiren bir ilkedir. ‹lkenin temelinde Hipokrat And› (ayr›cabk. Ünite 3, S›ra Sizde 1) yatmaktad›r. Ant’ta sa¤l›k tanr› ve tanr›çalar› flahit gösterilerekhekimin hastas›n›n iyili¤i için çal›flaca¤›n› belirten sözler yararl›l›k ilkesi olarakde¤erlendirilebilir. Hipokrat and›nda geçen öncelikle zarar verme, hasta hekimiliflkisi içinde hastaya yarar sa¤laman›n temel ifadesi olarak kabul edilmektedir.Bununla birlikte 1948 y›l›nda Nürenberg kodlar›na kabulüyle hasta haklar› yeni birboyut kazanm›fl ve bunun sonucu olarak yararl›l›k ilkesinin boyutlar› de¤iflmifltir.Günümüzde sa¤l›k hizmetleri hastal›ktan hastaya do¤ru yönelmifltir. Bu nedenleyararl›l›k ilkesi özerklik ilkesi ile çat›flmaya bafllam›flt›r. Baz› durumlarda hastan›nyarar›na oldu¤u düflünülen bir karar, hastan›n kendi hakk›nda karar verebilmehakk›n› elinden alabilmektedir. Böyle bir durumda özerklik ilkesi ve yararl›l›k ilkesibirbiriyle çat›flmaktad›r. Hastan›n yarar›n›n her fleyin üzerinde tutulmas› sonuçtapaternalizmi ortaya ç›karmaktad›r. Bir baban›n çocu¤a gösterebilece¤i ihtimam,sahiplenme ve onun yerine kararlar alma fleklindeki iliflkiye benzetilmesindendolay› hekim-hasta aras›ndaki böylesi bir iliflki “paternalistik” iliflki olarak adland›r›lmaktad›r.Paternalizm, sa¤l›k u¤rafllar›nda yararl›l›¤›n sonucunda ortaya ç›-

9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›kan bir etik sorundur ve baflkalar›n›n en yüksek ç›karlar›n› desteklemeyi amaçlayanbir hareketi üstlenmektedir; fakat bunu yaparken karfl›s›ndaki kiflinin arzular›-n› isteklerini göz ard› etmek ve seçme özgürlü¤ünü k›s›tlamaktad›r. SIRA S‹ZDE Paternalist bireczac›, hastan›n menfaatlerini göz önünde bulundurarak, onun kendi kararlar›n›verme hakk›n› hiçe saymakta ve hasta ad›na karar vermektedir. Yararl›l›k ilkesininDÜfiÜNEL‹Mamac›n›n hastan›n en yüksek ç›kar›n› sa¤lamak oldu¤u göz ard› edilmemelidir. Bunuyaparken eylemin yöneldi¤i kifli aç›s›ndan yararl› olan eylemi seçmek ve paternalistbir tutumdan kaç›narak özerkli¤e zarar vermemekSORUgerekmektedir.209SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUAmerikal› filozof William James pragmatizmi, “bak›fl› ilk fleylerden, D‹KKAT prensiplerden, kategorilerden,farz edilen zorunluluklardan, son fleylere, semerelere, sonuçlara ve olgularaçevirmek” olarak tan›mlar.SIRA S‹ZDEZarar Vermeme ‹lkesiD‹KKATSIRA S‹ZDEBu ilkenin temeli kötü olan davran›fllardan kaç›nmak ve hastaya AMAÇLARIMIZ hiçbir flekilde zararvermemektir. Zarar vermeme, bilerek ac› ya da zarar vermeme yükümlülü¤ü AMAÇLARIMIZolarak tan›mlanm›flt›r.Baz› araflt›rmac›lar zarar vermeme ilkesiyle yararl›l›k ilkesini K birlikte ‹ T A Pdüflünmek-tedirler. Bu iki ilkenin birbirine yak›nl›k göstermesi ikisinin tek bir ilke olarak dü-K ‹ T A Pflünülmesine neden olmaktad›r. Ancak bunlar›n tek bir ilke olarak düflünülmesi,olas› ve son derece uygun bir tak›m ayr›mlar› karmafl›k hâle TELEV‹ZYON getirecektir. Baflkalar›nazarar vermeme yükümlülü¤ü (h›rs›zl›k, cinayeti yasaklama) baflkalar›na yar-TELEV‹ZYONd›mc› olma hükümlülü¤ünden (insanlara fayda sa¤lamak, menfaatlerini korumak,iyiyi desteklemek) çok net bir flekilde ayr›lmaktad›r.‹NTERNET‹NTERNETEczac›l›k aç›s›ndan düflünülecek olursa hastalara ilaç bilgisi sa¤lamak, yararl›l›kilkesiyle aç›klan›rken hastaya zarar verecek herhangi bir reçeteyi haz›rlamamak isezarar vermeme ilkesiyle aç›klanmaktad›r.Adalet ‹lkesi‹nsan haklar›ndan söz edilirken felsefenin en eski sorular›ndan birinin daha gündemegeldi¤i görülmektedir. Bu soru “adalet nedir?” sorusudur. Adalet, Arapça kökenlibir sözcüktür ve adil sözcü¤ünden türemifltir. Di¤er dillerdeki karfl›tlar›ndaoldu¤u gibi hak, hukuk ve hakl›l›kla s›k› s›k›ya ba¤lanm›fl ve iç içe geçmifl, ayr›cainsan haklar›yla birlikte düflünülmesi gereken bir kavramd›r. Ancak bu kavram›neflitlikle kar›flt›r›lmamas› gerekir. Eflitlik daha çok ikincil haklar›n söz konusu oldu-¤u yerlerde geçerlidir. Adalet ise birincil yani temel haklarla birlikte düflünülür. ‹kiinsandan birinin iki arabas›, di¤erinin bir arabas› varsa burada bir adaletsizliktensöz edilemez; burada söz konusu olan eflitsizliktir. Ancak, bu iki kiflinin de sa¤l›khizmeti alma hakk› varken sadece birinin bu hizmeti alabilmesi olay›nda adaletsizliktensöz edilebilir. Bu örnekte de görüldü¤ü gibi adalet kavram›n› aç›klamak içinadaletsizlik kavram›ndan yararlanmak mümkündür. Adaletsizlik, kifli ya da gruplar›ninsana ait olanaklar› gerçeklefltirebilmeleri için var olan koflullar›n elveriflsiz oldu¤uya da bu koflullar›n kifli ve kurulufllara do¤rudan ya da dolayl› engel oluflturdu¤udurumlard›r. Bu koflullar› belirlemek için gözlem yap›lmal›d›r. Buna göre kiflilerinsahip olmad›klar› fleylerin neler oldu¤u saptanarak, iki kiflinin sahip olduklar›ve olmad›klar› fleyler karfl›laflt›r›larak durumlar› saptanacak buradan da adaleteulafl›lacakt›r. Toplum yaflam›nda bireylerin temel haklar›n›n eflit da¤›t›lmas› gerekmektedir.Bu da¤›l›m›n eflit biçimde gerçeklefltirilmemesi adaletsizliktir.Adil: Adaletle ifl gören,adaletten, do¤ruluktanayr›lmayan, hakk› yerinegetiren, adaletli anlam›n›tafl›r.

SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹M210 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSORUSORUD‹KKATGünümüzde sa¤l›k D‹KKAT u¤rafllar›nda de¤er sorunlar›n›n ele al›nd›¤› t›bbî etik (biyoetik) alan›ndaadalet kavram› yayg›n olarak kullan›lmaya bafllanm›flt›r.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEAdalet sözcü¤ünün kapsam›na do¤ruluk, hak etme ve hak kazanma gibi kavramlargirmektedir. Ancak bunlar›n her biri tam olarak adalet kavram›n›n karfl›l›¤›AMAÇLARIMIZ de¤ildir. AMAÇLARIMIZ“Klâsik adalet” anlay›fl› yeniden derlenerek yeni bir adalet anlay›fl› getirilmifltir.Birincisi temel özgürlüklerin toplum bireylerine eflit biçimde sa¤lanmas› (konuflma,vicdan, K siyasal ‹ T A P kat›l›m özgürlü¤ü), ikincisi f›rsat eflitli¤ine olanak tan›nmas›K ‹ T A P(benzer yetenek ve becerilere sahip insanlar›n toplumsal olanaklara eflit ulaflma f›rsat›),üçüncüsü, toplumsal ekonomik kurumlar›n yararl›l›k öngörüsüyle meydanaTELEV‹ZYON getirilmesi TELEV‹ZYON gerekmektedir.Adalet kavram›yla birlikte adaletin da¤›t›m›ndan söz edilmelidir. Bu ise toplumiçin geçerli olan tüm haklar›n ve yükümlülüklerin eflit biçimde paylafl›m›yla ilgilidir.Bu noktada “da¤›t›c› adalet” kavram›n›n tan›mlanmas› gerekir. Da¤›t›c› adalet,‹NTERNET‹NTERNETtoplumun tüm hak ve yükümlülüklerini bireysel nitelik ve konumlar› do¤rultusundakietik de¤erlere uygun da¤›t›m›n› öngören bir anlay›fl biçimidir. Genel olarakda¤›t›c› adalet, toplumdaki tüm sorumluluk ve haklar›n paylafl›m›d›r. Bu sorumlulukve haklara seçme, seçilme hakk›, konuflma özgürlü¤ü gibi politik ve sosyalhaklar da dâhil edilmektedir.Günümüzde önemli sorunlardan biri adaletin uygun bir biçimde da¤›t›m›n›nsa¤lanmas›d›r. fiu ilkelere göre paylafl›m yap›l›r:• Her bireye eflit paylaflma,• Her bir bireyin ihtiyaçlar›na göre paylaflma,• Her bireyin çabas›na göre paylaflma,• Her bireyin kat›l›m›na göre paylaflma,• Her bireyin hak ettiklerine göre paylaflma,• Her bireyin bireysel koflullar›n›n, serbest rekabet koflullar›yla olan iliflkisinegöre paylaflma.Sa¤l›k u¤rafllar›nda adalet ilkesi daha çok t›bbî kaynaklar›n eflit da¤›t›m›yla ilgilidir.Eczac›l›kta bu ilke, her bireyin eczac›l›k hizmetinden eflit olarak yararlanmahakk›n›n olmas› gereklili¤iyle aç›klanmaktad›r.

9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›211ÖzetHak; genel ve çok k›sa tan›m›yla adalet ve hukukunbireylere kazand›rd›¤› kazanç ya da hukukdüzeninin kiflilere tan›d›¤› yetkidir. Bu tan›mdananlafl›laca¤› üzere hak; hukukî düzenlemelere yada hukukî kurallara dayanmaktad›r.Devlet, düzenledi¤i hukuk kurallar› ile kiflilerebelli baz› serbestlikler ve özgürlükler, yani haklartan›r. Bunun yan›nda, uluslararas› olan ya daevrensel denilen ve ülkeden ülkeye de¤iflmeyece¤ivarsay›lan haklar da bulunmaktad›r. Bu haklar“‹nsan Haklar›” bafll›¤› alt›nda an›lmaktad›r.“Hasta Haklar›” deyimi genelde genel de hastahekimya da hasta-hastane iliflkisinde ortaya ç›-kan hak unsurlar›d›r.Yükümlülük; kiflinin, sorumluluk alan›ndaki ifllevlerinyerine getirilmesi konusunda ba¤›ml›,zorunlu k›l›nmas›d›r fleklinde de tan›mlanmaktad›r.Yükümlülük kimi zaman ödev olarak da dilegetirilebilir. Hukuka dayanmak suretiyle, istenilenbir hareketi yapmak ya da istenilmeyen birhareketten kaç›nmak yükümlülü¤üne, “hukukîödev” ad› verilir.Sorumluluk; kiflinin yapt›¤› görev ve gösterdi¤idavran›fllar›n sonuçlar›n› ve bu sonuçlar›n hesab›n›üstlenmesi demektir. Baflka bir anlat›mla,görevli kiflinin görevdeki ifllerini yerine getirmekdurumunda ve zorunda olmas›d›r.Bir toplum içinde yaflayan her insan, o toplumunhukuk kurallar›na uymakla yükümlüdür. Kifliler,hukuk kurallar›n›, yasalar›, düzenlemeleri elefltirebilir,de¤ifltirilmesini isteyebilir ama var oldu¤usürece onlara uymak zorundad›r. E¤er uymaz iseo kurallar›n getirdi¤i cezaî yapt›r›mlarla karfl› karfl›yakal›r.Hukukî anlamda suç; hukuken sorumlu olan kiflininyasalarda tan›mlanm›fl ve ceza tehdidi tafl›-yan bir kurala ayk›r› bir eylemi olarak tan›mlanabilir.Türk Ceza Hukuku’nun temel ilkesi “kanunsuzsuç ve ceza olamaz” fleklindedir.Yetki; bir ifli ya da görevi, yasalar›n verdi¤i s›n›rlar,olanaklar çerçevesinde yürütme gücüne sahipolmak demektir. Yetki vermek, yetkili k›lmak,bir otorite taraf›ndan bir ifli ya da görevi yürütmeyetkisini kullanma olana¤› vermek demektir.Yetkilendirmek ise, bir ifli ya da bir görevi yürütmegücünü, yetkisini birine vermek anlam›nagelir.Bugün tüm dünyada, mesleklerin geliflimini sa¤lamakamac› ile pek çok yeni kavramlar ortayaç›kmakta ve bu kavramlar›n getirdi¤i yeni görevve sorumluluklar›n en iyi biçimde hizmete dönüfltürülebilmesiiçin çal›flmalar yap›lmaktad›r.Bu çal›flmalar sonucunda gerek o mesle¤in mevzuat›nda,gerekse e¤itiminde de¤iflikliklere gidilmesikaç›n›lmaz olmaktad›r. Bütün bu çal›flmalar›ntemel hedefi daha iyi bir hizmet sunumu ileinsanlar›n mutlulu¤unu art›rmakt›r.Bu amaçla meslek eti¤i alan›nda çal›flmalar bafllat›lm›flt›r.Özellikle sa¤l›k u¤rafllar›, biyoetik, t›pve eczac›l›k eti¤i gibi alanlara yönelmifltir. Etik,iyi-kötü, do¤ru-yanl›fl ve yap›lmas› gerekenleryap›lmamas›gerekenler gibi de¤er yarg›lar›n›nsistematik araflt›rmas›d›r. Eczac›l›k eti¤i ise geneletik kurallar›n›n ve ilkelerinin eczac›l›k uygulamalar›nauyarlanmas›d›r. Bu ba¤lamda eczac›l›keti¤i, eczac›l›k mesle¤inin uygulanmas› s›ras›ndaortaya ç›kan de¤er sorunlar›n›n tart›fl›ld›¤› çözümyollar›n›n bulunmaya çal›fl›ld›¤› bir etkinliktir.Eczac›l›k eti¤i Türkiye için yeni bir alan olmas›nara¤men son y›llarda oldukça üzerindedurulmaktad›r.Türk Dil Kurumu sözlü¤ündeki karfl›l›¤›; çeflitlimeslek kollar› aras›nda taraflar›n uymas› veyakaç›nmas› gereken davran›fllar bütünü, töre bilimiolan etik sözcü¤ü Latincedeki moralis sözcü-¤ünün Yunancadaki ethicos terimine çevrilmesiyleortaya ç›km›flt›r. Bugün moral sözcü¤ü dahaçok ahlâk sözcü¤ünü ifade etmektedir.Etik, insanlar için iyi olan›n ve onlar için yap›lmas›iyi olan fleyin ne oldu¤unu belirlemeye çal›flanfelsefe dal›d›r. Etik, insan davran›fl›n›, birkiflinin bir di¤eri ile uygun iliflkisini ve insan yaflam›n›namaçlar›n›, ayr›ca yükümlü¤ün do¤as›n›ve sorunlar›n› da inceler ve araflt›r›r. Daha geniflbir tan›mla etik, de¤iflik alanlarda ortaya ç›kande¤er sorunlar›n› kavramsal düzeyde inceleyenfelsefe alan›d›r. Yani etik, yeni ortaya ç›kan de-¤er sorunlar›na iliflkin aç›k uçlu ve yan›t› verilmemiflsorular› saptamakta ve bunlara yan›t aramaktad›r.Bununla birlikte etik, eski de¤er sorunlar›nakarfl› oluflturulmufl ve kural hâline gel-

212 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojimifl yan›tlar› da ça¤dafl geliflmelere göre yenidenincelemektedir.Etik alan› felsefenin bir dal›d›r. Bu nedenle etiktarih boyunca filozoflar›n dikkatini çekmifltir. Felsefe;deneyim, bilgi ve düflünceleri elefltirel yoldanaç›kl›¤a kavuflturma ve kendi içinde tutarl›,doyurucu bir dünya görüflü oluflturma çabas›d›r.Deontoloji, deontos ve logos kelimelerinden türemifltir.Deontos = ödev, yap›lmas› gerekenleranlam›na gelir. Logos = bilim, bilgi demektir. Deontolojik›saca “ödev, sorumluluk, yükümlülükbilgisi” olarak tan›mlanabilir.Hukuk alan›nda kurallar›n genifl ve elefltirel yorumu,hukuk felsefesi alan› içinde yap›lmaktad›r.Bu aç›dan düflünüldü¤ü zaman, deontoloji alan›ndaelefltirel bir yaklafl›m›n yap›labilmesi ancakfelsefe yard›m› ile mümkündür. Deontolojiiçin geçerli olan felsefenin bu alan›, etiktir. K›saca,deontoloji, baz› yapt›r›mlar› olan, dogmatik,olan› oldu¤u gibi tan›tan, yükümlülükler bilgisidir.Etik ise yaln›z olan›n de¤il, olmas› gerekti¤idüflünülen ve savunulan›n dile getiriliflidir. Mevcutbir buyruk önermesi de¤il, yeni bir kural önerisidir.Yani olmas› gerekti¤i düflünülenin nedeninisorgulayan bir aland›r.Etik ilkeler y›llarca süren bir geliflmenin sonucundaortaya ç›karlar. Ancak yasal düzenlemelergenellikle etik tart›flmalardan sonra gerçekleflir.Bilim eti¤i, u¤raflsal etkinliklerin tümünün yürütülmesis›ras›nda ortaya ç›kan “de¤er sorunlar›yla”bunlara getirilen çözüm önerilerinin tart›fl›ld›-¤› alan olarak tan›mlanabilir.Biyoetik kavram› bugün daha çok t›p eti¤i kavram›ile çak›flmaktad›r. Bu iki alan›n konular›n›nyak›nl›k göstermesi bu düflünceyi desteklemektedir.Biyoetik günümüz bilimsel ve teknik geliflmelerineba¤l› olarak yaln›z t›p ve biyolojialanlar›nda ortaya ç›km›fl de¤er sorunlar›na yönelmiflbir alan de¤ildir. Bununla birlikte bu etkinli¤ebilimsel araflt›rmalarda tüm sa¤l›k u¤rafllar›ndakide¤er sorunlar›, koruyucu hekimlik gibialanlarda ortaya ç›kan etik sorunlara da yönelenbir alan oldu¤u düflünülmektedir. Biyoetikayr›ca bafll›ca t›p olmak üzere “laboratuvar araflt›rmalar›nda”ve günlük “laboratuvar çal›flmalar›nda”kullan›lanlar olmak üzere her türlü bilimselteknik araflt›rma etkinli¤inde kullan›lan hayvanlarakarfl› sorumluluklar›n da konu edildi¤ibir alan› anlatmaktad›r.Genel bir tan›mla t›p uygulamas›nda hekiminkendi haklar› ve hasta haklar›yla birlikte do¤rumeslekî yaklafl›m›n kurulmas›na iliflkin temelprensipler t›p eti¤inin kapsam›na girer.Eczac›l›k, moral yönleri de bulunan bir uygulamaolmas› nedeniyle, hizmet sunumu s›ras›ndaetik davran›fllar gerektirmektedir. Dolay›s›yla etikdavranman›n ve etik sorunlar› çözmenin ön kofluluda etik ilkelerin iyi bilinmesidir.Etik ilkelerin neler oldu¤una de¤inmeden önce,ilkelerin daha iyi anlafl›labilmesi aç›s›ndan, yarg›,kural, ilke ve teori (kuram) kavramlar›ndan k›sacasöz etmek gerekmektedir.Yarg›; bir fleyin iyi ve kötü taraflar›n› anlama,karfl›laflt›rma yetene¤idir. Bu yetene¤e dayanarakverilen kararlar da yine yarg› olarak tan›mlanmaktad›r.Kural; davran›fllara yön veren ilkelerdir. Bir sanata,bilime temel olan, yön veren ilkeler de yinekural›n tan›m› içine girmektedir.‹lke sözcü¤ünün sözlük tan›m›; bir fleyin temeli,ilk sebep, kök, kaynakt›r. Yine baflka bir tan›magöre, yarg›laman›n dayand›¤› “temel önermedir”.Teori (kuram), uygulamalardan ba¤›ms›z olarakele al›nan soyut bilgidir. Teoriyi sistemli bir flekildedüzenlenmifl, birçok olay› aç›klayan ve birbilime temel olan kurallar, yasalar bütünü fleklindetan›mlamak mümkündür.‹nsan Haklar› Evrensel Bildirgesi’nin 1948 y›l›ndaimzalanmas›yla birlikte, insanlar›n do¤ufltan kazand›klar›birtak›m haklar› oldu¤undan söz edilmeyebafllanm›flt›r. ‹nsan haklar›; birincil haklar,ikincil haklar ve üçüncül haklar olmak üzere çeflitlibölümlere ayr›lm›flt›r. Bu haklardan söz edilirkenbir de insanlar›n do¤ufltan kazand›klar›“özerklik” ve “kendi yaflam›n› belirleme” haklar›oldu¤u saptanm›flt›r.Bireysel bir hak olarak düflünülen özerklik insanhaklar› ve hasta haklar›n›n geliflimiyle birlikteönem kazanm›flt›r. Özerklik, bireyin özgür veba¤›ms›z olarak kendi bafl›na düflünebilme, kendisiyleilgili kararlar verebilme, bu kararlara dayananeylemde bulunabilme yeterlili¤i ve yetkinli¤idir.Sa¤l›k alan› için özerkli¤in tan›m›, genel olarak“hastan›n tedavisini seçme ya da reddetme” hakk›d›r.Reflit olmayan kiflinin t›bbî müdahaleye maruzkalmas› için mutlaka veli veya vasisinin onam›n›nal›nmas› gerekir.

9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›213Bilgilendirme hastan›n temel hakk› olup, onamile de do¤rudan iliflkilidir. Hastan›n onam› içinbilgilendirme hakk›, uluslararas› bildirgeler, ulusalolarak anayasa ve özel hukuksal düzenlemelerile birçok ülkede güvence alt›na al›nm›flt›r.Özerkli¤in; düflünce, istenç ve eylem özerkli¤i olmaküzere üç biçimde ortaya ç›kt›¤› söylenebilir.Temel ilkelerden biri olan yararl›l›k ilkesi, zararlar›önleme, ortadan kald›rma ve iyi olan› desteklemeile ilgilidir. Yararl›l›k, baflkalar›na yard›metmeyi ve yararl› olmay› yükümlülük durumunagetiren bir ilkedir. ‹lkenin temelinde HipokratAnd› yatmaktad›r.Günümüzde sa¤l›k hizmetleri hastal›ktan hastayado¤ru yönelmifltir. Bu nedenle yararl›l›k ilkesiözerklik ilkesi ile çat›flmaya bafllam›flt›r. Baz› durumlardahastan›n yarar›na oldu¤u düflünülen birkarar, hastan›n kendi hakk›nda karar verebilmehakk›n› elinden alabilmektedir. Böyle bir durumdaözerklik ilkesi ve yararl›l›k ilkesi birbiriyle çat›flmaktad›r.Hastan›n yarar›n›n her fleyin üzerindetutulmas› sonuçta paternalizmi ortaya ç›karmaktad›r.Bir baban›n çocu¤a gösterebilece¤i ihtimam,sahiplenme ve onun yerine kararlar almafleklindeki iliflkiye benzetilmesinden dolay› hekim-hastaaras›ndaki böylesi bir iliflki “paternalistik”iliflki olarak adland›r›lmaktad›r. Paternalizm,sa¤l›k u¤rafllar›nda yararl›l›¤›n sonucunda ortayaç›kan bir etik sorundur ve baflkalar›n›n en yüksekç›karlar›n› desteklemeyi amaçlayan bir hareketiüstlenmektedir; fakat bunu yaparken karfl›-s›ndaki kiflinin arzular›n› isteklerini göz ard› etmekve seçme özgürlü¤ünü k›s›tlamaktad›r.Zarar vermeme ilkesinin temeli kötü olan davran›fllardankaç›nmak ve hastaya hiçbir flekilde zararvermemektir. Zarar vermeme, bilerek ac› yada zarar vermeme yükümlülü¤ü olarak tan›mlanm›flt›r.Adalet ilkesi, hak, hukuk ve hakl›l›kla s›k› s›k›yaba¤lanm›fl ve iç içe geçmifl, ayr›ca insan haklar›ylabirlikte düflünülmesi gereken bir kavramd›r.Ancak bu kavram›n eflitlikle kar›flt›r›lmamas› gerekir.Eflitlik daha çok ikincil haklar›n söz konusuoldu¤u yerlerde geçerlidir. Adalet ise birincilyani temel haklarla birlikte düflünülür.

214 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiKendimizi S›nayal›m1. Afla¤›dakilerden hangisi hak kavram›n› ifade edenaç›klamad›r?a. Yüklemek, ait oldu¤unu göstermek, mal etmek.b. Yasaya, kurala karfl› yap›lan ayk›r› davran›fllaraverilen ceza, yapt›rma ifli.c. Adalet ve hukukun bireylere kazand›rd›¤› kazançya da hukuk düzeninin kiflilere tan›d›¤› yetkidir.d. Kiflinin kendi davran›fllar›n› veya kendi yetki alan›nagiren herhangi bir olay›n sonuçlar›n› üstlenmesi,sorum, mesuliyet.e. Kiflinin yapt›¤› görev ve gösterdi¤i davran›fllar›nsonuçlar›n› ve bu sonuçlar›n hesab›n› üstlenmesidemektir.2. Afla¤›dakilerden hangisi sa¤l›k çal›flanlar›n›n “pekhafif taksir” suçunu aç›klayan cümledir?a. Yasalar›n yapmay› emretti¤i eylemlerin yap›lmas›ya da yapmay› yasaklad›¤› eylemlerin yap›lmamas›durumudur.b. Hukuken sorumlu olan kiflinin yasalarda tan›mlanm›flve ceza tehdidi tafl›yan bir kurala ayk›r›bir eylemi olarak tan›mlanabilir.c. Normal olarak dikkatli ve özenli kiflilerin tahminedebilece¤i bir sonucu tahmin edememektir.d. Üstün bir özen ile tahmin edilebilecek bir sonucutahmin edememektir.e. Genellikle herkes taraf›ndan tahmin edilen birsonucu tahmin edememektir.3. Sa¤l›k çal›flan›n›n, devlet memuru olarak görev yaparkendo¤rudan sorumlu oldu¤u mevzuat afla¤›dakilerdenhangisidir?a. ‹dare Hukukub. Türk Medeni Hukukuc. Türk Ceza Hukukud. ‹cra ve ‹flâs Hukukue. Türk Eczac›lar› Birli¤i4. Afla¤›dakilerden hangisi Türkiye’de “Borçlar Kanunu”nagöre haks›z fiil nedeniyle bir sorumlulu¤un ortayaç›kmas› için ortaya ç›kmas› gereken flartlardan de¤ildir?a. Bir zarar›n do¤mas›b. ‹fllenen fiilin haks›z olmas›c. Kusur ve ihmalin bulunmas›d. Zarar ile bu haks›z fiil aras›nda bir sebep-sonuçiliflkisinin olmas›e. Kanunsuz suç ve cezan›n olmamas›5. Törebilim teriminin Frans›zca karfl›l›¤› afla¤›daki kelimelerdenhangisidir?a. Effervescentb. Etiquec.  séparerd. Toxiquee. Sophia6. Ço¤u dilde etik ve moral sözcükleri farkl› anlamlartafl›rken Türkçede ikisini de karfl›l›k gelen sözcük afla-¤›dakilerden hangisidir?a. Sophiab. Taksirc. Yapt›r›md. Ahlâke. Hak7. Afla¤›daki aç›klamalardan hangisi “biyoetik” kavram›n›nifadesidir?a. Yükümlülükler bilgisib. Kiflilerin üzerlerine düflen ödev ve yükümlülüklerinneler olduklar›n› bilmeleric. Bilimle u¤raflanlar›n birbirlerine karfl› olan tutumve davran›fllar›d. Duyular›m›zla alg›layamad›¤›m›z varl›klar›n sebeplerinive temellerini araflt›ran felsefe kolue. Genel anlamda canl›lar› ilgilendiren tüm de¤ersorunlar›n›n tart›fl›ld›¤› “uygulamal› felsefe” alan›8. Davran›fllara yön veren ilkelere ne ad verilir?a. Yarg›b. ‹lkec. Kurald. Kurame. Teori9. Afla¤›dakilerden hangisi özerklik ilkesinin içine dâhiledilebilecek kurallardan de¤ildir?a. Hastalara müdahale ederken onam almakb. Gizli bilgileri korumakc. Gerçe¤i söylemekd. Gebeli¤i yapay olarak sona erdirmeke. Baflkalar›n›n mahremiyetine sayg› göstermek10. Paternalizm kavram›n› aç›klayan ifade afla¤›dakilerdenhangisidir?a. Bir çocu¤un korunmas›ndan, ifllerine bakmas›ndanve her türlü davran›fl›ndan sorumlu kimseyeverilen add›r.b. Hekimin kendisini hastan›n velisi yerine koymas›ile oluflan babac›l tutum ve davran›fllard›r.c. Haklar›n› kendi kullanmak üzere yasan›n gösterdi¤iyafla gelmifl olan kiflidir.d. Davran›fl kural›, her türlü tart›flman›n d›fl›nda say›lanöncül, mebde, umde, prensiplerdir.e. Yarar peflinde koflan, faydac› kiflilerin izledi¤iyoldur.

9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›215Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›1. c Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Temel Kavramlar”konusunu yeniden gözden geçiriniz.2. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Temel Kavramlar”konusunu yeniden gözden geçiriniz.3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Temel Kavramlar”konusunu yeniden gözden geçiriniz.4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Temel Kavramlar”konusunu yeniden gözden geçiriniz.5. b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Etik” konusunu yenidengözden geçiriniz.6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Ahlâk ve Etik” konusunuyeniden gözden geçiriniz.7. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Biyoetik” konusunuyeniden gözden geçiriniz.8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Etik ‹lkeler” konusunuyeniden gözden geçiriniz.9. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Özerkli¤e Sayg› ‹lkesi”konusunu yeniden gözden geçiriniz.10. b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Yararl›l›k ‹lkesi ” konusunuyeniden gözden geçiriniz.S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1“657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu” 14.07.1965 tarihindekabul edilen, 12056 say› ve 23.07.1965 tarihli ResmîGazetede yay›mlanarak yürürlü¤e giren bir kanundur.Tarih olarak oldukça eski say›labilecek bu kanun üzerindegünümüze kadar çeflitli düzenlemeler yap›lm›fl oldu¤undan,kanunun yürürlükte olmayan hükümleri için“Yürürlükteki Baz› Kanunlar›n Mülga Hükümleri Külliyat›”Cilt: 2 Sayfa: 805’e, yine bu kanun ile ilgili olarakBakanlar Kurulu Karar› ile yürürlü¤e giren yönetmelikleriçin, “Yönetmelikler Külliyat›”n›n kanunlara göredüzenlenen nümerik fihristine bakmak gerekir.Her iki kaynakta Baflbakanl›k Mevzuat Bilgi Sistemi’ndemevcuttur.Bu kanunun birinci maddesi kapsam ile ilgili olup fluflekilde düzenlenmifltir:Madde 1- (De¤iflik: 30/5/1974 - KHK - 12/1 md. Aynenkabul 15/5/1975 - 1897/1 md.)Bu Kanun, Genel ve Katma Bütçeli Kurumlar, ‹l Özel‹dareleri, Belediyeler, ‹l Özel ‹dareleri ve Belediyelerinkurduklar› birlikler ile bunlara ba¤l› döner sermayelikurulufllarda, kanunlarla kurulan fonlarda, kefalet sand›klar›ndaveya Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüklerindeçal›flan memurlar hakk›nda uygulan›r.Sözleflmeli ve geçici personel hakk›nda bu Kanundabelirtilen özel hükümler uygulan›r.(De¤iflik: 19/2/1980 - 2261/5 md.) Anayasa Mahkemesiüye ve yedek üyeleri ile raportörleri; hâkimlik vesavc›l›k mesleklerinde veya bu mesleklerden say›langörevlerde bulunanlar, Dan›fltay ve Say›fltay meslekmensuplar› ve Say›fltay savc› ve yard›mc›lar›, Üniversitelerin,‹ktisadî ve Ticarî ‹limler Akademilerinin, DevletMühendislik ve Mimarl›k Akademilerinin, Devlet GüzelSanatlar Akademilerinin, Türkiye ve Orta - Do¤u Amme‹daresi Enstitüsünün ö¤retim üye ve yard›mc›lar›, Cumhurbaflkanl›¤›Senfoni Orkestras› üyeleri, GenelkurmayMehteran Bölü¤ü Sanatkârlar›, Devlet Tiyatrosu ile DevletOpera ve Balesi ve Belediye Opera ve tiyatrolar› ileflehir ve belediye konservatuvar ve orkestralar›n›n sanatkârmemurlar›, uzman memurlar›, uygulat›c› uzmanmemurlar› ve stajyerleri, Spor-Toto Teflkilât›nda çal›flanpersonel, subay, astsubay, uzman çavufl ve uzman jandarmalarile Emniyet Teflkilât› mensuplar› özel kanunlar›hükümlerine tabidir.Kanunun amac› ikinci maddede yer almaktad›r.Madde 2- (De¤iflik: 23/12/1972 - KHK - 2/1 md.)Bu kanun, Devlet memurlar›n›n hizmet flartlar›n›, niteliklerini,atanma ve yetifltirilmelerini, ilerleme ve yükselmelerini,ödev, hak, yüküm ve sorumluluklar›n›, ayl›klar›n›ve ödeneklerini ve di¤er özlük ifllerini düzenler.Bu kanunun uygulanmas›n› göstermek veya emretti¤ihususlar› belirtmek üzere tüzükler ç›kar›l›r. Bu kanundaöngörülen yönetmelikler Bakanlar Kurulu karar› ileyürürlü¤e konulur.Kanunun temel ilkeleri üçüncü maddede belirtilmifltir.Madde 3- Bu kanunun temel ilkeleri flunlard›r:S›n›fland›rma:A) (De¤iflik: 31/7/1970 - 1327/2 md.) Devlet kamuhizmetleri görevlerini ve bu görevlerde çal›flan Devletmemurlar›n› görevlerin gerektirdi¤i niteliklere ve meslekleregöre s›n›flara ay›rmakt›r.Kariyer:B) Devlet memurlar›na, yapt›klar› hizmetler için lüzumlubilgilere ve yetiflme flartlar›na uygun flekilde, s›n›flar›içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkân›n›sa¤lamakt›r.Liyakat:C) Devlet kamu hizmetleri görevlerine girmeyi, s›n›flariçinde ilerleme ve yükselmeyi, görevin sona erdirilmesiniliyakat sistemine dayand›rmak ve bu sistemin eflitimkânlarla uygulanmas›nda Devlet memurlar›n› güvenli¤esahip k›lmakt›r.

216 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiS›ra Sizde 2818 say›l› Borçlar Kanunu 22.04.1926 tarihinde kabuledilen, 29.04.1926 tarih ve 359 say›l› Resmî Gazetedeyay›mlanarak yürürlü¤e giren bir kanundur. Haks›z fiilsorumlulu¤u Borçlar Kanunu’nun “Haks›z MuamelelerdenDo¤an Borçlar” bölümünde yer almaktad›r.Haks›z Muamelelerden Do¤an Borçlar(A) Umumî KaidelerI - Mesuliyet fieraiti (flartlar›, koflullar›)Madde 41- Gerek kasten gerek ihmal ve teseyyüp (kay›ts›zl›k,ihmal, üflenme, tembellik) yahut tedbirsizlikile haks›z bir surette di¤er kimseye bir zarar ika eden(yapma yapt›rma, oldurma) flah›s, o zarar›n tazminine(sebep olunan zarar ve ziyan›n ödenmesi) mecburdur.Ahlâka mugayir (ahlâka ayk›r›) bir fiil ile baflka bir kimseninzarara u¤ramas›na bilerek sebebiyet veren flah›s,kezalik (keza, bu, bu da öyle) o zarar› tazmine (ödemeye)mecburdur.II - Zarar›n TayiniMadde 42- Zarar› ispat etmek müddeiye (iddia eden,davac›) düfler, zarar›n hakiki miktar›n› ispat etmek mümkünolmad›¤› takdirde hâkim, hâlin mutat (âdet olunmufl,al›fl›lm›fl) cereyan›n› ve mutazarr›r (zarar gören)olan taraf›n yapt›¤› tedbirleri nazara (göz önüne) alarakonu adalete tevfikan (uyarak, uygun olarak) tayin eder.III - Tazminat Miktar›n›n TayiniMadde 43- Hâkim, hâl ve mevkiin icab›na ve hatan›na¤›rl›¤›na göre tazminat›n suretini (biçim, tarz, yol) veflümulünün (içine alma, kapsama) derecesini tayin eyler.Zarar ve ziyan irad (söyleme, gelir) fleklinde tayin olundu¤utakdirde borçludan icap eden teminat (güvence)al›n›r.IV - Tazminat›n TenkisiMadde 44- Mutazarr›r (zarar gören) olan taraf zarararaz› oldu¤u yahut kendisinin fiili etti¤i ve zarar› yapanflahs›n hâl ve mevkiini a¤›rlaflt›rd›¤› takdirde hâkim, zararve ziyan miktar›n› tenkis (azaltma, indirme) yahutzarar ve ziyan hükmünden sarf›nazar (vazgeçme, dikkatealmama) edebilir. E¤er zarar kasten veya a¤›r birihmal veya tedbirsizlikle yap›lmam›fl oldu¤u ve tazminide borçluyu müzayakaya (paras›zl›k, darl›k, s›k›nt›) maruzb›rakt›¤› takdirde hâkim, hakkaniyete (hak ve adaleteuygunluk) tevfikan zarar ve ziyan› tenkis edebilir.V - Hususî Hâller1- Adam Ölmesi ve Cismanî Zarar (bedensel zarar)A) Ölüm Takdirinde (durumunda) Zarar ve ZiyanMadde 45- Bir adam öldü¤ü takdirde zarar ve ziyan,bilhassa defin (ölüyü gömme) masraflar›n› da ihtivaeder (içerir). Ölüm, derhal oluflmam›fl ise zarar ve ziyantedavi masraflar›n› ve çal›flma¤a muktedir (bir fleyi yapmaya,baflarmaya gücü yetmek) olamamaktan mütevellit(meydana gelmifl, ileri gelmifl) zarar› ihtiva eder.Ölüm neticesi olarak di¤er kimseler müteveffan›n (vefateden kifli) yard›m›ndan mahrum kald›klar› takdirde,onlar›n bu zarar›n› da tazmin etmek lâz›m gelir.B) Cismanî Zarar Hâlinde Lâz›m Gelen Zarar ve ZiyanMadde 46- Cismanî bir zarara duçar (u¤ram›fl, yakalanm›fl,tutulmufl) olan kimse külliyen (tamamen) veya k›smençal›flma¤a muktedir olamamas›ndan ve ileride iktisaden(ekonomik olarak) maruz kalaca¤› mahrumiyettentevellüt eden (do¤an) zarar ve ziyan›n› ve bütünmasraflar›n› isteyebilir.E¤er hükmün suduru (meydana ç›kma, olma) esnas›nda,kâfi derecede kanaat ile cismanî zarar›n neticelerinitayin etmek mümkün de¤il ise; hükmün tefhimi (bildirme,bildirilme) tarihinden itibaren iki sene zarf›nda hâkimin,tetkik salâhiyetini (yetkisini) muhafaza etmeyehakk› vard›r.C) Manevî TazminatMadde 47- Hâkim, hususî hâlleri nazara alarak cismanî,zarara duçar olan kimseye yahut adam öldü¤ü takdirdeölünün ailesine manevî zarar nam›yla adalete muvaf›k(uygun) tazminat verilmesine karar verebilir.S›ra Sizde 3UNESCO, United Nations Educational, Scientific andCultural Organization kelimelerinin bafl harflerindenoluflturulmufl bir kelimedir. Dilimizde “Birleflmifl MilletlerE¤itim, Bilim ve Kültür Kurumu” olarak bilinir.UNESCO, ‹kinci Dünya Savafl› sonras›nda 1946 y›l›ndakurulmufltur. Kurumun 1945 y›l› Kas›m ay›nda Londra'da44 ülkenin temsilcilerinin kat›ld›klar› bir toplant›dakabul edilen yasas›n› imzalayan devletler aras›ndaTürkiye, ilk yirmi devlet aras›nda onuncu s›rada yer alm›flt›r.UNESCO Sözleflmesi, ülkemizde 20 May›s 1946tarihli ve 4895 say›l› kanunla onanm›flt›r.UNESCO’nun geliri, üye devletlerin iki y›lda bir bu kurumaödedikleri aidatlar ile sa¤lan›r. Ayr›ca, BirleflmiflMilletler Özel Fonu'ndan, teknik yard›m program›ndanolmak üzere, önemli para kaynaklar› vard›r. Bu kaynaklar,iki y›ll›k UNESCO bütçesi tutar›na yak›nd›r.

9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›217UNESCO e¤itim, bilim ve kültür alanlar›ndaki amaçlar›-n›, kendisine üye olan her devlette kurulan Millî Komisyonlarlagerçeklefltirmeye çal›fl›r.Merkezi Paris'te bulunan UNESCO’nun yap›s›nda GenelKonferans, Yürütme Konseyi, Sekreterlik olmak üzereüç organ bulunmaktad›r.Genel Konferans: Üye devletlerin temsilcilerindenoluflur. Bugüne kadar 33 Genel Konferans toplanm›flt›r.Genel Konferans, kurumun en yetkili organ›d›r. YürütmeKonseyi üyelerini ve Genel Direktörü seçer,UNESCO'nun çal›flma programlar›n› kabul eder, bütçesinibelirler.Yürütme Konseyi: Genel Konferansa kat›lan ve hükûmetleritaraf›ndan aday gösterilen temsilciler aras›ndandört y›l için seçilen 58 üyeden oluflur.Sekreterlik: UNESCO Sekreterli¤i, Genel Konferans taraf›ndanalt› y›l için seçilen bir Genel Direktörün yönetimialt›nda çal›fl›r. E¤itim, bilim, kültür ve iletiflim bölümlerineayr›lm›flt›r. Sekreterli¤in bafll›ca görevi, iki y›ll›kUNESCO programlar›n›n uygulanmas›n› sa¤lamaküzere teknik çal›flmalar› yapmak ve tedbirleri almakt›r.UNESCO'ya 191 devlet üyedir.S›ra Sizde 4Türk Medeni Kanunu’nda vesayet “Üçüncü K›s›m” dayer almaktad›r. Kanunun ilgili maddeleri flu flekilde düzenlenmifltir:A. Genel olarakMADDE 396- Vesayet organlar›, vesayet daireleri ilevasi ve kayy›mlard›r.B. Vesayet daireleriI. Kamu vesayetiMADDE 397- Kamu vesayeti, vesayet makam› ve denetimmakam›ndan oluflan vesayet daireleri taraf›ndan yürütülür.Vesayet makam›, sulh hukuk mahkemesi; denetim makam›,asliye hukuk mahkemesidir.II. Özel vesayet1. Koflullar›MADDE 398- Vesayet alt›ndaki kiflinin menfaatinin hakl›gösterdi¤i, özellikle bir iflletmenin, bir ortakl›¤›n veyabenzeri ifllerin sürdürülmesi gerekti¤i takdirde vesayetistisnaî olarak bir aileye verilebilir.Bu durumda vesayet makam›n›n yetki, görev ve sorumlulu¤ukurulacak aile meclisine geçer.2. Kurulmas›MADDE 399- Özel vesayet, vesayet alt›na al›nan kiflininfiil ehliyetine sahip iki yak›n h›s›m›n›n veya bir h›-s›m› ile eflinin istemi üzerine denetim makam› taraf›ndankurulur.3. Aile meclisiMADDE 400- Aile meclisi, vesayet alt›ndaki kiflinin vasiolmaya ehil, denetim makam›nca dört y›l için atanacaken az üç h›s›m›ndan oluflur.Vesayet alt›na al›nan›n efli de aile meclisine üye olabilir.4. GüvenceMADDE 401- Aile meclisi üyeleri, görevlerini gere¤i gibiyerine getireceklerine dair güvence vermek zorundad›rlar.Güvence sa¤lanmadan özel vesayet kurulamaz.5. Sona ermesiMADDE 402- Aile meclisi görevini yapmad›¤› veya vesayetalt›ndaki kiflinin menfaati gerektirdi¤i takdirde,denetim makam› her zaman aile meclisini de¤ifltirebilece¤igibi özel vesayeti de sona erdirebilir.C. Vasi ve kayy›mMADDE 403- Vasi, vesayet alt›ndaki küçü¤ün veya k›-s›tl›n›n kiflili¤i ve malvarl›¤› ile ilgili bütün menfaatlerinikorumak ve hukukî ifllemlerde onu temsil etmekleyükümlüdür.Kayy›m, belirli iflleri görmek veya malvarl›¤›n› yönetmekiçin atan›r.Bu kanunun vasi hakk›ndaki hükümleri, aksi belirtilmiflolmad›kça kayy›m hakk›nda da uygulan›r.VESAYET‹ GEREKT‹REN HÂLLERA. KüçüklükMADDE 404- Velâyet alt›nda bulunmayan her küçükvesayet alt›na al›n›r.Görevlerini yaparlarken vesayeti gerektiren böyle birhâlin varl›¤›n› ö¤renen nüfus memurlar›, idarî makamlar,noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkilivesayet makam›na bildirmek zorundad›rlar.B. K›s›tlamaI. Ak›l hastal›¤› veya ak›l zay›fl›¤›MADDE 405- Ak›l hastal›¤› veya ak›l zay›fl›¤› sebebiyleifllerini göremeyen veya korunmas› ve bak›m› içinkendisine sürekli yard›m gereken ya da baflkalar›n›ngüvenli¤ini tehlikeye sokan her ergin k›s›tlan›r.Görevlerini yaparlarken vesayet alt›na al›nmay› gereklik›lan bir durumun varl›¤›n› ö¤renen idarî makamlar,noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayetmakam›na bildirmek zorundad›rlar.II. Savurganl›k, alkol veya uyuflturucu madde ba-¤›ml›l›¤›, kötü yaflama tarz›, kötü yönetimMADDE 406- Savurganl›¤›, alkol veya uyuflturucu maddeba¤›ml›l›¤›, kötü yaflama tarz› veya malvarl›¤›n› kötüyönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darl›k veyayoksullu¤a düflürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden

218 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojidevaml› korunmaya ve bak›ma muhtaç olan ya da baflkalar›n›ngüvenli¤ini tehdit eden her ergin k›s›tlan›r.III. Özgürlü¤ü ba¤lay›c› cezaMADDE 407- Bir y›l veya daha uzun süreli özgürlü¤üba¤lay›c› bir cezaya mahkûm olan her ergin k›s›tlan›r.Cezay› yerine getirmekle görevli makam, böyle bir hükümlününcezas›n› çekmeye bafllad›¤›n›, kendisine vasiatanmak üzere hemen yetkili vesayet makam›na bildirmekleyükümlüdür.IV. ‹stek üzerineMADDE 408- Yafll›l›¤›, sakatl›¤›, deneyimsizli¤i veyaa¤›r hastal›¤› sebebiyle ifllerini gerekti¤i gibi yönetemedi¤iniispat eden her ergin k›s›tlanmas›n› isteyebilir.C. UsulI. ‹lgilinin dinlenilmesi ve bilirkifli raporuMADDE 409- Bir kimse dinlenilmeden savurganl›¤›, alkolveya uyuflturucu madde ba¤›ml›l›¤›, kötü yaflamatarz›, kötü yönetimi veya iste¤i sebebiyle k›s›tlanamaz.Ak›l hastal›¤› veya ak›l zay›fl›¤› sebebiyle k›s›tlamayaancak resmî sa¤l›k kurulu raporu üzerine karar verilir.Hâkim, karar vermeden önce, kurul raporunu göz önündetutarak k›s›tlanmas› istenen kifliyi dinleyebilir.II. ‹lânMADDE 410- K›s›tlama karar›, kesinleflince hemen k›-s›tl›n›n yerleflim yeri ile nüfusa kay›tl› oldu¤u yerde ilânolunur.K›s›tlama, iyi niyetli üçüncü kiflileri ilândan önce etkilemez.Ay›rt etme gücüne sahip olmaman›n sonuçlar›na iliflkinhükümler sakl›d›r.YETK‹A. Vesayet ifllerinde yetkiMADDE 411- Vesayet ifllerinde yetki küçü¤ün veya k›-s›tl›n›n yerleflim yerindeki vesayet dairelerine aittir.B. Yerleflim yerinin de¤iflmesiMADDE 412- Vesayet makam›n›n izni olmad›kça vesayetalt›ndaki kifli yerleflim yerini de¤ifltiremez.Yerleflim yerinin de¤iflmesi hâlinde yetki, yeni vesayetdairelerine geçer. Bu takdirde k›s›tlama yeni yerleflimyerinde ilân olunur.VAS‹N‹N ATANMASIA. Koflullar›I. Genel olarakMADDE 413- Vesayet makam›, bu görevi yapabilecekyetenekte olan bir ergini vasi olarak atar.Gereken durumlarda, bu görevi birlikte veya vesayetmakam› taraf›ndan belirlenen yetkileri uyar›nca ayr› ayr›yerine getirmek üzere birden çok vasi atanabilir.R›zalar› bulunmad›kça birden çok kimse vesayeti birlikteyürütmekle görevlendirilemez.II. Eflin ve h›s›mlar›n önceli¤iMADDE 414- Hakl› sebepler engel olmad›kça, vesayetmakam›, vesayet alt›na al›nacak kiflinin öncelikle efliniveya yak›n h›s›mlar›ndan birini, vasilik koflullar›na sahipolmalar› kayd›yla bu göreve atar. Bu atamada yerleflimyerlerinin yak›nl›¤› ve kiflisel iliflkiler göz önündetutulur.III. ‹lgililerin iste¤iMADDE 415- Hakl› sebepler engel olmad›kça, vasili¤e,vesayet alt›na al›nacak kiflinin ya da ana veya babas›n›ngösterdi¤i kimse atan›r.IV. Vasili¤i kabul yükümlülü¤üMADDE 416- Vesayet alt›na al›nan kimsenin yerleflimyerinde oturanlardan vasili¤e atananlar, bu görevi kabuletmekle yükümlüdürler.Aile meclisince atanma hâlinde vasili¤i kabul yükümlülü¤üyoktur.V. Vasilikten kaç›nma sebepleriMADDE 417- Afla¤›daki kifliler vasili¤i kabul etmeyebilirler:l. Altm›fl yafl›n› doldurmufl olanlar,2. Bedensel özürleri veya sürekli hastal›klar› sebebiylebu görevi güçlükle yapabilecek olanlar,3. Dörtten çok çocu¤un velisi olanlar,4. Üzerinde vasilik görevi olanlar,5. Cumhurbaflkan›, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve BakanlarKurulu üyeleri, hâkimlik ve savc›l›k mesle¤imensuplar›.VI. Vasili¤e engel olan sebeplerMADDE 418- Afla¤›daki kifliler vasi olamazlar:l. K›s›tl›lar,2. Kamu hizmetinden yasakl›lar veya haysiyetsiz hayatsürenler,3. Menfaati kendisine vasi atanacak kiflinin menfaatiile önemli ölçüde çat›flanlar veya onunla aralar›ndadüflmanl›k bulunanlar,4. ‹lgili vesayet daireleri hâkimleri.B. Atama usulüI. Vasinin atanmas›MADDE 419- Vesayet makam›, gecikmeksizin vasi atamaklayükümlüdür.Gerek duyuldu¤unda henüz ergin olmayanlar›n da k›-s›tlanmas›na karar verilebilir; ancak, k›s›tlama karar› erginolduktan sonra sonuç do¤urur.K›s›tlanan ergin çocuklar kural olarak vesayet alt›naal›nmay›p velâyet alt›nda b›rak›l›r.

9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›219II. Geçici önlemlerMADDE 420- Vesayet iflleri zorunlu k›ld›¤› takdirde vesayetmakam›, vasinin atanmas›ndan önce de resen(kendi bafl›na, kendili¤inden) gerekli önlemleri al›r;özellikle, k›s›tlanmas› istenen kiflinin fiil ehliyetini geçiciolarak kald›rabilir ve ona bir temsilci atayabilir.Vesayet makam›n›n karar› ilân olunur.III. Tebli¤ ve ilânMADDE 421- Atama karar› vasiye hemen tebli¤ olunur.K›s›tlamaya ve vasi atanmas›na veya k›s›tlanan velâyetalt›nda b›rak›lm›flsa buna iliflkin karar, k›s›tl›n›n yerleflimyerinde ve nüfusa kay›tl› oldu¤u yerde ilân olunur.IV. Kaç›nma ve itiraz1. UsulMADDE 422- Vasili¤e atanan kifli, bu durumun kendisinetebli¤inden bafllayarak on gün içinde vasilikten kaç›nmahakk›n› kullanabilir.‹lgili olan herkes, vasinin atand›¤›n› ö¤rendi¤i gündenbafllayarak on gün içinde ataman›n kanuna ayk›r› oldu-¤unu ileri sürebilir.Vesayet makam›, vasilikten kaç›nma veya itiraz sebebiniyerinde görürse yeni bir vasi atar; yerinde görmedi¤itakdirde, bu konudaki görüflü ile birlikte gerekli karar›vermek üzere durumu denetim makam›na bildirir.2. Geçici görevMADDE 423- Vasili¤e atanan kimse, vasilikten kaç›nm›flveya atanmas›na itiraz edilmifl olsa bile, yerine birbaflkas› atan›ncaya kadar vasiye ait görevleri yerine getirmekleyükümlüdür.3. KararMADDE 424- Denetim makam›, verece¤i karar› vasili-¤e atanm›fl olan kimseye ve vesayet makam›na bildirir.Vasili¤e atanan›n görevden al›nmas› hâlinde vesayetmakam›, hemen yeni bir vasi atar.V. Görevin verilmesiMADDE 425- Atama karar› kesinleflince vesayet makam›vasinin göreve bafllamas› için gerekli ifllemleriyapar.Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklarAkal›n, K. (1991). ‹laç ve Eczac›l›k: Uluslararas› Anlaflmalar,Kanunlar, Yönetmelikler, Genelgeler (Geniflletilmifl2. Bask›), Ankara.Aktur, R., Ayd›n, E. (2001). T›bbî Etik ve Meslek Tarihi.Ankara: Feryal Matbaac›l›k.Arda, B. (1996). Biyoetik Derne¤i, Bilim ve Teknik, say›:339, s. 20-21.Arda, B., Kahya, E., Gül Bafla¤aç, T. (2004). Bilim Eti¤ive Bilim Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Bas›-mevi.Arda, B., Pelin, fi.S. (1995). Bioethics in Turkey in 1995,Eubios J. of Asian and International Bioethics, 5, p.64-66.Arda, B., Pelin, fi.S. (1995). T›bbî Etik: Tan›m›, ‹çeri¤i,Yöntemi ve Bafll›ca Konular›. Ankara: A.Ü. T›p FakültesiMecmuas›, 48(3), s. 323-326.Atabek, E.M. (1983). T›bbî Deontoloji Konular›. ‹stanbul:Yenilik Bas›mevi, s. 9.Atreya, J.P. (1988). Temel ‹nsan Haklar› ve Bar›fl, DünyaProblemleri Karfl›s›nda Felsefe. Ankara: TürkiyeFelsefe Kurumu, s. 81-89.Ayd›n, E. (1999). T›p Eti¤inde Hak Kavram›. T. Klin.T›bbî Etik, 7(2), s. 84-87.Ayd›n, E. (2001). T›p Eti¤ine Girifl (1. Bask›). Ankara:Pegem A Yay›nevi.Ayd›n, E. (2006). T›p Eti¤i. Ankara: Günefl Kitabevi.Ayd›n, E., Ersoy, N. (1994). T›bbî Etik’te Adalet ‹lkesi, T.Klin. T›bbî Etik, 2(2), s. 61-63.Ayd›n, E., Ersoy, N. (1995). T›p Eti¤i ‹lkeleri, T. Klin.T›bbî Etik, 3(2-3), s. 48-52.Beauchamp, Tl., Ch›ldress, J.F. (1994). Principles of BiomedicalEthics (4th ed.) New York: Oxford UniversityPress.Bilge, N. (1995). Hukuk Bafllang›c›, Hukukun TemelKavramlar› (10. Bask›). Ankara: Turhan Kitabevi. s.28.Clouser, K.D., Gert, B. (1990). A Critique of Principlism,J. Med. Phil., 15, s. 219-236.Çeçen, A. (1993). Adalet Kavram› (2. Bask›). Ankara:Gündo¤an Yay›nlar›, s.17-24.Devellio¤lu, F. (1986). Osmanl›ca-Türkçe AnsiklopedikLügat, Eski ve Yeni Harflerle (7. Ofset Bask›), Ankara:Ayd›n Kitapevi.Elçio¤lu, Ö., K›r›ml›o¤lu, N., Balc›, Y., Akflit, A. (2007).Ayd›nlat›lm›fl Onam ve T›bbî Foto¤raflar, T. Klin.T›bbî Etik, 15(2), s. 94-100.

220 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiErdemir, A.D. (1994). T›p Tarihi ve Deontoloji Dersleri.Bursa: Uluda¤ Üniversitesi Bas›mevi.Ersoy, N. (1991). Cerrahi Tedavide Hastan›n Ayd›nlat›lmas›ve Ayd›nlat›lm›fl Onam (R›za)’n›n Al›nmas› ile‹lgili Etik Sorunlar. ‹stanbul: ‹.Ü. Sa¤l›k BilimleriEnstitüsü Doktora Tezi.Ersoy, N., Ayd›n, E. (1994). T›bbî Etik’te Özerklik veÖzerkli¤e Sayg› ‹lkesi, T. Klin. T›bbî Etik. 2(2), s.71-74.Ersoy, N., Ayd›n, E.( 1994). T›bbî Etik’te Yararl›l›k ‹lkesi,T. Klin. T›bbî Etik, 2(2), p. 57-60.Fidaner, C., Fidaner, H. (1987). Dünya Hekimler Birli¤iBildirgeleri. Ankara: Ankara Ticaret Odas› (ATO)Yay›n›.G›llon, R. (1985). Primum Non Nocere and the Principleof Non-Maleficience, Br. Med. J. 291, p. 130-131.Godw›n, H.N. (1991). To A New Beginning From ConvergingPaths, Am. J. Hosp. Pharm., 48(8), p. 1697-1703.Göksel, A.F. (1994). Etik’den Deontoloji’ye (Ba¤lay›c›Kurallar›n Oluflumu). T. Klin. T›bbî Etik, 2(1), s. 1-3.Göksel, A.F.( 1996). Özel Görüflme. Ankara.Görgün, S. (1988). Hukukun Temel Kavramlar› (4. Bask›).Ankara: V. Yay›nlar›. s. 12-14.Haddad, A.M. (1991). Ethical Problems in PharmacyPractice: A Survey of Difficulty and Incidence, Am.J. Pharm. Educ., 55, p. 1-6.Hançerlio¤lu, O. (1994). Felsefe Sözlü¤ü (9. Bask›). ‹stanbul:Remzi Kitabevi, s.112.Hatun, fi. (1995). Hasta Haklar› Temel Belgeler. Ankara:Türk Tabipleri Birli¤i (TTB).Hepler, C.D., Strand, L.M. (1990). Opportunities andResponsibilities In Pharmaceutical Care, Am. J.Hosp. Pharm. 47(3), p. 543-549.Honer, S.M., Hunt, T.C. (1996). Felsefeye Ça¤r›. Ankara:‹mge Kitabevi.Karakaya, H. (1992). Hastane Etik Kurullar› ve Türkiye’deKurulma Koflullar›. Ankara: A.Ü. Sa¤l›k BilimleriEnstitüsü Doktora Tezi.Köküöz, A.N. (1995). Etikten Hukuka Hasta Haklar›, Bilimve Teknik, 336, s. 50-55.O¤uz, Y. (1994). Psikiyatride Onam ve Ayd›nlat›lm›flOnam: Etik, Hukuk ve Bilim Aç›s›ndan. Ankara: AnkaraÜniversitesi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü DoktoraTezi.O¤uz, Y., Arda, B. (1991). Medical Ethics Interest Growsin Turkey, Bull. Med. Ethics. 73, p. 13-17.Onaran, S. (1994). Toplumun Eczac›l›k Hizmetlerine‹liflkin Beklentileri Konusunda Bir Araflt›rma. Ankara:H.Ü. Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü Bilim Uzmanl›¤›Tezi.Örs Y. (1985). T›p ve Etik. T›p Dünyas›, 1-2, s. 32-41.Örs, Y. (1989). Psikiyatrinin Ifl›¤›nda Etik. Mersin: 25.Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongresi.Örs, Y. (1990). Geliflmekte Olan Bir Kavram: Biyoetik.‹stanbul: ‹stanbul Konukevi Çevresi, s.130-159.Örs, Y. (1991). T›pta Deontoloji’den Etik’e, Hekim Forumu.10(60), s. 44-45.Örs, Y. (1993). Neden Deontoloji De¤il de T›bbî Etik?,T. Klin. T›bbî Etik. 1(1), s. 5-8.Örs, Y. (1994). Bilim Eti¤inde De¤er Sorunlar›, TÜBABilimsel Toplant› Serisi: 1 Dünyada ve Türkiye’deBilim, Etik ve Üniversite. Ankara: TÜBA, s. 61-63.Örs, Y. (1994). T›p Fakültelerinde 4. Bir Boyut: Etik veÖtesi, Sendrom. s. 60-63.Özcömert, G. (1997). Eczac›l›k Eti¤i ve Türkiye’de Uygulamalar›Üzerinde Çal›flmalar. Ankara: AnkaraÜniversitesi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü, Yüksek LisansTezi (Dan›flman: Sevgi fiar).Özcömert, G.H., Özçelikay, G., fiar, S., Asil, E. (1996).Eczac›l›k Hizmetleri ve Etik, T. Klin. T›bbî Etik, 4(2),s. 52-54.Özgür, S. (1995). Bilim Eti¤i, T. Klin. T›bbî Etik. 3(2-3),s. 53-58.Pelin, fi.S. (1996). Deontoloji Ders Notlar›. Ankara: A. Ü.T›p Fakültesi Bilimsel Yay›nlar Serisi No:14 (Ed: Arda,B., O¤uz, Y., Pelin, fi.S.). Ant›p A.fi. Yay›nlar›, s:57-63.Polat, O. T. (1994). T›bbî Etik ve S›n›rlar›, Sendrom.s.79-81,Re›chenbach, H. (1993). Bilimsel Felsefenin Do¤uflu (2.Bask›). ‹stanbul: Remzi Kitabevi.Sencer, M. (1988). Belgelerle ‹nsan Haklar› (1. Bask›).‹stanbul: Beta Bas›m Yay›m Da¤›t›m A.fi., s. 47-52.fiahino¤lu, S.P. (1994). Hekim And›n›n Evreleri, T. Klin.T›bbî Etik. 2(1), s. 3-7.fiehsuvaro¤lu, B.N. (1986). T›bbî Deontoloji (Gelifltirilmifl2. Bask›-2. Bas›m› Haz›rlayan: Arslan Terzio¤lu).‹stanbul: Fatih Gençlik Vakf› Matbaa ‹flletmesi.Tepe, H. (1992). Etik ve Metaetik: 20. Yüzy›l Eti¤indeNormatiflik Tart›flmas›. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu,s. 4-8.Terzio¤lu, A. (1991). Hekim ve T›bbî Etik, T›bbî EtikY›ll›¤› I. ‹stanbul s. 9-18.Vottero, L.D. (1984). Ethical Principles and A SharedValue System, Am. J. Pharm.Educ. 48(1), p. 406-408.

9. Ünite - Eti¤in Genel Tan›mlar›221Ethical Decision Making in Pharmacy Practice. AmericanPharmacy, NS33(4), p. 70-80, (1993).Meydan Larousse Büyük Lûgat ve Ansiklopedi. ‹stanbul:Meydan Yay›nevi, (1972).Serbest ve Hastane Eczac›l›¤› Hizmetlerinde ‹yi Eczac›-l›k Uygulamalar› (Good Pharmacy Practice-GPP),Aktüel Eczac›l›k, 29, s. 17-22, (1996).Serbest ve Hastane Eczac›l›¤› Hizmetlerinde ‹yi Eczac›-l›k Uygulamalar› (GPP). Ankara: T.C. Sa¤l›k Bakanl›¤›Sa¤l›k Projesi Genel Koordinatörlü¤ü, (1994).http://www.turkiyeklinikleri.com/download_pdf.php?id=44520,Eriflim Tarihi: 13/01/2010http://www.yeniforumuz.biz/mesleki-sorunlar-etikt1656065.html,Eriflim Tarihi: 13/01/2010http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4721.html, EriflimTarihi: 12/01/2010http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?Mevzuat-Kod=1.5.657&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0,Eriflim Tarihi: 12/01/2010http://www.bahum.gov.tr/vdir/1/15/21/125.PDF, Eriflimtarihi: 12/01/2010http://www.unesco.org.tr/index.php?gitid=1, Eriflim Tarihi:12/01/2010http://dsmyo.ankara.edu.tr/5.doc, Eriflim Tarihi: 25/10/2009http://www.tdk.gov.tr/TR/Genel/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF4376734BED947CDE&Kelime=Y%u00fck%u00fcml%u00fcl%u00fck,Eriflim Tarihi: 04/01/2010http://www.iep.utm.edu/cicero/, Eriflim Tarihi: 04/01/2010http://explore.georgetown.edu/people/beauchat/?PageTemplateID=79,Eriflim Tarihi: 04/01/2010

ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATI VEDEONTOLOJ‹10Amaçlar›m›zBu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Meslekî etik, örgütsel etik ve eczac›l›k eti¤i kavramlar›n› aç›klayabilecek,Eczac›l›k eti¤i kurallar›n› ifade edebilecek,‹ngiltere Kraliyet Eczac›l›k Cemiyeti’nin eczac› teknisyenleri için belirledi¤ietik kurallar› hakk›nda bilgi sahibi olabilecek,Eczac›l›kta karfl›lafl›lan etik sorunlar› tart›flabileceksiniz.Anahtar Kavramlar• Meslekî Etik• Eczac›l›k Etik Kurallar›• Eczac› Teknisyenleri ‹çin EtikKurallar›• Etik ‹kilem• Günlük Yaflant› ve Etik• Plasebo‹çerik Haritas›Eczane Hizmetleri,Eczac›l›k Mevzuat› veDeontolojiEczac›l›k Eti¤i• G‹R‹fi• MESLEKÎ ET‹K• ÖRGÜTSEL ET‹K• ECZACILIK ET‹⁄‹• ECZACILIK ET‹K KURALLARI• ECZACI TEKN‹SYENLER‹ ‹Ç‹N ET‹KKURALLARI (‹ngiltere KraliyetEczac›l›k Cemiyeti’nin Belirledi¤i)• ECZACILIKTA KARfiILAfiILAN ET‹KSORUNLAR

Eczac›l›k Eti¤iG‹R‹fiÇeflitli mesleklerde karfl›lafl›lan etik sorunlar›n artmas› veya sorunlar›n fark›na var›lamamas›sonucunda günümüzde eti¤e karfl› ilginin artt›¤› görülmektedir.Meslekî etik; belirli bir meslek grubunu oluflturan kiflilerin mesleklerinde dahaiyiye ve güzele ulaflmak, verimlili¤i, baflar›y› artt›rmak amac›yla ortaya koyduklar›meslekî ilkelerin bir bütünü olarak bilinmektedir.Bu ünitede sizlere eczac›l›k meslek eti¤i kavram›, kurallar› ve karfl›lafl›lan etiksorunlar kapsaml› bir flekilde sunulmufltur.MESLEKÎ ET‹KMeslek eti¤i, özellikle do¤rudan do¤ruya insanla ilgili mesleklerde uyulmas› gerekendavran›fl kurallar› olarak tan›mlanabilir. Meslek eti¤inin en önemli yanlar›ndanbiri, dünyan›n neresinde olursa olsun ayn› meslekte çal›flan bireylerin bu davran›flkurallar›na uygun davranmalar›n›n gerekli olmas›d›r. Meslekî eti¤in temelinde insanlarlailiflkiler yatar. Ayn› meslekten bireylerin birbirleri ile iliflkilerinde belli davran›flkal›plar›na uymalar› meslek eti¤inin gere¤idir.Meslekî eti¤in en ay›rt edici özelli¤i, mesle¤in uygulanmas› an›nda ifllenen kusurlar›n,meslek çevresi d›fl›nda çok fazla tepki görmemesi, kamu vicdan›n›n bu türkusurlara ilgisiz kalmas›d›r. Kamu vicdan›n›n bu tür kusurlara ilgisiz kalmas›n›nnedeni ise, bu ilkelerin toplumun bütün organlar› aras›nda ortak olmamas›d›r. Etikilkeler, herkesin görmedi¤i görevleri düzenler, bu görevleri yerine getiren bireylerinözel iliflkilerinin ne olmas› gerekti¤ini bilemez.Toplum içinde meslekî etik ilkelerini oluflturacak ve bu ilkelerin yürütülmesinidenetleyecek özel baz› gruplara gereksinim vard›r. Bu gruplar da ancak ayn› meslektenbireylerin birleflmesi ile kurulmufl gruplar olabilir. Meslekî etik, bir meslekgrubunun eseri oldu¤una göre, bir grup ne kadar güçlü kurulmufl ise, etik ilkeleride o kadar etkili olmaktad›r. Çünkü grup ne kadar uyumlu ise, onu oluflturan bireylerde o kadar s›k› ve devaml› bir iletiflim hâlinde olmaktad›rlar. Böylece iletiflimne kadar s›k ve içten ise, grupta paylafl›lan düflünce ve duygular da o dereceyo¤un olabilir.Ayr›ca, meslekî gruplar güçlü olduklar› zaman sahip oldu¤u otorite, kurdu¤uetik disiplinini etkiler ve sayg› görür. Bunun tersi oldu¤u zaman ise, istikrars›z,‹stikrars›z: Tutum vedavran›fllar›nda uyumolmayan (kifli), dengesiz,karars›z.

224 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSIRA S‹ZDESORUSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MD‹KKATDÜfiÜNEL‹MSORUSIRA S‹ZDESORUD‹KKATüyelerinin kontrolünden kolayca kurtulabildikleri ya da kontrolde etkili olmayangruplar, buyruklar›na karfl› gelenlere yapt›r›m uygulayamazlar. Dolay›s›yla meslekîgruplar ne kadar sa¤lam ve örgütlü olurlarsa, meslekî etik de o kadar geliflir veSIRA S‹ZDEsayg›nl›k kazan›r.Juusela’ya göre meslekî etik kurallar› olarak belirlenen ve üyelerinin genel veortak olan DÜfiÜNEL‹M davran›fl biçimlerini tan›mlayan ilkelerin üç temel ifllevi vard›r:• Yetersiz SIRA ve S‹ZDE ilkesiz üyeleri ay›rmak,• Meslek içi rekabeti düzenlemek,SORU• Hizmet SIRA ideallerini S‹ZDE korumak.DÜfiÜNEL‹MMeslekî etik, ifl dünyas›nda hüküm süren do¤ru ve yanl›fl davran›fllar› ele al›r.Meslekî etik, D‹KKAT bütün iliflkilerde dürüstlük, sözünde durmak, do¤aya ve insanlaraDÜfiÜNEL‹Msayg›l› olmak, SORU hakça davranmak ve haks›zl›klara karfl› ç›kmay› gerektirir. Ayr›cameslekî etik, SIRA sa¤duyulu S‹ZDE seçimler yapmada bireylere yol gösteren ilke ve de¤erleriinceler. SORUD‹KKATAMAÇLARIMIZD‹KKAT Meslekî etik, AMAÇLARIMIZD‹KKAT ifl hayat›ndaki davran›fllar› yönlendiren, onlara rehberlik eden etik prensiplerve standartlar›nSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEtoplam›d›r.SIRA K ‹ TS‹ZDEA PSIRA K ‹ TS‹ZDEA PAMAÇLARIMIZ SIRA S‹ZDEEtik ve meslek SIRA etikleri S‹ZDE kavramlar›n› irdeleyiniz.1 AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZTELEV‹ZYONDÜfiÜNEL‹MTELEV‹ZYONAMAÇLARIMIZMeslekî Etik DÜfiÜNEL‹MK ‹ T A PK ile ‹ Tilgili A P olarak ‹nayet Pehlivan Ayd›n’›n Yönetsel Meslekî ve Örgütsel Etik(Ankara: Pegem Yay›nc›l›k, 2002) adl› kitab›ndan yararlanabilirsiniz.K SORU ‹ T A PK SORU ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNETMeslek Eti¤i TELEV‹ZYON‹NTERNET ile ilgili kapsaml› bilgiye ulaflmak isterseniz http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/modul_pdf/224TF0001.pdf adresine baflvurunuz.D‹KKATD‹KKATTELEV‹ZYONTELEV‹ZYONÖRGÜTSEL ET‹KSIRA ‹NTERNET S‹ZDEEn genel anlam›yla ‹NTERNET SIRA S‹ZDEörgüt, toplumsal bir gereksinimin karfl›lanabilmesi için, birdenfazla kiflinin bir araya gelerek birlikte çal›flt›klar› toplumsal aç›k sistemdir. Örgütler,bir yandan içinde bulunduklar› topluma mal, hizmet ya da düflünce üreterek‹NTERNET‹NTERNETAMAÇLARIMIZ hizmet ederken, AMAÇLARIMIZdi¤er yandan da çeflitli toplumsal sorumluluklar› yerine getirmelidir.Topluma hizmet ve karfl›l›¤›nda belli bir tak›m girdiler elde etmek amac› ileK ‹ T A Pkurulmufl olan K ‹ Törgütlerin, A P içinde yaflad›klar› çevreye zararl› olmamas› ve toplumazarar veren etkinlikleri de desteklememesi gerekir.Örgütlerde etik ilkeler farkl› yollarla kurumsallaflt›r›labilir. Etik ilkeler gelifltirmeninamac› TELEV‹ZYON yasal bir çerçevede ayn› tür davran›fllar› yerlefltirmektir. Baz› örgüt-TELEV‹ZYONlerde sürekli kurullar düzeyindeki komisyonlar, örgütlerin etik davran›fl ilkeleriniyarat›r ve standartlar› belirlerler. Bu komisyonlara genellikle “toplumsal sorumluluk”ya da “kamu piyasas›” komisyonlar› ad› verilmektedir. Bu komisyonlar›n örgütiçinde ‹NTERNET iki ifllevi vard›r. Birincisi, bu komisyonlar etik konular›n›n örgütün üst‹NTERNETdüzeyindeki karar organlar›n›n gündeminde yer almas›na yard›m ederler. ‹kinciolarak, etik kurallara ba¤l›l›k ifl sürecinde ifl görenler ve müflteriler aras›nda sembolikbir iletiflim sa¤lar.Örgütte etik davran›fl›n kurumsallaflmas›nda ikinci bir mekanizma ise etik ilkeleriningelifltirilmesidir. Örgüt içinde bu etik ilkeler, örgütün de¤er sistemini tan›mlar,örgütsel amaçlar› ortaya koyar ve bu ilkelere uygun kararlar verebilmesininyollar›n› gösterirler.

10. Ünite - Eczac›l›k Eti¤i225Etik davran›fllar›n kurumsallaflt›r›lmas›nda üçüncü bir yöntem olarak etik e¤itimprogramlar›n›n uygulanmas›, yak›n zamanda büyük bir yayg›nl›k kazanm›flt›r.Waltham-Bentley Koleji Etik Merkezi’nin Amerika’daki 279 büyük flirketteyapt›¤› ve 1985 kiflinin kat›ld›¤› bir araflt›rmada, deneklerin % 20’si do¤ru etikdavran›fllar›n teflvik edilmesi için seminer ve workshop düzenlediklerini belirtmifllerdir.Ayr›ca birçok ünlü flirketin, zarar gören imajlar›n› (genel görünüfl,izlenim) düzeltmek için etik konusuna önem verdikleri görülmüfltür. Örgütler,formal etik programlar›n›, halkla iliflkiler sorunlar›ndan kaç›nmak, ifl gören moralve verimlili¤ini artt›rmak ve örgütlerini daha güvenilir k›labilmek için düzenlemektedirler.‹ngiltere’deki büyük flirketlerin üçte birinin ve Amerika’daki flirketlerin beflteSIRA S‹ZDEdördünün etik ilkeleri vard›r. Bu ilkelerin ço¤u örgüt için yol gösterici ilkeler olarakgelifltirilmifltir ve ayn› zamanda sat›n alma piyasas›, güvenlik ve çevre sorunlar›nakarfl› duyarl›l›k gibi özel alanlar› da kapsamaktad›r. SIRA DÜfiÜNEL‹M S‹ZDESIRA S‹ZDEGenellikle kamuoyunda ticaret ve etik kavramlar›n›n bir arada kullan›lmayaca-¤›na iliflkin bir kan› hâkimdir. Bu kan› üç yanl›fl anlamaya dayanmaktad›r. Birincisi,para ve ahlâk kavramlar›n›n bir arada bulunmayaca¤›na iliflkin DÜfiÜNEL‹M varsay›md›r. BuDÜfiÜNEL‹MSORUvarsay›ma göre, para kazanma baflar›n›n sembolüdür ve ödün vermeden para kazan›lamaz.‹kincisi, bütün etik sorunlar›n basit bir çözümü vard›r. SORU D‹KKATSORU Do¤ru ve yanl›flher zaman belirgin ve aç›kt›r. Bu varsay›m olaylar›n siyah ve beyaz gibi görülmesineve etik kararlarda var olan gri alan›n görmezlikten gelinmesine SIRA S‹ZDE yol açmaktad›r.Üçüncü bir varsay›m ise, eti¤in bir ilkeler ve yasal düzenlemeler D‹KKATdizisine uy-D‹KKATmay› gerektiren basit bir konu oldu¤udur. Asl›nda yasal sorunlar, genellikle etikSIRA S‹ZDEsorunlar de¤ildir. Örne¤in bir örgüt yasal davranabilir ancak etik SIRA davranmayabilir.S‹ZDESeminer: Bir konu ile ilgilibilgi vermek ve bu bilgilerüzerinde tart›flmak amac›ylabirkaç yetkilinin yönetimialt›nda düzenlenen toplant›,üniversitelerde ö¤retimeleman›n›n yönetimi alt›ndaö¤rencilerin yapt›klar›araflt›rmalarla ilgili raporhaz›rlama, tart›flma SIRA S‹ZDEbiçiminde yürütülen grupçal›flmas›.Workshop/çal›fltay: SIRA DÜfiÜNEL‹M Bilim S‹ZDEadamlar›n›n veSIRAuzmanlar›nS‹ZDEbir konuda ön haz›rl›kyapmak üzere kat›ld›¤›inceleme ve de¤erlendirmeDÜfiÜNEL‹MSORUDÜfiÜNEL‹Mtoplant›s›, sözlük anlam›;atölye, ifllik, çal›flma odas›.SORU D‹KKATSORUSIRA S‹ZDED‹KKATD‹KKATAMAÇLARIMIZ SIRA S‹ZDE AMAÇLARIMIZSIRA S‹ZDE‹nternet eti¤i ile ilgili bir araflt›rma yap›n›z.AMAÇLARIMIZ SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEAMAÇLARIMIZ K ‹ T A PAMAÇLARIMIZK ‹ T A P AMAÇLARIMIZ2Yönetim ve örgütlenme ile ilgili olarak Erol Eren’in Örgütsel Davran›fl DÜfiÜNEL‹MK ‹ Tve AYönetim P Psikolojisi(‹stanbul: Beta Bas›m Yay›n Da¤›t›m, 5. Bask›, 1998) adl› kitab›ndan yararlanabilir-TELEV‹ZYONK ‹ T A Psiniz.SORUTELEV‹ZYONTELEV‹ZYONÖrgütsel Etik ve Bileflenleri ile ilgili bir makaleye ulaflmak isterseniz ‹NTERNET http://www.sdu.D‹KKATedu.tr/sablon/fakulteler/iibf/dergi/files/2008-1-20.pdf adresine baflvurunuz.DÜfiÜNEL‹MK ‹ T A PTELEV‹ZYONK ‹ T A PSORUTELEV‹ZYONTELEV‹ZYON‹NTERNETD‹KKAT‹nternet Eti¤i üzerine genifl kapsaml› bilgi için http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular/internetEtigi/internetetigi1.pdfve http://kutluata.net/BilisimEtik.aspx adreslerini ziya-SIRA ‹NTERNET S‹ZDE‹NTERNET SIRA S‹ZDE‹NTERNET‹NTERNETret ediniz.AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZECZACILIK ET‹⁄‹Meslek gruplar›n›n tüm toplum genelinden farkl› olarak kendi K mesleklerinin ‹ T A P de¤eryarg› ve prensiplerini yaratt›klar› görülmektedir. Bunu yaparken kendi mesleklerininnitelikleri ve ald›klar› e¤itimin rolü büyüktür. Genellikle bu kurallar kökenindeahlâki de¤erleri bulundururlar. Ancak bu kurallar›n daha kat› bir karakteri oldu¤ugörülmektedir.TELEV‹ZYONEczac›l›k, bilindi¤i gibi ahlâki yönleri de bulunan bir uygulamad›r. Bu nedenleeczac›, mesle¤ini uygularken karfl›laflt›¤› her olayda kendisine, ne yapmas› ve bununiçin yapmas› gerekti¤ini sormal›d›r. Baflka bir deyiflle, eczac› ‹NTERNET etik davranmakzorundad›r.K ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNET

226 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiEczac›l›k eti¤i, genel etik kurallar›n› ve ilkelerini, eczac›l›k uygulamalar›nauyarlar. Bu ba¤lamda eczac›l›k eti¤i, de¤erler felsefesinin yani eti¤in eczac›l›k mesle¤iiçindeki farkl›laflm›fl, uygulamal› bir uzant›s›d›r.Eczac›l›k eti¤i, eczac›l›k u¤rafl›n›n de¤iflik yönlerinin yürütülmesi s›ras›nda ortayaç›kan de¤er sorunlar›n›n tart›fl›ld›¤›, aç›kl›¤a kavuflturuldu¤u, çözüm yollar›n›nbulunmaya çal›fl›ld›¤› bir etkinlik olarak da kabul edilmektedir.Özel bir durum karfl›s›nda eczac›n›n hangi tutum ve davran›fl içine girmesi gerekti¤ininve ayr›ca bu tutum ve davran›fllardan hangisinin iyi ve do¤ru oldu¤ununsorgulanmas› ve saptanmas› da eczac›l›k eti¤idir. Bu gibi durumlarda genellikle cevaplar›ndo¤rulu¤unun kan›tlanmas› için toplumun uydu¤u genel kurallar ve prensiplerdenyararlan›lmaktad›r.Çok genel olarak eczac›l›k eti¤inin kapsam›na giren konular flunlard›r: Hastan›ngizlili¤inin korunmas›, sorgulanabilir kullan›mlar için ilaç bilgisi sa¤lamak,miad› dolmak üzere olan ilaçlar›n sat›fl›, hastalar› teflhis konusunda bilgilendirmekfleklinde s›ralanabilir.ECZACILIK ET‹K KURALLARIEtik kurallar özel bir grubun görev ve yükümlülüklerini belirleyen meslekî ahlâkkurallar›d›r. Türkiye’de henüz eczac›l›¤a yönelik etik kurallar oluflturulmam›flt›r.Ancak, geliflmifl ülkelerin hepsinde genel kabul gören eczac›l›kla ilgili etik kurallar›nülkemizde de geçerli oldu¤unu söylemek yanl›fl olmaz. Çünkü Türk eczac›s› dameslekî uygulamalar› s›ras›nda pek çok etik sorunla karfl›laflmaktad›r. Amerika’daSIRA S‹ZDE1852 y›l›ndan SIRA beri S‹ZDE Amerikan Eczac›l›k Birli¤i’nin ç›kard›¤› etik kurallar bulunmaktad›r.Birlik, zaman zaman eczac›lara yönelik bu etik kurallar› yeniden gözden geçirerekyay›mlam›flt›r. Son olarak 1990 y›l›nda Amerikan Eczac›l›k Birli¤i taraf›ndanDÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹Mgörevlendirilen etik kurallar› gözden geçirme komitesi sekiz temel ilkeden oluflaneczac›l›k etik kurallar›n› ortaya ç›karm›flt›r:SORU• Eczac›, SORU hasta ile eczac› aras›ndaki iliflkiye sayg›l›d›r,• Eczac›, her hastaya özenli, flefkatli ve gizli bir flekilde hizmet sa¤lar,D‹KKAT• Eczac›, her hastan›n kiflili¤ine ve itibar›na sayg›l›d›r,D‹KKAT• Eczac›, meslekî iliflkilerinde do¤ruluk, dürüstlük ilkelerine göre ve aç›k sözlülükledavran›r,SIRA S‹ZDE•SIRA S‹ZDEEczac›, meslekî yeterlili¤e sahiptir,• Eczac›, meslektafl ve di¤er sa¤l›k elemanlar›n›n de¤er ve becerilerine sayg›l›d›r,• Eczac›, bireysel, toplumsal gereksinmeler için hizmet verir,AMAÇLARIMIZ• Eczac›, sa¤l›kla ilgili kaynaklar›n da¤›l›m›nda adil davran›r.K ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNETHarun Tepe’nin K ‹ etik T A ve P meslek etikleri konular›n› kapsayan Etik ve Meslek Etikleri (Ankara:Türkiye Felsefe Kurumu Yay›n›, 2000) adl› kitab› yararl› olabilir.ECZACI TELEV‹ZYON TEKN‹SYENLER‹ ‹Ç‹N ET‹K KURALLARI(‹ngiltere Kraliyet Eczac›l›k Cemiyeti’nin Belirledi¤i)‹ngiltere Kraliyet Eczac›l›k Cemiyeti kriterlerine (ölçütlerine) göre bir eczac› teknisyenininen önemli sorumluluklar› flunlard›r:• Eczac› ‹NTERNET teknisyenleri her zaman hastalarla ve halk›n di¤er bireylerinin sa¤l›-¤›yla ilgilenir ve toplumun en iyi derecede sa¤l›k hizmeti görmesi için di¤ersa¤l›k profesyonelleri ile birlikte çal›fl›r. Eczac› teknisyenleri bütün bunlar›,incelik, sayg› ve güvenilirlikle yerine getirir. Hasta haklar›na ve kararlar›nasayg› gösterir ve hastan›n anlayabilece¤i bir dille hastaya bilgi verir.

10. Ünite - Eczac›l›k Eti¤i227• Eczac› teknisyenleri; bilgi birikimlerinin, becerilerinin ve performanslar›n›nyüksek kalitede, güncel, kan›tlara ve tecrübelerine dayal› oldu¤unu garantietmelidir.• Eczac› teknisyenleri kiflisel ve meslekî yaflant›lar›nda do¤ruluk ve dürüstlüklehareket etmeli, eczac›l›k mesle¤ine gölge düflürebilecek ve halk›n güveniniazaltabilecek hiçbir davran›fl sergilememelidirler.• Bir eczac› teknisyeni, kendini eczac› teknisyeni d›fl›nda hiçbir flekilde tan›tmamal›d›r.Yine ‹ngiltere Kraliyet Eczac›l›k Cemiyeti kriterlerine göre eczac› teknisyenlerininsa¤lamak zorunda oldu¤u flartlar flunlard›r:• Sadece hakk›nda yeterli bilgi ve beceriye sahip olduklar› görevleri kabul etmelidirler.• Meslek görevlerine ba¤l› olarak sürekli kendilerini gelifltirmelidirler.• Üstlendikleri bütün görevler tazminat sözleflmeleri ile desteklenmelidir.• Eczac› teknisyenleri ana sorumluluklar›n› rahatça uygulayabilecekleri koflullardaçal›flmal›d›rlar.• Gerekli ekipman, malzemeler meslekî standartlara uygun olarak kolayl›klaulafl›labilir olmal›d›r.• Görev da¤›t›m› yaparken o görevi tam olarak yerine getirebilecek bireylergörevlendirilmelidir.• Teknisyenler ve di¤er personel standart ifl prosedürlerine (S‹P) uymal›d›r.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE• Mümkün oldu¤unca meslekî hizmetlerle ilgili sözleflmelere kat›lmal›d›rlar.Kat›lmaya uygun de¤illerse eczane sahiplerine ya da yetkili kiflilere en k›sasurette haber verilip alternatif düzenlemeler yap›lmal›d›r. DÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹M• fiüpheli ilaç etkileflimlerinde, yan etkilerde veya yanl›fl reçete yaz›m›ndaeczac›ya haber verilmelidir. Böylece hastan›n yarar› için SORU en uygun kararSORUal›nabilir.• ‹fle al›nmadan önce sa¤l›k hizmeti sa¤lamalar›n› engelleyebilecek her türlüfaktörü aç›klamal›d›rlar. Eczac› teknisyenlerinin dinî veya D‹KKAT kiflisel inançlar›naD‹KKATuymayan bir sa¤l›k hizmeti gerekti¤inde hastalar› sorgulamamal› veya suçlamamal›d›rlar.Hastay› eczac›ya veya baflka bir eczac› teknisyenine, SIRA S‹ZDE olmazsaen yak›ndaki baflka bir eczaneye yönlendirmelidirler.SIRA S‹ZDE• Bir hastan›n yeterince farmasötik bak›m (bk. Ünite 8) almad›¤›n› düflünüyorlarsa,bu durumdan hastan›n kendisi sorumlu olsa bile,AMAÇLARIMIZbir eczac›ya ya daAMAÇLARIMIZbaflka bir sa¤l›k otoritesine sevk etmelidirler.• Bir sa¤l›k çal›flan›n›n uygunsuz davran›fl›n› gördüklerinde yetkili otoriteyeK ‹ T A PK ‹ T A Phaber vermelidirler.Yönetimde uyulmas› beklenen etik ilkeler ile yöneticilerin görevleri SIRA an›nda S‹ZDE tutumlar›ndaTELEV‹ZYONve insanlarla olan iliflkilerinde kaç›nmalar› gereken etik d›fl› davran›fllar›n neler olabilece¤ihakk›nda bir araflt›rma yap›n›z.DÜfiÜNEL‹MEczane Teknisyenleri ‹çin Etik Kurallar› (‹ngiltere Kraliyet Eczac›l›k ‹NTERNET Cemiyeti’nin Belirledi¤i)konusu ile ilgili olarak www.turkata.net/k1885—ingiltere-kraliyet SORU eczacilik.html adresiniziyaret edebilirsiniz.D‹KKAT3SIRA S‹ZDETELEV‹ZYONDÜfiÜNEL‹M‹NTERNETSORUD‹KKATSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEAMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PK ‹ T A P

228 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiECZACILIKTA KARfiILAfiILAN ET‹K SORUNLARGünümüzde eczac›n›n de¤iflen rolü, etik sorunlar›n artmas›na neden olmaktad›r.Eczac›l›k hasta merkezli bir uygulamaya yönelmifltir. Bunun sonucu olarak da etiksorunlar›n birço¤u hasta bak›m› ve tedavisi s›ras›nda kaliteli hizmet sunumuyla ilgiliolarak ortaya ç›kmaya bafllam›flt›r. Eczac›lar›n etik sorunlar›n› anlamak ve tan›mlanmakamac›yla birçok çal›flma yap›lm›flt›r. Literatüre de giren ve s›kl›kla tart›fl›landurumlar flunlard›r:• ‹ntihara teflebbüs etmifl bir hastan›n gizlili¤inin korunmas›,• fiüpheli durumlar için ilaç bilgisi sa¤lama,• Miad› (bk. Ünite 1) dolmak üzere olan ilaçlar›n da¤›l›m›,• Endikasyonlar› (bk. Ünite 8) onaylanmam›fl ya da kan›tlanmam›fl ilaçlar›nkullan›m›,• Hastalar› teflhis konusunda bilgilendirme.Eczac›lar›n birço¤u etik ilkeler hakk›nda bilgi sahibi olmad›¤› hâlde içinde bulundu¤udurumun etik olup olmad›¤›n› anlayabilmektedir. E¤er ortada birden fazlaçözüm varsa ve baflkalar›n›n sa¤l›¤›na ya da haklar›na do¤rudan müdahale sözkonusu ise içinde bulunulan durum etik bir karar› gerektiriyor demektir. Bu karar›netik bir sorun oluflturup oluflturmad›¤›n› anlamak için ise flu sorular yan›tlanmal›d›r.E¤er bu sorulara verilen yan›tlar ço¤unlukla “evet” ise, etik bir sorun söz konusudemektir:• Bu haks›zl›k m›? Kime?• Bu verilmifl bir sözü bozar m›?• Zararl› olabilir mi? Kime?SIRA S‹ZDE• Var olan SIRA S‹ZDE ya da gelecekteki iliflkileri tehdit eder mi? Kimle olan iliflkileri?• Birilerinin haklar› tehlikeye girer mi?• Bu sayg›s›zl›k m›? Kime karfl›?DÜfiÜNEL‹M• Hasta DÜfiÜNEL‹M aç›s›ndan düflünülecek olursa bu hastaya yarar sa¤layabilir mi?Eczac›l›k aç›s›ndan önemli olabilecek baz› etik sorunlar flunlard›r:SORU• Hastalara SORU aç›klama yapmak,• Gizlilik,D‹KKAT• Sa¤l›k hizmeti sunanlarla etkileflim,D‹KKATa. Yeterlilik,b. Zarar verme ya da bozma,SIRA S‹ZDE• Ürün SIRA seçimi, S‹ZDE• Fiyatland›rma ve hastaya karfl› tarafs›zl›k,OTC (Over-The-Counter): • Reçeteleri ve OTC ürünlerini haz›rlay›p vermek,AMAÇLARIMIZReçetesiz verilebilen ilaç. a. Etkisiz veya zararl› ürünlerin sat›lmas›,Letal doz: Bir ilac›n kifliyi b. Potansiyel letal dozlar›n verilmesi,ölüme götüren normal üstü • Endüstri iliflkileri,miktar›,K ‹ TöldürücüA Pdoz.K ‹ T A Pa. ‹laç firmalar›,b. Ödeme yapan üçüncü flah›slar.TELEV‹ZYONSIRA S‹ZDE‹NTERNETDÜfiÜNEL‹MSORU4TELEV‹ZYONOTC ilaç kullan›m› SIRA S‹ZDE ve kriterleri ile ilgili bir araflt›rma yap›n›z.OTC ilaçlar DÜfiÜNEL‹M‹NTERNET ile ilgili dokümana www.teb.org.tr/tebdownload.php?file=images/upld2/tebilkeler.docadresinden ulaflabilirsiniz.SORUD‹KKATD‹KKATSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE

10. Ünite - Eczac›l›k Eti¤iHastalara aç›klama yapmak: Burada eczac›n›n hastaya vermesi gereken bilginintipi ve derecesiyle ilgili sorunlar incelenmektedir. Aç›klama, sadece gerçe¤insöylenmesi fleklinde düflünülmemelidir. Ayn› zamanda aç›klama, eczac›ya göremevcut, ifle yarar ve tamamlay›c› bilgileri de içermelidir. Eczac›dan ilaç bilgisi almakisteyen bir kifliye bilgi verirken o bilginin ne için istendi¤ini bilmek, verilecekyan›t›n yönünü belirleyecektir. Örne¤in bir yak›n›n›n çekmecesinde buldu¤u birilaç hakk›nda eczac›dan bilgi almak isteyen bir kifli söz konusuysa flu durumlar gözönünde bulundurulmal›d›r: ‹lac› kullanan kifli eczac›n›n hastas› m›d›r, yoksa herhangibir kifli s›radan bir ilaç bilgisi mi almak istemektedir? Bu iki durum birbirindenfarkl›d›r. Birinci durumda hasta- eczac› iliflkisi söz konusudur ve gizlilik de ifliniçindedir. ‹kinci durum ise basit bir ilaç bilgisidir.Gizlilik: Hasta eczac› iliflkisinde neyin gizli oldu¤u ve hastaya ait özel bilgilerinkesin s›n›rlar›n› belirlemenin kimin hakk› oldu¤uyla ilgilidir. Gizlili¤i ilgilendirenve göz önünde bulundurulmas› gereken birçok sorun vard›r. Eczac› bir hastan›ntedavisini kimle tart›flmal›d›r? Bir eczac›n›n hastan›n tedavisi hakk›nda hastan›nefli, ifl arkadafllar› ya da bu konuyla hiçbir ilgisi olmayan herhangi biriyle konuflmayahakk› var m›d›r? Eczac› bir doktorun yazd›¤› reçeteyle ilgili olarak ve hastahakk›nda bilgi almak isteyen bir baflka doktorla tart›flabilir mi? Bu gibi durumlardayap›lmas› gereken hastan›n alabilece¤i en yüksek yarar› göz önünde bulundurmakt›r.Gizlilikle ilgili olarak dikkat edilmesi gereken bir di¤er nokta ise hastadanonam (r›za) al›nmas› gereklili¤idir. E¤er bir hasta hakk›nda eczac› baflka bir doktorveya eczac›yla konuflmas› gerekiyorsa ve bu uygunsa, konuflman›n yap›ld›¤›yer önemlidir. Topluma aç›k ve kalabal›k yerlerde bu tür konuflmalar›n yap›lmamas›gerekir.Sa¤l›k hizmeti sunanlarla etkileflim: Burada eczac›lar›n di¤er eczac›lar doktorlar,difl hekimleri, hemflireler gibi sa¤l›k hizmeti sunan kiflilerle olan iliflkileri incelenmektedir.Ayr›ca yasa d›fl› yetersiz, hastaya zararl› olarak alg›lanacak davran›fllarkarfl›s›nda eczac›lar›n ne gibi yükümlülüklerinin olabilece¤i incelenmektedir.Bir eczac›n›n yetersiz ya da ilaç ba¤›ml›l›¤› olan meslektafllar›na veya di¤ersa¤l›k hizmetlilerine karfl› sorumlulu¤u nedir? E¤er bir sorumlulu¤u varsa meslektafllar›nado¤rudan müdahale mi etmelidir, yoksa yetkililere mi baflvurmal›d›r?Doktorlar› da bu konuya dâhil etmek mümkün müdür? Bir ilaç ba¤›ml›l›¤› olandoktorun hastalar›na karfl› sorumluluklar› nelerdir? Bazen bir durum yasal, fakatayn› zamanda da eti¤e ayk›r› olabilir. Belli bir durumda yasa, eczac›n›n bir davran›fl›n›onaylayabilir, ancak eczac›n›n yapmas› gereken ne yapmal›y›m, yap›lmas›gereken do¤ru davran›fl nedir? sorular›n› kendisine sormas›d›r.Ürün seçimi: Burada ürün yararl›l›¤›, endikasyonlar› onaylanmam›fl ilaç kullan›m›ve markal› ürünlere karfl› jenerik ilaç kullan›m›yla ilgili sorunlar kastedilmektedir.Biyoyararl›l›¤› hakk›nda yeterli bilgi bulunmayan jenerik ilaçlar›n kullan›-m› etik bir sorundur. Türkiye’de henüz jenerik ilaç uygulamas› yoktur. Ancak muadil(eflde¤er) ilaçlar›n neden oldu¤u sorunlar›n, bu soruna yak›nl›k göstermesi nedeniylekonuya yer verilmifltir. Ödemeyi yapan üçüncü flah›slar biyoyararlan›m›göz önünde bulundurmaks›z›n ilaç sat›fl› s›ras›nda sadece ucuz olan muadili ödemektedir.Bu gibi durumlarda eczac› ne yapmal›d›r?Endikasyonlar› onaylanmam›fl ürünleri haz›rlamak da önemli bir etik sorundur.‹çerisinde FDA taraf›ndan onaylanmam›fl, literatürde bu endikasyon için etkinli-¤i kan›tlanmam›fl ilac› içeren bir reçete geldi¤inde bunun haz›rlanmas› eti¤e ayk›-r›d›r. Bu ayn› zamanda yasal bir sorun da olabilir.229Jenerik ilaç: Orijinalilaçlar›n koruma sürelerininbitiminde ilac›n buluflunugerçeklefltiren firmadan izinal›nmadan üretilip sat›flasunulan ilaçlard›r.FDA(Food and DrugAdministration): AmerikaBirleflik Devletleri Sa¤l›kBakanl›¤›’na ba¤l› çal›flang›da, diyet ürünleri, ilaç vemedikal ürünlere uygunluktestlerinden geçmesidurumunda onay verenkurumdur.Literatür: Herhangi bir bilimdal›nda yaz›lm›fl olan yaz›veya eserlerin bütünü,araflt›rma ve incelemedeyararlan›lan belge, referans,kaynak.

AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PK ‹ T A P230 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiTELEV‹ZYON‹NTERNETAIDS (Acquired ImmunoDeficiency Syndrome):Edinilmifl Ba¤›fl›kl›kYetersizli¤i Sendromu.‹hlâl: Bozma, zarar verme,yasa ve düzene uymama.SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDE5TELEV‹ZYONLiteratürde ilaçlar›n etkilerinin kan›tlan›p kan›tlanmad›¤› araflt›r›lmadan reçetehaz›rlanmas› da eti¤e ayk›r› bir davran›flt›r.Amerikan G›da ‹NTERNET ve ‹laç Dairesi (FDA) hakk›nda kapsaml› bilgi için http://www.fda.gov/ adresiniziyaret ediniz.Fiyatland›rma ve hastaya karfl› tarafs›zl›k: Herhangi bir kurum ad›na çal›-flan ya da kendi masraflar›n› kendi karfl›layan flah›slara farkl› hizmet sunumu gösterilebilirmi? Adalet ilkesinin temeli her insan›n eflit oldu¤u ve insanlar aras›ndafark olmamas› gerekti¤idir. Fakat hangi ayr›l›klar eti¤in d›fl›nda, hangileri bu kapsamdaolmal›d›r? Eczac› hastas›na hizmet sunarken nas›l tarafs›z olmal›d›r? Bu vebenzeri sorunlar eczac›y› zor bir durumda b›rakmaktad›r.Reçeteli ve reçetesiz (OTC) ilaçlar›n haz›rlan›p verilmesi: Eczac› zararl›olabilecek etkisiz veya uygun olmayan bir ürünün bulundu¤u reçeteyi haz›rlay›phaz›rlamamaya karar vermesi gereken durumlarla karfl›laflabilir. Bir di¤er sorun iseeczac›n›n kendi de¤er yarg›lar›na ters düflen bir durumda eczanesinde bununla ilgiliilaç bulundurmamas›d›r. Bir eczac›n›n AIDS’li bir hastan›n homoseksüel oldu-¤unu düflünerek AIDS ilaçlar›n› eczanede bulundurmamas› do¤ru mudur? Bu durumdaeczac› hastan›n reçetesini haz›rlamamakla ya da bu ilac› eczanesinde bulundurmamaklaetik d›fl› bir harekette bulunmaktad›r. Bir di¤er örnekse; uyuflturucuve psikotrop ilaçlar›n eczanelerde bulundurulmamas›d›r. Bir tak›m tehlikelerdenkorkulmas› ve reçetelerin titiz ifllemler gerektirmesi gibi nedenlerle bu tip ilaçlar›neczanede bulundurulmamas› da bir di¤er etik sorundur. OTC ilaçlar›n›n verilmesindeise hastan›n özerkli¤ini ve ayd›nlat›lm›fl onam ilkesinin ihlâl edilebilmesisöz konusudur.Endüstri iliflkileri: Burada bir eczac›n›n ilaç firmalar› ve ödemeyi yapan üçüncüflah›slarla (resmî kurum, özel sigortalar gibi) ne tür iliflkiler içinde olmas› gerekti¤iincelenmektedir. Konuyla ilgili en önemli sorunlardan birisi, bir eczac›n›n hastalar›özel bir ilaca yönlendirmek için ilaç firmalar›ndan tan›t›m ve reklâm amaçl›hediye gibi karfl›l›klar al›p almamas›d›r. Burada önemli olan hastan›n en yüksekyarar› sa¤lamas›d›r. E¤er bu yönlendirme hastan›n yarar›na ise bir problem olmad›¤›düflünülebilir; hastan›n özerkli¤ini ve ayd›nlat›lm›fl onam ilkesinin ihlâl edilebilmesisöz konusudur. Bu durum bunun tam tersiyse bu gerçekten önemli bir sorundur.Tart›fl›lmas› gereken bir di¤er konu da ödemeyi yapan üçüncü flah›slar›nfiyat nedeniyle eczac›y›, hastaya özel bir ilac› satmaya zorlamas›d›r. Böyle bir durumdayine hastan›n ç›karlar› göz önünde bulundurulmal›d›r.Amerikan G›da SIRA ve S‹ZDE ‹laç Dairesi (FDA) ile ilgili bir araflt›rma yap›n›z.Etik ‹kilemDÜfiÜNEL‹MEczac›lar›n temel sa¤l›k hizmetlerinde ve ilaçla tedavide yer almaya bafllamalar› sonucundauygulamadaki rolleri de¤iflmeye bafllam›flt›r. Bu nedenle karfl› karfl›yakald›klar› etik SORU sorun ve ikilemlerin say›s›nda bir art›fl gözlenmektedir. Hastal›klar,hastal›klar›n tedavileri ve bu gibi konularda artan bilgi birikimleri, doktor ve eczac›lararas›nda sorunlara neden olabilmektedir. Doktor ile eczac› ve bunlarla hastalar›aras›nda bilgi ak›fl› sorunu yaflanmaktad›r. Kim kime ne anlatacak, paylafl›lacakD‹KKATolan bilgi miktar› ve düzeyi ne olacak? sorular› etik aç›dan sorun yaratabilmektedir.BilgilendirmeSIRA S‹ZDEgörevine verilen önem, hasta haklar›, gizlilik ve dürüstlük gibikonular etik aç›dan yan›tlanmas› zor sorunlard›r.AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PK ‹ T A P

10. Ünite - Eczac›l›k Eti¤iEtik ikilemler etik davran›fllar›n ve ilkelerin uygulanmas› s›ras›nda herhangi biranlaflmazl›¤›n oldu¤u durumlarda ortaya ç›karlar. Eczac› ile hasta aras›ndaki herkarfl›laflma etik sorun olabildi¤i hâlde, etik ikilem olmayabilir. Etik ikilem, belli birdo¤ru ya da yanl›fl cevab›n bulunmad›¤›, birden çok do¤ru çözüm oldu¤u, ahlâkide¤erlerin çat›flt›¤› durumlarda ortaya ç›kmaktad›r. Etik ikilem tek bir “en iyi” veya“en uygun” çözümün olmad›¤› bir durumdur.Bir eczac›, bir hastay› olas› zararlardan korumakla, reçetesini haz›rlay›p vermekaras›nda bir karara varmak zorunda ise, bu eczac› etik bir ikilem içindedir.Bugün dünyan›n birçok yerinde eczac›lar›n etik ikilemlerle karfl› karfl›ya kald›klar›bir gerçektir. Bu ikilemler flunlard›r:• Zararl› olabilece¤i aç›k olan bir reçeteyi haz›rlamak,• Baflka bir ilac›n yararl› olaca¤› bilindi¤i hâlde, zararl› olmayan fakat hastayayarar da sa¤lamayan bir ilac›n bulundu¤u reçeteyi haz›rlamak,• Yanl›fl veya hatal› bir reçeteyle karfl›lafl›ld›¤›nda, hastaya ek bir t›bbî bak›maihtiyac› oldu¤unu söylemek,• Bir hasta teflhis konusunda bilgilendirilmemiflse ve bu durum kesinse, onuteflhis hakk›nda bilgilendirmek,• Dinî ya da ahlâki inançlara ters düflen ilaçlar› bulundurmamak ya da bunlar›haz›rlamamak,• Terminal dönemdeki hastal›k durumlar›nda letal dozlar›n haz›rlanmas› veverilmesi ifllemlerine kat›lmak,• Biyoyararl›l›¤› konusunda yeterli bilgi olmayan jenerik ilaçlar› satmak,• fiüpheli ya da bafllang›ç suiistimali durumlar›nda al›flkanl›k yap›c› ilaçlar›vermek,• Reçetesiz ilaç tedavisi sunmak,• Eczane çal›flanlar›n›, OTC ürünlerini önermek ve basit rahats›zl›klarda ilaçve ö¤üt verme gibi ifllerde görevlendirmek,• Bir eczac›n›n yeterlili¤ini sorgulamak,• Bir doktorun ricas› üzerine, bir hastadan bilgi gizlemek,• Hasta için düflük yarar sa¤layan insan deneylerine kat›lmak,• fiah›slara ya da gruplara ilaç fiyatlar›nda veya reçete tutarlar›nda indirimyapmak,• Çok etkin bir flekilde reklâm› yap›lan ancak etkisiz olan ürünleri satmak,• Sa¤l›k otoritesi taraf›ndan endikasyonlar› henüz onaylanmam›fl bir ilac›n yaz›l›oldu¤u reçeteyi haz›rlamak.231Terminal dönem: Hastan›nölüme yak›n oldu¤u dönem,yaflam›n son dönemi.Etik Karar Verme SüreciEtik karar verme süreci bir problem çözme ifllemi olarak düflünülebilir. Bir probleminçözümü nas›l ki sistematik bir flekilde gerçeklefliyorsa karar verme süreci deböyle sonuçland›r›lmal›d›r. Burada önemli olan nokta çözümün sistematik olmaklabirlikte esnek ve de¤iflikli¤e aç›k olmas› gereklili¤idir.Karar verme sürecinde baz› araflt›r›c›lar taraf›ndan yedi basamaktan yararlan›lmaktad›r:• Problemin saptanmas› ve olayla ilgili tüm gerçeklerin tan›mlanmas›,• ‹çinde bulunulan durumun tüm gerçeklerinin bir araya getirilmesi,• Durum içinde rol alan de¤erlerin tan›mlanmas› ve çat›flma içinde olanlar›nortaya ç›kar›lmas›,• Çat›flmay› çözümlemek için olanakl› çözümler önerilmesi, ne yapmal›y›m?sorusuna yan›t aranmas›,

232 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiDiüretik: ‹drar at›l›m›n› kolaylaflt›ranve fazlalaflt›ranilaçlard›r.Beta-blokerler: Stresan›nda vücutta meydanagelen olaylardan sorumluolan sempatik sinirsisteminin belli etkilerini,kalpteki “beta reseptörler”denilen oluflumlar› blokeederek kalbin ifl yükünüazaltan ilaçlard›r.Hipertansiyon, anginapektoris (kalp ile ilgili gö¤üsa¤r›s›), kalp krizi, kalpyetmezli¤i, kalp ritimbozukluklar›nda, panik atakdurumlar›nda kullan›lan ilaçgrubudur. Atenolol,Propranolol bu gruba örnekverilebilir.Esimil: Guanetidinmonosulfat vehidroklorotiyazid gibimaddeleri içerenantihipertansif (kanbas›nc›n› düflüren) birilaçt›r.Ortostatik hipotansiyon:Bafll›ca belirtileri bafldönmesi, hâlsizlik, gözkararmas› bazen de bay›lmaolabilen ve yatar veyaotururken aya¤akalk›ld›¤›nda meydana gelentansiyon düflmesidir.Kalsiyum kanal blokerleri:Kan damarlar›n›nkas›lmas›na veyadaralmas›na neden olankalsiyum iyonlar›n› blokeederek kalbin ifl yükünüazaltan damar geniflleticiilaçlard›r.• Seçeneklerin tan›mlanmas›, önem s›ras›na göre önceliklerin belirlenmesi vebaflkalar›ndan al›nabilecek öneriler varsa onlar›n de¤erlendirilmesi,• Seçeneklerin elenmesi ve seçilenin do¤rulu¤unun kan›tlanmas› ve ayr›caolas› elefltirilere yan›t bulunmas›, ne yapmal›y›m ve bunu niçin yapmal›y›m?sorular›n›n yan›tlanmas›,• Sonuçlar›n de¤erlendirilmesi.Etik karar verme sürecinde en önemli nokta etik bir sorun oldu¤unu, seçeneklerinneler oldu¤unu ve ne gibi olas›l›klar›n bulundu¤unu saptamakt›r. Do¤rubir sonuca ulaflabilmenin önemli noktalar›ndan bir di¤eri de etik ilkelerin iyibilinmesidir. Yani çözüme ulafl›l›rken etik ilkelere göre do¤ru ve uygun hareketinseçilmesidir.Etik sorunlar› çözümleyebilmek için kifliler, olabildi¤ince çok etik vaka örne¤iincelemelidir. Bu amaçla afla¤›da örnek bir senaryo olay verilmifl ve çözümlemesianlat›lm›flt›r.Örnek olay: “Bayan X, 81 yafl›nda bir yüksek tansiyon (hipertansiyon) hastas›d›r.Bay Y ise bayan X’ in doktorudur. Bay Y tedaviyi diüretikler ve beta-blokerler ileyapmaktad›r, ancak yan etkiler nedeniyle tedaviyi keser ve günde 20 mg Esimil iledevam etmeye karar verir. Bu ilac›n yan etkisi ortostatik hipotansiyondur. BayanX reçeteyi eczac› bayan Z’ ye getirir. Eczac›, ilaç yan etkileri konusunda bilgili, deneyimlibiridir. Bayan Z’ ye göre tedaviye kalsiyum kanal blokerleri ile devam etmekdaha uygun olacakt›r. Bunu bayan X’ in doktoruna önerir, ancak doktor bundan rahats›zl›kduyarak konunun bayan Z’ nin uzmanl›k alan› olmad›¤›n›, ayr›ca hasta hakk›ndada yeterli bilgisinin bulunmad›¤›n› belirtir. Reçeteyi yazma ifllemini doktora b›rak›psadece yaz›lan reçeteyi haz›rlamas›n› söyler.Bu durumda eczac› ne yapmal›d›r? Bu sorunun farkl› yan›tlar› olacakt›r. Baz› eczac›-lar doktorun reçeteyi de¤ifltirmesi konusunda ikna edilmesi gerekti¤ini, baz›lar› reçeteninhaz›rlan›p hastan›n ise ciddî yan etkiler konusunda uyar›lmas› ve bilgilendirilmesigerekti¤ini, baz›lar› da reçetenin haz›rlanmamas› gerekti¤ini söylemektedir.Yukar›daki senaryo de¤erlendirilecek olursa:• Eczac›n›n görevi, tehlikeli bir durumda hastalar› tehlikelerden korumakt›r,• Hasta ve doktor eczac›n›n reçeteyi haz›rlamas›n› beklemektedir.Etik karar verme sürecinde sistematik yaklafl›m:• Hastan›n reçetede yaz›lm›fl ilaçlar›n›n yan etkileri nedeniyle ortaya ç›kan birortostatik hipotansiyon geçmifli vard›r,• Bu yan etkiye neden olmayan piyasada baflka ilaçlarda bulunmaktad›r,• Ortostatik hipotansiyon kendi bafl›na hayati tehlikeye yol açmazken, bilinçkayb›, bay›lmayla birlefltirildi¤inde hasta aç›s›ndan risk oluflturabilir.Etik bir ikilemi çözmek için gerçekler tek bafl›na yeterli de¤ildir. Gerçekler kadarde¤erler de önemlidir. Olay içinde rol alan de¤erlerin saptanmas› etik çözümlemeninikinci ad›m›n› oluflturur. Bu olaydaki önemli bir de¤er, “baflkalar›n› zarardankoru” fleklinde aç›klanabilecek, kötü olmayan davran›fllar (zarar vermeme) ilkesidir.Eczac› Z’ nin hasta için zararl› olmas› nedeniyle Esimil yaz›l› reçeteyi haz›rlamakistememesi geçerli bir nedendir. Çünkü hiç kimseye zarar vermeyece¤inedair vermifl oldu¤u ahlâki bir sözü vard›r. Bu söz reçeteyi haz›rlaman›n yanl›fl olabilece¤inikan›tlamaktad›r. E¤er baflkalar›na zarar vermekten kaç›nmas› tek önemlibir etik neden olsayd›, eczac› Z, etik bir ikilemle karfl›laflm›fl olmazd›. Çünkü bu

10. Ünite - Eczac›l›k Eti¤i233durumda reçeteyi haz›rlamamas› gerekti¤i aç›kt›r. Oysa bu olayda baflka de¤erlerde rol almaktad›r. Bunlardan biri “eczac›-hekim” iliflkisidir. Eczac›lar birlikte çal›flt›klar›hekimle iyi bir iliflki sa¤lamakla yükümlüdür. Bu, hekimin yazd›¤› reçeteyihaz›rlama sorumlulu¤unu da içerir. Art›k ortada gerçek bir etik ikilem vakas› bulunmaktad›r.Eczac› Z hastas›n› zararlardan korumak istemektedir; ancak, ayn› zamandareçeteyi yazan doktorla da meslekî bir iliflkiyi sürdürmek için verdi¤i birsöz vard›r. Eczac› Z hangi ahlâk kural›na ve dolay›s›yla da hangi grup insana dahafazla sadakat borçludur? Yap›lmas› gereken, etik çözümlemenin üçüncü basama¤›-n› uygulamaktad›r. Bunun için seçenekler oluflturulur, burada eczac›n›n karfl› karfl›yaoldu¤u farkl› durumlar flunlard›r:• ‹lac›n haz›rlanmas›, ancak hastan›n da ciddî yan etkiler konusunda uyar›lmas›,• ‹lac›n haz›rlanmamas› ve hastaya nedeninin aç›klanmas›,• Reçeteyi yazan hekimin reçeteyi de¤ifltirmesi için ikna edilmeye çal›fl›lmas›.Durumla ilgili baflka seçenekler de bulunabilir; ancak yukar›daki seçenekler enbelirgin olanlar›d›r.Etik olarak en uygun seçenek hangisidir, neden? sorusunun yan›t›n› verebilmekiçin bir sonraki basama¤›n uygulanmas› gerekmektedir. Bu basamak bir seçene¤intercih edilmesi ve do¤rulu¤unun kan›tlanmas›d›r. E¤er eczac› Z birbiriyle çat›flande¤erler aras›ndan bir seçim yapmak zorunda ise hastan›n yarar›n› korumak enuygun seçim olacakt›r. Burada eczac› Z’ nin hekimin istekleri do¤rultusunda hareketetmesi gerekti¤ini savunmak oldukça güçtür. Eczac› bu olayda bir tercih yapmakzorunda kalmayabilir, hekimi aray›p kalsiyum kanal blokerleri’nin özelliklerinianlatarak bu durumda hastaya verilebilecek en uygun ilac›n bu oldu¤u konusundaonu ikna edebilir. Bazen etik açmazlar, kat› tercihler yapmadan kiflisel becerilerinbaflar›l› bir flekilde kullan›m›yla da çözümlenebilir. Eczac›n›n böyle bir giriflimibaflar›s›zl›kla sonuçland›¤›nda, hekime karfl› olan sadakati yerine, hastas›n›tercih etmek zorunlulu¤u vard›r.Günlük Yaflant› ve EtikGünlük hayatta insanlar aras› iliflkiler gerçekte yo¤un etik de¤erlendirme süreçlerindengeçer. Ancak biz bunun çok az fark›nda oluruz. Çünkü çevremizdeki kiflive olaylar› etik de¤erlendirme içerisinde tutmak, bizler için o kadar do¤al bir harekettirki, yapt›¤›m›z bu tür de¤erlendirmelerin ne tür bir de¤erlendirme oldu¤unuço¤u zaman unuturuz ya da fark›nda olmay›z.Bir insan›n yalanc› oldu¤unu söylemek etik bir de¤erlendirmedir. Yalanc›l›k insaniliflkilerinde etik aç›dan kötü bir davran›flt›r. Herhangi bir etik yarg› ve de¤erlendirmeninkifliler üzerindeki etkisi son derece a¤›r ve kal›c› olmaktad›r. ‹nsanlar›netik de¤erlendirme ve yarg›lar› üzerlerinden silip atmalar› çok zordur. Bu nedenlekifliler hakk›nda yapaca¤›m›z etik de¤erlendirmeler konusunda çok dikkatliolmal›y›z. Kifliler hakk›nda önemsemeden yap›lan gelifli güzel yarg› ve de¤erlendirmeler,o kiflileri yaflamda birden bire çok büyük açmazlara sürükleyebilir.Yalanc›l›k dünyan›n her yerinde ve her zaman›nda iyilikle an›lmayan kötü birtutum/ davran›flt›r. Yalanc›l›k nas›l kötü ise, bencillik, cana k›yma, h›rs›zl›k, hile,sahtekârl›k, aldatma vb. tutum ve davran›fllar›n kötü; buna karfl›n dürüstlük, yard›mseverlik,insana sayg›, sadakat vb. tutum ve davran›fllar›n dünyan›n neresindeolursa olsun iyi olarak de¤erlendirildi¤i bilinmektedir. Öyleyse etik de¤erlendirmelerevrenseldir. Yere, kifliye ve zamana göre de¤iflmez. Ancak etik yarg› ve de-¤erlendirmelerde bulunurken karfl›m›za birden fazla say›da etik de¤er/ ilke ç›kmaktad›r.Olaylar› de¤erlendirirken bu de¤erlerden baz›lar›na öncelik tan›nabilece¤ide unutulmamal›d›r.

SIRAD‹KKATS‹ZDESIRA D‹KKAT S‹ZDEAMAÇLARIMIZ SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE AMAÇLARIMIZ234 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiAMAÇLARIMIZK ‹ T A P AMAÇLARIMIZK ‹ T A PK ‹ T A PTELEV‹ZYONTELEV‹ZYON‹NTERNET‹NTERNETPlasebo: Latince bir kelimeolan plasebo, “hoflnutedece¤im” anlam›ndad›r veilaç ya da deva niyetineal›nan bir fleyin öznel olarakolumlu etkisini ima eder.Ayr›ca ilaçlara özgüfarmasötik biçimleresokulan fakat gerçekte ilaçolmayan etkisiz bir maddeanlam›n› da tafl›maktad›r.Ahlâk kavram› K ‹ ile T Ailgili P olarak Bedia Akarsu’nun Ahlâk Ö¤retileri: Mutluluk Ahlâk› (‹stanbul:‹stanbulTELEV‹ZYONÜniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay›nlar›, No: 1144, 1965) adl› kitab›n› okuyabilirsiniz.TELEV‹ZYONDünyada ve ‹NTERNET Türkiye’de Denetim Eti¤i ilgili bilgiye ulaflmak isterseniz http://www.sayistay.gov.tr/yayin/dergi/icerik/der68m4.pdf adresini ziyaret ediniz.Hastaya ‹NTERNET Gerçe¤in SöylenmesiHasta haklar› ile ilgili bildirgeler yay›nlanmadan önce hekim, hastan›n sa¤l›¤›nailiflkin çok say›da bilgiyi elinde tutan, gerek görürse bu bilgilerin baz›lar›n› hastas›nabildirme hakk›na sahip olan biri olarak alg›lan›yordu. Hastan›n t›bbî durumu,hastan›n bilmesini gerektirmeyen bir gizem konusuydu. Bu durum, özellikle kanservb. ölümcül hastal›k durumlar›nda daha belirgin olarak yaflan›yordu. Kimi zaman,hasta yak›nlar›na söylenen t›bbî durum hastadan saklan›yordu. Hastadan gerçe¤insaklanmas›n›n baflta gelen gerekçesi, kötü durumun hasta üzerinde olumsuzetki yarataca¤› varsay›m›yd›. Bu noktada kendi durumu hakk›nda olup bitenlerdenhabersiz olan hasta, yaflam›na iliflkin kararlar›n› arzu etti¤i yönde verebilme hakk›-n› ister istemez kaybetmektedir ve bugün de bu tür anlay›fl hâlâ vard›r.Hekim, hastan›n ilaçlar›n› sürekli ald›¤› eczaneyi aray›p, eczac›ya hastan›n hastal›¤›hakk›nda bilgi gizlemesini isterse ne olacak, veya hastan›n ailesi hastaya hertürlü bak›m›n yap›laca¤› teminat›n› vererek, eczac›n›n hastan›n yerine kendilerinibilgilendirmesini isterse eczac› ne yapmal›d›r?T›bbî müdahale ifllemlerine ait her türlü bilginin hastaya söylenmesinin t›bbî ifllemlerinyarar›n› engelleyebilece¤i özel durumlar olabilir. Örne¤in tedavi amaçl›bir plasebo uygulamas›n›n hasta taraf›ndan bilinmesi t›bbî müdahaleyi anlams›zlaflt›r›r.T›bbî gerçekle ilgili tüm bilgileri hastaya söylemek, insan sa¤l›¤› gibi öncedenkesin bir hüküm verilemeyecek bir konuda mutlak bir kural olamaz. Hastan›nt›bbî koflullar›na, bedensel ve ruhsal durumuna yarar sa¤layaca¤›ndan emin olundu¤ubaz› durumlarda t›bbî bilgiler hastadan saklanabilir veya de¤ifltirilebilir.Kötü bir t›bbî durumun hasta taraf›ndan bilinecek olmas›n›n, hastaya getirebilece¤i(az da olsa) zarar olas›l›¤›na karfl›n ayn› zamanda bu durumun hekimin sistemlibir biçimde paternalistik (bk. Ünite 9) bir tutum sergilemesini, hastan›n bilmehakk›n›n önüne geçmesini etik yönden hakl› ç›karmaz. Hastan›n gerçe¤i bilmehakk›, özerkli¤e sayg› ilkesinin bir uzant›s›d›r. T›bbî bilgi de baflkalar› taraf›ndanihlâl edilemeyecek, özel yaflam alan›yla ilgili bir konudur. Hekimler aras›nda dat›bbî gerçe¤in hastaya söylenmesi e¤ilimi gittikçe artmaktad›r.

10. Ünite - Eczac›l›k Eti¤iÖrnek olay: 65 yafl›nda bir erkek hasta orta fliddetli ama sürekli kar›n a¤r›s› flikâyetiile hekime baflvuruyor. Tetkikler hastada metastatik pankreas kanseri bulundu¤unugösteriyor. Hasta yeni emekli olmufl ve efli ile birlikte dünya turuna ç›kmayahaz›rlanmaktad›r. Bu durumda;• Bilginin gizli tutulmas› t›bba karfl› insanlar›n güvenini sarsacakt›r,• Gerçe¤in saklanmas› muhtemelen hasta ile iliflkiyi zedeleyecek,• Gelece¤e ait plân ve hareketlerinde hastan›n gerçe¤i bilmeye ihtiyac› vard›r,• Gerçe¤i bilmesinden dolay› hastan›n zarar görebilece¤ini söylemek çok kolayde¤ildir,• Son çal›flmalar ciddî rahats›zl›¤› olan hastalar›n gerçe¤i bilmek yönünde güçlüSIRA S‹ZDEe¤ilimleri oldu¤unu göstermektedir,• Gerçe¤i söylemenin hastaya zarar vermek oldu¤unu gösteren somut bir kan›tyoktur,DÜfiÜNEL‹M• Bugün Amerikan mahkemelerinin ald›¤› kararlar gerçe¤in söylenmesindenyanad›r.SORUSORU235Metastatik: Metastaz (hastal›¤›nkan veya lenf yolu ilebir organdan baflka bir organas›çramas›, yeni odaklaroluflturmas›) ile ilgili.SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MHizmet sunumunda eczac›lar her fleyden önce hastan›n yarar›n› düflünmeli, D‹KKATzararl› olabilecekdavran›fllardan kaç›nmal›d›rlar. Tüm bunlar› yaparken paternalist bir tutum içinegirmemeli ve özerkli¤e sayg› ilkesini ihlâl etmemelidirler.SIRA S‹ZDEPlasebo Kullan›m›D‹KKATSIRA S‹ZDEPlasebo, bilindi¤i gibi tedavi edici özel bir aktivitesi olmayan AMAÇLARIMIZ maddelerin “ilaçm›fl”gibi verilmesidir. Plasebo etki ise, verilen di¤er bir ilac›n as›l farmakolojik AMAÇLARIMIZetkisi d›-fl›nda hastada yaratt›¤› baz› fizyolojik ve psikolojik etkilerdir. Plasebo, % 20-30 oran›ndahastan›n semptomlar›n› düzeltebilir.K ‹ T A PK ‹ T A PBu konuda ilk söylenebilecek olan hastan›n aldat›lmas› olgusudur. Ancak bualdatma, kuflkusuz hastan›n yarar› için bir aldatmad›r. Genel olarak plasebonun aldatmayayönelik kullan›m› etik olarak uygun de¤ildir. Baz› özel TELEV‹ZYON durumlarda uygulanmas›do¤ru karar olabilir. Bu durumlar:TELEV‹ZYON• Plaseboya yüksek oranda cevap verilmesi,• Alternatif tedavilerin etkisiz ve riskli olmas›,‹NTERNET‹NTERNET• Hastan›n güçlü bir ilaç iste¤inin var olmas›,hâlinde etik aç›dan uygun olabilmektedir.Klinik ilaç araflt›rmalar›nda yeni bir ilac›n etkisini araflt›rmak için, hiçbir t›bbî etkisiolmayan maddelerden yap›lm›fl bir ilaç, kontrol grubu hastaya verilebilmekte-sonuçlanabilen a¤›r bir çeflitPernisiyöz anemi: Ölümlekans›zl›k hastal›¤›.dir. Ancak bu tür araflt›rmalarda hastaya durum aç›klanmakta ve araflt›rma s›ras›ndakendisine etkisiz ilac›n denk gelebilece¤i olas›l›¤› önceden aç›klanmaktad›r. Bu B 12 vitamini: Suda eriyen Bgrubu bir vitamindir. Eksikli¤indezihinsel ve sinirselyap›ld›¤› taktirde etik aç›dan fazla bir sorun görülmemektedir.Bunun yan›nda, ilaç kullan›m› d›fl›nda eczac›-hasta iliflkisi s›ras›nda çeflitli biçimlerdeortaya ç›kabilen plasebo etkisinden de söz edilebilir. Bu durumlarda ç›nlamas›, hissizlik hallerifonksiyon bozukluklar›, kulakgörülür.hastan›n kas›tl› olarak aldat›lmas› eyleminden söz edemeyiz. Bu etki hastan›n iyileflmesindeolumlu rol oynayabilecek bir etkidir. Ancak, eczac›n›n pernisiyöz Viral: Virus (bakteriden dahaküçük boyutlu canl› hastal›kanemi teflhisi konmam›fl olmas›na ra¤men hastaya, yorgunlu¤unun giderilmesi etkeni) kaynakl›.için B 12 vitamini vermesi ya da viral bir farenjitte penisilin kullanmas›n› önermesi,gerçek aldatma eylemine girer ve bu gibi durumlar etik ihlâller aras›nda bölgesinin iltihaplanmas›ylaFarenjit: Bo¤az›n farinksyer al›r.oluflan hastal›k türüneverilen add›r.

AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PK ‹ T A P236 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiTELEV‹ZYON‹NTERNETT›bbî bir gerekçe olmadan plasebo kullanarak bilinçli bir flekilde hastay› aldatmaketik aç›dan riskli bir ifltir. Aldatmak fleklindeki davran›fl, do¤ruluk dürüstlükTELEV‹ZYONkavramlar›n›n içinde yer alamaz.Plasebo Kavram› ‹NTERNET ve Plasebo Etkisi ile ilgili genifl aç›klamalar› http://www.turkpsikiyatri.com/C13S1/plasebo.pdfve http://www.turkpsikiyatri.com/default.aspx?modul=tekMakale&gFPrkMakale=17adreslerinde bulabilirsiniz.Gizlilik - S›r Saklama - GüvenirlikHastan›n güven içerisinde eczac›ya aç›labilmesi için aralar›nda belli bir güven ortam›n›nbulunmas› gerekmektedir. Hipokrat And›’nda da yer alan s›r saklama kural›t›pta yaklafl›k 2500 y›ldan beri bir meslekî de¤er olarak yerini korumaktad›r.Türk Eczac›lar› Deontoloji Tüzü¤ü’nün 4. maddesinde de “Eczac›, meslek vesanat›n›n icras› s›ras›nda ö¤rendi¤i s›rlar›, kanunî zorunluluk olmad›kça, iffla edemez,meslekî toplant› ve yay›nlarda hastan›n kimli¤i aç›klanamaz” denmektedir.Böyle bir kural›n arkas›nda kuflkusuz hastan›n özerkli¤ine sayg› ilkesi ve eczac›n›nhastas›na sadakati gelmektedir.Bireylerin kendilerine ait bir mahremiyet alan› söz konusudur. Bu alan›n kontrolü,kiflinin kendisindedir ve ondan baflka hiç kimse izin almadan o alana giremezve o alan kapsam›nda herhangi bir müdahalede bulunamaz. Bireylere ait bualan, onlar›n hem fiziksel hem de fiziksel olmayan duygu ve düflüncelerinin var oldu¤ubir alan anlam›ndad›r. Bu alan alt›nda kiflilere ait özel bilgiler de bulunur. Sözüedilen bu olgu alt›nda yatan ilke, kifli/hasta özerkli¤ine sayg› ilkesidir. Anlafl›laca¤›gibi bu aç›dan bak›ld›¤›nda bireye ait bilgilerin gizlili¤inin korunmas› kaç›n›lmazbir unsur olarak gözükmektedir.Gizlilik, iki taraf aras›nda kiflisel bilgilerin paylafl›lmas› ve bunlar›n bir baflkas›-na naklinin yap›lmamas› anlam›n› tafl›r. Birey, kendisine ait bir bilgiyi baflkas›ylapaylafl›rken, en önemli motive edici etken, karfl› kifliye duydu¤u güvendir. Kendibireyselli¤ini ilgilendiren ve s›r olarak baflkalar›n›n duymas›n› istemeyece¤i özelbilgileri, e¤er kifli karfl› tarafa aç›klayabiliyorsa bunun anlam› karfl› tarafa duyulansonsuz güvendir.Yeterlili¤i yerinde bir hasta kendi gönüllü iste¤iyle, bilgilerinin aç›klanmas›ndabir sak›nca görmeyebilir. Bu durumda kendisinden yaz›l› belge de al›nabilir. Ancakbu durum, hastay› zorlay›c› bir tavr›n ürünü olmamal›d›r. Hastaya tercih hakk›tan›nmal›d›r. Hasta, bilgilerinin üçüncü kiflilere aktar›labilmesinin gerekçesini bilmekdurumundad›r. Örne¤in bilimsel bir çal›flma kapsam›nda hasta t›bbî kay›tlar›-n›n kullan›lmas›na izin verebilir. Böyle bir durumda hastan›n kimli¤i gizli tutulmal›d›r.Acil durumlarda ya da yasal gerekçelerde de hastan›n gizlili¤i ve mahremiyeti,olabilecek en genifl ölçüde korunmal›d›r.Hasta gizlili¤ine sa¤l›k kurumunun verece¤i önem, kapsaml› bir gizlilik politikas›içinde yer almal›d›r. Bu politika, personel kurallar›, uygulama ve disiplin kurallar›,bilgilere eriflme, güvenlik özelli¤i, sorumluluk, gizlili¤in s›n›rlar›, risk de¤erlendirmeyöntemleri, taraflar›n sorumluluklar› gibi unsurlar› kapsamal›d›r. Di¤er taraftaneczac›, eczane personeli ya da hastan›n ba¤l› oldu¤u kurum hastaya ait bilgilerinkorunmas›nda etkili yöntemler kullanmakla sorumludur.Hastaya ait bilgilerin hastan›n aile üyelerine, arkadafllar›na veya medyaya aç›klanmas›ihtiyac›n›n do¤abilece¤i olas› durumlarda, hastan›n isteklerine uyulmas›gerekir. Hastadan ya da vasisinden baflka hiç kimsenin hastaya ait bilgilere izinsizolarak eriflmeye hakk› yoktur.

10. Ünite - Eczac›l›k Eti¤i237Toplum, eczac›lardan, eczane hizmetleri destek personelinden ve di¤er yard›mc›personelden sayg›nl›k ve güvenilirliklerini kaybetmemesini ister. Bu sorumluluk,destek personelinin görevini yaparken edindi¤i kiflilerle ilgili bilgilerini dekapsar. Gizli bilgiler, kiflilerle ilgili detaylar, reçeteli veya reçetesiz sat›lan ilaçlarolabilir.Eczane hizmetleri destek personeli flu hâller d›fl›nda bilgileri kimseye aç›klamamal›d›r:• Hastan›n anne babas›, bak›c›s› bilgi talep etti¤inde,• Yasal olarak gizli kalmas› mümkün olmayan bilgilerle karfl›lafl›ld›¤›nda,• Bilgiler bir yarg›ç veya mahkeme memuru taraf›ndan talep edildi¤inde,• Ciddî bir vakan›n araflt›r›lmas›yla yetkili polis memurlar›na,• Hastan›n, baflkalar›n›n veya toplumun sa¤l›¤›n› tehdit edici ciddî bir durumsöz konusu ise,• Hastan›n yaz›l› izni bulundu¤u durumlarda.

238 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiÖzetMeslek eti¤i, özellikle do¤rudan do¤ruya insanla ilgilimesleklerde uyulmas› gereken davran›fl kurallar› olaraktan›mlanabilir. Meslek eti¤inin en önemli yanlar›ndanbiri, dünyan›n neresinde olursa olsun ayn› meslekte çal›flanbireylerin bu davran›fl kurallar›na uygun davranmalar›n›ngerekli olmas›d›r.Genel anlam›yla örgüt, toplumsal bir gereksinimin karfl›lanabilmesiiçin, birden fazla kiflinin bir araya gelerekbirlikte çal›flt›klar› toplumsal aç›k sistemdir. Örgütler,bir yandan içinde bulunduklar› topluma mal, hizmet yada düflünce üreterek hizmet ederken, di¤er yandan daçeflitli toplumsal sorumluluklar› yerine getirmelidir.Örgütlerde etik ilkeler farkl› yollarla kurumsallaflt›r›labilir.Etik ilkeler gelifltirmenin amac› yasal bir çerçevedeayn› tür davran›fllar› yerlefltirmektir.Eczac›l›k, bilindi¤i gibi ahlâki yönleri de bulunan biruygulamad›r. Bu nedenle eczac›, mesle¤ini uygularkenkarfl›laflt›¤› her olayda kendisine, ne yapmas› ve bununiçin yapmas› gerekti¤ini sormal›d›r. Baflka bir deyiflle,eczac› etik davranmak zorundad›r.Eczac›l›k eti¤i, genel etik kurallar›n› ve ilkelerini, eczac›l›kuygulamalar›na uyarlar. Bu ba¤lamda eczac›l›k eti-¤i, de¤erler felsefesinin yani eti¤in eczac›l›k mesle¤iiçindeki farkl›laflm›fl, uygulamal› bir uzant›s›d›r.Etik kurallar özel bir grubun görev ve yükümlülüklerinibelirleyen meslekî ahlâk kurallar›d›r. Türkiye’de henüzeczac›l›¤a yönelik etik kurallar oluflturulmam›flt›r.Ancak, geliflmifl ülkelerin hepsinde genel kabul göreneczac›l›kla ilgili etik kurallar›n ülkemizde de geçerli oldu¤unusöylemek yanl›fl olmaz.Amerika’da 1852 y›l›ndan beri Amerikan Eczac›l›k Birli-¤i’nin ç›kard›¤› etik kurallar bulunmaktad›r. Birlik, zamanzaman eczac›lara yönelik bu etik kurallar› yenidengözden geçirerek yay›mlam›flt›r. Son olarak 1990 y›l›ndaAmerikan Eczac›l›k Birli¤i taraf›ndan görevlendirilenetik kurallar› gözden geçirme komitesi sekiz temel ilkedenoluflan eczac›l›k etik kurallar›n› ortaya ç›karm›flt›r‹ngiltere Kraliyet Eczac›l›k Cemiyeti kriterlerine (ölçütlerine)göre bir eczac› teknisyeninin de önemli sorumluluklar›ve sa¤lamak zorunda oldu¤u flartlar vard›r.Günümüzde eczac›n›n de¤iflen rolü, etik sorunlar›n artmas›naneden olmaktad›r. Eczac›l›k hasta merkezli biruygulamaya yönelmifltir. Bunun sonucu olarak da etiksorunlar›n birço¤u hasta bak›m› ve tedavisi s›ras›ndakaliteli hizmet sunumuyla ilgili olarak ortaya ç›kmayabafllam›flt›r. Eczac›lar›n etik sorunlar›n› anlamak ve tan›mlanmakamac›yla birçok çal›flma yap›lm›flt›r.Hastalara aç›klama yapmak sadece gerçe¤in söylenmesifleklinde düflünülmemelidir. Ayn› zamanda aç›klama,eczac›ya göre mevcut, ifle yarar ve tamamlay›c› bilgileride içermelidir.Hasta eczac› iliflkisinde neyin gizli oldu¤u ve hastayaait özel bilgilerin kesin s›n›rlar›n› belirlemenin kiminhakk› oldu¤uyla ilgilidir. Gizlili¤i ilgilendiren ve gözönünde bulundurulmas› gereken birçok sorun vard›r.E¤er bir hasta hakk›nda eczac› baflka bir doktor veyaeczac›yla konuflmas› gerekiyorsa ve bu uygunsa, konuflman›nyap›ld›¤› yer önemlidir. Topluma aç›k vekalabal›k yerlerde bu tür konuflmalar›n yap›lmamas›gerekir.Sa¤l›k hizmeti sunanlarla etkileflimde eczac›lar›n di¤ereczac›lar doktorlar, difl hekimleri, hemflireler gibi sa¤l›khizmeti sunan kiflilerle olan iliflkileri incelenmektedir.Ayr›ca yasa d›fl› yetersiz, hastaya zararl› olarak alg›lanacakdavran›fllar karfl›s›nda eczac›lar›n ne gibi yükümlülüklerininolabilece¤i incelenmektedir.Biyoyararl›l›¤› hakk›nda yeterli bilgi bulunmayan jenerikilaçlar›n kullan›m› etik bir sorundur. Türkiye’de henüzjenerik ilaç uygulamas› yoktur. Ancak muadil (eflde¤er)ilaçlar›n neden oldu¤u sorunlar önemlidir.Endikasyonlar› onaylanmam›fl ürünleri haz›rlamak daönemli bir etik sorundur. ‹çerisinde FDA taraf›ndanonaylanmam›fl, literatürde bu endikasyon için etkinli¤ikan›tlanmam›fl ilac› içeren bir reçete geldi¤inde bununhaz›rlanmas› eti¤e ayk›r›d›r. Bu ayn› zamanda yasal birsorun da olabilir.Literatürde ilaçlar›n etkilerinin kan›tlan›p kan›tlanmad›-¤› araflt›r›lmadan reçete haz›rlanmas› da eti¤e ayk›r› birdavran›flt›r.Fiyatland›rma ve hastaya karfl› tarafs›zl›k ve benzeri sorunlareczac›y› zor bir durumda b›rakmaktad›r.Eczac› zararl› olabilecek etkisiz veya uygun olmayanbir ürünün bulundu¤u reçeteyi haz›rlay›p haz›rlamamayakarar vermesi gereken durumlarla karfl›laflabilir.Bir di¤er sorun ise eczac›n›n kendi de¤er yarg›lar›naters düflen bir durumda eczanesinde bununla ilgili ilaçbulundurmamas›d›r.Bir eczac›n›n AIDS ilaçlar›n› eczanede bulundurmamas›do¤ru mudur? Bu durumda eczac› hastan›n reçetesinihaz›rlamamakla ya da bu ilac› eczanesinde bulun-

10. Ünite - Eczac›l›k Eti¤i239durmamakla etik d›fl› bir harekette bulunmaktad›r. Birdi¤er örnekse; uyuflturucu ve psikotrop ilaçlar›n eczanelerdebulundurulmamas›d›r. Bir tak›m tehlikelerdenkorkulmas› ve reçetelerin titiz ifllemler gerektirmesi gibinedenlerle bu tip ilaçlar›n eczanede bulundurulmamas›da bir di¤er etik sorundur. OTC ilaçlar›n›n verilmesindeise hastan›n özerkli¤ini ve ayd›nlat›lm›fl onamilkesinin ihlâl edilebilmesi söz konusudur.Endüstri iliflkilerinde eczac›n›n ilaç firmalar› ve ödemeyiyapan üçüncü flah›slarla (resmî kurum, özel sigortalargibi) ne tür iliflkiler içinde olmas› gerekti¤i incelenmektedir.Konuyla ilgili en önemli sorunlardan birisi,bir eczac›n›n hastalar› özel bir ilaca yönlendirmek içinilaç firmalar›ndan tan›t›m ve reklâm amaçl› hediye gibikarfl›l›klar al›p almamas›d›r. Burada önemli olan hastan›nen yüksek yarar› sa¤lamas› ve ç›karlar›n›n göz önündebulundurulmas›d›r.Eczac›lar›n temel sa¤l›k hizmetlerinde ve ilaçla tedavideyer almaya bafllamalar› sonucunda uygulamadakirolleri de¤iflmeye bafllam›flt›r. Bu nedenle karfl› karfl›yakald›klar› etik sorun ve ikilemlerin say›s›nda bir art›flgözlenmektedir. Hastal›klar, hastal›klar›n tedavileri vebu gibi konularda artan bilgi birikimleri, doktor ve eczac›lararas›nda sorunlara neden olabilmektedir. Doktorile eczac› ve bunlarla hastalar› aras›nda bilgi ak›fl›sorunu yaflanmaktad›r. Kim kime ne anlatacak, paylafl›-lacak olan bilgi miktar› ve düzeyi ne olacak? sorular›etik aç›dan sorun yaratabilmektedir. Bilgilendirme görevineverilen önem, hasta haklar›, gizlilik ve dürüstlükgibi konular etik aç›dan yan›tlanmas› zor sorunlard›r.Bir eczac›, bir hastay› olas› zararlardan korumakla, reçetesinihaz›rlay›p vermek aras›nda bir karara varmakzorunda ise, bu eczac› etik bir ikilem içindedir.Etik karar verme süreci bir problem çözme ifllemi olarakdüflünülebilir. Bir problemin çözümü nas›l ki sistematikbir flekilde gerçeklefliyorsa karar verme süreci deböyle sonuçland›r›lmal›d›r. Burada önemli olan noktaçözümün sistematik olmakla birlikte esnek ve de¤iflikli-¤e aç›k olmas› gereklili¤idir.Günlük hayatta insanlar aras› iliflkiler gerçekte yo¤unetik de¤erlendirme süreçlerinden geçer. Ancak biz bununçok az fark›nda oluruz. Çünkü çevremizdeki kiflive olaylar› etik de¤erlendirme içerisinde tutmak, bizleriçin o kadar do¤al bir harekettir ki, yapt›¤›m›z bu türde¤erlendirmelerin ne tür bir de¤erlendirme oldu¤unuço¤u zaman unuturuz ya da fark›nda olmay›z.T›bbî gerçekle ilgili tüm bilgileri hastaya söylemek, insansa¤l›¤› gibi önceden kesin bir hüküm verilemeyecekbir konuda mutlak bir kural olamaz. Hastan›n t›bbîkoflullar›na, bedensel ve ruhsal durumuna yarar sa¤layaca¤›ndanemin olundu¤u baz› durumlarda t›bbî bilgilerhastadan saklanabilir veya de¤ifltirilebilir.Plasebo, bilindi¤i gibi tedavi edici özel bir aktivitesi olmayanmaddelerin “ilaçm›fl” gibi verilmesidir. Plasebo,% 20-30 oran›nda hastan›n semptomlar›n› düzeltebilir.Bu konuda ilk söylenebilecek olan hastan›n aldat›lmas›olgusudur. Ancak bu aldatma, kuflkusuz hastan›n yarar›için bir aldatmad›r. Genel olarak plasebonun aldatmayayönelik kullan›m› etik olarak uygun de¤ildir. Baz›özel durumlarda uygulanmas› do¤ru karar olabilir.Hastan›n güven içerisinde eczac›ya aç›labilmesi içinaralar›nda belli bir güven ortam›n›n bulunmas› gerekmektedir.Hipokrat And›’nda da yer alan s›r saklamakural› t›pta yaklafl›k 2500 y›ldan beri bir meslekî de¤erolarak yerini korumaktad›r.Türk Eczac›lar› Deontoloji Tüzü¤ü’nün 4. maddesindede “Eczac›, meslek ve sanat›n›n icras› s›ras›nda ö¤rendi-¤i s›rlar›, kanunî zorunluluk olmad›kça, iffla edemez,meslekî toplant› ve yay›nlarda hastan›n kimli¤i aç›klanamaz”denmektedir. Böyle bir kural›n arkas›nda kuflkusuzhastan›n özerkli¤ine sayg› ilkesi ve eczac›n›n hastas›nasadakati gelmektedir.Toplum, eczac›lardan, eczane hizmetleri destek personelindenve di¤er yard›mc› personelden sayg›nl›k vegüvenilirliklerini kaybetmemesini ister. Bu sorumluluk,destek personelinin görevini yaparken edindi¤i kiflilerleilgili bilgilerini de kapsar. Gizli bilgiler, kiflilerle ilgilidetaylar, reçeteli veya reçetesiz sat›lan ilaçlar olabilir.

240 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiKendimizi S›nayal›m1. Afla¤›dakilerden hangisi Amerikan Eczac›l›k Birli¤itaraf›ndan görevlendirilen etik kurallar› gözden geçirmekomitesinin sekiz temel ilkesinden biri de¤ildir?a. Eczac›, hasta ile eczac› aras›ndaki iliflkiye sayg›l›d›r.b. Eczac›, her hastaya özenli, flefkatli ve gizli birflekilde hizmet sa¤lar.c. Görev da¤›t›m› yaparken o görevi tam olarak yerinegetirebilecek bireyler görevlendirilmelidir.d. Eczac›, meslekî yeterlili¤e sahiptir.e. Eczac›, meslektafl ve di¤er sa¤l›k elemanlar›n›nde¤er ve becerilerine sayg›l›d›r.2. Terminal dönem kavram› afla¤›dakilerden hangisidir?a. Bozma, zarar verme, yasa ve düzene uymamab. Hasta kiflinin ölüme yak›n oldu¤u dönemc. Edinilmifl Ba¤›fl›kl›k Yetersizli¤i Sendromu.d. Herhangi bir bilim dal›nda yaz›lm›fl olan yaz› veyaeserlerin bütünüe. Hastal›¤›n bir organdan baflka bir organa s›çramas›dönemi3. Afla¤›dakilerden hangisi eczac›l›kta karfl›lafl›lan etiksorunlardan biri de¤ildir?a. fiüpheli durumlar için ilaç bilgisi sa¤lamab. Miad› dolmak üzere olan ilaçlar›n da¤›l›m›c. Hastalar› teflhis konusunda bilgilendirmed. Endikasyonlar› onaylanmam›fl ya da kan›tlanmam›flilaçlar›n kullan›m›e. Eczac›n›n sa¤l›kla ilgili kaynaklar›n da¤›l›m›ndaadil davranmas›4. Orijinal ilaçlar›n koruma sürelerinin bitiminde ilac›nbuluflunu gerçeklefltiren firmadan izin al›nmadan üretilipsat›fla sunulan ilaçlara ne ad verilir?a. Jenerik ilaçb. Ofisinal ilaçc. Majistral ilaçd. Sahte ilaçe. Kozmetik ürün5. Afla¤›dakilerden hangisi OTC ilaçlardand›r?a. Morfin ve türevlerib. Beyaz reçete kapsam›ndaki ilaçlarc. Yeflil reçete kapsam›ndaki ilaçlard. Aspirine. Beta blokerler6. Esimil afla¤›daki ilaç gruplar›ndan hangisinde yeral›r?a. Antibakteriyelb. Antihipertansifc. A¤r› kesicid. Atefl düflürücüe. Plasebo7. Afla¤›dakilerden hangisi plasebo niteli¤i tafl›r?a. ‹çinde niflasta bulunan kafle formundaki ilaçb. Aspirinc. Esimild. Morfine. Atenolol8. Farenjit ile ilgili afla¤›dakilerden hangisi do¤rudur?a. Bo¤az›n larinks bölgesinin iltihaplanmas›yla oluflanhastal›k türüdür.b. Beyin zar› iltihab›d›r.c. Bo¤az›n farinks bölgesinin iltihaplanmas›yla oluflanhastal›k türüdür.d. Midenin özofagus (yemek borusu) bölgesindekiiltihaplanmad›r.e. Plevran›n (akci¤er zar›) iltihaplanmas›d›r.9. Afla¤›dakilerden hangisi eczane hizmetleri destekpersonelinin baz› hâller d›fl›nda aç›klamamas› gerekenbilgilerden de¤ildir?a. Hastan›n anne babas›, bak›c›s›n›n bilgi talepetmesi.b. Yasal olarak gizli kalmas› mümkün olmayan bilgilerlekarfl›lafl›lmas›.c. Bilgilerin bir yarg›ç veya mahkeme memuru taraf›ndantalep edilmesi.d. Hastan›n yaz›l› izninin olmas›.e. Alternatif tedavilerin etkisiz ve riskli olmas›.10. Afla¤›dakilerden hangisi Juusela’ya göre meslekîetik kurallar› olarak belirlenen ve üyelerinin genel veortak olan davran›fl biçimlerini tan›mlayan ilkelerdenbiridir?a. Eczac›n›n meslekî yeterlili¤e sahip olmas›.b. fiüpheli durumlar için ilaç bilgisinin sa¤lanmas›.c. Hastalara aç›klama yap›lmas›.d. Meslek içi rekabetin düzenlenmesi.e. Zararl› olabilece¤i aç›k olan bir reçetenin haz›rlanmas›.

10. Ünite - Eczac›l›k Eti¤i241Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›1. c Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Eczac›l›k EtikKurallar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Etik ‹kilem”konusunu yeniden gözden geçiriniz.3. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Eczac›l›kta Karfl›lafl›-lan Etik Sorunlar” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.4. a Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Eczac›l›kta Karfl›lafl›-lan Etik Sorunlar” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Eczac›l›kta Karfl›lafl›-lan Etik Sorunlar” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.6. b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Etik ‹kilem”konusunu yeniden gözden geçiriniz.7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Hastaya Gerçe¤inSöylenmesi” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Plasebo Kullan›m›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Gizlilik - S›r Saklama- Güvenirlik” konusunu yeniden gözden geçiriniz.10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Meslekî Etik”konusunu yeniden gözden geçiriniz.S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1Etik ve ahlâk kavramlar› aras›ndaki yak›n iliflkinin çözümlenmesindebu kelimelere özgü tan›mlar önemli roloynamaktad›r. Ancak yine de bu tan›mlar›n anlamlar›n›özümsemek gerekir. Etik için “insanlar›n töresel ya daahlâki iliflkilerini, davran›fl biçimlerini ve görüflleriniaraflt›ran ve felsefenin temel ve en eski disiplinlerindenbiri”, ahlâk için “bir toplumsal bilinç, davran›fl ve ideolojikiliflki biçimi; bir toplumsal olufluma, s›n›fa, kesimeözgü, tarihsel ve somut olarak belirlenmifl, bunlar›nbelli bir toplulu¤a, s›n›fa, devlete ya da tümüyle toplumaolan tutumunu kuralland›ran törel görüfller, de¤erler,normlar, ilkeler, iliflkiler ve davran›fl biçimlerininbütünü” fleklindeki tan›mlamalar› göz önüne ald›¤›m›zdakavramlar›n ne kadar iç içe olduklar› görülmektedir.Ahlâk ilke ve kurallar›, de¤iflik toplumlar aras›nda farkl›l›klargösterebilece¤i gibi, ayn› toplum içinde de farkl›ulusal, dinsel, etnik, cinsel kimlikler olmas› nedeniylefarkl›l›klar gösterebilmektedir.Ahlâk; insan iliflkilerinde uyulmas› gereken manevî ilkeve kurallar› içermekte, etik ise, ahlâki tutumlar›n ard›ndayatan yarg›lar› ele alarak, insan›n bütün davran›fl veeylem temellerini araflt›rmaktad›r.Günümüzde baz› mesleklerde karfl›lafl›lan etik sorunlar›nartmas› veya artan sorunlar›n fark›na var›lamamas›,eti¤e olan ilgiyi artt›rm›flt›r.Meslekî etik; belirli bir meslek grubunun, o meslek ad›-na oluflturup, korudu¤u, meslek üyelerini belli bir biçimdedavranmaya zorlayan, üyelerin kiflisel e¤ilimlerinis›n›rlayan; konulan kurallara uymayan üyeleri meslektend›fllayan, meslek içi rekabeti oluflturan ve hizmetideallerini korumay› amaçlayan meslekî ilkeler bütünüolarak bilinmektedir.T›p eti¤i, eczac›l›k eti¤i, çevre eti¤i, iflletme eti¤i, siyasetya da yönetim eti¤i, bilimsel araflt›rma eti¤i günümüzdeen çok sözü edilen meslek etikleri aras›nda yeralmaktad›r.S›ra Sizde 2Günümüzde güçlü toplum ve kiflilik kavram›; bilgi veteknolojinin h›zl› de¤iflimi sonucu farkl›laflm›fl ve hertürlü bilgiye daha çabuk ulaflabilen, ulaflt›¤› bilgilerikendi yap›s›na uyarlayabilen ve bunlara yenilerini katabilentoplumlar veya o toplum bireyleri daha güçlü görülmeyebafllanm›flt›r.Yeni bilgi ve iletiflim teknolojilerinin geliflmesiyle birliktebireylerin eriflebilecekleri bilgi kaynaklar› dade¤iflmifltir.Bu bilgi ve teknolojik de¤iflimin izlenmesinde, internetönemli bir rol üstlenmifltir. Günümüzde internetin yayg›nbir iletiflim arac› olarak kullan›lmas›, beraberindeuyulmas› gereken baz› kurallar› da getirmektedir. ‹nternetüzerinde kabul edilebilen ya da edilemeyen tümdavran›fl biçimlerini tan›mlayan kurallar “internet eti¤i”olarak bilinmektedir. Bu kurallar, internet kullan›m›ndadi¤er insanlar›n haklar›na sayg›l› olmak için nelerin yap›l›pnelerin yap›lamayaca¤›n› içerir. Gün geçtikçe kullan›c›say›s›n›n artmas›yla meydana gelen kirlenme veolumsuzluklar›n ancak internet etik kurallar›na uyulmas›ile azalaca¤› ve rahat bir iletiflim kurulabilece¤idüflünülmektedir.Bilgisayar ve internet kullan›m›nda uyulmas› gerekeninternet eti¤i kurallar› flöyle özetlenebilir:• Baflka kiflilere zarar vermekten kaç›nmal›,• Baflka kiflilerin çal›flmalar›na kar›flmamal›,

242 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontoloji• Ortamdaki baflkalar›na ait dosyalar ile ilgilenilmemeli,• Bilgi h›rs›zl›¤› yap›lmamal›,• Yalan bilgi yaymaktan kaç›n›lmal›,• Bedeli ödenmemifl yaz›l›mlar kopyalanmamal› vekullan›lmamal›,• Di¤er kiflilerin kaynaklar› izin al›nmadan veya kaynakgösterilmeden kullan›lmamal›,• Di¤er kiflilerin bilgileri sahiplenilmemeli,• Kifliler yazd›klar› programlar›n sosyal yaflama olabileceketkilerini dikkate almal›,• Kullan›m an›nda sayg›l› olunmal›d›r.S›ra Sizde 3Yönetimde uyulmas› beklenen etik ilkeler: Adalet, eflitlik,dürüstlük ve do¤ruluk, tarafs›zl›k, sorumluluk, insanhaklar›, hümanizm, ba¤l›l›k, hukukun üstünlü¤ü,sevgi, hoflgörü, lâiklik, sayg›, tutumluluk, demokrasi,olumlu insan iliflkileri, aç›kl›k, hak ve özgürlükler, eme-¤in hakk›n› verme, yasa d›fl› emirlere karfl› direnmedir.Yöneticilerin görevleri an›nda tutumlar›nda ve insanlarlaolan iliflkilerinde kaç›nmalar› gereken etik d›fl› davran›fllarise: Ayr›mc›l›k, kay›rma, rüflvet, y›ld›rma-korkutma,ihmal, sömürü, bencillik, yolsuzluk, iflkence, yaranma-dalkavukluk,fliddet-bask›-sald›rganl›k, ifl iliflkilerinepolitika kar›flt›rma, hakaret ve küfür, bedensel vecinsel taciz, kötü al›flkanl›klar, görev ve yetkinin kötüyekullan›lmas›, dedikodu, zimmet, dogmatik davran›fl,yobazl›k-ba¤nazl›k fleklinde s›ralanabilir.S›ra Sizde 4Günümüzde, sosyo-ekonomik nedenler, bilgiye ulafl›-m›n kolay olmas›, e¤itim seviyesinin artmas›, ilaca ulafl›mdakikolayl›k, yaflam stili gibi faktörlerin etkisi ile kifliler;a¤r› kesici, atefl düflürücü, mide rahats›zl›klar›naetkili, alerjilere karfl›, öksürük ve so¤uk alg›nl›¤›na karfl›,kafl›nt› önleyici, kab›zl›¤a karfl›, mantar önleyici, baz›uykusuzlu¤a karfl› olan ve sigara b›rakt›ran ilaçlar› birhekime veya eczac›ya baflvurmadan reçetesiz olarak sat›nal›p kullanabilmektedirler. ‹flte bu tip ilaçlara OTC,di¤er yayg›n ad› ile tezgâh üstü ilaçlar ad› verilmektedir.Ancak bu ilaçlar›n kullan›mlar›nda herhangi bir sak›ncaolmasa bile, güvenli ve belirtilen dozlarda kullan›labilirliklerininsa¤lanmas› için eczac› önerisinin al›nmas›uygun olur. Ayr›ca OTC ilaçlar, afla¤›da belirtilenDünya Sa¤l›k Örgütü kriterlerine de uygunluk göstermelidir.Bu kriterler flöyle listelenebilir:• Yeterli dozda aktif madde içermeli ve düflük toksisitedeolmal›,• Kullan›m amac›, reçetesiz ilaçla tedavi için uygun olmal›,ürünün kullan›m›; teflhisi ve t›bbî dikkat gerektirenbir durumun tedavisini bofl yere geciktirmemeli,• Ürün, istenmeyen özellikler tafl›mamal›, tedavi süresiiçinde hekim gözetimi gerektirmemeli, ba¤›ml›l›kve zarar riski tafl›mamal›, veya ciddî ters reaksiyonlaraneden olmamal›,• Al›nan yiyecek ve di¤er ilaçlarla etkileflime girmemelidir.S›ra Sizde 5FDA, aç›l›m› U.S. Food and Drug Administration olan,Türkçe karfl›l›¤› Amerikan G›da ve ‹laç Dairesi olarakbilinen, ABD Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ba¤l› g›da, ilaç, diyetürünleri ve çeflitli t›bbî ürünlere uygunluk testleri yaparakonay veren bir kurumdur.FDA hem ülke içinde üretilen hem de ithal edilen g›da,diyet eklentileri, ilaç, biyolojik medikal ürünler, kanürünleri, medikal araçlar, radyasyon yayan aletler, veterineraletleri ve kozmetiklerden sorumlu bir kurum olupbu ürünlerin çeflitli standartlara göre analizini yaparaküretim ya da ithaline izin veren yetkin bir otoritedir.FDA bünyesinde bulunan merkezler flunlard›r:• G›da sa¤l›¤› ve Beslenme Merkezi (Center for FoodSafety and Applied Nutrition-CFSAN).• ‹laç De¤erlendirme ve Araflt›rma Merkezi (Center forDrug Evaluation and Research-CDER).• Biyolojik Ürünler De¤erlendirme ve Araflt›rma Merkezi(Center for Biologics Evaluation and Research-CBER).• Araçlar ve Radyolojik Sa¤l›k Merkezi (Center for Devicesand Radiological Health-CDRH).• Veterinerlik ‹laçlar› Merkezi (Center for VeterinaryMedicine-CVM).• Ulusal Toksikoloji Araflt›rma Merkezi (National Centerfor Toxicological Research-NCTR).• Kriminal Araflt›rma Ofisi (Office of Criminal Investigations-OCI).• Kanunî Düzenleme Ofisi (Office of Regulatory Affairs-ORA).• FDA Müdürlü¤ü (The Office of FDA commissioner-OC).

10. Ünite - Eczac›l›k Eti¤i243Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklarAkal›n, K. (1991). ‹laç ve Eczac›l›k: Uluslararas›Anlaflmalar, Kanunlar, Yönetmelikler, Genelgeler(Geniflletilmifl 2. Bask›). Ankara.Ayd›n, E. (2001). T›p Eti¤ine Girifl (1. Bask›). Ankara:Pegem A Yay›nevi.Kocatürk, U. (1981). Aç›klamal› T›p Terimleri Sözlü¤ü,Erzurum: Atatürk Üniversitesi Bas›mevi.Kuçuradi, ‹. (1988). Uluda¤ Konuflmalar›: Özgürlük,Ahlâk, Kültür Kavramlar›. Ankara: Türkiye FelsefeKurumu, s.20-36.Lowenthal, W. (1988). Ethical Dilemmas In Pharmacy,J. of Medical Ethics. 14, p. 31-34.Lowenthal, W., Kle›n I››, W.S., Overton, C.P. (1986).Thinking About Ethical Dilemmas In Pharmacy, Am.J. Pharm. Educ. 50, p. 161-164.Manolak›s, M.L. (1991). Why Apha Should Reject ItsCode of Ethics, Am. Pharm. NS31(11), p. 46-48.Örs, Y. (1990). Geliflmekte Olan Bir Kavram: Biyoetik.‹stanbul: ‹stanbul Konukevi Çevresi. s.130-159.Örs, Y. (1990). Hekimlikte Etik Sorunlar› ve Örgütlenme,Demokratik Kitle Örgütleri ve Tabip Odalar›:Perspektifler/Sorunlar Sempozyum. Ankara: AnkaraTicaret Odas› Yay›nlar›. s.77-84.Örs, Y. (1991). T›pta Deontoloji’den Etik’e, HekimForumu. 10, s. 44.Örs, Y. (1994). T›p Fakültelerinde 4. Bir Boyut: Etik veÖtesi, Sendrom. s. 60-63.Özcömert, G.H. (1997). Eczac›l›k Eti¤i ve Türkiye’deUygulamalar› Üzerinde Çal›flmalar. Ankara: AnkaraÜniversitesi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü, Yüksek LisansTezi (Dan›flman: Sevgi fiar).Özcömert, G.H., Özçelikay, G., fiar, S., Asil, E. (1996).Eczac›l›k Hizmetleri ve Etik, T. Klin. T›bbî Etik. 4(2),s. 52-54.Pehlivan, ‹. (1998). Yönetsel Meslekî ve Örgütsel Etik(1.Bask›). Ankara: Pegem A Yay›nevi.Polat, O. (1994). T›bbî Etik ve S›n›rlar›, Sendrom. s.79-81.fiar, S., Özçelikay, G., Ye¤eno¤lu, S. (2008). Yasa,Yönetmelik ve Etik Ders Notlar› Ankara: TürkEczac›lar› Birli¤i Eczac›l›k Akademisi.We›nst›en, B.D. (1993). Ethical Decision Making InPharmacy, Am. Pharm. NS33(9), p. 48-50.Eczac›lara Önerilen Etik Kurallar. Güncel Eczac›l›k, 22,s. 12, (1995).Ethical Decision Making in Pharmacy Practice. AmericanPharmacy, NS33(4), p. 70-80, (1993).‹ngilizce-Türkçe REDHOUSE SÖZLÜ⁄Ü (6. Bask›).‹stanbul: Redhouse Yay›nevi, (1979).http://www.turkiyeklinikleri.com/download_pdf.php?id=34898, Eriflim Tarihi: 11/02/2010http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/modul_pdf/224TF0001.pdf, Eriflim Tarihi: 11/02/2010http://www.ekolojistler.org/amerikan-gida-ve-ilacdairesi-fda-ihanetle-suclaniyor-cev.-dunya.html,Eriflim Tarihi: 10/02/2010http://www.teb.org.tr/tebdownload.php?file=images/up/d2/tebilkeler.doc, Eriflim Tarihi: 10/02/2010http://turkey.thebehive.org/Templates/National/Default.aspx?PageId=1.2.159.637, Eriflim Tarihi: 10/02/2010http://www.tdk.gov.tr/TR/Genel/Ana.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF4376734BED947CDE,Eriflim Tarihi: 10/02/2010http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular/internetEtigi/internetetigi1.pdf, Eriflim Tarihi: 27/01/2010http://mut.meb.gov.tr/dokumanlar/internet_etigi.pdfEriflim Tarihi: 10/02/2010http://www.ydk.gov.tr/dergi/dergi1.htm, Eriflim Tarihi:27/01/2010http://goldpharma.com/search/guanethidine/lang/TURKISH/, Eriflim Tarihi: 17/01/2010http://web.inonu.edu.tr/~eolmez/antihipertansifler.doc, Eriflim Tarihi: 17/01/2010http://www.rpsgb.org.uk/pdfs/techregcoundecsumm,Eriflim Tarihi: 20/09/2009http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/overthecountermedicines.html, Eriflim Tarihi: 23/10/2009http://www.saglik.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF1A9547B61DAFFE2AC312D1DD2E9EA986&Vurgulanacak=AIDS, Eriflim Tarihi:23/10/2009http://www.anlambilim.net/workshop-nedir-94975.htm, Eriflim Tarihi: 26/10/2009http://www.turkpsikiyatri.com/C13S1/plasebo.pdf,Eriflim Tarihi: 26/10/2009

ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATI VEDEONTOLOJ‹11Amaçlar›m›zBu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Sa¤l›k hizmetlerinde hasta haklar› ile ilgili baz› kavramlar› ve hasta haklar›-n›n amac›n› betimleyebilecek,Dünya’da ve Türkiye’de hasta haklar›n›n geliflimi hakk›nda bilgi sahibiolabilecek,Hasta Haklar› Yönetmeli¤i’ni yorumlayabilecek,Dünya Tabipler Birli¤i Hasta Haklar› Bildirgesi’ni aç›klayabilecek,Sa¤l›k Bakanl›¤› Yönetmeli¤i’nde yer alan hasta haklar› ile ilgili bilgileri ifadeedebilecek,Hayvan Haklar› Evrensel Bildirgesi’ni de¤erlendirebileceksiniz.Anahtar Kavramlar• Hasta Haklar›• Sa¤l›k Hakk›• Hasta Yeterlili¤i• Hasta Haklar›n›n Geliflimi• Dünya Tabipler Birli¤i Hasta Haklar›Bildirgesi• Sa¤l›k Bakanl›¤› Yönetmeli¤i’ndeHasta Haklar›• Hayvan Haklar› Evrensel Bildirgesi‹çerik Haritas›Eczane Hizmetleri,Eczac›l›k Mevzuat› veDeontolojiHasta Haklar› -Hayvan Haklar›• G‹R‹fi• SA⁄LIK H‹ZMETLER‹NDE HASTAHAKLARI• HAYVAN HAKLARI

Hasta Haklar›-HayvanHaklar›G‹R‹fiTürk Dil Kurumu Sözlü¤ü’nde hak kavram› “Adaletin, hukukun gerektirdi¤i veyabirine ay›rd›¤› fley, kazanç” olarak aç›klanmaktad›r. Bu kavram›n tan›m› ile ilgili“‹rade Teorisi” hak terimini, hukuk düzeni taraf›ndan tan›nan irade kudreti, “MenfaatTeorisi” ise, hukuken korunan ve sahibine bu korumadan yararlanma yetkisitan›nan bir menfaat olarak tan›mlar. Hasta haklar› ise, insan haklar›n›n sa¤l›k bak›mhizmetlerine uygulanmas› olarak kabul edilebilir.Bu ünitede, hasta ve hayvan haklar› kavramlar› ele al›narak sizlere, ilgili yönetmelikve bildirgeler hakk›nda detayl› bilgiler sunulmufltur.SA⁄LIK H‹ZMETLER‹NDE HASTA HAKLARIHak kavram› (ayr›ca bk. Ünite 9), çok yönlü bir kavram olup üzerinde fikir birli¤inevar›lm›fl kapsay›c› bir tan›m› bulunmamaktad›r. Bu kavram›n tan›m›na yönelikteoriler ortaya at›lm›flt›r. Bu teorilerden olan “‹rade Teorisi” ne göre hak; hukukdüzeni taraf›ndan tan›nan irade kudretidir. Yani, bir birey baflka birine kendi iradesinikabul ettirebildi¤i, onu bu iradeye göre harekete zorlayabildi¤i takdirde haksahibidir. “Menfaat Teorisi” ne göre ise hak; hukuken korunan ve sahibine bu korumadanyararlanma yetkisi tan›nan bir menfaattir. Burada söz edilen her iki teorininbirlefltirildi¤i karma teoriye göre ise hak; hukuken korunmas›n› istemek yetkisinesahip bulundu¤umuz ç›kard›r fleklinde tan›mlan›r.Genel olarak hak sözcü¤ü, hukuka uygunluk, adalet, hukukun adaletin gerektirdi¤ive birine ay›rd›¤› fley diye tan›mlanmaktad›r. Hasta haklar›, esasta insan haklar›n›nsa¤l›k bak›m hizmetlerine uygulanmas›d›r.‹nsan haklar›; insan›n insan olmas› nedeniyle, onun bütün yönleriyle kiflili¤inikorumay› ve gelifltirmeyi amaçlayan evrensel ilke ve kurallar bütünü olarak tan›mlanmaktad›r.‹nsan haklar›, insan onurunu güvence alt›na al›r.‹nsan haklar› tarihi, uzun ve özverili bir geçmifle sahiptir. Ad›m ad›m gerçekleflengeliflmelerin ürünüdür. ‹nsan haklar›ndaki geliflme, olmas› gereken haklar›nolanlara dönüflmeye, yani yaz›l› ulusal ve uluslararas› hukuka girerek güvenceyeal›nmas›yla devam etmektedir.‹nsan haklar›n›n tarihsel geliflimi, temelde birbirini izleyen afla¤›daki üç kuflakiçinde gerçekleflmifl ve sürmektedir.

246 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹M• 1. Kuflak SIRA S‹ZDE ‹nsan Haklar›: Kiflisel ve siyasal haklard›r. Özelli¤i, koruyucuhaklar olmas›d›r. Devleti s›n›rland›r›r, devlet kiflinin özel alan›na girmez. Siyasalhaklar, yönetime kat›lma ve mülkiyet hakk›, yurttafll›k ve vergi yükümlülü¤üDÜfiÜNEL‹M bu kuflak haklardand›r.SORUD‹KKAT• 2. Kuflak ‹nsan Haklar›: Ekonomik, sosyal ve kültürel haklard›r. Temelindesosyal SORU eflitlik olan bu haklar sanayi devrimi sonras› ortaya ç›km›flt›r. Sosyaleflitsizlikler ve iflçi s›n›f›n›n bu eflitsizliklere gösterdi¤i tepkiler sonucuoluflmufltur. Bu tür haklar›n oluflmas›yla “Sosyal Devlet” anlay›fl› belirlenmifltir.Temel insan haklar›, bu kategoride yer almaktad›r.D‹KKATSIRA S‹ZDE• 3. Kuflak ‹nsan Haklar›: Teknolojinin ve bilimsel ilerlemenin yaratt›¤› sorunlarSIRA sonucu S‹ZDEgeliflmifltir. Bu kuflak haklara örnek olarak, e¤itim, çocuk, kad›nve SIRA hasta S‹ZDEhaklar› say›labilir.SIRA S‹ZDESon zamanlarda 4. Kuflak ‹nsan Haklar›n›n da geliflmeye bafllad›¤› varsay›lmaktad›r.Dördüncü DÜfiÜNEL‹Mkuflak insan haklar›na örnek olarak, bilimin kullan›lmas›n› önlemeAMAÇLARIMIZ DÜfiÜNEL‹Mamac›yla “insan kopyalamay› önleme” verilebilir.K SORU ‹ T A PBirleflmifl Milletler 1948’de uluslararas› düzeyde genel insan haklar› ile ilgili birK SORU ‹ T A Panlaflma yapm›fl ve birçok ülke taraf›ndan imzalanm›flt›r. Bu anlaflmada temel haklar(yasama hakk›, mülkiyet hakk›, seçme ve seçilme hakk›) belirtilmifltir. Bu haklargelifltikçe D‹KKAT ayr›nt›lara girilmifl, sa¤l›k hakk› ve ona iliflkin olarak hasta haklar›, in-D‹KKATTELEV‹ZYONTELEV‹ZYONsan haklar›n›n ikinci aflamas›nda devreye girmifl, üçüncü aflamas›nda ise ayr›nt›l›SIRA S‹ZDEolarak gelifltirilmifltir.SIRA S‹ZDE‹NTERNET1, 2, 3 ve 4. ‹NTERNET Kuflak ‹nsan Haklar› ile ilgili daha kapsaml› bilgiye ulaflmak istersenizAMAÇLARIMIZ http://www.orduegitim.com/viewtopic.php?f=81&t=1119 ve http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=1791adreslerini ziyaret AMAÇLARIMIZedebilirsiniz.K ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNET‹nsan haklar› K ‹ ile Tilgili A P olarak Ionna Kuçuradi’nin ‹nsan Haklar›: Kavramlar› ve Sorunlar›(Ankara: Felsefe Kurumu Yay›nevi, Temmuz 2007) adl› kitab›n› okuyabilirsiniz.HastaTELEV‹ZYONHasta (ayr›ca bk. Ünite 1) için “bir sa¤l›k kuruluflunun üretti¤i ve sundu¤u hizmetisat›n alan kiflidir” tan›m› oldukça yetersizdir. Bu tan›ma göre insanlar, ancak sa¤l›khizmetini sat›n ald›klar›nda ya da tükettiklerinde hasta tan›m›na uymaktad›rlar.‹NTERNETHasta, bir sa¤l›k kuruluflunun üretti¤i ve sundu¤u sa¤l›k hizmetlerinden haberdarve bu hizmetlerden yararlanma f›rsat› olan veya daha önce bu hizmetlerden yararlanm›flkiflilerin tümüdür.Hasta Haklar› Kavram›Temelde hasta haklar›, insan haklar›n›n ve de¤erlerinin sa¤l›k hizmetlerine uygulanmas›n›ifade eder ve dayana¤›n› insan haklar›yla ilgili temel belgelerden al›r ve“sa¤l›k hakk›” ve “sa¤l›kl› yaflama hakk›” içinde bulunan haklar›n bir bölümünüanlat›r. Bu haklar›n ayr›m›na bireyler genelde sa¤l›klar› bozuldu¤unda, yani hastal›ktannas›l kurtulacaklar›n› araflt›rd›klar›nda var›rlar. Bu esnada sa¤l›k hakk› yerine,hasta haklar› kavram› daha çok ön plâna ç›kar. Hasta haklar› konusuna girentaraf, hasta de¤il insanlar›n tümüdür. Hasta haklar› da, mesle¤i kötüye kullananlar›ndisiplin cezalar› almalar› ya da Türk Ceza Kanunu’na göre cezaland›rmalar›ndanibaret de¤ildir. Bütçeden sa¤l›¤a ayr›lan paydan bafllamak üzere, koruyucuhekimli¤e kadar uzanan ve insanlar›n yaflam› üzerine al›nan tüm kararlar, yap›lmas›düflünülen veya uygulanan tüm politikalar hasta haklar› kapsam›ndad›r. Bu yüz-

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›247y›l›n bafl›nda bütün özellikleri ile iki insan aras›ndaki iliflki olarak yaflanan ve dayana¤›n›güven kavram›n›n oluflturdu¤u hasta-hekim iliflkisi, günümüzde hastalar›ve hekimleri kuflatan sa¤l›k kurulufllar›n›n fabrika benzeri atmosferi içinde s›radanbir iliflki hâline gelmek üzeredir. Hastalar, geliflen t›p teknolojisi, giderek karmafl›khale gelen sa¤l›k sistemi ve insanc›ll›ktan uzaklaflan hekimlik karfl›s›nda kendilerinigüçsüz ve korunmaya muhtaç hissetmektedir. Bütün bunlar›n üstüne eklenenve sa¤l›k hizmetlerini serbest piyasa dinamiklerine (paraya) terk eden geliflmeler,hem hastalar›, hem de hekimleri köfleye s›k›flt›rmaktad›r. Bu noktada, insan›n onurununve bütünlü¤ünün korunmas›n› ve hastaya kifli olarak gösterilen sayg›n›n art›r›lmas›n›amaçlayan çabalara ihtiyaç vard›r. Bu çabalar›n bir ürünü olan hastahaklar› son y›llarda sa¤l›k hizmeti tart›flmalar›nda önemli bir yer tutmaktad›r.Yürürlükte olan 5237 Say›l› Türk Ceza Kanunu’nda insan haklar› ile SIRA ilgili S‹ZDE olan baz› düzenlemeleriaraflt›r›p inceleyiniz.1SIRA S‹ZDESa¤l›k Hakk›DÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹MSa¤l›k hakk› ile hasta haklar›, her ne kadar bildirgelerde karmafl›k gibi görülselerde, aralar›ndaki fark› göz ard› etmemek ve birine odaklan›p di¤erini SORUgözden kaç›rmamakSORUgerekir. Genellikle öne ç›kar›lan hasta haklar›d›r. Ancak sa¤l›k hakk›n›nayr› bir grup oldu¤u bilinmelidir. Hasta haklar›yla ilgili yaz›l› belgelere D‹KKAT bak›ld›¤›ndaD‹KKAThepsinin birinci maddesinin sa¤l›k hizmetlerine ulaflma hakk› oldu¤u görülür.Gerçekten de sa¤l›k hizmetlerine ulaflabilme hakk› hastalar için çok önemli birSIRA S‹ZDEhakt›r. 10. Ulusal Halk Sa¤l›¤› Kongresi sonuç bildirgesinde de belirtildi¤i gibi,sa¤l›k ve yaflama hakk›, yani sa¤l›kl› yaflama hakk› insan haklar› kapsam›nda di¤erhak ve özgürlüklerin belki de en önemlisidir. Bu hak daha öncede AMAÇLARIMIZ belirtildi¤i gibi,anayasa ve kanunlarda da yer alm›flt›r. Ancak Anayasa’da de¤inilen sa¤l›k hakk›ylaSIRA S‹ZDEilgili ifadelerin çok yuvarlak ve zay›f kald›¤›, konuya ilgi duyanlar taraf›ndaniddia edilmektedir.K ‹ T A PK ‹ T A PSa¤l›k hakk›, bedenine sahip olma hakk›n›n önemli bir unsuru olup ana rahminedüflmeden bafllam›fl olan bir hak olarak kabul edilir. Genel olarak “hem iyi iflleyenbir organizman›n devam›n›n sa¤lanmas›n› hem de hastal›¤a TELEV‹ZYON u¤rayan bireyinTELEV‹ZYONtedavisinin sa¤lanmas›n› isteme hakk›” fleklinde tan›mlanan sa¤l›k hakk›, bir yönüyledevletin müdahalesine kapal› iken; di¤er bir yönüyle de bir vatandafl olarakdevletten talepte bulunma hakk›n› içerir. Bu hak, bireyin temel haklar›ndan olan‹NTERNETve di¤er haklar›n da olmazsa olmaz koflulu kabul edilen yaflama hakk›n›n gerçekleflmesini‹NTERNETsa¤lar. Bu yönüyle birbiriyle çok yak›n iliflkili olan iki hak olarak de¤er-lendirmek mümkündür. Bireyin yaflam›n›n ahenkli bir flekilde devam edebilmesi,sa¤l›k hakk›n›n yerine getirilmesine ba¤l›d›r. Bireyin sa¤l›¤› korunmad›¤›, sa¤l›kl›yaflamlar› için gereken önlem al›nmad›¤›, hizmetlerin verilmedi¤i bir ortamda yaflamahakk›ndan da söz etmek do¤ru olmayacakt›r.

248 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiHasta Yeterlili¤i Kavram›Hasta haklar›nda ele al›nmas› gereken kavramlardan biri de “hasta yeterlili¤i” kavram›d›r.Yeterlilik kavram›yla kiflinin “hukuksal yeterlili¤i” tan›mlanmaktad›r. Örne¤inAmerika Birleflik Devletleri’nde (ABD) hâkim, aksine bir karar vermedi¤i sürecet›bbî giriflimi reddeden kiflinin “yeterli” oldu¤u kabul edilmektedir. Genel olarakkiflinin, t›bbî durumlarda yasal tedavisiyle ilgili kararlar› alabilecek, r›za (onam,raz› olma) verebilecek yeterlilikte bulunmas› anlam›ndad›r.Bu kapsamda hastan›n sahip olmas› gereken yeterlilikler flöyle s›ralanabilir:• Bireyin doktoru ile iliflkisinden ne bekledi¤ini tan›mlayabilmesi,• Sorunlar›n› aktarabilecek ve yard›m isteyecek bir doktor tayin edebilmesi,• Sa¤l›k sorunlar›n›, duygular›n›, endiflelerini, inançlar›n› ve beklentilerini ifadeedebilmesi,• Hekimin söylediklerini, ilgili bilgiyi anlayabilecek biçimde iletiflim kurabilmesi,• Bilgiyi almas›,• Bilgiyi de¤erlendirmesi,• Konuyla ilgili karar verebilmesi, geri bildirimde bulunabilmesi, bir aksiyonplân› üzerinde karar verebilmesi.Hasta Haklar›n›n GeliflimiHasta haklar›n›n toplumsal bir boyut kazanmas› son yirmi sene içinde gerçekleflmifltir.Hasta haklar›n›n geliflimi dünyada ve Türkiye’de ayn› paralelde olmam›flt›r.Dünya’da Hasta Haklar›n›n GeliflimiHasta haklar›n›n dayanaklar› ve korunmas› konusunda ülkeler aras›nda önemlifarkl›l›klar vard›r. Genel olarak, etik yönergeleri, tabip (hekim) birliklerinin yönergeleri,genel ve kifli hukukunu düzenleyen yasalar hasta haklar›na dayanak oluflturmaktad›r.Son y›llarda hasta haklar›n›n t›bbî etikten çok yasal düzenleme ile korunmas›yönünde bir e¤ilim görülmektedir. Bu e¤ilim do¤rultusunda Hollanda, Finlandiyave Norveç gibi baz› Avrupa ülkelerinde hasta örgütlerinin de kat›l›m›yla hastahaklar› yasalar› haz›rlanm›fl ve yak›n zamanda Hollanda Parlamentosu böyle bir yasay›onaylam›flt›r. Yine Hollanda’da tabip birli¤i ile ulusal hasta örgütü, hasta ve hekimlerinsorumluluk ve haklar› konusunda ortak çal›flmalar yapm›fllard›r. Birçok ülkedehasta örgütleri, hasta haklar›n›n taraf› olarak kabul edilmektedir.Hasta haklar› ile ilgili ilk çal›flmalar›n ABD’de bafllad›¤› kabul edilir. ABD’de1970’li y›llar›n bafl›nda bir mahkeme karar›nda; hekim-hasta iliflkisinin bir ifl olmad›¤›,güvene dayanan bir iliflki oldu¤u belirtilmifltir. Hasta haklar› konusunda AmerikanHastaneler Birli¤i’nin gerçeklefltirdi¤i faaliyetlerde önemli katk›lar sa¤lanm›flt›r.Amerikan Hastaneler Birli¤i’nin 1972’de yay›nlad›¤› hasta haklar› belgesi, günümüzdede kabul edilen de¤erlere yer vermesi nedeniyle en önemli belge niteli¤indedir.Hasta haklar› ile ilgili ABD’de birçok önemli baflka çal›flmalar da olmufltur.Ancak hasta haklar›yla ilgili çal›flmalar sadece ABD ile s›n›rl› kalmam›flt›r. 1975’deAvrupa Konseyi Parlamenterler Asamblesi de hasta haklar› ile ilgili öneriler tasla¤›haz›rlam›flt›r.Dünya T›p Birli¤i’nin 1981’de Portekiz-Lizbon’da gerçeklefltirdi¤i 34. Genel Kurulu’ndabenimsedi¤i Lizbon Bildirgesi; Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün 28-30 Mart1994’te Amsterdam’da gerçeklefltirdi¤i toplant›da sözü edilen Avrupa Hasta Haklar›n›nGelifltirilmesi Bildirgesi ve Dünya T›p Birli¤i’nin 1995’te Bali’de gerçeklefltirdi¤itoplant›da kabul edilen Lizbon Bildirgesi II belgeleri, hasta haklar› konusundageliflmeler aç›s›ndan önemli belgelerdir.

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›249Türkiye’de Hasta Haklar›n›n GeliflimiHasta haklar› Türkiye’de 1980’li y›llarda tart›flma konusu olmaya bafllam›flt›r. AncakCumhuriyetin ilk y›llar›ndan itibaren sa¤l›k hizmetlerini düzenlemek üzere yürürlü¤egiren yasal düzenlemelerde temel insan hak ve hürriyetleri çerçevesinde baz›hasta haklar›na yer verildi¤i ve do¤rudan hasta hakk› olarak belirtilmese bile temelhasta haklar›yla örtüflen hükümlerin yer ald›¤› görülmektedir. Daha sonra Sa¤l›kBakanl›¤› faaliyetleri çerçevesinde çeflitli düzenlemeler yap›lm›flt›r. 1982 Anayasas›’n›n17. maddesinin 2. f›kras›nda; 56. ve 65. maddelerinde hasta ve bireylerinsa¤l›k ve sa¤l›kl› yaflama haklar›na iliflkin hükümler yer alm›flt›r.Dünya T›p Birli¤i’nin 1981’de Lizbon Bildirgesini, Dünya Sa¤l›k Örgütü AvrupaBirimi’nin 1994’te Amsterdam Bildirgesini, Dünya T›p Birli¤i’nin 1995’te Lizbon Bildirgesi’niBali’de gözden geçirip yay›mlamas›n›n ard›ndan ve Avrupa Konseyi’nin1997’de ‹nsan Haklar› ve Biyot›p Sözleflmesini ortaya ç›karmas›ndan sonra Türkiye,bu bildirgelerde ve sözleflmelerde yer alan hasta haklar›n› temel alarak kendiiç mevzuat›n› ve taraf oldu¤u uluslararas› sözleflmeleri de göz önünde bulundurup01 A¤ustos 1998’de “Hasta Haklar› Yönetmeli¤i”ni yürürlü¤e koymufltur.SIRA S‹ZDEHâlen yürürlükte olan 1982 Anayasas›’n›n 17, 56 ve 65. maddelerini araflt›r›n›z.Hasta Haklar›n›n Amac›DÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹MHasta haklar›n›n amac›; hastan›n bir kifli olarak geliflimini, bedensel ve ruhsal bütünlükve itibar›n›n korunmas›n›, hasta hekim iliflkisinde, hastan›n aktif kat›l›m›n›nSORUdesteklenmesini, her hastan›n tam ve kaliteli sa¤l›k hizmetinden yararlanmas›n› sa¤lamakt›r.SORUHasta haklar›, esas olarak insan haklar›n›n ve de¤erlerinin sa¤l›k hizmet-lerine uygulanmas›n› ifade etmekte ve dayana¤›n› insan haklar›yla D‹KKAT ilgili temel belgelerdenD‹KKATalmaktad›r. Bir baflka deyiflle, insan olarak sayg› görme, kendi yaflam›n›belirleme, güvenli bir yaflam sürdürme, özel yaflamda sayg› görme SIRA S‹ZDE gibi ilkeler hastahaklar›n›n da temelini oluflturmaktad›r. Benzer flekilde, herkesin yeterli sa¤l›k ba-SIRA S‹ZDEk›m› ile sa¤l›¤›n›n korunmas› ve mümkün olan en yüksek sa¤l›k düzeyine ulaflmas›,temel insan haklar› aras›nda bulunmaktad›r. Sa¤l›k hizmetlerinin AMAÇLARIMIZ herkes için eflit, AMAÇLARIMIZulafl›labilir ve sürekli olmas› ise, hasta haklar›n›n en önemli amac›n› oluflturmaktad›r.Hasta haklar›n›n gelifltirilmesi için gösterilen çabalar›n di¤er amaçlar› flunlard›r:• Hastalara sa¤l›k hizmetlerinden tam olarak yararlanma konusunda K ‹ T A P yard›mc›olmak ve sistemle ilgili sorunlar›n olumsuz etkisini azaltmak,K ‹ T A P• Hastalarla sa¤l›k personeli aras›ndaki yararl› iliflkiyi desteklemek ve gelifltirmek;özellikle de hastalar›n sa¤l›k hizmeti sürecine daha TELEV‹ZYON aktif kat›l›m›n› cesaretlendirmek,TELEV‹ZYON• Hasta kurulufllar›, sa¤l›k personeli ve sa¤l›k yöneticileri aras›ndaki iletiflimiçin yeni f›rsatlar yaratmak, var olanlar› güçlendirmek,‹NTERNET• Temel insan haklar›n›n korunmas›n› sa¤lamak, baflta çocuklar, psikiyatrik‹NTERNEThastalar, yafll›lar ve a¤›r hastalar olmak üzere tüm hastalara sunulan hizmetininsanc›llaflt›r›lmas›n› gelifltirmek.Hasta Haklar› ve Hasta Haklar› Yönetmeli¤iHasta haklar›n›n dünyada gösterdi¤i geliflmelerden sonra Türkiye’de de bu konudakigeliflmelere duyars›z kal›nmam›fl ve hasta haklar› belgelerinde yer alan haklar,mevzuatlara uygun hâle getirilerek hasta haklar› yönetmeli¤i olarak yürürlü¤ekonulmufltur.2SIRA S‹ZDE

250 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiHasta Haklar›Hasta haklar›, daha iyi sa¤l›k ortam› için hasta ve hekimlerin birlikte sahip ç›kmas›gereken haklard›r. Ülkemizde birçok temel haklar gibi, hasta haklar›n›n kullan›-lamad›¤› bilinmektedir. Hasta haklar›, genellikle hekim hatalar› nedeniyle kamuoyunungündemine girmekte, bu nedenle de gerçek kapsam› ile de¤erlendirilememektedir.Daha önce anlat›lan geliflmeler dikkate al›nd›¤›nda ülkemizde de hastahaklar›n›n sa¤l›k hizmetlerinin önemli bir destekleyici ögesi hâline gelmesine yönelikkapsaml› çabalara ihtiyaç vard›r.Dünya Tabipler Birli¤i Hasta Haklar› BildirgesiÖnsöz: Hekimlerin hastalar›yla ve genel olarak toplumla olan iliflkileri son zamanlardaönemli de¤iflikliklere u¤ram›flt›r. Her ne kadar hekimler her zaman kendi vicdanlar›nave hastalar›n›n ç›kar› aç›s›ndan en uygun olana göre hareket etmek zorundaysalarda, hasta özerkli¤i ve adaletin sa¤lanmas› için de eflit çaba sarf edilmelidir.Bu bildiri t›p mesle¤inin destekledi¤i ve gelifltirdi¤i baz› temel hasta haklar›-n› dile getirmektedir. Sa¤l›k hizmeti veren hekimlerle öteki kifli veya kurumlar›nbu haklar› tan›ma ve destekleme konusunda ortak sorumluluklar› bulunmaktad›r.Yasalar›n veya hükûmet uygulamalar›n›n hastalar› bu haklar›ndan yoksun b›rakmas›durumunda, hekimler bu haklar›n güvenceye al›nmas› ya da yeniden sa¤lanmas›için uygun yollara baflvurmal›d›rlar.‹lkeler:• Nitelikli sa¤l›k hizmeti alma hakk›a. Her insan ayr›m yap›lmaks›z›n uygun sa¤l›k hizmeti alma hakk›na sahiptir.b. Her hasta, herhangi bir d›fl müdahale olmaks›z›n özgürce klinik ve etik kararlarverdi¤ini bildi¤i bir hekim taraf›ndan bak›lma hakk›na sahiptir.c. Hasta her zaman kendi ç›kar›na en uygun biçimde tedavi edilmelidir. Uygulanantedavi genel kabul gören t›bbî ilkelere uygun olmal›d›r.d. Kalite güvencesi her zaman sa¤l›k hizmetinin bir parças› olmal›d›r. Özelliklehekimler, sa¤l›k hizmetlerinin niteli¤ini gözetmek konusunda sorumluluküstlenmelidirler.e. S›n›rl› kaynak özelli¤inde olan belirli bir tedavinin söz konusu oldu¤u vepotansiyel hastalar aras›nda seçim yap›lmas› gerekti¤i durumlarda, hastalar›ntümü o tedavi ba¤lam›nda adil bir seçme yöntemine göre de¤erlendirilmehakk›na sahiptir. Bu seçim t›bbî ölçütlere dayanmal› ve ayr›m yap›lmaks›z›ngerçeklefltirilmelidir.f. Hasta, sunulan sa¤l›k hizmetinin süreklili¤inin sa¤lanmas› hakk›na sahiptir.Hekim, hastan›n t›bben gerekli tedavisinin eflgüdümü aç›s›ndan, hastay› tedavieden öteki sa¤l›k personeliyle iflbirli¤i yapmakla yükümlüdür. Hekim, tedavisininsürdürülmesi t›bben gerekli olan bir hastan›n tedavisini, makul destekve yeni düzenlemeleri yapmak için yeterli olanak sa¤lamadan b›rakamaz.• Seçim yapma özgürlü¤üa. Hasta, özel sektörde veya kamu sektöründe oldu¤una bak›lmaks›z›n hekiminive hastanesini veya sa¤l›k hizmeti veren kurumu özgürce seçme ve de-¤ifltirme hakk›na sahiptir.b. Hasta, herhangi bir aflamada, baflka bir hekimin görüflünü alma hakk›nasahiptir.

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›251• Kendi kaderini belirleme hakk›a. Hasta kendi kaderini belirleme ve kendisi ile ilgili kararlar› özgürce verebilmehakk›na sahiptir. Hekim bu kararlar›n sonuçlar› hakk›nda hastay› bilgilendirmekleyükümlüdür.b. Zihinsel yeterlili¤i olan eriflkin bir hasta herhangi bir tan› veya tedaviye yönelikgiriflim konusunda onam verme ya da vermeme hakk›na sahiptir. Hastan›nkendi karar›n› verebilmesi için gerekli bilgiyi alma hakk› vard›r. Hasta,uygulanacak tan› ya da tedavi girifliminin amac›n›n ne oldu¤unu, sonuçlar›n›nneler olabilece¤ini ve tedaviyi kabul etmemesi durumunda ortaya ç›-kabilecek sonuçlar› aç›k bir flekilde anlamal›d›r.c. Hastan›n klinik araflt›rmalara veya t›p e¤itimine kat›lmay› reddetme hakk›vard›r.• Bilinci kapal› hastaa. Bilinci kapal› veya iste¤ini dile getirme olana¤›ndan yoksun hastada ayd›nlat›lm›flonam, mümkün olan her durumda hastan›n yasal temsilcisindenal›nmal›d›r.b. Yetkili yasal bir temsilcinin olmad›¤› ve acil t›bbî müdahalenin gerekti¤i durumlarda,daha önceden hastan›n bu durumda giriflime onam vermeyi reddetti¤inigösteren sa¤lam veya kuflkuya yer b›rakmayan bir ifadesi veya kanaatiyoksa, hastan›n onam verdi¤i varsay›larak t›bbî giriflimde bulunulabilir.c. Bununla birlikte hekimler, bir intihar giriflimine ba¤l› olarak bilinci kapal›olan hastan›n yaflam›n› kurtarmaya her zaman gayret etmelidirler.• Yasal olarak yeterlili¤i bulunmayan hastaa. Hasta çocuk ise veya yasal yeterlili¤i yoksa, baz› kararlarda bir yasal temsilcininonam›n›n al›nmas› gereklidir. Bununla birlikte hasta, kapasitesinin izinverdi¤i en genifl ölçüde, karar alma sürecine dâhil edilmelidir.b. E¤er yasal yeterlili¤i olmayan hasta makul kararlar verebiliyorsa, verdi¤i kararlarasayg› gösterilmelidir ve böyle bir durumda hastan›n yasal temsilcisinebilgi verilmesine izin vermeme hakk› vard›r.c. Hastan›n yasal temsilcisinin veya hasta taraf›ndan yetkilendirilen kiflinin, hekimegöre hastan›n ç›kar› aç›s›ndan en uygun olan giriflimi engellemesi durumundahekim, bu karar› ilgili yasal mercilerde (baflvurulacak yer veya makam)ve di¤er kurumlarda sorgulamaya açmal›d›r. Acil durumlarda hekim,hastan›n ç›kar› aç›s›ndan en uygun olana göre davranacakt›r.• Hastan›n iste¤ine karfl›n yap›lan giriflimlerHastan›n iste¤ine karfl›n tan› ve tedavi giriflimleri ancak çok ayr›cal›kl› durumlarda,e¤er yasalar özellikle izin veriyorsa ve t›p eti¤i ilkelerine uyumluysa yap›labilir.• Bilgilenme hakk›a. Hasta, durumuyla ilgili t›bbî gerçekler dâhil olmak üzere sa¤l›k durumu konusundatam olarak bilgilendirilme ve kendisi hakk›ndaki tüm t›bbî kay›tlara ulaflmahakk›na sahiptir. Bununla birlikte hastan›n kay›tlar›nda bulunan ve üçüncübir taraf› ilgilendiren bilgiler bu taraf›n onay› olmaks›z›n hastaya verilmemelidir.b. Ender olarak, e¤er verilecek bilginin hastan›n yaflam› veya sa¤l›¤› üzerindeciddî zararlara neden olaca¤›na inanmak için iyi bir neden varsa, bu bilgihastadan gizlenebilir.c. Bilgi hastan›n kültürüne uygun olarak ve anlayabilece¤i flekilde verilmelidir.d. Hasta, e¤er bir baflka kiflinin yaflam›n›n korunmas› için gerekli de¤ilse, kendisininaç›k iste¤ine ba¤l› olmak kayd›yla, bilgilendirilmeme hakk›na sahiptir.e. Hasta isterse kendisi yerine kimin bilgilendirilece¤ini seçme hakk›na sahiptir.

252 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiPrognoz: Bir hastal›ktablosunun hasta üzerindekidurumunu, hastal›¤›n olas›gidiflat›n› ve sonuçlar›n›,organizman›n direnmegücünü ve hastaya yard›molanaklar›n› dikkate alarakhastan›n gelece¤inin nas›lolaca¤›n› tahmin etme.• Gizlilik hakk›a. Hastan›n sa¤l›k durumu, t›bbî durumu, tan›s›, prognozu ve tedavisi, kifliyeözel di¤er tüm bilgileri ölümünden sonra bile gizli tutulmal›d›r. Bu aç›dantek ayr›cal›kl› durum, hastan›n ailesinin ve akrabalar›n›n, kendileri ile ilgilisa¤l›k risklerini ö¤renmeleri aç›s›ndan bu bilgilere eriflme hakk›na sahipolabilmeleridir.b. Gizli bilgiler sadece hastan›n aç›k onam› varsa veya yasada aç›kça öngörülmüflseaç›klanabilir. Hastan›n aç›k onam›n›n olmad›¤› durumlarda, bilgilerindi¤er sa¤l›k hizmeti verenlere aç›klanabilmesi için bunlar›n kesinlikle bilmesigereken kifliler olmalar› gerekir.c. Hastan›n kimli¤i ile ba¤lant›s› kurulabilecek tüm veriler korunmal›d›r. Bukoruma verilerin arflivlenme yöntemine uygun olmal›d›r. Kimli¤e ait verilerinelde edilebildi¤i insan ürünleri de ayn› biçimde korunmal›d›r.• Sa¤l›k e¤itimi hakk›Her insan›n kiflisel sa¤l›¤› ve var olan sa¤l›k hizmetleri hakk›nda bilgilendirilmiflseçim yapmas›na yard›mc› olacak sa¤l›k e¤itimi alma hakk› vard›r. Verilecek e¤itim,sa¤l›kl› yaflam biçimlerini ve hastal›klardan korunma ve erken tan› ile ilgiliyöntemleri içermelidir. Herkesin kendi sa¤l›¤› üzerindeki kiflisel sorumlulu¤u vurgulanmal›d›r.Hekimlerin e¤itim çal›flmalar›na etkin biçimde kat›lma yükümlülü¤üvard›r.• Onurunu koruma hakk›a. Sa¤l›k hizmetinin ve e¤itim sürecinin her aflamas›nda, kültürüne ve de¤erlerineoldu¤u gibi, hastan›n onuruna ve özel yaflam hakk›na da sayg› gösterilmelidir.b. Hasta en son bilgilerin olanak verdi¤i ölçüde ›st›rab›n›n dindirilmesi hakk›nasahiptir.c. Hasta insanc›l bir son dönem bak›m› alma ve onurlu ve rahat ölebilmek içinkendisine mevcut tüm yard›m›n sa¤lanmas› hakk›na sahiptir.• Dinî destek hakk›Hasta kendi dinine uygun bir dinî temsilcinin yard›m› da dâhil olmak üzere manevîve moral teselliyi kabul veya reddetme hakk›na sahiptir.Sa¤l›k Bak›m›nda (Hizmetlerinde) ‹nsan Haklar› veDe¤erleriKad›n veya erkek herkesin insan olmas› nedeniyle sayg› görmeye hakk› vard›r.Herkes kendi yaflam›n› belirleme, fiziksel ve zihinsel (mental) bütünlü¤e sahip olmave kifli olarak güvenli bir yaflam sürdürme hakk›na sahiptir. Herkes kendi ahlâkive kültürel de¤erlerine, dinsel ve felsefi inançlar›na sahip olma ve bunlara sayg›gösterilme, kendi yaflam›n› belirleme hakk›na sahiptir. Kad›n veya erkek herkesinözel yaflam›na sayg› gösterilmelidir. Herkes hastal›klar›n önlenmesi sa¤l›k bak›m›için yeterli ölçüde çaba gösterilerek sa¤l›¤›n›n korunmas› ve kendisi için edinilebiliren yüksek sa¤l›k seviyesine kavuflma hakk›na sahiptir.BilgilendirmeHastan›n r›zas›n›n rasyonel olabilmesi yani kendisiyle ilgili kararlar›n al›nmas› sürecindeetkin olabilmesi ve son karar› verebilmesi için hastal›¤›, önerilen t›bbî tedavininözellikleri, di¤er seçenekler ve olas› sonuçlar› konusunda ayd›nlat›lmas›yani bilgilendirilmesi gerekir. O yüzden sa¤l›k hizmetleri ve bu hizmetlerin en iyinas›l kullan›labilece¤i konusundaki bilgi herkes için ulafl›labilir olmal›d›r. Hastalar,

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›durumlar› ile ilgili t›bbî gerçekleri, önerilen t›bbî giriflimleri ve her bir giriflimin potansiyelrisk veya yararlar›n›, önerilen giriflimlerin alternatiflerini, tedavisiz kalman›nsonuçlar›n›, tan›, prognoz ve tedavinin gidiflat› konular›n› içerecek flekilde sa¤l›kdurumlar› konusunda tam olarak bilgilenme hakk›na sahiptir. Bilgilendirme,yaln›zca bilgi vermemenin hasta üzerine aç›k ve olumlu bir etkisinin olaca¤›nainanmak için geçerli bir nedenin oldu¤u zamanlarda k›s›tlanabilir. Bilgi, hastan›nanlama kapasitesine uygun bir yolla ve yabanc› terminoloji kullan›m› en aza indirilerekiletilmelidir.Hasta ortak dil konuflam›yorsa çeviri yap›labilir. Hastalar kesin olarak belirttikleritakdirde, bilgilendirilmeme hakk›na sahiptirler. Hastalar kendi yerlerine kiminbilgilendirilece¤ini seçme hakk›na sahiptir. Hastalar ikinci bir görüfl alma imkân›-na sahip olmal›d›r. Sa¤l›k kurumuna kabul edilen hastalar, kendilerine bakan sa¤l›kpersonelinin kimli¤i, meslekî durumu, o kurumda kald›¤› ve bak›ld›¤› süreceuyaca¤› kurallar ve rutin ifllemler konular›nda bilgilendirilmelidir. Hastalar, sa¤l›kkurumundan taburcu edildiklerinde tan›lar›, tedavileri ve bak›mlar›n› içeren bir yaz›l›özet alma ve isteme hakk›na sahiptir.253Terminoloji: Belli bir bilimdal›na ait terimler dizgesi,bilimsel ve teknikkavramlar› tespit edenbilim, terim bilimi.Rutin: S›radanl›k, çeflitlilikgöstermeyen, al›fl›lagelmifldüzen içinde yap›lan,yap›lmas› al›flkanl›k hâlinegelmifl ifl.OnayHastan›n bilgilendirilmifl onay›, herhangi bir t›bbî giriflimin ön kofluludur. Hasta t›bbîgiriflimi reddetme veya durdurma hakk›na sahiptir. Reddedilen veya durdurulan t›bbîgiriflimin getirece¤i sonuçlar hastaya dikkatli bir flekilde aç›klanmal›d›r. Hastan›n iradesinibeyan etmesinin mümkün olmad›¤› ve acilen t›bbî giriflim yap›lmas› gerekendurumlarda, daha önceden bu giriflimi reddetti¤ini gösteren bir aç›klamas› yok ise,hastan›n onay› oldu¤u varsay›larak giriflim yap›labilir. Hastan›n yasal temsilcisininonay›n›n gerekti¤i ve önerilen giriflimin acil oldu¤u durumda, e¤er temsilcinin onay›zaman›nda al›nam›yorsa, t›bbî giriflim yap›labilir. Yasal temsilcinin onay› gerekti¤i zaman,hastalar (çocuk veya eriflkin olsun) durumlar›n›n izin verdi¤i ölçüde yine de kararalma sürecine dâhil edilmelidir. Yasal temsilcinin onay vermeyi reddetti¤i durumda,doktor veya di¤er sa¤l›k personelinin görüflü giriflimin hastay› ilgilendirdi¤i yolundaise, karar mahkemeye veya hakem heyeti benzeri makama b›rak›lmal›d›r.Hastan›n onay vermesinin mümkün olmad›¤› ve yasal temsilcisinin bulunmad›-¤› veya bu amaçla seçilmedi¤i bütün di¤er durumlarda hastan›n istekleri tahminedilerek ve hesaba kat›larak, alternatif karar alma biçimi için uygun önlemler al›nmal›d›r.‹nsan vücudunun bütün parçalar›n›n kullan›m› ve korunmas› için hastaonay› gereklidir. Tan›, tedavi ve hasta bak›m› için madde kullan›m› gereken durumlarda,onay›n oldu¤u kabul edilerek davran›labilir. Klinik çal›flmalara kat›l›miçin hastan›n bilgilendirilmifl onay›na ihtiyaç vard›r. Hastan›n bilgilendirilmifl onay›,bilimsel araflt›rmalara dâhil edilme için önkofluldur. Bütün araflt›rma protokolleriuygun etik kurul onay› ifllemlerinden geçirilmelidir. Bu gibi araflt›rmalar, yasaltemsilcinin onay› olmad›kça ve hastay› ilgilendirmedikçe, kendi iradesini beyanedemeyen hastalarda yap›lmamal›d›r. Bu konuyla ilgili bir istisna, önemli bir de¤eriolan, alternatif yöntemleri olmayan ve baflka araflt›rma öznesi bulunmayan araflt›rmalard›r.Böyle bir durumda risk ve/veya yük çok azsa, kiflinin itiraz› yok ise,hastan›n sa¤l›¤›na do¤rudan bir yarar› olmasa da kapasite eksikli¤i olan bireylergözleme dayal› araflt›rmalara dâhil edilebilir.Mahremiyet (Gizlilik) ve Özel HayatHastan›n sa¤l›k durumu, t›bbî durumu, tan›s›, prognozu, tedavisi hakk›ndaki ve kifliyeözel di¤er tüm bilgiler ölümden sonra bile gizli olarak korunmal›d›r. Hastaya

254 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojiait bu bilgiler, yaln›zca hastan›n aç›k izni veya mahkemenin kesin iste¤i üzerineaç›klanabilir. Hastan›n tedavisi ile ilgili di¤er sa¤l›k personeline ihtiyaç söz konusuoldu¤unda, hastan›n onay› oldu¤u varsay›larak davran›l›r. Hastan›n kimli¤inedair bilgiler korunmal›d›r. Bu bilgilerin korunmas› usulüne uygun yap›lmal›d›r.Hastalar, tan›lar›, tedavileri ve bak›mlar› ile ilgili kay›tlara, di¤er dosyalara, teknikkay›tlara ve t›bbî dosyalar›na bakabilme ve kendi dosyalar›n›n ve kay›tlar›n›n kopyas›n›alabilme hakk›na sahiptir. Bu hak üçüncü kiflilerin bilgilerine bakmay› içermez.Hastalar, kendileriyle ilgili t›bbî ve kiflisel bilgilerin uygunsuz, eksik, çift anlaml›,eski olmas› veya tan›, tedavi ve bak›m amac›yla ilgili olmamas› durumunda;bu bilgilerin yenilenmesini, daha aç›k hâle getirilmesini, baz› k›s›mlar›n›n ç›kar›lmas›n›,tamamlanmas›n›, düzeltilmesini isteme hakk›na sahiptir. Hastan›n tan›, tedavive bak›m› için gerekli olmad›kça ve ek olarak hasta izin vermedikçe, hastan›nözel ve aile hayat›na girilemez. T›bbî giriflimler ancak kiflinin özel hayat›na sayg›gösterilmesi durumunda yap›labilir. Bunun anlam› önerilen giriflimin hastan›n onay›veya iste¤ine göre ve kiflinin ihtiyac› durumunda yap›labilece¤idir. Sa¤l›k kurumlar›nabaflvuran hastalar, kiflisel bak›mlar›n› yapacak sa¤l›k personelinin veyamuayene ve tedavilerini yapacak kurumlar›n, özel hayatlar›n›n korunmas›n› sa¤layanfiziksel özelliklere sahip olmas›n› bekleme hakk›na sahiptirler.Finansman: Bir giriflimeiflleyebilmesi, geliflebilmesiiçin gereken para ve krediyisa¤lama ifli.Bak›m ve TedaviHerkes, kad›n ve erkek olarak koruyucu bak›m ve sa¤l›¤›n›n gelifltirilmesi çal›flmalar›n›içeren, sa¤l›k ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas›na yönelik yeterli sa¤l›k bak›m› almahakk›na sahiptir. Sa¤l›k hizmetleri, herkes için eflit ulafl›labilirlikte ve sürekli olmal›;ay›r›ms›z ve maddî, insanî, finansman kaynaklar›ndan ba¤›ms›z, ayr›ms›z olarakverilen ve toplumsal nitelikte olmal›d›r. Hastalar›n, sa¤lanan hizmetlerin düzeni,kalitesi ve amaçlar›n› içerecek flekilde sa¤l›k hizmetlerinin de¤erlendirilmesi veplânlamas›n› ilgilendiren konularda sa¤l›k sisteminin her düzeyinde temsilci biçimindekat›lmaya hakk› vard›r. Hastalar, hem yüksek teknik standartlar, hem desa¤l›k personeli ile hastalar aras›ndaki insanî iliflkiler bak›m›ndan kaliteli sa¤l›khizmeti hakk›na sahiptir.Hastalar, tan›, bak›m ve tedavi yönünden, tüm sa¤l›k personeli ve/veya sa¤l›kkurumlar› aras›nda iflbirli¤ini kapsayacak flekilde hizmetin süreklili¤i hakk›na sahiptir.Özellikle tedavi bak›m›ndan hizmet s›n›rl›l›¤› olan durumlarda sa¤l›k personelininhasta seçimi yapmas› gerekiyorsa, bu seçimin bütün hastalar›n hakk› dikkateal›narak eflit bir flekilde yap›lmas› gerekir. Bu seçim t›bbî ölçütlere göre ve ayr›myap›lmaks›z›n gerçeklefltirilmelidir. Hastalar, sa¤l›k sisteminin iflleyifli ile uyumluolarak, hekimlerini veya di¤er sa¤l›k personelini ve sa¤l›k kurumlar›n› seçme vede¤ifltirme hakk›na sahiptir. T›bbî nedenlerle sa¤l›k kurumlar›nda daha fazla kalmas›gerekmeyen hastalara baflka bir sa¤l›k kurumuna veya eve gönderilmedenönce durumlar› tam olarak aç›klanmal›d›r. Baflka bir sa¤l›k kurumuna nakil, ancako sa¤l›k kurumunun hastay› kabul etmesi durumunda yap›labilir. Durumlar› evinegönderilmesine uygun olan hastalar için ayaktan ve evde bak›m hizmetleri olmal›-d›r. Hastalar, tan›, tedavi ve bak›mlar› s›ras›nda sayg› görme, kültür ve de¤erlerineuygun flekilde davran›lma hakk›na sahiptir. Hastalar›n, bak›m ve tedavileri süresincearkadafllar›, akrabalar› ve aileleri taraf›ndan desteklenme ve her zaman manevîdestek ve yol gösterilme haklar› vard›r.

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›255BaflvuruBu belgede belirtilen haklar›n uygulanmas›, yaln›zca bu amaca SIRA uygun S‹ZDE anlamlar›SIRA S‹ZDEçerçevesinde mümkündür. Bu haklar›n kullan›lmas› ay›r›m olmaks›z›n sa¤lanmal›-d›r. Bu haklar›n uygulanmas›nda, hastalar yaln›zca insan haklar› belgeleri ile uyumlus›n›rl›l›klar›n ve yasa ile belirlenen prosedürlerin (ifllem, yöntem) hükmü alt›n-DÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹Mdad›r. Hastalar›n bu belgede belirtilen haklar› kendilerinin kullanmas›n›n mümkünolmad›¤› durumda, resmî temsilcileri veya bu amaçla belirleyecekleri SORUkifliler hastalarad›na sorumlu olabilirler; resmî temsilci veya hastaca atanan kiflinin olmad›¤›SORUdurumda ise, hastalar›n temsili için gerekli di¤er önlemler al›nmal›d›r. Hastalar, buD‹KKATD‹KKATbelgede belirtilen haklar›n uygulanmas› ile ilgili bilgi ve önerilere ulaflabilmelidirler.Hastalar haklar›na sayg› gösterilmedi¤ini hissettiklerinde, flikâyet için baflvuruSIRAimkân›na sahip olmal›d›r. Mahkemelere baflvurman›n yan› s›ra, S‹ZDEdi¤er SIRAdüzeylerdeS‹ZDEbaflvuruda bulunma, hakemlik isteme ile ilgili ba¤›ms›z mekanizmalar bulunmal›-SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEd›r. Bu mekanizmalar flikâyet prosedürleri ile ilgili bilgi edinmeyi, ba¤›ms›z kiflilereulaflabilmeyi ve hastan›n en uygun nas›l hareket edece¤i konusunda dan›flma- AMAÇLARIMIZAMAÇLARIMIZ DÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹Mda bulunma imkânlar›n› sa¤lamal›d›r. Bu mekanizmalar bunlar›n DÜfiÜNEL‹M ötesinde hastaDÜfiÜNEL‹MSORUSORUad›na savunma ve yard›m imkânlar›n› gerekirse sa¤lamal›d›r. Hastalar›n K ‹ T A P flikâyetlerininde¤erlendirilmesine, etkili ve tam olarak ilgilenilmesine ve sonuç hakk›ndaK ‹ T A PSORUSORUbilgilendirilmeye hakk› vard›r.D‹KKATD‹KKATHasta haklar› insan haklar›n›n önemli bir uzant›s›d›r.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDETemel hak ve özgürlüklerle ilgili genifl bilgiye ulaflmak isterseniz AMAÇLARIMIZ ‹NTERNET http://www.malatya.gov.tr/insanhaklari/evrenselbildirge.htmadresini ziyaret ediniz.‹NTERNETAMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ‹nsan haklar› tarihi ile ilgileniyorsan›z Ionna Kuçuradi’nin ‹nsan haklar›: K ‹ T AElli P Y›ll›k DeneyimlerinK ‹ T A PIfl›¤›nda Türkiye’de ve Dünyada (Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yay›nevi, Ocak2004) adl› kitab›n› okuyabilirsiniz.K ‹ T A PTELEV‹ZYONK ‹ T A PTELEV‹ZYON‹nsan Haklar› Evrensel Bildirgesi ile ilgili bir araflt›rma yaparak genel SIRA hatlar›yla S‹ZDEirdeleyiniz.SIRA S‹ZDETELEV‹ZYON3 TELEV‹ZYONSa¤l›k Bakanl›¤› Yönetmeli¤i’nde Hasta Haklar›Resmî Gazete Tarih: 01.08.1998 No: 23420B‹R‹NC‹ BÖLÜMAmaç, Kapsam, Dayanak, Tan›mlar ve ‹lkelerTELEV‹ZYOND‹KKATSIRA S‹ZDE‹NTERNET DÜfiÜNEL‹M‹NTERNETSORUTELEV‹ZYOND‹KKATSIRA S‹ZDE‹NTERNETDÜfiÜNEL‹M‹NTERNETSORUAmaçD‹KKATD‹KKATMadde 1- Bu yönetmelik; temel insan haklar›n›n sa¤l›k hizmetleri sahas›ndakiyans›mas› olan ve baflta Türkiye Cumhuriyeti Anayasas›’nda, di¤er mevzuatta veSIRA S‹ZDEmilletleraras› hukukî metinlerde kabul edilen hasta haklar›n› somut olarak göstermekve sa¤l›k hizmeti verilen bütün kurum ve kurulufllarda ve sa¤l›k kurum ve kurulufllar›d›fl›nda sa¤l›k hizmeti verilen hâllerde, insan haysiyetine AMAÇLARIMIZ yak›fl›r flekildeherkesin hasta haklar›ndan faydalanabilmesine, hak ihlâllerinden (bozma,zararSIRA S‹ZDEverme, yasa ve düzene uymama) korunabilmesine ve gerekti¤inde hukukî korunmayollar›n› fiilen kullanabilmesine dair usul ve esaslar› düzenlemek K ‹ T A amac› P ile haz›rlanm›flt›r.K ‹ T A PTELEV‹ZYONTELEV‹ZYON‹NTERNET‹NTERNET

256 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiUnvan: Bir kimsenin ifli,mesle¤i veya toplumiçindeki durumu ile ilgiliolarak kullan›lan ad, san.Haiz: Bir fleyi olan, elindebulunduran, tafl›yan.KapsamMadde 2- Bu yönetmelik; sa¤l›k hizmeti verilen resmî ve özel bütün kurum vekurulufllar›, bu kurum ve kurulufllarda veya bunlar›n d›fl›nda hizmete kat›lan herkademedeki ve unvandaki ilgilileri ve hizmetten faydalanma hakk›n› haiz olanbütün fertleri kapsar.Hukukî DayanakMadde 3- Bu yönetmelik; 3359 say›l› Sa¤l›k Hizmetleri Temel Kanunu’nun 9.maddesinin (c) bendine ve 181 say›l› Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n Teflkilât ve Görevleri Hakk›ndaKanun Hükmünde Kararname’nin 43. maddesine dayan›larak haz›rlanm›flt›r.Tan›mlarMadde 4- Bu yönetmelikte geçen deyimlerden;a. Bakanl›k: Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›,b. Hasta: Sa¤l›k hizmetlerinden faydalanma ihtiyac› bulunan kimseyi,c. Personel: Hizmetin, resmî veya özel sa¤l›k kurumlar›nda ve kurulufllar›ndaveya serbest olarak sunulmas›na bak›lmaks›z›n, sa¤l›k hizmetinin verilmesineifltirak (kat›l›m) eden bütün sa¤l›k meslekleri mensuplar›n› ve sa¤l›k mesleklerimensubu olmasa bile sa¤l›k hizmetinin verilmesine sorumlu olarakifltirak eden kimseleri,d. Sa¤l›k kurum ve kuruluflu: Millî Savunma Bakanl›¤›’na ait olanlar hariç olmaküzere, sa¤l›k hizmeti verilen resmî veya özel bütün kurum ve kurulufllarile tababet (t›p, t›p bilgisi) icra (yapma, yerine getirme, bir ifli yürütme)edilen bütün yerleri,e. Hasta haklar›: Sa¤l›k hizmetlerinden faydalanma ihtiyac› bulunan fertlerin,s›rf insan olmalar› sebebiyle sahip bulunduklar› ve T.C. Anayasas›, milletleraras›anlaflmalar, kanunlar ve di¤er mevzuat ile teminat alt›na al›nm›fl bulunanhaklar›n›, ifade eder.‹lkelerMadde 5- Sa¤l›k hizmetlerinin sunulmas›nda afla¤›daki ilkelere uyulmas› flartt›r:a. Bedenî, ruhî ve sosyal yönden tam bir iyilik hâli içinde yaflama hakk›n›n, entemel insan hakk› oldu¤u, hizmetin her safhas›nda daima göz önünde bulundurulur.b. Herkesin yaflama, maddî ve manevî varl›¤›n› koruma ve gelifltirme hakk›nahaiz oldu¤u ve hiçbir merci veya kimsenin bu hakk› ortadan kald›rmak yetkisininolmad›¤› bilinerek, hastaya insanca muamelede bulunulur.c. Sa¤l›k hizmetinin verilmesinde, hastalar›n, ›rk, dil, din ve mezhep, cinsiyet,siyasî düflünce, felsefi inanç ve ekonomik ve sosyal durumlar› ile sair farkl›-l›klar› dikkate al›namaz. Sa¤l›k hizmetleri, herkesin kolayca ulaflabilece¤i flekildeplânlan›p düzenlenir.d. T›bbî zorunluluklar ve kanunlarda yaz›l› hâller d›fl›nda, r›zas› olmaks›z›n kiflininvücut bütünlü¤üne ve di¤er kiflilik haklar›na dokunulamaz.e. Kifli, r›zas› ve bakanl›¤›n izni olmaks›z›n t›bbî araflt›rmalara tabi tutulamaz.f. Kanun ile müsaade edilen hâller ile t›bbî zorunluluklar d›fl›nda, hastan›nözel hayat›n›n ve aile hayat›n›n gizlili¤ine dokunulamaz.

K ‹ T A PK ‹ T A PTELEV‹ZYON11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›TELEV‹ZYON257Hak kavram›, insan ve hasta haklar›n›n temel özellikleri ile ülkemizde ‹NTERNET sa¤l›k personelininyanl›fl uygulamalar› sonras› bilgilerini bir arada görmek isterseniz http://www.samsun.saglik.gov.tr/ppt/egitim/3.ppt#33adresini ziyaret ediniz.Sa¤l›k Hizmetleri Temel Kanunu’nu araflt›r›n›z; amaç ve kapsam› yan›nda SIRA S‹ZDE 9. maddesinin(c) bendini de inceleyiniz.4‹NTERNETSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹M‹K‹NC‹ BÖLÜMSa¤l›k Hizmetlerinden Faydalanma Hakk›Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Faydalanma SORUMadde 6- Hasta, adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sa¤l›kl› yaflaman›nteflvik edilmesine yönelik faaliyetler ve koruyucu sa¤l›k hizmetleri D‹KKAT de dâhil olmaküzere, sa¤l›k hizmetlerinden ihtiyaçlar›na uygun olarak faydalanma hakk›na sahiptir.Bu hak, sa¤l›k hizmeti veren bütün kurum ve kurulufllar ile sa¤l›k hizmetindeSIRA S‹ZDEgörev alan personelin adalet ve hakkaniyet ilkelerine uygun hizmet verme yükümlülüklerinide içerir.AMAÇLARIMIZBilgi ‹steme AMAÇLARIMIZMadde 7- Hasta, sa¤l›k hizmetlerinden nas›l faydalanabilece¤i konusunda bilgiisteyebilir. Bu hak, hangi sa¤l›k kuruluflundan hangi flartlara göre K ‹ faydalan›labilece-T A PK ‹ T A P¤ini, sa¤l›k kurum ve kurulufllar› taraf›ndan verilen her türlü hizmet ve imkân›n neleroldu¤unu ve müracaat edilen kuruluflta verilen sa¤l›k hizmetlerinden faydalanmausulünü ö¤renme haklar›n› da kapsar. Bütün sa¤l›k kurum TELEV‹ZYON ve kurulufllar›, hastay›birinci f›kra uyar›nca bilgilendirmek için yeterli teknik donan›m› haiz birimiTELEV‹ZYONoluflturmak; bu birimde, hastaya kesin ve yeterli bilgi verebilecek nitelik ve ehliyetesahip personeli daimi olarak istihdam etmek ve hastan›n ihtiyac› olan birimlere‹NTERNET‹NTERNETkolayca ulaflabilmesini temin etmek üzere, kuruluflun uygun yerlerinde bilgilendiricitabelâ, broflür ve iflaretler bulundurmak gibi tedbirleri almak zorundad›rlar.Sa¤l›k Kuruluflunu Seçme ve De¤ifltirmeMadde 8- Hasta; tabi oldu¤u mevzuat›n öngördü¤ü usul ve flartlara uyulmakkayd› ile sa¤l›k kurum ve kuruluflunu seçme ve seçti¤i sa¤l›k kuruluflunda verilensa¤l›k hizmetinden faydalanma hakk›na sahiptir. Mevzuat ile belirlenmifl sevk sistemineuygun olmak flart› ile hasta sa¤l›k kuruluflunu de¤ifltirebilir. Ancak, kuruluflude¤ifltirmenin hayatî tehlikeye yol aç›p açmayaca¤› ve hastal›¤›n›n daha da a¤›rlafl›pa¤›rlaflmayaca¤› hususlar›nda hastan›n tabip taraf›ndan ayd›nlat›lmas› ve hayatîtehlike bak›m›ndan sa¤l›k kuruluflunun de¤ifltirilmesinde t›bben sak›nca görülmemesiesast›r. Acil vakalar d›fl›nda, herhangi bir sosyal güvenlik kurulufluna ba¤l›olup da mevzuat›n öngördü¤ü sevk zincirine uymayanlar aradaki ücret fark›n›kendileri karfl›lar. Hastan›n sa¤l›k kuruluflunda kalmas›nda t›bben fayda bulunmayanveya bir baflka sa¤l›k kurulufluna nakli gerekli olan hâllerde, durum hastayaveya 15. maddenin ikinci f›kras›nda belirtilen kiflilere aç›klan›r. Nakilden önce, gerekenbilgiler nakil talebinde bulunulan veya t›bben uygun görülen sa¤l›k kurulufluna,sevk eden kurulufl veya mevzuatla belirlenen yetkililerce verilir. Her iki durumdada hizmetin aksamadan ve kesintisiz olarak verilmesi esast›r.DÜfiÜNEL‹MSORUHakkaniyet: HakD‹KKATve adaleteuygunluk, do¤ruluk.SIRA S‹ZDE

258 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiKonsültasyon: Bir hastal›¤abirkaç hekimin bir arayagelerek teflhis koymas› ifli,konsulto.Personeli Tan›ma, Seçme ve De¤ifltirmeMadde 9- Hastaya talebi hâlinde, kendisine sa¤l›k hizmeti verecek veya vermekteolan tabiplerin ve di¤er personelin kimlikleri, görev ve unvanlar› hakk›ndabilgi verilir. Mevzuat ile belirlenmifl usullere uyulmak flart› ile hastan›n, kendisinesa¤l›k hizmeti verecek olan personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen tabibide¤ifltirme ve baflka tabiplerin konsültasyonunu istemek hakk› vard›r. Personeliseçme, tabibi de¤ifltirme ve konsültasyon isteme haklar› kullan›ld›¤›nda, mevzuatile belirlenen ücret fark›, bu haklar› kullanan hasta taraf›ndan karfl›lan›r.Öncelik S›ras›n›n Belirlenmesini ‹stemeMadde 10- Sa¤l›k kuruluflunun hizmet verme imkânlar›n›n yetersiz veya s›n›rl›olmas› sebebiyle sa¤l›k hizmeti talebi zaman›nda karfl›lanamayan hâllerde, hastan›n,öncelik hakk›n›n t›bbî kriterlere dayal› ve objektif olarak belirlenmesini istemekhakk› vard›r. Acil ve adlî vakalar ile yafll›lar ve özürlüler hakk›nda öncelik s›-ras›n›n belirlenmesinde ilgili mevzuat hükümleri uygulan›r.T›bbî Gereklere Uygun Teflhis, Tedavi ve Bak›mMadde 11- Hasta, modern t›bbî bilgi ve teknolojinin gereklerine uygun olarakteflhisinin konulmas›n›, tedavisinin yap›lmas›n› ve bak›m›n› istemek hakk›na sahiptir.Tababetin ilkelerine ve tababet ile ilgili mevzuat hükümlerine ayk›r› veya aldat›c›mahiyette (nitelik, vas›f, esas) teflhis ve tedavi yap›lamaz.T›bbî Gereklilikler D›fl›nda Müdahale Yasa¤›Madde 12- Teflhis, tedavi veya korunma maksad› olmaks›z›n, ölüme veya hayatîtehlikeye yol açabilecek veya vücut bütünlü¤ünü ihlâl edebilecek veya aklîveya bedenî mukavemeti (dayanma, karfl› koyma) azaltabilecek hiçbir fley yap›lamazve talep de edilemez.Ötanazi: Kelime anlam›“güzel ölüm” dür. Tedavisimümkün olmayan hastal›¤ayakalanm›fl bir kimseninistemi üzerine a¤r› ve ac›vermeden hayat›na sonverilmesi, ilaçlaöldürülmesi.Muhtemel: Gerçekleflmesiveya gerçekleflmemesiihtimal dâhilinde olan,beklenen, beklenir, umulur,olas›, mümkün.Ötanazi Yasa¤›Madde 13- Ötanazi yasakt›r. T›bbî gereklerden bahisle veya her ne suretleolursa olsun, hayat hakk›ndan vazgeçilemez. Kendisinin veya bir baflkas›n›n talebiolsa dahi, kimsenin hayat›na son verilemez.T›bbî Özen GösterilmesiMadde 14- Personel, hastan›n durumunun gerektirdi¤i t›bbî özeni gösterir.Hastan›n hayat›n› kurtarmak veya sa¤l›¤›n› korumak mümkün olmad›¤› takdirdedahi, ›st›rab›n› azaltmaya veya dindirmeye çal›flmak zorunludur.ÜÇÜNCÜ BÖLÜMSa¤l›k Durumu ‹le ‹lgili Bilgi Alma Hakk›Genel Olarak Bilgi ‹stemeMadde 15- Hasta; sa¤l›k durumunu, kendisine uygulanacak t›bbî ifllemleri,bunlar›n faydalar› ve muhtemel sak›ncalar›, alternatif t›bbî müdahale usulleri, tedavininkabul edilmemesi hâlinde ortaya ç›kabilecek muhtemel sonuçlar› ve hastal›¤›nseyri ve neticeleri konusunda sözlü veya yaz›l› olarak bilgi istemek hakk›nasahiptir. Sa¤l›k durumu ile ilgili gereken bilgiyi, bizzat hasta veya hastan›n küçük,temyiz kudretinden yoksun veya k›s›tl› olmas› hâlinde velisi (bk. Ünite 9) veya vasisi(bk. Ünite 9) isteyebilir. Hasta, sa¤l›k durumu hakk›nda bilgi almak üzere birbaflkas›na da yetki verebilir. Gerek görülen hâllerde yetkinin belgelendirilmesi is-

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›259tenilebilir. Hasta, tedavisi ile ilgilenen tabip d›fl›nda bir baflka tabipten de sa¤l›kdurumu hakk›nda bilgi alabilir.Kay›tlar› ‹ncelemeMadde 16- Hasta, sa¤l›k durumu ile ilgili bilgiler bulunan dosyay› ve kay›tlar›,do¤rudan veya vekili veya kanunî temsilcisi vas›tas› ile inceleyebilir ve bir suretinialabilir. Bu kay›tlar, sadece hastan›n tedavisi ile do¤rudan ilgili olanlar taraf›ndangörülebilir.Kay›tlar›n Düzeltilmesini ‹stemeMadde 17- Hasta; sa¤l›k kurum ve kurulufllar› nezdinde bulunan kay›tlar›ndaeksik, belirsiz ve hatal› t›bbî ve flahsi bilgilerin tamamlanmas›n›, aç›klanmas›n›, düzeltilmesinive nihaî (son, sonuncu) sa¤l›k durumu ve flahsi durumuna uygun hâlegetirilmesini isteyebilir. Bu hak, hastan›n sa¤l›k durumu ile ilgili raporlara itirazve ayn› veya baflka kurum ve kurulufllarda sa¤l›k durumu hakk›nda yeni rapor düzenlenmesiniisteme haklar›n› da kapsar.Bilgi Vermenin UsulüMadde 18- Bilgi, gerekti¤inde tercüman kullan›larak, hastan›n anlayabilece¤iflekilde, t›bbî terimler mümkün oldu¤unca kullan›lmadan, tereddüt ve flüpheye yerverilmeden ve hastan›n ruhî durumuna uygun ve nazik bir ifade ile verilir.Bilgi Verilmesi Caiz Olmayan ve Tedbir Al›nmas› Gereken HâllerMadde 19- Hastan›n manevî yap›s› üzerinde fena tesir (etki) yapmak suretiylehastal›¤›n artmas› ihtimalinin bulunmas› ve hastal›¤›n seyrinin ve sonucunun vahimgörülmesi hâllerinde, teflhisin saklanmas› caizdir. Hastaya veya yak›nlar›na,hastan›n sa¤l›k durumu hakk›nda bilgi verilip verilmemesi, yukar›daki f›krada belirtilenflartlar çerçevesinde tabibinin takdirine ba¤l›d›r. Tedavisi olmayan bir teflhis,ancak bir tabip taraf›ndan ve tam bir ihtiyat içinde hastaya hissettirilebilir veyabildirilebilir. Hastan›n aksi yönde bir talebinin bulunmamas› veya aç›klanaca¤›flahs›n önceden belirlenmemesi hâlinde, böyle bir teflhis ailesine bildirilir.Bilgi Verilmesini YasaklamaMadde 20- ‹lgili mevzuat hükümlerine ve hastal›¤›n mahiyetine göre yetkilimercilerce al›nacak tedbirlerin gerektirdi¤i hâller d›fl›nda; hasta, sa¤l›k durumuhakk›nda kendisine veya ailesine veya yak›nlar›na bilgi verilmemesini isteyebilir.Caiz: Uygun, yerinde say›lan,yak›fl›k alan, din, yasa, törevb. bak›mdan ifllenmesinde,yap›lmas›nda sak›ncaolmayan, yap›l›pifllenmesine izin verilen.Vahim: A¤›r, korkulu, çoktehlikeli.Takdir: Bir fleyin de¤er,önem ve gereklili¤inianlama, de¤er biçme.‹htiyat: Herhangi bir konudaileriyi düflünerek ölçülüdavranma, sak›nma,gere¤inden fazla olupsaklanan fley, yedek.DÖRDÜNCÜ BÖLÜMHasta Haklar›n›n Korunmas›Mahremiyete Sayg› GösterilmesiMadde 21- Hastan›n, mahremiyetine sayg› gösterilmesi esast›r. Hasta, mahremiyetininkorunmas›n› aç›kça talep de edebilir. Her türlü t›bbî müdahale, hastan›nmahremiyetine sayg› gösterilmek suretiyle icra edilir. Mahremiyete sayg› gösterilmesive bunu istemek hakk›;a. Hastan›n, sa¤l›k durumu ile ilgili t›bbî de¤erlendirmelerin gizlilik içerisindeyürütülmesini,b. Muayenenin, teflhisin, tedavinin ve hasta ile do¤rudan temas› gerektiren di-¤er ifllemlerin makul bir gizlilik ortam›nda gerçeklefltirilmesini,

260 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojic. T›bben sak›nca olmayan hâllerde yan›nda bir yak›n›n›n bulunmas›na izinverilmesini,d. Tedavisi ile do¤rudan ilgili olmayan kimselerin, t›bbî müdahale s›ras›ndabulunmamas›n›,e. Hastal›¤›n mahiyeti gerektirmedikçe hastan›n kiflisel ve ailevi hayat›na müdahaleedilmemesini,f. Sa¤l›k harcamalar›n›n kayna¤›n›n gizli tutulmas›n›, kapsar.Ölüm olay›, mahremiyetin bozulmas› hakk›n› vermez.E¤itim verilen sa¤l›k kurum ve kurulufllar›nda, hastan›n tedavisi ile do¤rudan ilgiliolmayanlar›n t›bbî müdahale s›ras›nda bulunmas› gerekli ise; önceden veya tedavis›ras›nda bunun için hastan›n ayr›ca r›zas› al›n›r.R›za Olmaks›z›n T›bbî Ameliyeye (Uygulamaya) Tabi TutulmamaMadde 22- Kanunda gösterilen istisnalar hariç olmak üzere, kimse, r›zas› olmaks›z›nve verdi¤i r›zaya uygun olmayan bir flekilde t›bbî ameliyeye tabi tutulamaz.Bir suç iflledi¤i veya buna ifltirak etti¤i flüphesi alt›nda bulunan kiflinin iflledi-¤i suçun muhtemel delillerinin, kendisinin veya ma¤durun vücudunda oldu¤u düflünülenhâllerde; bu delillerin ortaya ç›kar›lmas› için san›¤›n veya ma¤durun t›bbîameliyeye tabi tutulmas›, hâkimin karar›na ba¤l›d›r. Gecikmesinde sak›nca bulunanhâllerde bu ameliye, cumhuriyet savc›s›n›n talebi üzerine yap›labilir.Bilgilerin Gizli Tutulmas›Madde 23- Sa¤l›k hizmetinin verilmesi sebebiyle edinilen bilgiler, kanun ilemüsaade edilen hâller d›fl›nda, hiçbir flekilde aç›klanamaz. Kiflinin r›zas›na dayansabile, kiflilik haklar›ndan bütünüyle vazgeçilmesi, bu haklar›n baflkalar›na devriveya afl›r› flekilde s›n›rlanmas› neticesini do¤uran hâllerde bilginin aç›klanmas›,bunlar› aç›klayan›n hukukî sorumlulu¤unu kald›rmaz. Hukukî ve ahlâki yöndengeçerli ve hakl› bir sebebe dayanmaks›z›n hastaya zarar verme ihtimali bulunanbilginin iffla edilmesi, personelin ve di¤er kimselerin hukukî ve cezaî sorumlulu¤unuda gerektirir. Araflt›rma ve e¤itim amac› ile yap›lan faaliyetlerde de hastan›nkimlik bilgileri, r›zas› olmaks›z›n aç›klanamaz.BEfi‹NC‹ BÖLÜMT›bbî Müdahalede Hastan›n R›zas›Hastan›n R›zas› ve ‹zinMadde 24- T›bbî müdahalelerde hastan›n r›zas› gerekir. Hasta küçük veyamahcur ( k›s›tl›) ise velisinden veya vasisinden izin al›n›r. Hastan›n, velisinin veyavasisinin olmad›¤› veya haz›r bulunamad›¤› veya hastan›n ifade gücünün olmad›¤›hâllerde, bu flart aranmaz. Kanunî temsilci taraf›ndan muvafakat (uygun görme,onama, kabul etme) verilmeyen hâllerde, müdahalede bulunmak t›bben gerekliise, velayet (velilik, otorite, yetke) ve vesayet (vasilik) alt›ndaki hastaya t›bbî müdahaledebulunulabilmesi; Türk Medeni Kanunu’nun 272. ve 431. maddeleri uyar›ncamahkeme karar›na ba¤l›d›r. Kanunî temsilciden veya mahkemeden izin al›nmas›zaman gerektirecek ve hastaya derhal müdahale edilmedi¤i takdirde hayat›veya hayatî organlar›ndan birisi tehdit alt›na girecek ise, izin flart› aranmaz. Üçüncüf›krada belirtilen ve hayat› veya hayatî organlardan birisini tehdit eden acil hâllerharicinde, r›zan›n her zaman geri al›nmas› mümkündür. R›zan›n geri al›nmas›,hastan›n tedaviyi reddetmesi anlam›na gelir. R›zan›n müdahale bafllad›ktan sonrageri al›nmas›, ancak t›bbî yönden sak›nca bulunmamas› flart›na ba¤l›d›r.

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›261Tedaviyi Reddetme ve DurdurmaMadde 25- Kanunen zorunlu olan hâller d›fl›nda ve do¤abilecek olumsuz sonuçlar›nsorumlulu¤u hastaya ait olmak üzere; hasta kendisine uygulanmas› plânlananveya uygulanmakta olan tedaviyi reddetmek veya durdurulmas›n› istemekhakk›na sahiptir. Bu hâlde, tedavinin uygulanmamas›ndan do¤acak sonuçlar›nhastaya veya kanunî temsilcilerine veyahut yak›nlar›na anlat›lmas› ve bunu gösterenyaz›l› belge al›nmas› gerekir. Bu hakk›n kullan›lmas›, hastan›n sa¤l›k kuruluflunatekrar müracaat›nda hasta aleyhine kullan›lamaz.Küçü¤ün veya Mahcurun T›bbî Müdahaleye ‹fltirakiMadde 26- Kanunî temsilcinin muvafakatinin gerekti¤i ve yeterli oldu¤u hâllerdedahi, mümkün oldu¤u ölçüde küçük veya mahcur olan hastan›n dinlenmesi suretiylet›bbî müdahaleye ifltiraki sa¤lan›r.Al›fl›lm›fl Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanmas›Madde 27- Klinik veya laboratuvar muayeneleri sonucunda bilinen klâsik tedavimetotlar›n›n hastaya fayda vermeyece¤inin sabit olmas› ve daha evvel deneyhayvanlar› üzerinde kâfi derecede tecrübe edilmek suretiyle faydal› tesirlerinin anlafl›lmas›ve hastan›n r›zas›n›n bulunmas› flartlar› birlikte mevcut oldu¤unda, bilinenklâsik tedavi metotlar› yerine baflka bir tedavi usulü uygulanabilir. Ayr›ca, bilinenklâsik tedavi metodu d›fl›ndaki bir metodun uygulanabilmesi için, hastayafaydal› olaca¤›n›n ve bu tedavinin bilinen klâsik tedavi usullerinden daha elveriflsizsonuç vermeyece¤inin muhtemel olmas› da flartt›r. Evvelce tecrübe edilmemiflbir t›bbî tedavi ve müdahale usulü, ancak zarar vermeyece¤inin ve hastay› kurtaraca¤›n›nmutlak olarak öngörülmesi hâlinde yap›labilir. Alt›nc› Bölüm’de yer alanhükümler sakl›d›r.R›zan›n fiekli ve Geçerlili¤iMadde 28- Mevzuat›n öngördü¤ü istisnalar d›fl›nda, r›za herhangi bir flekleba¤l› de¤ildir. Hukuka ve ahlâka ayk›r› olarak al›nan r›za hükümsüzdür ve bu flekildeal›nan r›zaya dayan›larak müdahalede bulunulamaz.Organ ve Doku Al›nmas›nda R›zaMadde 29- 18 yafl›ndan küçük ve mümeyyiz olmayanlardan organ ve dokual›namaz. Bu flartlar› tamam olanlardan teflhis, tedavi ve bilimsel amaçlar ile organveya doku al›nmas›, 2238 say›l› Organ ve Doku Al›nmas›, Saklanmas› ve NakliHakk›nda Kanun’un 6. maddesinde öngörülen yaz›l› flekil flart›na tabidir. Ölüdenorgan ve doku al›nma flart› ve cesetlerin bilimsel araflt›rma için muhafazas› hususunda2238 say›l› Kanun’un 14. maddesi hükümleri sakl›d›r.Mümeyyiz: ‹yiyi, kötüyü,do¤ru ve yanl›fl› ay›ran,seçen, ay›rtman.Aile Plânlanmas› Hizmetleri ve Gebeli¤in Sona ErdirilmesiMadde 30- ‹lgilinin r›zas› mevcut olsun veya olmas›n, bakanl›k taraf›ndan tespitedilmifl olanlar d›fl›ndaki ilaç ve araçlar aile plânlamas› hizmetlerinde kullan›lamaz.Gebeli¤in sona erdirilmesi, 2827 say›l› Nüfus Plânlamas› Hakk›nda Kanun ileöngörülen flartlara tabidir. Sterilizasyon (bk. Ünite 1) ve gebeli¤in sona erdirilmesihâllerinde hastan›n r›zas›, evli ise eflinin de r›zas› gereklidir.

262 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiR›zan›n Kapsam›Madde 31- R›za al›n›rken hastan›n veya kanunî temsilcisinin t›bbî müdahaleninkonusu ve sonuçlar› hakk›nda bilgilendirilip ayd›nlat›lmas› esast›r. Hastan›n,uygulanacak t›bbî müdahale için verdi¤i r›za, bu müdahalenin gerektirdi¤i sairt›bbî ifllemleri de kapsar. Ancak, t›bbî ifllemlerin uygulanmas›nda, bu yönetmelikteve di¤er mevzuatta belirlenen haklar›n ihlâl edilmemesi için azamî ihtimam(özen) gösterilir.ALTINCI BÖLÜMT›bbî Araflt›rmalarT›bbî Araflt›rmalarda R›zaMadde 32- Hiç kimse; bakanl›¤›n izni ve kendi r›zas› bulunmaks›z›n, tecrübe,araflt›rma veya e¤itim amaçl› hiçbir t›bbî müdahale konusu yap›lamaz. T›bbî araflt›rmalardanbeklenen t›bbî fayda ve toplum menfaati, üzerinde araflt›rma yap›lmas›nar›za gösteren gönüllünün hayat›ndan ve vücut bütünlü¤ünün korunmas›ndanüstün tutulamaz. T›bbî araflt›rmalar, sadece, mevzuata göre araflt›rmada bulunmayanyetkili ve yeterli t›bbî bilgi ve tecrübeyi haiz olan personel taraf›ndan, mevzuatile belirlenmifl bulunan yerlerde yürütülür. Gönüllünün t›bbî araflt›rmaya r›zagöstermifl olmas›, bu araflt›rmada görev alan personelin sorumlulu¤unu ortadankald›rmaz.Gönüllünün Korunmas› ve BilgilendirilmesiMadde 33- Araflt›rmalarda, gönüllünün sa¤l›¤›na ve di¤er kiflilik haklar›na zararverilmemesi için gereken bütün tedbirler al›n›r. Araflt›rman›n gönüllüye verece-¤i muhtemel zararlar önceden tespit edilemedi¤i takdirde; gönüllü, r›zas› bulunsadahi, araflt›rma konusu yap›lamaz. Gönüllü; araflt›rman›n maksad›, usulü, muhtemelfaydalar› ve zararlar› ve araflt›rmaya ifltirak etmekten vazgeçebilece¤i ve araflt›rman›nher safhas›nda bafllang›çta verdi¤i r›zay› geri alabilece¤i hususlar›nda, öncedenyeterince bilgilendirilir.R›za Al›nmas›n›n Usulü ve fiekliMadde 34- T›bbî araflt›rma hakk›nda yeterince bilgilendirilmifl olan gönüllününr›zas›n›n maddî veya manevî hiçbir bask› alt›nda olmaks›z›n, tamamen serbest iradesinedayan›larak al›nmas›na azamî ihtimam gösterilir. T›bbî araflt›rmalarda r›zayaz›l› flekil flart›na tabidir.Küçüklerin ve Mümeyyiz Olmayanlar›n DurumuMadde 35- Reflit (ergin, yetiflkin) ve mümeyyiz olmayanlara, kendilerine faydas›olmadan, s›rf t›bbî araflt›rma amac› güden t›bbî müdahaleler hiçbir surette tatbik edilemez.Faydalar› bulunmas› flart› ile reflit ve mümeyyiz olmayanlar üzerinde t›bbî araflt›rmayap›lmas›, velilerinin veya vasilerinin r›zas›na ba¤l›d›r. Kanunî temsilci taraf›ndanmuvafakat verilmeyen hâllerde, 24. maddenin ikinci f›kras› hükmü uygulan›r.‹laç ve Terkiplerin Araflt›rma Amac›yla Kullan›m›Madde 36- Özel mevzuat›na göre izin veya ruhsat al›nm›fl olsa dahi, s›rf t›bbîaraflt›rma amac› ile hasta üzerinde kendi r›zas› ve bakanl›¤›n izni bulunmaks›z›nhiçbir ilaç ve terkip kullan›lamaz. ‹laç ve terkiplerin t›bbî araflt›rmada kullan›m›,29.11.1993 tarihli ve 21480 say›l› Resmî Gazete’de yay›mlanan “‹laç Araflt›rmalar›Hakk›nda Yönetmelik” hükümlerine tabidir.

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›YED‹NC‹ BÖLÜMDi¤er HaklarGüvenli¤in Sa¤lanmas›Madde 37- Herkesin, sa¤l›k kurum ve kurulufllar›nda güvenlik içinde olmay›bekleme ve bunu istemek haklar› vard›r. Bütün sa¤l›k kurum ve kurulufllar›, hastalar›nve ziyaretçi ve refakatçi gibi yak›nlar›n›n can ve mal güvenliklerinin korunmas›ve sa¤lanmas› için gerekli tedbirleri almak zorundad›rlar. Tutuklu ve hükümlülerinsa¤l›k kurum ve kurulufllar›nda muhafazalar› ile ilgili özel mevzuat hükümlerisakl›d›r.Dinî Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dinî Hizmetlerden FaydalanmaMadde 38- Sa¤l›k kurum ve kurulufllar›n›n imkânlar› ölçüsünde hastalara dinîvecibelerini serbestçe yerine getirebilmeleri için gereken tedbirler al›n›r. Kurumhizmetlerinde aksamalara sebebiyet verilmemek, baflkalar›n› rahats›z etmemek vepersonelce düzenlenip yürütülen t›bbî tedaviye hiç bir flekilde müdahalede bulunulmamakflart› ile hastalara dinî telkinde bulunmak ve onlar› manevî yöndendesteklemek üzere talepleri hâlinde, dinî inançlar›na uygun olan din görevlisi davetedilir. Bunun için, sa¤l›k kurum ve kurulufllar›nda uygun zaman ve mekân belirlenir.‹fadeye muktedir olmay›p da dinî inanc› bilinen ve kimsesiz olan agonihâlindeki hastalar için de, talep flart› aranmaks›z›n, dinî inançlar›na uygun olan dingörevlisi ça¤r›l›r. Bu haklar›n nas›l ve ne zaman kullan›laca¤› ve bu konuda al›nacaktedbirler, sa¤l›k kuruluflunun çal›flma usul ve esaslar›n› gösteren mevzuatta ayr›cadüzenlenir.‹nsanî De¤erlere Sayg› Gösterilmesi ve ZiyaretMadde 39- Hasta, kiflilik de¤erlerine uygun bir flekilde ve ortamda sa¤l›k hizmetlerindenfaydalanma hakk›na sahiptir. Sa¤l›k hizmetlerinde görev alan bütünpersonel; hastalara, yak›nlar›na ve ziyaretçilere güler yüzlü, nazik, flefkatli ve sa¤l›khizmetleri ile ilgili mevzuat ve bu yönetmelik hükümlerine uygun flekilde davranmakzorundad›r. Sa¤l›k hizmetlerinin her safhas›nda, hastalara, onlar›n bedenîve ruhî durumlar› dikkate al›narak, hangi ifllemin neden ve nas›l yap›ld›¤›, yap›laca¤›ve bekletilmeleri söz konusu ise, bekletilmenin sebepleri hususunda gereklive yeterli bilgi verilir. Sa¤l›k kurum ve kurulufllar›nda, insan haysiyetine yak›fl›r gerekenher türlü hijyenik flartlar›n sa¤lanmas›, gürültünün ve rahats›z edici di¤er bütünetkenlerin bertaraf edilmesi esast›r. Gerekti¤inde, bu hususlar hasta taraf›ndantalep konusu yap›labilir. Hasta ziyaretçilerinin kabul edilmesi, kurum veya kuruluflçabelirlenen usul ve esaslara uygun olarak ve hastalar›n huzur ve sükûnlar›n›bozacak fiil ve tutumlara sebebiyet vermeyecek flekilde gerçeklefltirilir ve bu konudagereken tedbirler al›n›r.263Refakatçi: Hastanelerdehastan›n yan›nda kalan,hastaya yard›mc› olankimse, k›lavuz, yol gösterici.Vecibe: Yap›lmas› gerekliödev, boyun borcu.Telkin: Bir duyguyu, birdüflünceyi afl›lama, talk›n,bilinç d›fl› bir sürecinarac›l›¤›yla, kiflinin ruhsalveya fizyolojik alan›yla ilgilibir düflünceningerçeklefltirilmesi.Muktedir: Bir fleyi yapmaya,baflarmaya gücü yeten, erkli.Agoni: Solunumun ve kalpat›mlar›n›n düzensizleflmesi,el ve ayaklar›n so¤umas›gibi yaflam belirtileriningiderek zay›flad›¤› ölümdenönceki durum.Refakatçi BulundurmaMadde 40- Muayene ve tedavi s›ras›nda hastaya yard›mc› olmak üzere; mevzuat›nve kurum imkânlar›n›n elverdi¤i ve hastan›n sa¤l›k durumunun gerektirdi¤iölçüde, tedaviden sorumlu olan tabibin uygun görmesine ba¤l› olarak, refakatçibulundurulmas› istenebilir. Bu hakk›n nas›l ve ne zaman kullan›laca¤› ve bu konudaal›nacak tedbirler, sa¤l›k kurum ve kuruluflunun çal›flma usul ve esaslar›n› gösterenmevzuatta ayr›ca düzenlenir.

264 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiHizmetin Sa¤l›k Kurum ve Kuruluflu D›fl›nda VerilmesiMadde 41- Hastalar, afla¤›daki hâllerde sa¤l›k hizmetlerinden bulunduklar› yerlerdede faydalanabilirler:a. Koruyucu sa¤l›k hizmetlerinin verilmesinde,b. T›bbî sebeplerden dolay› sa¤l›k kurulufluna bizzat gidilemeyen veya götürülemeyenhâllerde,c. Tabii afetler gibi ola¤anüstü hâllerde.Hizmetin sa¤l›k kuruluflu d›fl›nda verilmesi ile ilgili usul ve esaslar, bakanl›k taraf›ndanayr›ca düzenlenir.SEK‹Z‹NC‹ BÖLÜMSorumluluk ve Hukukî Korunma Yollar›Müracaat, fiikâyet ve Dava Hakk›Madde 42- Hastan›n ve hasta ile ilgili bulunanlar›n, hasta haklar›n›n ihlâli hâlinde,mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, flikâyet ve dava haklar› vard›r.Z›mnen: Üstü kapal› birbiçimde, dolayl› olarak.‹nzibatî: S›k› düzenisa¤lay›c›, düzene ba¤lay›c›,insan davran›fllar›n›s›n›rlay›c›, düzenleyici, bask›alt›na al›c›.Muhakkik: Gerçe¤iaraflt›ran, soruflturucu,soruflturmac›.Sa¤l›k Kurum ve Kurulufllar›n›n Sorumlulu¤uMadde 43- Hasta haklar›n›n ihlâli hâlinde, personeli istihdam eden kurum vekurulufl aleyhine maddî veya manevî veyahut hem maddî ve hem de manevî tazminatdavas› aç›labilir.Ancak, aleyhine dava aç›lacak merciin kamu kurum ve kuruluflu olmas› hâlinde;a. 2577 say›l› ‹darî Yarg›lama Usulü Kanunu’nun 12. maddesine göre; hakk›nbir idarî ifllem dolay›s› ile ihlâl edilmesi hâlinde ilgililer, do¤rudan do¤ruyatam yarg› davas› veya iptal ve tam yarg› davalar›n› birlikte açabilecekleri gibiilk önce iptal davas› açarak bu davan›n karara ba¤lanmas› üzerine davaaçma süresi içerisinde tam yarg› davas› açabilirler.b. Ayn› Kanun’un 13. maddesi uyar›nca, zarar verici eylemin ö¤renildi¤i tarihtenitibaren en geç bir y›l içinde maddî ve manevî tazminat olarak istenilentazminat miktar› ayr› ayr› gösterilerek idareye müracaat edilmesi ve talebinaç›kça veya z›mnen reddi hâlinde kanunî süresi içinde idarî yarg› mercilerindedava aç›lmas› gerekir.Devlet Memuru veya Di¤er Kamu Görevlisi Personelin Sorumlulu¤uMadde 44- Bu yönetmelikte gösterilmifl olan hasta haklar›n›n fiilen kullan›lmas›namâni olan veya bu haklar› baflka flekilde ihlâl eden personelin, cezaî, malî veinzibatî sorumluluklar›n›n tamam› veya bunlardan bir k›sm› do¤abilir. Birinci f›kradabelirtilen sorumluluklar haricinde, ihlâlin durumuna göre, personeli istihdameden kurum ve kurulufl taraf›ndan personel hakk›nda uygulanacak idarî tedbir vemüeyyideler (yapt›r›mlar) sakl›d›r.Kamu Personelinin Sorumlulu¤unu Tespit UsulüMadde 45- Kamu kurum ve kurulufllar›nda görevli personelin, hasta haklar›n›ihlâl eden fiil ve hâlleri, flikâyet hâlinde veya idarece kendili¤inden tespit edildi-¤inde, hadisenin takibi, soruflturulmas› ve gerekir ise müeyyideye ba¤lanmas› içindo¤rudan valiliklerce veyahut bakanl›k veya personelin görevli oldu¤u kurumlartaraf›ndan müfettifl (denetmen) veya muhakkik görevlendirilir.

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›Kamu Personeli Hakk›ndaki MüeyyidelerMadde 46- Hasta haklar›n›n devlet memuru veya di¤er kamu görevlisi personeltaraf›ndan ve görevleri s›ras›nda herhangi bir flekilde ihlâli hâlinde uygulanacakmüeyyideler afla¤›da gösterilmifltir:a. Kamu görevlisi olan personelin fiilinin niteli¤ine göre, soruflturmac› taraf›ndanhakk›nda disiplin cezas› teklif edilmifl ise, mevzuat›n öngördü¤ü disiplincezalar› yetkili amir veya kurullarca usulüne göre takdir edilir.b. Hak ihlâli ayn› zamanda ceza hukukuna göre suç teflkil etti¤i takdirde, memurolan personel hakk›nda, “Memurin Muhakemat› Hakk›nda Kanun”unmuvakkat (geçici) hükümlerine göre yap›lan soruflturma sonucunda lüzumumuhakeme karar› verilir ise, dosya cumhuriyet baflsavc›l›¤›’na gönderilerekceza davas› aç›lmas› ve böylece personel hakk›nda fiiline uygun bulunancezaî müeyyidenin tatbiki sa¤lan›r.c. Anayasa’n›n 40. maddesinin ikinci f›kras›, 129. maddesinin beflinci f›kras› ve657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu’nun 13. maddesi ve ilgili di¤er mevzuatuyar›nca, memurlar›n ve di¤er kamu görevlilerinin hukukî sorumlulu¤u do¤rudando¤ruya memur aleyhine aç›lacak dava yolu ile gerçeklefltirilemez.Dava, 43. maddede gösterilen usule göre, ancak idare aleyhine aç›labilir. Bupersonelin hukukî sorumlulu¤unun do¤mas›, idare aleyhine aç›lacak davaneticesinde tazmin (zarar› ödeme) karar› verilmesine ba¤l›d›r. Kamu görevlisipersonelin verdi¤i zarar, mahkeme karar› üzerine idare taraf›ndan tazminedildikten sonra, müsebbibi olan sorumlu personele rücu edilir.d. Kamu görevlisi personelin mesleklerini resmî görevleri d›fl›nda serbest olarakicra etmekte iken iflledikleri fiillerden dolay› haklar›nda 47. maddeye göreifllem yap›l›r.265Müsebbip: Bir fleyinolmas›na, yap›lmas›nasebep olan, yol açan kimseveya fley.Rücu: Geri dönme, sözünügeri alma, cayma, tersinme.Kamu Görevlisi Olmayan Personelin Sorumlulu¤uMadde 47- Hasta haklar›n›n devlet memuru veya di¤er kamu görevlisi olmayanpersonel taraf›ndan herhangi bir flekilde ihlâli hâlinde uygulanacak müeyyidelerafla¤›da gösterilmifltir:a. Kamu görevlisi olmayan personel; haklar› ihlâl edilen hastan›n do¤rudanvaki (olan, olmufl) olacak flikâyeti üzerine veya bu fiillerin baflka flekilde tespitihâlinde bakanl›k veya baflka kurum ve kurulufllar taraf›ndan yap›lan bildirimüzerine, bunlar›n özel kanunlara göre kurulmufl olan kamu kurumuniteli¤indeki meslek kurulufllar› haysiyet divanlar›nca disiplin cezalar› ile cezaland›r›labilir.b. Kamu görevlisi olmayan personelin hasta haklar›n› ihlâllerinden do¤an hukukîsorumluluklar›, genel hükümlere göre do¤rudan do¤ruya kendilerineveya bunlar› çal›flt›ran kurum ve kurulufllara karfl› veya hem kendilerine vehem de çal›flt›ranlara karfl› birlikte dava aç›larak ileri sürülebilir.c. Kamu görevlisi olmayan personel hakk›nda, ceza hukukuna göre suç teflkileden fiilleri sebebiyle cezaî müeyyideler tatbik edilmesi, genel hükümleregöre do¤rudan do¤ruya cumhuriyet savc›l›klar›na yap›lacak ihbar veya flikâyetyoluyla gerçeklefltirilebilir.

266 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiLafz/laf›z: A¤›zdan ç›kansöz, kelime.SIRA S‹ZDEMükellef: Yükümlü, eksiksiz,özenli bir biçimde yap›lm›fl.DÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDEDOKUZUNCU BÖLÜMSon HükümlerKurum ve Kurulufl Yetkililerinin GöreviMadde 48- Sa¤l›k kurum ve kurulufllar›n›n yetkilileri; bu yönetmelikte ve di¤ermevzuatta belirtilen hasta haklar›n›n lafz›na ve ruhuna uygun olarak kullan›labilmesineyard›mc› olmak amac› ile bu yönetmelikte gösterilen hasta haklar›n› bir liste,tabelâ veya broflür hâline getirerek, bunlar› sa¤l›k kurum ve kuruluflunun, hastalar,personel SIRA ve S‹ZDE ziyaretçiler taraf›ndan kolayca ulafl›l›p okunabilecek uygun yerlerindebulundurmak da dâhil olmak üzere, gereken bütün tedbirleri almakla mükellefve yetkilidir.DÜfiÜNEL‹MSakl› Olan HükümlerMadde 49- SORU Millî güvenli¤in, kamu düzeninin, kamu yarar›n›n, genel ahlâk›n vegenel sa¤l›¤›n korunmas› maksatlar› ve kanun hükümleri ile getirilen özel düzenlemelerve s›n›rlamalar D‹KKAT sakl›d›r.YürürlükSIRA S‹ZDEMadde 50- Bu yönetmelik, yay›m› tarihinde yürürlü¤e girer.AMAÇLARIMIZ Yürütme AMAÇLARIMIZMadde 51- Bu yönetmelik hükümlerini Sa¤l›k Bakan› yürütür.K ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNETSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDE5Hasta haklar›na K ‹ Tiliflkin A P daha genifl bilgiye gereksinim duyarsan›z fiükrü Hatun’nun HastaHaklar› (‹stanbul: fiefik Matbaas›, May›s 1999) adl› kitab›n› okuyabilirsiniz.HAYVAN TELEV‹ZYON HAKLARIHayvanlar› koruma derne¤i ilk kez ‹ngiltere’de 1825 y›l›nda kurulmufltur. Dahasonra pek çok ülkede kurulan benzeri dernekler 1931 y›l›nda toplanarak 4 Ekimgününü “Hayvanlar› Koruma Günü” olarak kabul ettiler. Ülkemizde ise ilk dernek1955 y›l›nda ‹NTERNET Ankara’da kuruldu. “Hayvan Haklar› Evrensel Bildirgesi” metni, Uluslararas›Hayvan Haklar› Birli¤i ve ona ba¤l› ulusal birlikler taraf›ndan 21-23 Eylül1977 tarihlerinde Londra’da hayvan haklar› konusunda yap›lan üçüncü uluslararas›toplant›da kabul edildi. Bu bildirge 15 Ekim 1978 tarihinde Paris’te UNESCOMerkezi’nde törenle ilân edildi. Bu metin, 1989 y›l›nda Hayvan Haklar› Birli¤i taraf›ndantekrar düzenlenerek 1990 y›l›nda UNESCO Genel Direktörü’ne sunulmufl veayn› y›l ilân edilmifltir. Ülkemizde ise 5199 say›l› “Hayvan Haklar› Kanunu”24.06.2004 tarihinde yay›mlanarak yürürlü¤e girmifltir.Hayvanlar› Koruma SIRA S‹ZDE Kanunu’nun amaç, kapsam ve ilkelerini inceleyiniz.Hayvan Haklar› Evrensel BildirgesiYaflam›n tek DÜfiÜNEL‹M oldu¤unu, yaflayan bütün canl›lar›n ortak bir kökeni oldu¤unu ve türlerinevrimi yönünde farkl›laflt›¤›n›, yaflayan bütün canl›lar›n do¤al haklara sahipoldu¤unu ve SORU sinir sistemi olan her hayvan›n kendine özgü haklar› bulundu¤unu,bu do¤al haklar›n küçümsenmemesi ve hatta kolayca göz ard› edilmesinin do¤aüzerinde ciddî zararlar do¤uraca¤›n› ve insano¤lunun hayvanlara karfl› suç ifllemesineneden olaca¤›n›, türlerin birlikte olmas›n›n di¤er hayvan türlerinin yaflamaD‹KKAThakk›n›n insano¤lu taraf›ndan tan›nmas›n› ifade edece¤ini, insano¤lu taraf›ndanhayvanlara SIRA sayg› S‹ZDE gösterilmesinin bir insan›n bir di¤erine gösterdi¤i sayg›dan ayr›tutulamayaca¤›n› dikkate alarak, ilân edilir ki :AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PK ‹ T A P

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›267Madde 1- Bütün hayvanlar biyolojik denge kavram› içerisinde var olmak bak›m›ndaneflit haklara sahiptir.Madde 2- Bütün hayvanlar sayg› gösterilme hakk›na sahiptir.Madde 3- 1) Hayvanlara kötü muamele edilemez veya zalimce davran›fllarda bulunulamaz.2) E¤er bir hayvan›n öldürülmesi gerekiyorsa bu bir anda, ac›s›z ve korku yarat›lmaks›z›nyap›lmal›d›r.3) Ölü bir hayvana sayg› ile davran›lmal›d›r.Madde 4- 1) Vahfli hayvanlar yaflama hakk›na ve kendi do¤al çevrelerinde özgürceüreme hakk›na sahiptirler.2) Vahfli hayvanlar›n özgürlü¤ünden uzun süreli al›konulmas›, avlanma ve bal›ktutma geçmifl zamana ait olup hangi nedenle olursa olsun vahfli hayvanlar›nbu flekilde kullan›m› hayatî olmay›p, aksi davran›fllar bu temel hakkakarfl›d›r.Madde 5- 1) Bir insan›n deste¤ine ihtiyaç duyan her hayvan uygun beslenme vebak›m görme hakk›na sahiptir.2) Hiçbir koflul alt›nda terk edilemez ve veya adil olmayan bir flekilde öldürülemezler.3) Her tür soy üretme ve hayvan kullan›m›nda soyun fizyolojisine ve kendi türüneözel davran›fllar›na sayg› gösterilmesi zorunludur.4) Hayvanlar› içeren sergiler, gösteriler ve filmler hayvanlar›n onuruna sayg›göstermek zorunda olup hiçbir flekilde fliddet içeremezler.Madde 6- 1) Hayvanlar üzerinde yap›lan fiziksel veya psikolojik ac› çekmeye nedenolan deneyler hayvan haklar›n›n ihlâlidir.2) Soyu tükenen hayvanlar›n veya yok edilen bir hayvan›n yerine yenisinin koyulmas›yöntemleri gelifltirilmeli ve sistemli olarak devam ettirilmelidir.Madde 7- Gere¤i olmayacak flekilde bir hayvan›n öldürülmesini içeren her kanun yada buna yol açan her karar yaflama karfl› ifllenmifl suç kapsam›ndad›r.Madde 8- 1) Vahfli bir hayvan soyunun hayatta kalma onurunu hiçe sayan her yasave böylesi bir harekete neden olan her karar soyk›r›ma eflde¤er olup soyakarfl› ifllenmifl suçtur.2) Vahfli hayvanlar›n katledilmesi ve üreme yumurtalar›n›n kirletilmesi, yokedilmesi soyk›r›m suçudur.Madde 9- 1) Hayvanlar›n kendilerine özgü yasal statüleri ve haklar› hukuk taraf›ndantan›nmak zorundad›r.2) Hayvanlar›n güvenli¤inin koruma alt›na al›nmas› konusu devlet örgütleridüzeyinde temsil edilmelidir.Madde 10- E¤itim ve okullaflmadan sorumlu kurumlar, vatandafllar›na çocukluktanitibaren hayvanlar› anlamay› ve sayg› göstermeyi ö¤renmeleri için olanaksa¤lamak zorundad›r.

SORUK ‹ T A PSORUK ‹ T A PD‹KKATD‹KKATTELEV‹ZYONTELEV‹ZYON268 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEAMAÇLARIMIZ‹NTERNETHayvan Haklar› ‹NTERNET Federasyonu’nu tan›mak isterseniz http://haytap.org/ adresini ziyaret AMAÇLARIMIZedebilirsiniz.K ‹ T A PTELEV‹ZYONHayvan haklar› K ‹ ile T Ailgili P olarak ilginç bir eser okumak isterseniz yazar› Gary L. Francioneolan Hayvan Haklar›na Girifl: Çocu¤unuz mu Köpe¤iniz mi? (‹stanbul: ‹letiflim Yay›nlar›,2008) adl› kitaba baflvurunuz.TELEV‹ZYON‹NTERNET‹NTERNET

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›269ÖzetHak kavram›, çok yönlü bir kavram olup bu kavram›ntan›m›na yönelik teoriler ortaya at›lm›flt›r.“‹rade Teorisi” ne göre hak; hukuk düzeni taraf›ndantan›nan irade kudretidir. “Menfaat Teorisi”ne göre ise hak; hukuken korunan ve sahibinebu korumadan yararlanma yetkisi tan›nan birmenfaattir.Genel olarak hak sözcü¤ü, hukuka uygunluk,adalet, hukukun adaletin gerektirdi¤i ve birineay›rd›¤› fley diye tan›mlanmaktad›r. Hasta haklar›,esasta insan haklar›n›n sa¤l›k bak›m hizmetlerineuygulanmas›d›r.‹nsan haklar›; insan›n insan olmas› nedeniyle,onun bütün yönleriyle kiflili¤ini korumay› ve gelifltirmeyiamaçlayan evrensel ilke ve kurallar bütünüolarak tan›mlanmaktad›r. ‹nsan haklar›, insanonurunu güvence alt›na al›r.‹nsan haklar›n›n tarihsel geliflimi, temelde birbiriniizleyen afla¤›daki üç kuflak içinde gerçekleflmiflve sürmektedir.Son zamanlarda 4. Kuflak ‹nsan Haklar›n›n dageliflmeye bafllad›¤› varsay›lmaktad›r. Dördüncükuflak insan haklar›na örnek olarak, bilimin kullan›lmas›n›önleme amac›yla “insan kopyalamay›önleme” verilebilir.Birleflmifl Milletler 1948’de uluslararas› düzeydegenel insan haklar› ile ilgili bir anlaflma yapm›flve birçok ülke taraf›ndan imzalanm›flt›r. Bu anlaflmadatemel haklar (yasama hakk›, mülkiyethakk›, seçme ve seçilme hakk›) belirtilmifltir.Temelde hasta haklar›, insan haklar›n›n ve de-¤erlerinin sa¤l›k hizmetlerine uygulanmas›n› ifadeeder ve dayana¤›n› insan haklar›yla ilgili temelbelgelerden al›r ve “sa¤l›k hakk›” ve “sa¤l›kl›yaflama hakk›” içinde bulunan haklar›n bir bölümünüanlat›rSa¤l›k hakk› ile hasta haklar›, her ne kadar bildirgelerdekarmafl›k gibi görülseler de, aralar›ndakifark› göz ard› etmemek ve birine odaklan›p di¤erinigözden kaç›rmamak gerekir. Genellikle öneç›kar›lan hasta haklar›d›r.Sa¤l›k hakk›, bedenine sahip olma hakk›n›nönemli bir unsuru olup ana rahmine düflmedenbafllam›fl olan bir hak olarak kabul edilir.Hasta haklar›nda ele al›nmas› gereken kavramlardanbiri de “hasta yeterlili¤i” kavram›d›r. Yeterlilikkavram›yla kiflinin “hukuksal yeterlili¤i”tan›mlanmaktad›r. Genel olarak kiflinin, t›bbî durumlardayasal tedavisiyle ilgili kararlar› alabilecek,r›za (onam, raz› olma, isteme, istek) verebilecekyeterlilikte bulunmas› anlam›ndad›r.Hasta haklar›n›n toplumsal bir boyut kazanmas›son yirmi sene içinde gerçekleflmifltir. Hasta haklar›n›ngeliflimi dünyada ve Türkiye’de ayn› paraleldeolmam›flt›r.Hasta haklar› ile ilgili ilk çal›flmalar›n ABD’debafllad›¤› kabul edilir. ABD’de 1970’li y›llar›n bafl›ndabir mahkeme karar›nda; hekim-hasta iliflkisininbir ifl olmad›¤›, güvene dayanan bir iliflkioldu¤u belirtilmifltir. Hasta haklar› konusundaAmerikan Hastaneler Birli¤i’nin gerçeklefltirdi¤ifaaliyetlerde önemli katk›lar sa¤lanm›flt›r. AmerikanHastaneler Birli¤i’nin 1972’de yay›nlad›¤›hasta haklar› belgesi, günümüzde de kabul edilende¤erlere yer vermesi nedeniyle en önemlibelge niteli¤indedir.Dünya T›p Birli¤i’nin 1981’de Portekiz-Lizbon’dagerçeklefltirdi¤i 34. Genel Kurulu’nda benimsedi¤iLizbon Bildirgesi; Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün28-30 Mart 1994’te Amsterdam’da gerçeklefltirdi-¤i toplant›da sözü edilen Avrupa Hasta Haklar›-n›n Gelifltirilmesi Bildirgesi ve Dünya T›p Birli-¤i’nin 1995’te Bali’de gerçeklefltirdi¤i toplant›dakabul edilen Lizbon Bildirgesi II belgeleri, hastahaklar› konusunda geliflmeler aç›s›ndan önemlibelgelerdir.Hasta haklar› Türkiye’de 1980’li y›llarda tart›flmakonusu olmaya bafllam›flt›r. Ancak Cumhuriyetinilk y›llar›ndan itibaren sa¤l›k hizmetlerini düzenlemeküzere yürürlü¤e giren yasal düzenlemelerdetemel insan hak ve hürriyetleri çerçevesindebaz› hasta haklar›na yer verildi¤i ve do¤rudanhasta hakk› olarak belirtilmese bile temel hastahaklar›yla örtüflen hükümlerin yer ald›¤› görülmektedir.Daha sonra Sa¤l›k Bakanl›¤› faaliyetleriçerçevesinde çeflitli düzenlemeler yap›lm›flt›r.1982 Anayasas›’n›n 17. maddesinin 2. f›kras›nda;56. ve 65. maddelerinde hasta ve bireylerin sa¤l›kve sa¤l›kl› yaflama haklar›na iliflkin hükümleryer alm›flt›r.Türkiye 01 A¤ustos 1998’de Hasta Haklar› Yönetmeli¤i’niyürürlü¤e koymufltur.

270 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiHasta haklar›n›n amac›; hastan›n bir kifli olarakgeliflimini, bedensel ve ruhsal bütünlük ve itibar›n›nkorunmas›n›, hasta hekim iliflkisinde, hastan›naktif kat›l›m›n›n desteklenmesini, her hastan›ntam ve kaliteli sa¤l›k hizmetinden yararlanmas›n›sa¤lamakt›r.Hasta haklar›, daha iyi sa¤l›k ortam› için hasta vehekimlerin birlikte sahip ç›kmas› gereken haklard›r.Ülkemizde birçok temel haklar gibi, hastahaklar›n›n kullan›lamad›¤› bilinmektedir. Hastahaklar›, genellikle hekim hatalar› nedeniyle kamuoyunungündemine girmekte, bu nedenle degerçek kapsam› ile de¤erlendirilememektedir.Dünya Tabipler Birli¤i Hasta Haklar› Bildirgesi’nde;nitelikli sa¤l›k hizmeti alma hakk›, seçimyapma özgürlü¤ü, kendi kaderini belirleme hakk›,bilinci kapal› hasta, yasal olarak yeterlili¤i bulunmayanhasta, hastan›n iste¤ine karfl›n yap›langiriflimler, bilgilenme hakk›, gizlilik hakk›, sa¤l›ke¤itimi hakk›, onurunu koruma hakk›, dinî destekhakk›, sa¤l›k bak›m›nda (hizmetlerinde) insanhaklar› ve de¤erleri, bilgilendirme, onay,mahremiyet (gizlilik) ve özel hayat, bak›m ve tedavi,baflvuru bafll›klar› alt›nda yer alan konularifllenmifltir.Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n Hasta Haklar› Yönetmeli-¤i’nin amac›; temel insan haklar›n›n sa¤l›k hizmetlerisahas›ndaki yans›mas› olan ve baflta TürkiyeCumhuriyeti Anayasas›’nda, di¤er mevzuattave milletleraras› hukukî metinlerde kabul edilenhasta haklar›n› somut olarak göstermek ve sa¤l›khizmeti verilen bütün kurum ve kurulufllarda vesa¤l›k kurum ve kurulufllar› d›fl›nda sa¤l›k hizmetiverilen hâllerde, insan haysiyetine yak›fl›r flekildeherkesin hasta haklar›ndan faydalanabilmesine,hak ihlâllerinden korunabilmesine ve gerekti-¤inde hukukî korunma yollar›n› fiilen kullanabilmesinedair usul ve esaslar› düzenlemektir.Hayvanlar› koruma derne¤i ilk kez ‹ngiltere’de1825 y›l›nda kurulmufl, daha sonra pek çok ülkedekurulan benzeri dernekler 1931 y›l›nda toplanarak4 Ekim gününü “Hayvanlar› Koruma Günü”olarak kabul etmifllerdir. Ülkemizde ise ilkdernek 1955 y›l›nda Ankara’da kuruldu. “HayvanHaklar› Evrensel Bildirgesi” metni, Uluslararas›Hayvan Haklar› Birli¤i ve ona ba¤l› ulusal birliklertaraf›ndan 21-23 Eylül 1977 tarihlerinde Londra’dahayvan haklar› konusunda yap›lan üçüncüuluslararas› toplant›da kabul edildi. Bu bildirge15 Ekim 1978 tarihinde Paris’te UNESCO Merkezi’ndetörenle ilân edildi.Ülkemizde ise 5199 say›l› “Hayvan Haklar› Kanunu”24.06.2004 tarihinde yay›mlanarak yürürlü¤egirmifltir.Hayvan Haklar› Evrensel Bildirgesi; yaflam›n tekoldu¤unu, yaflayan bütün canl›lar›n ortak bir kökenioldu¤unu ve türlerin evrimi yönünde farkl›-laflt›¤›n›, yaflayan bütün canl›lar›n do¤al haklarasahip oldu¤unu ve sinir sistemi olan her hayvan›nkendine özgü haklar› bulundu¤unu, bu do-¤al haklar›n küçümsenmemesi ve hatta kolaycagöz ard› edilmesinin do¤a üzerinde ciddî zararlardo¤uraca¤›n› ve insano¤lunun hayvanlara karfl›suç ifllemesine neden olaca¤›n›, türlerin birlikteolmas›n›n di¤er hayvan türlerinin yaflama hakk›-n›n insano¤lu taraf›ndan tan›nmas›n› ifade edece¤ini,insano¤lu taraf›ndan hayvanlara sayg›gösterilmesinin bir insan›n bir di¤erine gösterdi-¤i sayg›dan ayr› tutulamayaca¤›n› dikkate alarakhayvan haklar›n› 10 madde içinde özetlemifltir.

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›271Kendimizi S›nayal›m1. Afla¤›dakilerden hangisi “‹rade Teorisi” ne göre hakkavram›n› tan›mlar?a. Adaletin, hukukun gerektirdi¤i veya birine ay›rd›¤›fley, kazanç.b. Hukuken korunan ve sahibine bu korumadanyararlanma yetkisi tan›nan bir menfaat.c. Hukuken korunmas›n› istemek yetkisine sahipbulunulan ç›kar.d. Hukuk düzeni taraf›ndan tan›nan irade kudreti.e. Bir baflka kifliye karfl› üstün gelme kudreti.2. Afla¤›dakilerden hangisi 1. kuflak insan haklar›ndande¤ildir?a. Siyasal haklarb. Kültürel haklarc. Yönetime kat›lma hakk›d. Yurttafll›k hakk›e. Vergi yükümlülü¤ü3. Afla¤›dakilerden hangisi hastan›n sahip olmas› gerekenyeterliliklerden de¤ildir?a. Bireyin doktoru ile iliflkisinden ne bekledi¤initan›mlayabilmesib. Bilgiyi almas›c. Bilgiyi de¤erlendirmesid. Sorunlar›n› aktarabilecek ve yard›m isteyecekbir doktor tayin edebilmesie. Baflta çocuklar, psikiyatrik hastalar, yafll›lar vea¤›r hastalar olmak üzere tüm hastalara sunulanhizmetin insanc›llaflt›r›lmas›n› gelifltirmesi4. Afla¤›dakilerden hangisi hasta haklar›n›n amac›de¤ildir?a. Bir giriflimin iflleyebilmesi, geliflebilmesi için gerekenpara ve kredinin sa¤lanmas›b. Hastan›n bir kifli olarak gelifliminin sa¤lanmas›c. Hastan›n bedensel ve ruhsal bütünlük ve itibar›-n›n korunmas›d. Hasta hekim iliflkisinde, hastan›n aktif kat›l›m›-n›n desteklenmesie. Her hastan›n tam ve kaliteli sa¤l›k hizmetindenyararlanmas›5. Hastan›n bilgilenme hakk› ile ilgili afla¤›dakilerdenhangisi do¤rudur?a. Her insan ayr›m yap›lmaks›z›n uygun sa¤l›k hizmetialma hakk›na sahiptir.b. Hasta, herhangi bir aflamada, baflka bir hekimingörüflünü alma hakk›na sahiptir.c. Bilgi hastan›n kültürüne uygun olarak ve anlayabilece¤iflekilde verilmelidir.d. Hastan›n klinik araflt›rmalara veya t›p e¤itiminekat›lmay› reddetme hakk› vard›r.e. Hasta en son bilgilerin olanak verdi¤i ölçüde ›st›rab›n›ndindirilmesi hakk›na sahiptir.6. “Kalite güvencesi her zaman sa¤l›k hizmetinin birparças› olmal›d›r. Özellikle hekimler, sa¤l›k hizmetlerininniteli¤ini gözetmek konusunda sorumluluk üstlenmelidirler”aç›klamas› Dünya Tabipler Birli¤i Hasta Haklar›Bildirgesi’nin hangi ilkesini ifade eder?a. Nitelikli sa¤l›k hizmeti alma hakk›b. Seçim yapma özgürlü¤üc. Kendi kaderini belirleme hakk›d. Bilgilenme hakk›e. Gizlilik hakk›7. Afla¤›daki ifadelerden hangisi “prognoz” kelimesininaç›klamas›d›r?a. Çeflitlilik göstermeyen, al›fl›lagelmifl düzen içindeyap›lan, yap›lmas› al›flkanl›k hâline gelmifl ifl.b. Hastal›¤›n olas› seyri ve sonuçlar›n›, organizman›ndirenme gücünü ve hastaya yard›m olanaklar›n›dikkate alarak hastan›n gelece¤inin nas›lolaca¤›n› tahmin etme,c. Bir giriflime iflleyebilmesi, geliflebilmesi için gerekenpara ve krediyi sa¤lama ifli.d. Bir hastal›¤a birkaç hekimin bir araya gelerekteflhis koymas› ifli, konsulto.e. Herhangi bir konuda ileriyi düflünerek ölçülüdavranma, sak›nma, gere¤inden fazla olup saklananfley, yedek.

272 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiKendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›8. Afla¤›daki hangi kelime “Tedavisi mümkün olmayanhastal›¤a yakalanm›fl bir kimsenin istemi üzerine a¤r›ve ac› vermeden hayat›na son verilmesi, ilaçla öldürülmesi”aç›klamas›n›n karfl›l›¤›d›r?a. Agonib. Mümeyyizc. Ötanazid. Vecibee. Muhakkik9. I. Hastan›n, sa¤l›k durumu ile ilgili t›bbî de¤erlendirmeleringizlilik içerisinde yürütülmesiII. Muayenenin, teflhisin, tedavinin ve hasta ile do¤rudantemas› gerektiren di¤er ifllemlerin makul birgizlilik ortam›nda gerçeklefltirilmesiIII. T›bbî sebeplerden dolay› sa¤l›k kurulufluna bizzatgidilemeyen veya götürülemeyen hâllerIV. Hastan›n ve hasta ile ilgili bulunanlar›n, hastahaklar›n›n ihlâli hâlinde, mevzuat çerçevesinde hertürlü müracaat, flikâyet ve dava haklar›n›n olmas›Yukar›da verilenlerden hangileri mahremiyete sayg›gösterilmesi ilkesi içinde yer al›r?a. I,II,III ve IVb. II,III ve IVc. I,III ve IVd. III ve IVe. I ve II1. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Sa¤l›k HizmetlerindeHasta Haklar›” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Sa¤l›k HizmetlerindeHasta Haklar›” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.3. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Hasta Yeterlili¤iKavram›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.4. a Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Hasta Haklar›n›nAmac›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Dünya TabiplerBirli¤i Hasta Haklar› Bildirgesi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Dünya TabiplerBirli¤i Hasta Haklar› Bildirgesi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.7. b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Gizlilik Hakk›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Sa¤l›k Bakanl›¤›Yönetmeli¤i’nde Hasta Haklar›” konusunuyeniden gözden geçiriniz.9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Sa¤l›k Bakanl›¤›Yönetmeli¤i’nde Hasta Haklar›” konusunuyeniden gözden geçiriniz.10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Hasta Haklar›n›nAmac›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.10. I. Hastan›n bilgilendirilmifl onay›n›n, herhangi birt›bbî giriflimin ön koflulu olmas›II. Hastalara sa¤l›k hizmetlerinden tam olarak yararlanmakonusunda yard›mc› olmak ve sistemle ilgilisorunlar›n olumsuz etkisini azaltmakIII. Hastalarla sa¤l›k personeli aras›ndaki yararl› iliflkiyidesteklemek ve gelifltirmek; özellikle de hastalar›nsa¤l›k hizmeti sürecine daha aktif kat›l›m›n› cesaretlendirmekIV. Hasta kurulufllar›, sa¤l›k personeli ve sa¤l›k yöneticileriaras›ndaki iletiflim için yeni f›rsatlar yaratmak,var olanlar› güçlendirmekYukar›da verilenlerden hangileri hasta haklar›n›n gelifltirilmesineyönelik amaçlar içinde yer al›r?a. I,II,III ve IVb. III ve IVc. I,III ve IVd. II, III ve IVe. I ve II

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›273S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1Yürürlükte olan 5237 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun 1.maddesi; insan hak ve özgürlüklerini, düzen ve güvenli¤ini,hukuk devletini, kamu sa¤l›¤›n› ve çevreyi, toplumbar›fl›n› korumak, suç ifllenmesini önlemek amac›-n› tafl›maktad›r. Ayr›ca insan haklar› ile ilgili olan düzenlemelerbu kanunun çeflitli maddelerinde özel bafll›klaralt›nda yer almaktad›r.Madde 76’da soyk›r›m, bir plân›n icras› suretiyle, millî,›rkî veya dinî bir grubun tamamen veya k›smen yok edilmesimaksad›yla ifllenen bir suç olarak belirtilmektedir.Madde 77’de insanl›¤a karfl› ifllenen suçlar›n; siyasî, felsefî,etnik, ›rkî veya dinî amaçlarla toplumun bir kesiminekarfl› bir plân do¤rultusunda ifllenen çeflitli insanl›kd›fl› fiillerden olufltu¤u ifade edilmektedir.Göçmen kaçakç›l›¤› ve insan ticareti ile ilgili olan 79 ve80. maddelerde göçmen kaçakç›l›¤› yapan suç örgütlerininfaaliyetlerini önlemek üzere, göçmen kaçakç›l›¤›ve buna ba¤l› olarak insan ticareti fiilleri suç haline getirilmifltir.Buna göre:Zorla çal›flt›rmak veya hizmet ettirmek, esarete ve benzeruygulamalara tabi k›lmak, vücut organlar›n›n verilmesinisa¤lamak maksad›yla, tehdit, bask›, cebir veyafliddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kand›rmakveya kifliler üzerindeki denetim olanaklar›ndan veyaçaresizliklerinden yararlanarak r›zalar›n› elde etmeksuretiyle kiflileri tedarik eden, bir yerden baflka bir yeregötüren veya sevk eden, bar›nd›ran kifliler suçlu say›lm›fl,ayr›ca bu fiillerin 18 yafl›n› doldurmam›fl çocuk veyaküçüklere karfl› ifllenmesi ceza art›r›m nedeni olarakkabul edilmifltir.Yine bu kanun kapsam›nda 94, 95 ve 96. maddeler iflkenceve eziyeti; bir kifliye karfl› yap›lan, insan onuruylaba¤daflmayan ve bedensel veya ruhsal yönden ac›çekmesine, alg›lama veya irade yetene¤inin etkilenmesine,afla¤›lanmas›na yol açacak davran›fllar olarak kabuletmifltir. Bu suçlar›n ifllenifline ifltirak eden di¤er kiflilerinde kamu görevlisi gibi cezaland›r›laca¤› da maddeyeeklenmifltir.Ayr›mc›l›k 122. maddede yer almakta ve kifliler aras›ndadil, ›rk, renk, cinsiyet, siyasî düflünce, felsefî inanç,din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayr›m yaparak; birtafl›nmaz veya tafl›n›r mal›n sat›lmamas›, devredilmemesi,bir hizmetin icra olunmamas› veya hizmetten yararlanman›nengellenmesi, kiflinin ifle al›nmamas›, besinmaddelerinin verilmemesi, kiflinin ola¤an bir ekonomiketkinlikte bulunmas›n›n engellenmesinin suç teflkil etti-¤i belirtilmektedir.Bununla beraber halk› sosyal s›n›f, ›rk, din, mezhep veyabölge bak›m›ndan farkl› özellikler tafl›yan di¤er birkesim aleyhine kin ve düflmanl›¤a alenen tahrik eden,afla¤›layan kimselerin cezaland›r›lmas› da 215 ve 216.maddelerde yer almaktad›r.Madde 90 ilke olarak insan üzerinde deney yap›lmas›n›cezaland›rmakta; ancak durumun bilimsel ve t›bbî birdeneyi hakl› k›lm›fl olmas›n› ve ilgili kiflinin r›zas›n› suçukald›ran bir hukuka uygunluk nedeni saymaktad›r.Özel hayata ve hayat›n gizli alan›na müdahale konusunda;kifliler aras›ndaki haberleflmenin gizlili¤ini ihlâletmek, 132, 133 ve 134. maddelere göre suç say›lm›flt›r.Suçun oluflmas› için ilgilinin r›zas›n›n bulunmamas›flartt›r. Konuflmalar›n dinlenmesi ve kaydedilmesi, resimçekici veya kaydedici bir aletle özel hayat›n ihlâlive montaj fiilleri cezay› gerektirmektedir.Hürriyete karfl› suçlar bafll›¤› alt›nda 106. ve 109. maddelerdetehdit ve zorlama unsurlar› ele al›nmakta ve birbaflkas›n›n, kendisinin veya yak›n›n›n hayat›na, vücutveya cinsel dokunulmazl›¤›na yönelik bir sald›r› gerçeklefltirece¤indenbahisle tehdit eden kiflinin cezaland›r›laca¤›ve hiç kimsenin hukuka ayk›r› olarak bir yeregitmek veya bir yerde kalmak hürriyetinden yoksun b›-rak›lamayaca¤› ifade edilmektedir.Cebir veya tehdit kullanarak bir kimseyi dinî, siyasî, felsefîinanç, düflünce ve kanaatlerini aç›klamaya veya de-¤ifltirmeye zorlamak ya da bunlar› aç›klamaktan, yaymaktanmen etmenin 115. maddeye göre suç say›lmas›ylainsan hak ve özgürlükleri içinde en temel haklardanolan düflünce ve düflünceyi aç›klama hürriyeti korumaalt›na al›nm›flt›r.Topluma karfl› suçlar 5237 say›l› TCK’da Üçüncü K›s›mdaayr›nt›l› olarak ele al›nm›flt›r. Birinci Bölüm “GenelTehlike Yaratan Suçlar” bafll›¤› alt›ndad›r. Bu suçlar aras›ndagenel güvenli¤in tehlikeye sokulmas› k›sm›ndakiflilerin hayat›, sa¤l›¤› veya malvarl›¤› bak›m›ndan tehlikeliolabilecek biçimde ya da kiflilerde korku, kayg›veya panik yaratabilecek tarzda; yang›n ç›karan, binaçökmesine, toprak kaymas›na, 盤 düflmesine, sel veyataflk›na neden olan silâhla atefl eden veya patlay›c› maddekullanan kifliler 170. maddeye göre suçlu say›lm›flt›r.Ayr›ca madde 172’ye göre radyasyon yayma, madde173’e göre atom enerjisi ile patlamaya sebebiyet verme,madde 174’e göre tehlikeli maddeleri izinsiz olarakbulundurma ve madde 179’a göre trafik güvenli¤initehlikeye sokma suç kapsam›na al›nm›flt›r.‹kinci Bölüm “Çevreye Karfl› Suçlar” bafll›¤›n› tafl›maktad›r.Çevrenin kasten kirletilmesi 181 ve 182. madde-

274 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojilere göre suç kapsam›na al›nm›fl, hapis ve para cezalar›ylacayd›r›c›l›k sa¤lanm›flt›r. Madde 183 gürültüye nedenolma, madde 184 imar kirlili¤ine neden olma suçlar›n›içermektedir.Üçüncü Bölüm ise “Kamunun Sa¤l›¤›na Karfl› Suçlar”ile ilgilidir. Kiflilerin hayat›n› ve sa¤l›¤›n› tehlikeye sokacakbiçimde bozulmufl veya de¤ifltirilmifl g›da veyailaçlar›n ticareti 186. madde ile yasaklanm›flt›r. ‹çileceksulara, tüketilecek her çeflit fleye zehir katarak insan hayat›n›ve sa¤l›¤›n› tehlikeye sokma madde 185, kiflilerinhayat›n› ve sa¤l›¤›n› tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapmaveya satma madde 187, uyuflturucu veya uyar›c›madde imal ve ticareti madde 188, zehirli madde imalve ticareti ve sa¤l›k için tehlikeli madde temini madde193, bulafl›c› hastal›klara iliflkin tedbirlere ayk›r› davranmamadde 195 kapsam›nda suç say›lmaktad›r.Mülkiyet hakk›na iliflkin olarak da 151. maddede malazarar verme bafll›¤› alt›nda flu hükme yer verilmifltir:Baflkas›n›n tafl›n›r veya tafl›nmaz mal›n› k›smen/tamameny›kan, tahrip eden, yok eden, bozan, kullan›lmaz hâlegetiren veya kirleten kifli, ma¤durun flikayeti üzerine cezaland›r›l›r.Ancak bu hükümde flikayet esas al›nm›flt›r.Çocuk haklar› ihlâlleri ile ilgili suçlar madde 103 kapsam›ndayer almaktad›r. Cinsel istismar deyiminden “onbefl yafl›n› tamamlamam›fl veya tamamlam›fl olmakla birliktefiilin hukukî anlam ve sonuçlar›n› alg›lama yetene-¤i geliflmemifl olan çocuklara karfl› gerçeklefltirilen hertürlü cinsel davran›fl, di¤er çocuklara karfl› sadece cebir,tehdit, hile veya iradeyi etkileyen baflka bir nedene dayal›olarak gerçeklefltirilen cinsel davran›fllar” anlafl›l›r.Biliflim suçlar›; bir biliflim sistemine hukuka ayk›r› olarakgirme madde 243; sistemi engelleme, bozma, verileriyok etme veya de¤ifltirme madde 244; banka veyakredi kartlar›n›n kötüye kullan›lmas› madde 245 fleklindeayr› ayr› suçlar olarak ele al›nm›flt›r.S›ra Sizde 2Hâlen yürürlükte olan 1982 Anayasas›’n›n 17. maddesi,Temel Haklar ve Ödevler bafll›kl› ‹kinci K›s›m’›n KiflininHaklar› ve Ödevleri bafll›kl› ‹kinci Bölüm’ünde yeralmaktad›r.I. Kiflinin Dokunulmazl›¤›, Maddî ve Manevî Varl›¤›Madde 17- Herkes, yaflama, maddî ve manevî varl›¤›n›koruma ve gelifltirme hakk›na sahiptir.T›bbî zorunluluklar ve kanunda yaz›l› haller d›fl›nda, kiflininvücut bütünlü¤üne dokunulamaz; r›zas› olmadanbilimsel ve t›bbî deneylere tabi tutulamaz.Kimseye iflkence ve eziyet yap›lamaz; kimse insan haysiyetiyleba¤daflmayan bir cezaya veya muameleye tabitutulamaz.Üçüncü Bölüm Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevlerbafll›¤› alt›nda yer alan 56. madde ise flöyle düzenlenmifltir:VIII. Sa¤l›k, Çevre ve KonutA. Sa¤l›k Hizmetleri ve Çevrenin Korunmas›Madde 56 - Herkes, sa¤l›kl› ve dengeli bir çevrede yaflamahakk›na sahiptir.Çevreyi gelifltirmek, çevre sa¤l›¤›n› korumak ve çevrekirlenmesini önlemek devletin ve vatandafllar›n ödevidir.Devlet, herkesin hayat›n›, beden ve ruh sa¤l›¤› içindesürdürmesini sa¤lamak; insan ve madde gücünde tasarrufve verimi art›rarak, iflbirli¤ini gerçeklefltirmek amac›ylasa¤l›k kurulufllar›n› tek elden plânlay›p hizmetvermesini düzenler.Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sa¤l›kve sosyal kurumlar›ndan yararlanarak, onlar› denetleyerekyerine getirir.Sa¤l›k hizmetlerinin yayg›n bir flekilde yerine getirilmesiiçin kanunla genel sa¤l›k sigortas› kurulabilir.Yine ayn› bölüm ve bafll›k alt›nda yer alan 65. maddeise flu flekildedir:XIII. Devletin ‹ktisadî ve Sosyal Ödevlerinin S›n›rlar›Madde 65 - (De¤iflik madde: 03/10/2001 - 4709 S.K./22. md.)Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenengörevlerini, bu görevlerin amaçlar›na uygun önceliklerigözeterek malî kaynaklar›n›n yeterlili¤i ölçüsündeyerine getirir.S›ra Sizde 3‹nsan Haklar› Evrensel Bildirgesi, Birleflmifl Milletler ‹nsanHaklar› Komisyonu taraf›ndan haz›rlanan ve BirleflmiflMilletler Genel Kurulu’nun Paris’te 10 Aral›k 1948tarihinde yapt›¤› toplant›da kabul edilen 30 maddelikbir belgedir. Bildirinin tamam› insan hak ve özgürlükleriniiçermektedir. Ana hatlar›yla incelendi¤inde:• Bütün insanlar›n özgür, onur ve haklar› yönündeneflit do¤duklar› ve birbirlerine karfl› kardeflçe davranmalar›gerekti¤i,• Irk, renk, cins, dil, din, siyasal ya da her hangi birbaflka inanç, ulusal ya da toplumsal köken, varl›kl›-l›k, do¤ufl ya da herhangi bir baflka ayr›m gözetilmeksizinbu bildirge’de aç›klanan bütün haklardanve bütün özgürlüklerden herkesin yararlanabilece-¤i, ister ba¤›ms›z ülke uyru¤u olsun, isterse ba¤›ml›,özerk olmayan ya da baflka bir egemenlik k›s›tlamas›naba¤l› ülke uyru¤u olsun, bir kifli hakk›nda,uyru¤u bulundu¤u devlet ya da ülkenin siyasal, adlîya da uluslararas› durumu bak›m›ndan hiçbir ayr›mgözetilmeyece¤i,• Herkesin yaflam, özgürlük ve kifli güvenli¤i hakk›nasahip oldu¤u,

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›275• Kölelik ve köle al›m sat›m›n›n her türlü biçimiyle yasakoldu¤u ve hiç kimsenin köle ya da kul olarakkullan›lamayaca¤›,• Hiç kimseye iflkence yap›lamayaca¤›, ac›mas›z, insanl›kd›fl› ya da onur k›r›c› ceza verilemeyece¤i,• Nerede olursa olsun herkesin kiflili¤inin tan›nmas›hakk›na sahip oldu¤u,• Yasalar önünde herkesin eflit ve ayr›m gözetilmeksizinyasan›n koruyuculu¤undan eflit olarak yararlanmahakk›na sahip oldu¤u,• Her kiflinin, kendisine Anayasa ya da yasa ile tan›-nan temel haklara ayk›r› ifllemler karfl›s›nda ulusalmahkemelerin etkin koruyucu önlemlerinden yararlanmahakk›na sahip oldu¤u,• Hiç kimsenin keyfi olarak tutuklanamayaca¤›, al›konulamayaca¤›,sürülemeyece¤i,• Herkesin hak ve ödevlerinin ya da kendisine yöneltilenve ceza niteli¤i tafl›yan herhangi bir suçlaman›nsaptanmas›nda, davan›n ba¤›ms›z ve tarafs›z bir mahkemece,tam bir eflitlikle, adil ve aç›k olarak görülmesihakk›na sahip oldu¤u,• Bir suç ifllemekten san›k herkesin, savunmas› için kendisinegerekli bütün güvencenin sa¤lanm›fl bulundu-¤u aç›k bir yarg›lama ile yasaca suçlu oldu¤u saptanmad›kça,suçsuz say›laca¤›, hiç kimsenin, gerçekleflti-¤i s›rada ulusal ya da uluslararas› hukuka göre suçoluflturmayan eylem ya da ihmalden dolay› mahkumedilemeyece¤i, hiç kimseye, suçun ifllendi¤i s›rada uygulanancezadan daha a¤›r bir ceza verilemeyece¤i,• Hiç kimsenin, özel yaflam›, ailesi, konutu ya da yaz›flmas›konular›nda keyfi müdahaleye, onuruna vead›na karfl› sald›r›ya u¤rayamayaca¤›, herkesin, bumüdahale ve sald›r›lara karfl› yasa ile korunmayahakk› oldu¤u,• Herkesin, herhangi bir devletin s›n›rlar› içinde özgürcedolaflma ve oturma, kendi ülkesi dâhil herhangibir ülkeden ayr›lma ya da kendi ülkesine yenidendönme hakk›na sahip oldu¤u,• Herkesin, zulüm karfl›s›nda, baflka ülkelere s›¤›nmahakk›n›n oldu¤u ancak bu hakk›n, adi bir suçla ya daBirleflmifl Milletler ilke ve amaçlar›na ayk›r› eylemlerleilgili kovuflturmalar hâlinde kullan›lamayaca¤›,• Herkesin bir yurttafll›k hakk›n›n oldu¤u, hiç kimsenin,yurttafll›¤›ndan ya da yurttafll›¤›n› de¤ifltirme hakk›ndankeyfi bir biçimde yoksun b›rak›lamayaca¤›,• Evlenme ça¤›na gelen her erkek ve kad›n›n, ›rk, uyrukya da din bak›m›ndan hiçbir s›n›rlamaya ba¤l›olmaks›z›n evlenme ve aile kurma hakk›na sahip oldu¤u,söz konusu kiflilerin, evlenme konusunda, evliliksüresince ve evlili¤in sona ermesinde eflit haklarasahip olduklar›, evlenmenin ancak, evleneceklerinözgür ve tam r›zas› ile gerçeklefltirilebilece¤i,toplumun do¤al ve temel ögesi olan ailenin toplumve devletçe koruma alt›nda olaca¤›,• Herkesin, tek bafl›na ya da baflkalar›yla birlikte malve mülk edinme hakk›na sahip oldu¤u ve keyfi olarakmal ve mülkünden yoksun b›rak›lamayaca¤›,• Herkesin düflünce, vicdan ve din özgürlü¤üne hakk›oldu¤u; bu hakk›n din ya da inanç de¤ifltirme; dininiya da inanc›n› tek bafl›na ya da topluca, aç›k yada özel olarak ö¤retim, uygulama, tap›nma ve anmaba¤lam›nda a盤a vurma özgürlü¤ünü içerdi¤i,• Herkesin düflünce ve anlat›m özgürlü¤üne sahip oldu¤u,bu özgürlü¤ün, düflüncelerinden dolay› rahats›zedilmeme, ülke s›n›rlar› söz konusu olmaks›z›nbilgi ve düflünceleri her araçta arama, elde etme veyayma hakk›n› içerdi¤i,• Herkesin toplanma ve dernek kurma özgürlü¤ünün yan›ndakimsenin bir derne¤e girmeye zorlanamayaca¤›,• Herkesin, do¤rudan ya da özgürce seçilmifl kiflilerarac›l›¤›yla ülkesinin kamu yönetimine kat›lma veülkesinin kamu hizmetlerinden eflit olarak yararlanmahakk›na sahip oldu¤u, halk iradesinin, hükûmeterkinin temeli olarak kabul edildi¤i ve bu iradenin,gizli ya da buna denk bir yöntemle yap›lacak ve genelve eflit oy verme yoluyla gerçekleflecek olan dönemselve dürüst seçimle belirdi¤i,• Herkesin çal›flmaya, iflini özgürce seçmeye, adil veelveriflli çal›flma koflullar›na ve iflsizlikten korunmaya,eflit çal›flma karfl›l›¤› eflit ücret alma, ç›karlar›n›nkorunmas› için baflkalar› ile birlikte sendika kurmayave kurulu bir sendikaya kat›lmaya, çal›flma saatlerininmakul ölçüde s›n›rland›r›lmas› ve belirli aral›klarlaücretli izin dâhil olmak üzere, dinlenme vebofl zamanlar›n› de¤erlendirmeye hakk› oldu¤u,• Herkesin gerek kendisi, gerek ailesi için yiyecek, giyecek,konut, sa¤l›ksal bak›m, gerekli toplumsal hizmetlerde içinde olmak üzere sa¤l›¤›na ve esenli¤ineuygun bir yaflam düzeyine; iflsizlik, hastal›k, sakatl›k,dulluk, yafll›l›kta ya da geçim olanaklar›ndankendi iradesi d›fl›nda yoksul kald›¤› baflka durumlarda,güvenli¤e hakk› oldu¤u,• Bütün çocuklar›n, ister evlilik içinde, ister evlilik d›-fl›nda do¤sunlar, eflit sosyal güvenlikten yararlanmahaklar›n›n oldu¤u,• Herkesin e¤itim hakk›na sahip oldu¤u,• Ana ve baban›n, çocuklar›na verilecek e¤itim türüiçin öncelikli seçme hakk›na sahip oldu¤u,• Herkesin, bu bildirgedeki hak ve özgürlüklerin tamolarak uygulanmas›n› sa¤layacak bir toplumsal veuluslararas› düzene hakk›n›n oldu¤u,ifadelerinin yer ald›¤› görülmektedir.

276 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiS›ra Sizde 4Sa¤l›k Hizmetleri Temel Kanunu 15.05.1987 tarihli ResmîGazete’nin 19461. say›s›nda yay›mlanarak yürürlü¤egiren 3359 numaral› kanundur.Bu kanunun amac› 1. maddesinde belirtildi¤i gibi sa¤l›khizmetleriyle ilgili temel esaslar› düzenlemektir.Kanunun kapsam› 2. maddede yer almaktad›r. Bu kanun,Millî Savunma Bakanl›¤› hariç, bütün kamu kurumve kurulufllar› ile özel hukuk tüzel kiflilerini ve gerçekkiflileri kapsamaktad›r.Madde 9, Kanunun Yönetmelikler bölümünde yer almaktad›rve c bendi flu flekilde düzenlenmifltir:c) Bütün kamu ve özel sa¤l›k kurulufllar›n›n tesis, hizmet,personel, k›staslar›n› belirlemeye, sa¤l›k kurum vekurulufllar›n› s›n›fland›rmaya ve s›n›flar›n›n de¤ifltirilmesine,sa¤l›k kurulufllar›n›n amaca uygun olarak teflkilâtlanmalar›na,sa¤l›k hizmet zinciri oluflturulmas›na,hizmet içi e¤itim usul ve esaslar› ile sa¤l›k kurum vekurulufllar›n›n koordineli çal›flma ve hizmet standartlar›n›ntespiti ve denetimi ile bu kanunla ilgili di¤er hususlar,Sa¤l›k Bakanl›¤›’nca ç›kar›lacak yönetmelikletespit edilir.S›ra Sizde 5Toplam 33 madde ve 2 geçici madde içeren ve kabul tarihi24.06.2004 olan 5199 say›l› Hayvanlar› Koruma Kanunu’nunamaç, kapsam ve ilkeleri flu flekilde düzenlenmifltir:AmaçMADDE 1. - Bu kanunun amac›; hayvanlar›n rahat yaflamlar›n›ve hayvanlara iyi ve uygun muamele edilmesinitemin etmek, hayvanlar›n ac›, ›st›rap ve eziyet çekmelerinekarfl› en iyi flekilde korunmalar›n›, her türlüma¤duriyetlerinin önlenmesini sa¤lamakt›r.KapsamMADDE 2.- Bu kanun, amaç maddesi do¤rultusundayap›lacak düzenlemeleri, al›nacak önlemleri, sa¤lanacakeflgüdümü, denetim, s›n›rlama ve yükümlülükler iletabi olunacak cezaî hükümleri kapsar.‹lkelerMADDE 4. - Hayvanlar›n korunmas›na ve rahat yaflamalar›nailiflkin temel ilkeler flunlard›r:a) Bütün hayvanlar eflit do¤ar ve bu kanun hükümleriçerçevesinde yaflama hakk›na sahiptir.b) Evcil hayvanlar, türüne özgü hayat flartlar› içinde yaflamaözgürlü¤üne sahiptir. Sahipsiz hayvanlar›n da, sahiplihayvanlar gibi yaflamlar› desteklenmelidir.c) Hayvanlar›n korunmas›, gözetilmesi, bak›m› ve kötümuamelelerden uzak tutulmas› için gerekli önlemleral›nmal›d›r.d) Hiçbir maddî kazanç ve menfaat amac› gütmeksizin,sadece insanî ve vicdanî sorumluluklarla, sahipsiz vegüçten düflmüfl hayvanlara bakan veya bakmak isteyenve bu kanunda öngörülen koflullar› tafl›yan gerçek vetüzel kiflilerin teflviki ve bu kapsamda eflgüdüm sa¤lanmas›esast›r.e) Nesli yok olma tehlikesi alt›nda bulunan tür ve bunlar›nyaflama ortamlar›n›n korunmas› esast›r.f) Yabani hayvanlar›n yaflama ortamlar›ndan kopar›lmamas›,do¤ada serbestçe yaflayan bir hayvan›n yakalan›pözgürlükten yoksun b›rak›lmamas› esast›r.g) Hayvanlar›n korunmas› ve rahat yaflamalar›n›n sa¤lanmas›nda;insanlarla di¤er hayvanlar›n hijyen, sa¤l›kve güvenlikleri de dikkate al›nmal›d›r.h) Hayvanlar›n türüne özgü flartlarda bak›lmas›, beslenmesi,bar›nd›r›lma ve tafl›nmas› esast›r.›) Hayvanlar› tafl›yan ve tafl›tanlar onlar› türüne ve özelli¤ineuygun ortam ve flartlarda tafl›mal›, tafl›ma s›ras›ndabeslemeli ve bak›m›n› yapmal›d›rlar.j) Yerel yönetimlerin, gönüllü kurulufllarla iflbirli¤i içerisinde,sahipsiz ve güçten düflmüfl hayvanlar›n korunmas›için hayvan bak›mevleri ve hastaneler kurarak onlar›nbak›mlar›n› ve tedavilerini sa¤lamalar› ve e¤itimçal›flmalar› yapmalar› esast›r.k) Kontrolsüz üremeyi önlemek amac›yla, toplu yaflananyerlerde beslenen ve bar›nd›r›lan kedi ve köpeklerinsahiplerince k›s›rlaflt›r›lmas› esast›r. Bununla birlikte,söz konusu hayvanlar›n› yavrulatmak isteyenler, do-¤acak yavrular› belediyece kay›t alt›na ald›rarak bakmaklave/veya da¤›t›m›n› yapmakla yükümlüdür.

11. Ünite - Hasta Haklar› - Hayvan Haklar›277Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklarAkal›n, K. (2009). ‹laç ve Eczac›l›k: Uluslararas› Anlaflmalar,Kanunlar, Yönetmelikler, Genelgeler (Geniflletilmifl3. Bask›). Ankara.Aktur, R., Ayd›n, E. (2001). T›bbî Etik ve Meslek Tarihi.Ankara: Feryal Matbaac›l›k.Civaner, M. (2005). Dünya Hekimler Birli¤i T›p Eti¤i Elkitab›. Ankara: Türk Tabipleri Birli¤i Yay›nlar›.Erdemir, A.D., Elçio¤lu, Ö.fi. (2000). T›p Eti¤i Aç›s›ndanHasta ve Hekim Haklar›. Ankara: Türkiye Klinikleri.Kocatürk, U. (1981). Aç›klamal› T›p Terimleri Sözlü¤ü,Erzurum: Atatürk Üniversitesi Bas›mevi.Özlü, T. (2005). Hasta Haklar›, Hakk›n›z Var ÇünküHastas›n›z. ‹stanbul: Timafl Yay›nlar›.http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/1113.html, EriflimTarihi 25/02/2010http://www.malatya.gov.tr/insanhaklari/evrenselbildirge.htm,Eriflim Tarihi: 27/02/2010http://www.saglik.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF71BE64510F6C8BC9C663EB3BA2011BDE, Eriflim Tarihi: 01/03/2010http://rega.basbakanlik.gov.tr/main.aspx?home=http://rega.basbakanlik.gov.tr/eskiler/2004/07/20040701.htm&main=http://rega.basbakanlik.gov.tr/eskiler/2004/07/20040701.htm,EriflimTarihi: 01/03/2010http://www.hukuki.net/showthread.php?t=29638, EriflimTarihi: 20/09/2009http://tdk.org.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFA-AF6AA849816B2EF05A79F75456518CA&Kelime=dahil,Eriflim Tarihi: 24/10/2009http://www.hukukcu.com/bilimsel/kitaplar/otenazi.htm,Eriflim Tarihi: 24/10/2009http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5237.html, EriflimTarihi 26/02/2010http://www.saglik.gov.tr, Eriflim Tarihi: 20/09/2009

ECZANE H‹ZMETLER‹, ECZACILIK MEVZUATIVE DEONTOLOJ‹12Amaçlar›m›zBu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Halkla iliflkilerin tan›m› ve genel bilgileri hakk›nda yorum yapabilecek,Dünyada ve ülkemizde halkla iliflkilerin tarihsel geliflimine iliflkin bilgileresahip olabilecek,Halkla iliflkilere yak›n kavramlar› betimleyecek,‹flyerinde ve çal›flanlarda halkla iliflkiler aç›s›ndan bulunmas› gerekenözellikleri ifade edebilecek,Tüketici davran›fllar› ve tüketiciyi etkileyen de¤iflkenler hakk›nda fikir sahibiolabilecek,‹fl yaflam›nda profesyonel imaj etkilerini de¤erlendirebileceksiniz.Anahtar Kavramlar• Halkla ‹liflkiler• Halkla ‹liflkilerin Tarihsel Geliflimi• Tüketici Davran›fllar›• Müflteri ‹liflkilerini Gelifltirme• ‹fl Yaflam›nda Profesyonel ‹maj• Gard›ropta ‹flyeri K›yafetleri• Aksesuarlar• Profesyonel Yaflamda ‹maj K›r›c›lar• ‹fl Görüflmelerine Haz›rl›k‹çerik Haritas›Eczane Hizmetleri,Eczac›l›k Mevzuat› veDeontoloji‹fl Yaflam›• G‹R‹fi• HALKLA ‹L‹fiK‹LER‹N TANIMI VE GENELB‹LG‹LER• DÜNYADA HALKLA ‹L‹fiK‹LER‹NTAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹• ÜLKEM‹ZDE HALKLA ‹L‹fiK‹LER‹NTAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹• HALKLA ‹L‹fiK‹LERE YAKINKAVRAMLAR• ‹fiYER‹NDE HALKLA ‹L‹fiK‹LERAÇISINDAN BULUNMASI GEREKENÖZELL‹KLER• ÇALIfiANLARDA BULUNMASI GEREKENÖZELL‹KLER• TÜKET‹C‹ DAVRANIfiLARI• HASTA/TÜKET‹C‹/MÜfiTER‹ H‹ZMETLER‹• ‹fi YAfiAMINDA PROFESYONEL ‹MAJ

‹fl Yaflam›G‹R‹fi‹flletme aç›s›ndan halkla iliflkiler, iliflki içinde bulundu¤u kifli ve kurulufllarla karfl›-l›kl› olarak sa¤l›kl›, do¤ru ve güvenilir iliflkiler kurmak, gelifltirmek, kamuoyundaolumlu imaj yaratmak ve toplumla bütünleflmek fleklinde tan›mlan›r ve bunun içinde ifl yaflam›nda halkla iliflkilerin önemi büyüktür.Bu ünite kapsam›nda sizlere halkla iliflkilerin tan›m›, genel kavramlar›, tarihselgeliflimi, tüketici davran›fllar›, ifl yaflam›nda profesyonel imaj ve buna ba¤l› olarakifl yerinde olmas› gereken giyim tarz›, bak›m, temizlik ve ifl görüflmelerine haz›rl›kkonular›nda baz› bilgiler aktar›lmaya çal›fl›lm›flt›r.HALKLA ‹L‹fiK‹LER‹N TANIMI VE GENEL B‹LG‹LERHalkla iliflkiler, karfl›l›kl› yarar sa¤layan iki yönlü iletiflime dayal› dürüst ve sorumluuygulamalarla, kamuoyunu etkilemeye yönelik plânl› çal›flmalard›r. Psikoloji,sosyoloji, iletiflim gibi birçok bilimsel alan›n kuram ve uygulamalar›ndan yararlanan“halkla iliflkiler” küresel egemen sistemin en önemli ikna araçlar›ndan biri halinegelmifltir.Genifl anlamda bir baflka tan›m, halkla iliflkilerin bir tan›ma ve tan›tma sürecioldu¤u yönündedir. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda halkla iliflkiler, kurulufllar›n duyarl› oldu¤uçevreyi tan›mas› ve kendisini bu çevreye tan›tmas› amac›yla iletiflim tekniklerininplânl›, programl› bir biçimde iki yönlü olarak uygulanmas›d›r.‹flletme aç›s›ndan halkla iliflkiler, iliflki içinde bulundu¤u kifli ve kurulufllarlakarfl›l›kl› olarak sa¤l›kl›, do¤ru ve güvenilir iliflkiler kurmak, gelifltirmek, kamuoyundaolumlu imaj yaratmak ve toplumla bütünleflmek olarak tan›mlanabilir.Halkla iliflkiler kavram›n›n tafl›d›¤› anlam flöyle özetlenebilir:• Halkla iliflkiler bir iletiflim olgusudur.• Kamuoyunu etkileme ve yönlendirme sürecidir.• Plânl› ve düzenli bir çal›flmad›r.• Kurumun/iflletmenin sosyal sorumluluk çerçevesinde düzenledi¤i etkinliklerdir.• Kurumun/iflletmenin toplumla bütünleflmesidir.• Kurumsal (örne¤in eczaneye ait) imaj›n oluflmas› ve geliflimidir.

280 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiDÜNYADA HALKLA ‹L‹fiK‹LER‹N TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹Bir görüfle göre halkla iliflkiler insanl›k tarihi kadar eskidir ve sistemati¤ini oluflturmadanönce de bilinçli ya da bilinçsiz olarak uygulanm›flt›r. Eski M›s›r, Mezopotamyave ‹ran’da yöneticileri halka sevdirip benimsetmeye yönelik propagandaamaçl› tabletler bulunmufltur.Gerçekte güncel anlam›yla halkla iliflkiler etkinliklerinin temeli ABD’de at›lm›flve 1900’lü y›llar›n bafl›nda ilk halkla iliflkiler bürosu New York’ta kurulmufltur. Eskibir gazeteci olan Ivy Ledbetter Lee bu iflin öncüsü olmufltur.Birinci Dünya Savafl›’ndan sonra baflta kamu kurulufllar› olmak üzere, büyükfirmalar, kiliseler, sendikalar ve di¤er kurulufllar kendi bünyelerinde halkla iliflkilerbölümü oluflturmaya yönelmifllerdir. Kanada, Fransa, ‹ngiltere, Hollanda, Norveç,‹talya, Belçika, ‹sveç, Finlandiya ve di¤er Bat› Avrupa ülkelerinde bu kavramyay›lmaya bafllam›flt›r.‹kinci Dünya Savafl› döneminde halkla iliflkiler etkinlikleri yo¤unluk kazanm›flt›r.Özellikle radyonun yayg›nlaflmas›, savaflla ilgili haber ak›fl›n›n h›zlanmas›n› kolaylaflt›rm›flt›r.Savafla yönelik olarak halk›n deste¤ini almak ve k›t kaynaklar›n ak›lc›kullan›m›n› örgütlemek için halkla iliflkiler çal›flmalar›na baflvurulmufltur. Savaflbitti¤inde ise, halkla iliflkiler, ihmal edilen sivil yaflama ve flirketlerin unutulan ünlerinikazanmalar›na yönelik çabalara yönelmifltir. 1947 y›l›nda ilk halkla iliflkilerokulu Boston Üniversitesi’nde aç›lm›fl ve iki y›l geçmeden bu okullar›n say›s› yüzeulaflm›flt›r. 1954 y›l›nda mesle¤in ilk etik kurallar› Amerikan Halkla ‹liflkiler Birli¤itaraf›ndan gelifltirilmifltir.Cuma selâml›¤›: Osmanl›padiflahlar›n›n cuma namaz›için camiye giderken yap›lantören.Enformasyon: SIRA S‹ZDEDan›flma,tan›tma, haber alma, haberverme, haberleflme.DÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDEÜLKEM‹ZDE HALKLA ‹L‹fiK‹LER‹N TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹Göktürklerin Orhun yaz›tlar›, Fatih Sultan Mehmet’in ‹stanbul’u ald›ktan sonraaz›nl›klara karfl› tutumu, Osmanl› devlet büyüklerinin halkla dertlefltikleri “Cumaselâml›¤›” uygulamalar› Türk Tarihi’ndeki önemli halkla iliflkiler örnekleridir.Türkiye’de 1920 y›l›nda Anadolu Ajans› kurulmufl, reformlar›n halka tan›t›m›do¤rudan Büyük Atatürk taraf›ndan yap›lm›flt›r. 1961 y›l›nda Devlet Plânlama Teflkilat›(DPT) içinde “Yay›n ve Temsil fiubesi” kurulmufl ve daha sonra D›fliflleri Bakanl›¤›Enformasyon SIRA S‹ZDE Dairesi, çeflitli bakanl›klarda Bas›n ve Halkla ‹liflkiler DaireBaflkanl›klar› oluflturulmaya bafllanm›flt›r. Özel kesimde ise ancak 1970’li y›llardansonra halkla iliflkiler çal›flmalar›na baflland›¤› bilinmektedir. Baflta bankalar olmaküzere büyük DÜfiÜNEL‹M iflletmeler, bünyelerinde halkla iliflkiler birimleri arac›l›¤› ile duyarl›kitlelerle iletiflim kurmaya çal›flarak, bat›l› örneklerden hiç de afla¤› kalmayan uygulamalarsergilemeye SORU bafllam›fllard›r.Ülkemizde 1971 y›l›nda ‹stanbul’da ilk kez Halkla ‹liflkiler Derne¤i kurulmufl vearkas›ndan 1985 y›l›nda ikinci dernek ‹zmir’de aç›lm›flt›r.D‹KKATÜlkemizdeki e¤itim kurumlar›na halkla iliflkiler dersi ilk kez 1966 y›l›nda AnkaraÜniversitesi’ne ba¤l› Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin Bas›n Yay›n Yüksek Okulu’ndakonmufltur. SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEHalkla iliflkilerde SIRA S‹ZDE kullan›lan araçlar›n neler olabilece¤ini araflt›r›n›z.AMAÇLARIMIZ1 AMAÇLARIMIZDÜfiÜNEL‹MK ‹ T A PSORUTELEV‹ZYOND‹KKATHalkla iliflkiler DÜfiÜNEL‹M konusunda genifl bilgiye ulaflmak isterseniz lütfen Prof.Dr. Dilaver Tengilimo¤luve Doç.Dr. Yüksel Öztürk’ün ‹flletmelerde Halkla ‹liflkiler (Ankara: Seçkin Yay›n-K ‹ T A Pc›l›k 2008) adl› SORU kitab›na baflvurunuz.TELEV‹ZYOND‹KKAT‹NTERNET SIRA S‹ZDE‹NTERNET SIRA S‹ZDE

K ‹ T A PK ‹ T A PTELEV‹ZYON12. Ünite - ‹fl Yaflam›TELEV‹ZYON281Halkla iliflkilerin tan›m› ile ilgili daha genifl bilgi için http://notoku.com/01-halkla-iliskilerin-tanimi/adresine‹NTERNETbaflvurunuz.‹NTERNETHALKLA ‹L‹fiK‹LERE YAKIN KAVRAMLARHalkla iliflkilere yak›n kavramlardan özellikle flu üçü eczaneler için önemlidir:• Tan›tma• ‹nsan iliflkileri• Pazarlama ve reklâmc›l›kTan›tmaHalkla iliflkiler bir tan›ma ve tan›tma sanat›d›r. Halkla iliflkiler önce tan›ma, sonratan›tmaya dayan›r. Tan›tma, halkla iliflkiler sürecinin ikinci bölümüdür. Tan›tma,belirli mesajlar›, belirli gruplara ileterek davran›fllar› de¤ifltirmeyi amaçlar. Tan›tman›netkili olmas› için:SIRA S‹ZDE• Tan›t›m hedef gruba hitap etmeli,• Markan›n imaj› ile tutarl› olmal›,DÜfiÜNEL‹M• Rasyonel cazibe ile duygusal cazibe beraber kullan›lmal›d›r.SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹M‹nsan ‹liflkileriSORUSORUBir iflletmede insan iliflkileri yaklafl›m›, insan›n daha çok ezilmesi, sömürülmesi ved›fllanmas›n› engellemeyi ve insan›n insanca, onurlu bir varl›k olarak yaflamas›n›D‹KKATD‹KKATve çal›flmas›n› sa¤lamay› amaçlar.‹nsan iliflkilerinin temel amac› iflletmede “mekanik ve ekonomik insan” yerineSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE“mutlu ve sosyal insan” imaj› yaratmakt›r.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE‹flyerine yeni al›nan bir elemana kurumu tan›t›c› bilgiler vermek veya personeliçin özel günler düzenlemek, halkla iliflkiler oldu¤u kadar insanAMAÇLARIMIZiliflkileri kapsam›-na da girer. AMAÇLARIMIZDÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹MPazarlama ve Reklâmc›l›kK ‹ T A PSORUHalkla iliflkiler ile pazarlama aras›ndaki yak›n iliflkiler her ikisinin de d›fla dönükolmas›ndan kaynaklan›r. Pazarlama ifllevleri; ürün, da¤›t›m, fiyat ve tutundurmadanibarettir.TELEV‹ZYOND‹KKATTutundurma kapsam›nda ise kiflisel sat›fl, reklâm, sat›fl promosyonu ve tan›t›myer almaktad›r.SIRA S‹ZDEK ‹ T A PSORUTELEV‹ZYOND‹KKATSIRA S‹ZDE‹nsan ‹liflkileri ile ilgili genifl bilgi için http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx? ‹NTERNET BlogNo=4397‹NTERNETadresine gidiniz.AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZReklâmc›l›k ile ilgili olarak Elif Eda Balkafl ve Nesrin Tan Akbulut’un K ‹ Ad›m T A Ad›m P ReklâmÜretimi (‹stanbul: Beta Yay›nlar› 2006) adl› kitab›n› okuyunuz.‹fiYER‹NDE HALKLA ‹L‹fiK‹LER AÇISINDAN TELEV‹ZYONBULUNMASI GEREKEN ÖZELL‹KLERHalkla iliflkiler ba¤lam›nda iflyerinin de belirli özellikler tafl›mas› gerekir. Bu özelliklergüven verici olma, temizlik, iç aç›c›l›k ve düzenli olma gibi dört grupta toplanabilir:‹NTERNET• Güven verici olma: Örne¤in, eczane olarak seçilen yerin sa¤lam görünüfllü,genifl vitrinli ve estetik yap›ya sahip olmas› gerekir.K ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNET

282 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontoloji• Temizlik: Eczanedeki badana temiz görünüfllü olmal›d›r. Duvarlara afifl veposter yap›flt›r›lmamal›, eczanenin önü ve çevresi de temiz olmal›d›r. Vitrincamlar› temiz tutulmal›, kap› girifline paspas konulmal›d›r. Kap› yanlar› çiçeklerledonat›labilir. Ancak böyle bir durumda çiçeklerin bak›m› düzenliaral›klarla gerçeklefltirilmelidir. Lavabo ve tuvaletler temiz tutulmal›d›r.• ‹ç aç›c›l›k: Vitrin camlar› genifl, iç mekân iyi ayd›nlat›lm›fl ve aç›k renge boyanm›flolmal›d›r. ‹ç mekânda gereksiz eflya bulundurulmamal›d›r. Canl› çiçeklereyer verilebilir. ‹çerisi 20-22 derece civar›nda olup, çok iyi havaland›r›lm›flolmal›d›r.• Düzen: Eczanenin girifli ve koridoru düzenli olmal›d›r. Mekândaki eflyalaren uygun ve kullan›fll› biçimde yerlefltirilmelidir. Dolaplar›n içi, banko vemasalar›n, sehpalar›n üstü da¤›n›k olmamal›d›r. Dosya ve klâsörler düzgünbiçimde yerlefltirilmeli, faks, bilgisayar gibi makineler uygun yerlere (mümkünsearka plânda bir yere) konulmal›d›r.ÇALIfiANLARDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELL‹KLERKifliler üzerinde ilk izlenim son derece önemlidir. Halkla çok s›k› iliflkiler içindebulunan eczane gibi bir kurumda çal›flan elemanlar üstüne bafl›na, davran›fl›na, giyimve kuflam›na özen göstermeli ve dikkatli olmal›d›r.Davran›flBir eczaneyi temsil eden çal›flan›n, eczaneye gelen herkese s›cak, sempatik, insanc›lve güleryüzlü yaklaflmas›, halkla iliflkiler aç›s›ndan son derece önemlidir. Heleki, eczaneye gelenlerin ço¤unun hasta veya hasta yak›n› oldu¤unu düflünürsek, budavran›fl biçimi daha da çok önem kazan›r. Bu tür davran›fl karfl› tarafta, sevgi, be-¤eni ve güven yarat›r.DuruflHalkla iliflkilerde eczane çal›flanlar›n›n durufl ve tav›rlar› son derece önemlidir. Örne¤in;masa kenarlar›na dayanmak, sandalyeye yan oturmak, hasta veya müflterikonuflurken çay veya kahve içmek hofl olmaz. Uygulamada karfl›lafl›lan uygunsuztav›rlardan biri de, hasta/müflteri eczanede ilac›n› almak/hizmet almak için beklerken,iki eleman›n kendi aralar›nda gereksiz gülüflmelerle konuflmalar›d›r. Bekleyenkifli bu tür tav›rlar karfl›s›nda bir fley söylemese de iyi karfl›lamaz ve bunu sayg›s›zl›kolarak de¤erlendirir.Giyim ve Bak›mEczane personeli karfl› tarafta olumlu izlenim b›rakmak için giyim, kuflam ve bak›-m›na da özen göstermelidir. Düzensiz, da¤›n›k ve temiz olmayan bir giyim, kuflamolumsuz etki yarat›r. Bu amaçla flu noktalara özen gösterilmelidir.• Erkek çal›flanlar saç ve sakal t›rafl›n› önemsemelidir.• Bayan çal›flanlar›n afl›r› derecede makyaj yapmalar› uygun de¤ildir.• Tüm personelin afl›r›ya kaçan bir giyim stili (tarz›) içinde olmalar› sayg›nl›¤›olumsuz yönde etkiler.Bu konuya iliflkin daha detayl› bilgiler ilerleyen sayfalarda yer almaktad›r.Telefon ‹letiflimiTelefon görüflmesini bafllatacak taraf›n, arama ifllemini hedef kifli ya da kuruluflunuygun oldu¤u zamanlara göre plânlamas› gerekir.

12. Ünite - ‹fl Yaflam›283Öte yandan, telefon kullan›m›na yönelik afla¤›da belirtilen baz› temel kurallarda göz ard› edilmemelidir:• Eczane telefonu uzun süre meflgul kalmamal›d›r.• Telefona en çok iki kez çald›ktan sonra yan›t verilmelidir.• Telefonu yan›tlayan kifli eczanenin ad›n› söylemeli ve kendisini tan›tmal›d›r.• Telefon eden kiflinin istemi do¤rultusunda ilgili kifliye k›sa sürede yönlendirmeyap›lmal›d›r.• Yönlendirme süresinin uzamas› ya da o an mümkün olmamas› durumundaSIRA S‹ZDEarayan kiflinin telefon numaras› al›nmal› ve daha sonra kendisiyle ba¤lant›SIRA S‹ZDEkurulmal›d›r.• Telefon edenin, ilgili birimle görüflüp görüflmedi¤i ya da DÜfiÜNEL‹M ba¤lant›n›n kesilipkesilmedi¤i denetlenmelidir.• Telefon edecek kifli, verece¤i mesaj›, amac›na yönelik biçimde yaz›l› olarakSORUönceden plânlamal› ve mümkün oldu¤unca k›sa sürede aç›k ve kesin ifadelerleDÜfiÜNEL‹MSORUaktarmal›d›r.• Telefon görüflmesi s›ras›nda not alabilmek için mutlaka k⤛t D‹KKAT ve kalem bulundurulmal›d›r.Bir di¤er kifliye yönelik telefon mesaj›n›n ana hatlar› (aranan,D‹KKATarayan, telefon numaras›, mesaj içeri¤i, mesaj› alan, SIRA tarih S‹ZDE ve saat) ilgili-SIRA S‹ZDEye iletilmek üzere mutlaka kaydedilmelidir. Bunun için SIRA standart S‹ZDEtelefon mesajSIRA S‹ZDE• formlar› da kullan›labilir.Görüflme s›ras›nda yanl›fl anlafl›labilecek rakamlar›n ve AMAÇLARIMIZ sözcüklerin yinelenmesi(gerekti¤inde kodlanmas›) gerekir. Al›c› taraf›n da, mesaj› yineleyerek AMAÇLARIMIZDÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹Manlad›¤›n› do¤rulamas› uygun olur.• Görüflme süresince dinleyen taraf, sürekli suskun kalmadan K SORU ‹ T Aaktif P dinlemeyaparak, “evet”, “do¤ru”, “anlad›m” gibi onay sözcükleri kullanmal›d›r.K SORU ‹ T A P• Görüflmeyi, telefon eden kiflinin bitirece¤i ve u¤urlama sözcüklerinden sonra,telefonun olabildi¤ince ortak zamanlamayla acele edilmeden TELEV‹ZYONkapat›lma-TELEV‹ZYOND‹KKATD‹KKATs› gerekti¤i unutulmamal›d›r.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEÇal›flanlarda bulunmas› gereken özellikleri, http://www.egitimaileforum.com/forums/cag-‹NTERNET‹NTERNETdas-isletmelerde-yeni-bir-guc-olarak-halkla-iliskiler-tanimi-onemi-ve-gelisimi-t47885.html?p=633711#post633711 adresinde inceleyebilirsiniz. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZHalkla iliflkiler ve iletiflim ile ilgili olarak Dr. Ahmet Yetkin ve Uzman K ‹ TÜmmühan A P NazanYatk›n’›n Halkla iliflkiler ve ‹letiflim (Ankara: Nobel Yay›nc›l›k 2006) adl› kitab›n› okuyabilirsiniz.TELEV‹ZYONTÜKET‹C‹ DAVRANIfiLARIYaflam›m›z›n büyük bir k›sm› tüketim ve tüketim ile ilgili konularda u¤rafllar vermeklegeçer. Bu ba¤lamda “tüketici davran›fl›” hepimizin kolayca gözlemleyip, anlayabilece¤iörneklerle dolu, dinamik ve heyecan verici bir aland›r. ‹NTERNETK ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNETTüketici Davran›fl›En genifl anlam›yla “tüketici davran›fl›”, pazar yerinde tüketicinin davran›fl›n› inceleyen,bu davran›fl›n nedenlerini araflt›ran uygulamal› bir bilim dal›d›r.Di¤er bir tan›mla, “Kiflinin özellikle ekonomik ürünleri ve hizmetleri sat›n almave kullanmadaki kararlar› ve bunlarla ilgili faaliyetleridir”. Tüketici davran›fllar› incelenerekcevaplanmaya çal›fl›lan sorular afla¤›daki bafll›klar alt›nda toplanabilir:

284 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontoloji• Pazar›m›z› oluflturan tüketiciler kimlerdir?• Ne sat›n al›rlar?• Ne zaman sat›n al›rlar?• Sat›n alma kimlerle ilgilidir?• Neden sat›n al›rlar?• Nereden sat›n al›rlar?• Ne kadar ve ne s›kl›kta sat›n al›rlar?• Ald›klar›n› nas›l kullan›rlar?Güdülenmek: Bireylerin, iflyönünü, gücünü ve önceliks›ras›n› belirleyen iç veya d›fldürtücünün etkisi ile eylemegeçmesi.Dinamik: Mekani¤in kuvvet,hareket, enerji aras›ndakiiliflkilerini inceleyen dal›, devimbilimi, hareketli, her ande¤iflebilen, duruk karfl›t›,devimsel.Tüketici Davran›fl›na Ait ÖzelliklerHer konuda oldu¤u gibi, tüketici davran›fl›n›n incelenmesinde de baz› varsay›mlar›ve alana ait özellikleri incelemek gerekir. Tüketici davran›fl›na ait özellikleri yediana konuda toplamak olanakl›d›r:• Tüketici davran›fl› güdülenmifl bir davran›flt›r.• Tüketici davran›fl› dinamik bir süreçtir.• Tüketici davran›fl› çeflitli faaliyetlerden oluflur.• Tüketici davran›fl› karmafl›kt›r ve zamanlama aç›s›ndan farkl›l›klar gösterir.• Tüketici davran›fl› farkl› rollerle ilgilenir.• Tüketici davran›fl› çevre faktörlerinden etkilenir.• Tüketici davran›fl› farkl› kifliler için, farkl›l›klar gösterebilir.Tüketici davran›fl› genel modeli afla¤›daki formülle aç›klanabilir:D = f (K, Ç)Bu formülde D davran›fl›, K kiflisel etkileri, Ç ise çevre faktörlerini ifade etmekteve D, K ve Ç’nin bir fonksiyonu olarak aç›klanmaktad›r.Tüketiciye Etki Eden ve Al›m Karar›n› fiekillendirenDe¤iflkenlerTüketiciye etki ederek bir ürün ya da hizmeti al›m karar›n› flekillendiren veya oluflturande¤iflkenleri üç ana bafll›kta grupland›rmak mümkündür:• fiah›sa ba¤l› farkl›l›klar• Çevresel etkiler• Psikolojik süreçfiah›sa Ba¤l› Farkl›l›klarDavran›fl› etkileyen, flah›ssal farkl›l›kla ilgili befl ana grup vard›r:• Tüketici kaynaklar›: Al›m karar›n› almadan önce her tüketici, zaman, parave bilgi kaynaklar›n› gözden geçirir.• Bilgi: Bir tüketicinin akl›nda bulunan ürünün al›nabilirli¤i, ürün özelliklerihakk›nda bilgisi, nereden nas›l al›naca¤› ve nas›l kullan›laca¤› konular›ndaedindi¤i bilgilerdir.• Tav›rlar: fiah›ssal davran›fllar, bir ürüne veya markaya olan tavra göre de¤ifliklikgösterir. Bir ürüne olan tav›r, asl›nda en kolay seçeneklerin olumlu veyaolumsuz, bütünsel de¤erlendirmesi olarak tan›mlan›r. Tav›r belirlendi¤izaman, sonraki al›m kararlar›nda etkili olur ve de¤ifltirilmesi çok güçtür.• Motivasyon: Bir tüketici, asl›nda sat›n alma karar›n› verdi¤i zaman, motivasyonununda yüksek olmas› gerekir. ‹htiyaçlar ve al›m karar›na etki edenbütün ögeler al›m karar›n› büyük ölçüde etkiler.• Kiflilik, de¤erler ve yaflam tarz›: Kifliler, birbirinden farkl› davran›fllar ser-

12. Ünite - ‹fl Yaflam›285giler ve sat›n al›m karar süreci, bundan do¤rudan etkilenir. ‹flletmeler/firmalar,bu yüzden, insanlar›n kifliliklerini, kiflilerin de¤er yarg›lar› ve hayat tarzlar›n›belirleyip, bunlardan bir sentez yap›p hedef kitleleri belirlerler.Çevresel EtkilerTüketiciler karmafl›k ve sabit olmayan bir çevrede yaflamlar›n› sürdürürler. Dolay›-s›yla, tüketicilerin sat›n al›m karar süreci, bu durumdan etkilenir. Çevresel etkenlerflöyle s›ralanabilir:• Kültür : Kültür, toplum bireylerinin kendi de¤erlerini, fikirlerini, sembollerinikullanarak birbirleriyle iletiflim kurmalar›, anlam ç›karmalar› ve bu anlamlar›de¤erlendirmeleri anlam›nda kullan›l›r.• Sosyal s›n›f: Toplum içerisinde ayn› de¤erlerin, ilgi alanlar›n›n ve davran›fllar›n,benzer nitelikte olan insan gruplar› halinde temsil edilmesine sosyals›n›f denir. Bu gruplar, insanlar›n sosyo-ekonomik aç›dan alçak veya yüksekolmalar› olarak s›n›fland›r›l›r. Bu s›n›fland›rma, tüketici davran›fllar›na dayans›r.• Kiflisel etki: ‹nsanlar›n tüketim davran›fllar›, çevresinde bulunan di¤er insanlartaraf›ndan bir etkiye maruz kalabilir. Tüketiciler çevresindeki insanlar›nbir olaya bak›fl aç›lar›ndan veya farkl› yorumlar›ndan etkilenip, farkl›al›m kararlar› alabilirler. Tüketiciler, genellikle bir ürünü almadan baflkalar›-na dan›flman›n yararl› oldu¤una inan›rlar.• Aile yap›s›: Aile, tüketicilerin al›m karar›n› almadan önce etkisi alt›nda kald›¤›önemli bir faktördür. Aile elemanlar›n›n fonksiyonlar› ve rolleri, al›mkarar›na do¤rudan etkilidir.• Durum: Tüketicinin içinde bulundu¤u durum, al›m karar›nda de¤iflikli¤esebep olabilir. Örne¤in; tan›d›k bir insan›n isim yapm›fl bir firmadan, nedensizyere iflten ç›kar›lmas›, o firman›n ürününe olan talebi olumsuz etkiler. Butür etkilerin baz›lar› tahmin edilebilir derecededir, fakat baz›lar›n› tahmin etmekçok güçtür.Kültür: Bir topluma veyahalk toplulu¤una özgüdüflünce ve sanat eserlerininbütünü, muhakeme, zevk veelefltirme yeteneklerininö¤renim ve yaflant›laryoluyla gelifltirilmifl olanbiçimidir.Psikolojik SüreçPsikolojik süreci flu ana bafll›klar alt›nda toplayabiliriz:• Al›nan bilginin ifllenmesi: ‹letiflim, pazarlaman›n alt düzeyde bulunan birbirimidir. Fakat, araflt›rmac›lar, tüketicilerin, al›nan bir bilgiyi nas›l ald›klar›-n› ve bundan nas›l anlam ç›kard›klar›n› uzun süredir merak edip araflt›rmaktad›rlar.‹nsanlar, asl›nda duymak istediklerini duyup, görmek istediklerinigörürler. ‹nsanlar›n bilgiyi al›p ifllemesi; asl›nda bilgilerin nas›l ulaflt›r›ld›¤›,nas›l aza indirgendi¤i, baz›lar›n›n ç›kart›ld›¤›, nas›l haf›zaya aktar›ld›¤›, yenidennas›l hat›rland›¤› ve nas›l al›nd›¤›yla ilgilidir.• Ö¤renme: ‹nsanlar›n ö¤renme yetene¤i, pazarlamac›lar›n, tüketicilerin pazardakimarka ve ürünleri nas›l ö¤rendi¤ini belleme aç›s›ndan çok önemlibir ilgi alan› olmufltur. Bilindi¤i üzere, insanlar›n maruz kald›klar› ürün vemarka tecrübeleri, tüketici davran›fllar›nda ve bilgisinde de¤iflikli¤e sebepolur. Bu yüzden, pazarlamac›lar, reklâm faaliyetlerini art›rarak, tüketicilerinürünler hakk›nda daha çok bilgiye sahip olmalar›n› teflvik ederler.• Tav›r ve davran›fl farkl›laflmas›: Tüketicilerin tav›r ve davran›fl farkl›laflmas›göstermelerine yol açmak, asl›nda pazarlaman›n önemli bir amac›d›r.Tüketicilerin tav›r ve davran›fllar›n›n nas›l de¤ifltirilebilece¤i konusundabirçok araflt›rma yürütülmekte ve psikolojik bir etki yaratman›n etkili olaca¤›düflünülmektedir.

D‹KKATD‹KKATAMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEK ‹ T A PK ‹ T A PAMAÇLARIMIZ286 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontoloji AMAÇLARIMIZTELEV‹ZYONK ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNET‹NTERNETAntihipertansif: Yüksektansiyona karfl› kullan›lanilaç grubu.Müvekkil: Birini kendinevekil olarak seçen erkek.Vekil: Birinin, iflini görmesiiçin kendi yerine b›rakt›¤›veya yetki verdi¤i kimse.Tüketici davran›fllar› TELEV‹ZYON ile ilgili olarak Y. Odabafl› ve G. Bar›fl’›n Tüketici Davran›fl› (‹stanbul:K ‹ T A PMediaCat Kitaplar›, 2003, 3. Bask›, ISBN 975-8378-64-3) adl› kitab›n› okuyunuz.Tüketici davran›fllar› ile ilgili bilgilere http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/480/5570.pdfadresindenTELEV‹ZYON‹NTERNETulaflabilirsiniz.HASTA / TÜKET‹C‹ / MÜfiTER‹ H‹ZMETLER‹‹NTERNETMüflteri Kavram›Bu bafll›k alt›nda kavram karmaflas›n› gidermek için bir aç›klama yap›lmas› uygungörülmüfltür. Eczaneye gelen kifliler her zaman “hasta” de¤ildirler; kimi zaman hastabir çocu¤un ebeveyni (anne ve babas›) onun yan›nda ilaçlar›n› almak için eczaneyegelmekte, kimi zaman da kifli sadece dermokozmetik ya da ›triyat bakmak, almakveya dan›flmak için eczaneye u¤ramaktad›r. Dolay›s›yla amaçlar› farkl› bu bireylerinhepsini kapsamak üzere “müflteri” teriminin kullan›lmas› ak›lc› görülmüfltür.Bu ba¤lamda bu bölümün sonuna kadar hasta ve tüketiciyi de içine alan “müflteri”terimi kullan›lacakt›r. Bunun yan›s›ra müflteri kavram›n› daha iyi anlamaya olanaksa¤layan afla¤›daki aç›klamalar›n da dikkatle incelenmesinde yarar vard›r.Farkl› sektörlerde farkl› adlar kullan›lsa bile, sonuçta müflteri kavram›n›n yayg›nolarak kullan›ld›¤› çok aç›kt›r. Bir doktor için kendisinden uzmanl›k hizmetibekleyen kifli hasta olarak adland›r›l›r. Benzer flekilde eczaneden antihipertansifilaçlar›n› almaya gelen hipertansiyon hastas› için de durum farkl› de¤ildir. Bir avukatiçin kendisinden hizmet isteyen kifli, müvekkil ya da vekil olarak kabul edilir.Kamu hizmetleri sunanlar için herkes birer yurttaflt›r. Sonuç olarak denebilir ki,herkes herkesten bir hizmet bekler ve yaflam bu beklentiler ve bunlar›n gerçeklefltirilmesiüzerine kurulur. Dolay›s›yla müflteri, bir de¤er mübadelesinde (de¤ifliminde)bulundu¤umuz herkestir denilebilir. Gerçekten de, dikkatlice bak›ld›¤›nda yaflam›nher an›nda insanlar birbirlerine bir de¤er sunarak, karfl›l›kl› bir mübadeleningerçekleflmesine çal›fl›r. Böylece yaflam, çok daha rahat ve organize edilmifl biçimdeanlam kazan›r ve zenginleflir.Müflteri Hizmeti Tan›m› ve ÖzellikleriDünya sadece siyah ve beyaz de¤ildir, ikisinin aras›nda oluflan gri bir alandaki iflyaflam›nda müflteri isteklerine, beklentilerine uyum gösterebilme becerileri öneç›kmaktad›r. Bu durum, hizmet sunucular›n›n yetkilendirilmesini gerektirmektedirve buna güzel bir örnek olarak Nordstorm (ABD’de 150, Avrupa genelinde 31ma¤aza içeren ünlü bir firma) ma¤azalar›n›n müflteri hizmeti uygulamas› gösterilebilir.Bu uygulamada; müflterinin sevdiklerini sevmediklerini ö¤renmek ve onlarabir birey olarak davranmak ön plânda tutulmaktad›r. Ayr›ca ma¤azada çal›flan herbir sat›fl eleman›, sadece düz bir sat›fl eleman› olmay›p, hoflnutluk yaratacak uygulamalar›n›kiflisel davran›fllar› ile bir dost olarak gösterecek iklimin yarat›lmas›nakatk›da bulunmas› beklenen kiflidir.Bu uygulaman›n eczane müflterileri için de geçerli olmas› gerekti¤i söylenebilir.Zira ço¤u zaman ülkemizde ufak sa¤l›k sorunlar›n› dan›flman›n yan›s›ra eczac›-n›n sa¤l›k ve ilaçla ilgili tavsiyelerini almak üzere eczaneler; hastalar, hasta yak›nlar›ve ebeveynler taraf›ndan ziyaret edilmektedir. Bu ziyaretlerde eczac›n›n yan›-s›ra eczane personelinin de s›cak ve içten davranmas›, eczaneyi ziyaret edenlerieczanede kald›klar› süre içinde rahat hissettirmeleri, bireylerin o eczanenin sad›kmüflterileri haline dönüflmesinde büyük rol oynamaktad›r.

12. Ünite - ‹fl Yaflam›287Bu bilgiler ›fl›¤›nda, çok çeflitli biçimlerde müflteri hizmeti tan›mlar› gerçeklefltirilebilir.Bunlar aras›nda en yayg›n olarak kullan›lanlar:• Müflterilerin alg›lad›¤› ve tan›mlad›¤› biçimde beklentilerinin ve ihtiyaçlar›-n›n karfl›lanmas›,• Müflterinin, ürün ve hizmetlerle ba¤lant›l› olarak tan›mlad›¤› ihtiyaçlar›n›n,etkin biçimde tatmin edilme anlay›fl›yla sunulan bir hizmet ile karfl›lanmas›,• Kuruluflun (eczanenin) müflterinin ihtiyaçlar›n› tatmin edebilme yetene¤i,• Müflterinin, sat›fl öncesi, sat›fl s›ras›nda ve sat›fl sonras›nda bir ürün ya dahizmetin de¤erinin tam olarak fark›na varma yetene¤ini gelifltirerek tatminelde etmesini ve tekrarlanan sat›n al›mlar› sa¤layan eylemlerin çal›flanlar taraf›ndansunulmas›,• Müflterinin, ürün ve hizmet konusunda, onun tan›mlad›¤› ihtiyaçlar›n› belirlemeve etkin, anlay›fll›, istekli biçimde hizmet sunarak, bunlar›n tatmin edilmesisüreci,• ‹flletmelerin hofl ve olumlu bir deneyimi müflterileri için yaratarak, elde edilecekmüflteri tatmini sonucunda müflteri sadakatini sa¤lamak için gerçeklefltirdi¤içabalar›n bütünü,fleklinde s›ralanabilir.Müflteri hizmetlerinin öne ç›km›fl ve genel olarak kabul görmüfl özellikleri aras›ndaflunlar say›labilir:• Müflteri hizmetleri ço¤u zaman müflterinin önünde gerçeklefltirilir.• Müflteri hizmetleri, hizmetlerin temel özellikleri gere¤i depolanamazlar, ço-¤unlukla ayn› anda üretilip sunulurlar.• Müflteri hizmetlerinde tam olarak standardizasyon elde edilemez. Müflteriyeuygun hale getirilmeye çal›fl›l›r.• Müflteri hizmetlerinde, hizmeti sunanlar ile hizmet alanlar aras›nda alg› farklar›olabilir.• Müflteri hizmetlerine konu olan ihtiyaçlar müflterilere göre farkl›l›klar gösterir.• Müflteri hizmetleri, her fleyden önce müflteri ile olumlu ve kiflisel bir iliflkidemektir.• Müflteri hizmetlerinin yeni boyutu müflteri deneyimidir.Asl›na bak›l›rsa, müflteri hizmeti kavram› o kadar kar›fl›k ve de zor de¤ildir. Bukonuda bir adanm›fll›k ister, dolay›s›yla hizmet gelifltirme arzusu e¤ilimi, sürekliyap›lan egzersize benzer. Hizmet sunucular› aç›s›ndan bafllang›çta arzu yüksektirve heyecanla ifle giriflilir. Yo¤un tempo içerisinde bir süre sonra yorgunluk, b›kk›nl›k,bitkinlik ve kaç›fllar bafl gösterir. Bütün mesele, bu koflullar alt›nda bile, müflterihizmetlerinin etkin biçimde sürdürebilmesidir.Müflteri Hizmetlerini Gelifltirme‹flletme politikalar›n›n kronolojik seyrine bakt›¤›m›zda, 1960’lar›n “yeni ürünler”(televizyon, buzdolab›, çamafl›r makinesi vb.), 1970’lerin “düflük maliyetli üretim”,1980’lerin “toplam kalite” kavram ve uygulamalar›n› olgunlaflt›rma ve yayg›nlaflt›rma,1990’lardan günümüze kadar gelen zaman aral›¤›n›n ise “müflteri iliflkileri”ça¤› oldu¤u görülmektedir.Dolay›s›yla son y›llarda pazarlama kavram›, tüketici ihtiyaçlar› ve beklentileriüzerinde yo¤unlaflt›¤›ndan, üretilen hizmet ile ürünlerde kaliteye ve müflteri hizmetlerineönem vermek gereklili¤i ortaya ç›km›flt›r.‹flletmelerin hedef grubunu oluflturan müflterilerin günümüzdeki pozisyonlar›en son s›rada yer almak üzere geçirdi¤i evreler flöyle s›ralanabilir:Kronolojik: Zaman bilimi ileilgili olan.

288 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE• Ne verilirse onu al›rs›n.• Ne alabilirsen onu al›rs›n.• Ne istersen onu al›rs›n.Yukar›da s›ralanan evrelerden de anlafl›labilece¤i gibi müflteriler bafllang›çtaüretilen mal ve hizmetler üzerinde hiçbir söz hakk›na sahip de¤ilken ve bir dönemsonra da talep ettikleri ürün ve hizmetleri al›m konusunda k›s›tl› bir serbestiye sahipken,günümüzde hem al›m gücünün daha da artm›fl olmas› hem de üretilen malve hizmetleri sa¤layan iflletmelerin say›ca fazla ve çok çeflitli olmas›, müflterilerinözerk davranmas›na yol açm›flt›r. Bundan ötürü müflteri istedi¤i mal ve hizmeti istedi¤iyerden sat›n alma konusunda sonsuz bir özgürlü¤e sahiptir. Bu durum ec-SIRA S‹ZDEzane müflterileri için de geçerlidir.Bu ba¤lamda DÜfiÜNEL‹M bugünün kurulufllar›, üç önemli soruda müflterilerinden daimayüksek oranda “evet” yan›t› almaya çabalamaktad›r. Bu üç önemli soru flunlard›r:• Kuruluflumuzdan ve ürünlerimizden/hizmetlerimizden hoflnut musunuz?SORU• Yeniden ürünlerimizi ya da hizmetlerimizi sat›n al›r m›s›n›z?• Baflkalar›na ürünlerimizi ya da hizmetlerimizi önerir misiniz?Bu üç temel D‹KKAT soruya ço¤u zaman evet cevab› alamayan kurulufllar için “müflteriiliflkileri” aç›s›ndan tehlike çanlar› çal›yor demektir.SIRA S‹ZDEMüflteri odakl›l›k SIRA S‹ZDE kavram›n› araflt›r›n›z.Müflteri ‹liflkileri Kavram› ve ÖzellikleriDÜfiÜNEL‹M Müflteri belirli DÜfiÜNEL‹M bir kurulufltan sürekli al›flverifl yapan kiflidir. Bu aç›dan müflteri ticarîanlam tafl›yan bir kavramdan çok, belli bir iflletme ve kuruluflu kendi için uygunK ‹ T A Pbulup, ürün K ve ‹ Thizmet A PSORUSORU ihtiyaçlar›n› sürekli biçimde an›lan iflletme ve/veya kurulufltankarfl›layand›r. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda müflteri iliflkileri, kurulufl ile müflteri aras›ndakurulan, sat›fl öncesi ve sat›fl sonras› tüm eylemleri kapsayan, karfl›l›kl› yarar›ve ihtiyaç TELEV‹ZYOND‹KKATTELEV‹ZYOND‹KKATtatminini içeren bir süreçtir. Müflteri iliflkilerini, sadece sat›fl eyleminingerçekleflti¤i durumu kapsar fleklinde düflünmek ilkel ve ça¤ d›fl›d›r.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE‹NTERNETMüflteri odakl›l›¤›‹NTERNETkonusunda bilgi için http://eab.ege.edu.tr/pdf/2_1/C2-S1-M7.pdf adresiniziyaret ediniz.AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNET2AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZMüflterinin Gözünde Sayg›nl›k OluflturmaTüketiciler, tatmin olduklar›nda ve kurulufla güven duyduklar›nda sayg›nl›k artabilmektedir.K ‹ T A PBöyle bir duygu ve davran›fl oluflturmak için müflteri neler bekler? Bu beklentilerflöyle özetlenebilir:TELEV‹ZYON• Karfl›l›k görebilme• Takip etme• Bilgili çal›flanlar• Çabukluk ‹NTERNET• Tutarl›l›k• Sözlerin tutulmas›• ‹letiflim• Anlay›fl• Ulafl›labilirlik• Güven• Birebir etkileflim

12. Ünite - ‹fl Yaflam›Kurulufl aç›s›ndan sayg›nl›k, ürünleri ya da hizmetleri sat›n al›rken müflterilerintercihlerini sürekli kurulufl için kullanmalar›, k›saca “sad›k müflteriler” haline gelmeleridir.Bunun için müflteriler özel günlerde de hat›rlanmal›d›r. Bunun d›fl›nda gerçeklefltirilebilecekbaz› önemli davran›fllar flunlar olabilir:• Yeni bir ürün ulaflt›¤›nda müflterinin haberdar edilmesi,• Müflterinin istedi¤ini ve arzu etti¤ini verebilmek için özel siparifl al›nmas›,• Müflterinin isteyebilece¤i bir ürünün bir kenara ayr›lmas›,• Sat›lan ürünün nas›l bir performans gösterdi¤ini, ihtiyac› tatmin edip etmedi¤iniö¤renmek için iletiflimin kurulmas›.Ün oluflturuken de özellikle dikkat edilmesi gereken konular flöyledir:• Müflterilerle ilgili özel bilgiler kesinlikle ortaya ç›kart›lmamal›d›r.• Di¤er rakip ve müflterilerden olumlu ifadelerle söz etmek daima iyidir.• Müflteri istekleri kabul edilemezse daima gerçek söylenebilmelidir.• Güvenilir, ilgili ve kibar olmaya özen gösterilmelidir.289Performans: Herhangi birolay› veya durumu baflarmaiste¤i ve gücü, kiflininyapabilece¤i en iyi derece,baflar›m.Müflterilere Hizmet Sunarken Dikkat Edilmesi GerekenlerHer müflterinin birer insan ve birey oldu¤u bir gerçektir. Dolay›s›yla bu olgu herzaman eczanede hizmet sunan personelin göz önünde tutmas› gereken bir durumdur.Müflteriye hizmet ederken veya bir ürünü sunarken olmas› gereken davran›flbiçimleri flöyle s›ralanabilir:• Kesinlikle bekletilmemeli,• Önyarg›s›z yaklafl›lmal›,• Anlamak için onu dinlemeli,• Dostça, coflkulu ve güleryüzlü olmal›,• Konuflma ve hareketlerde sert olmamal›,• Kesinlikle münakafla edilmemeli,• Müflteri sorununu anlamal›,• Yap›lan yanl›fll›klar kabul edilmeli,• Söylenenler anlamamazl›ktan gelinmemeli,• Sorunlara çözümler üretilmelidir.Unutulmamal›d›r ki, elde ettikleri ürün ve hizmet sonucu tatmin olan müflteriler,o kurulufla dönük olumlu tutumlar›n› sürdüreceklerdir.Müflteri Bilgilerini Gelifltirmede Kiflisel Kalite Sa¤lamaTeknikleriBunlar› flu flekilde s›ralamam›z olas›d›r:• Müflteriyken size nas›l davran›lmas›n› istiyorsan›z siz de müflterinize öyledavran›n.• Müflterilerin ihtiyaçlar›n›n nas›l karfl›land›¤›n› anlamak için kiflisel sorumluluklarüstlenin.• Daha etkin bir biçimde hizmet sunabilmek için ifliniz hakk›nda mümkün oldu¤uncaçok fley ö¤renerek kendinizi gelifltirmeye çal›fl›n.• Müflterilerinize ve ifl arkadafllar›n›za yard›mc› olarak, bilginizi, yeteneklerinizive zaman›n›z› di¤erleriyle paylafl›n.• Olumlu bir bak›fl aç›n›z olsun ve müflteri beklentilerini karfl›lama konusundasebatl› (direflken) olun.• Müflterilerle etkin bir iletiflim kurun, çal›flanlarla arkadaflça iliflkiler oluflturun.

290 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATMüflteriyi Kazanma ve TutmaUzun dönemli müflteri tutabilmek için müflterileri devaml› sizin çal›flt›¤›n›z eczaneyeçekebilmenin çeflitli yollar› vard›r. Bunlardan baz›lar› afla¤›da s›ralanm›flt›r:• Her müflteriye ismiyle hitap edin.• Her müflterinin ne söyledi¤ini dinleyin.• Her müflteriyle bireysel olarak ilgilenin.• Her müflteriye karfl› nazik olun.• Müflterinizin kiflisel sat›n alma tarihlerini ve güdülerini bilin.• Her SIRA müflteriye S‹ZDE yeterince zaman ay›r›n.• Müflterilerinizin ö¤üt ve tavsiyelerini sorun.• Müflterilerin kendilerini önemli hissetmelerini sa¤lay›n. Onlar› yeri geldikçeDÜfiÜNEL‹Mövün.• Anlamak ve etkin bir iletiflim kurmak için önce dinleyin, sonra konuflun.Böylece SORU sizi anlamalar› daha kolay olacakt›r.Müflteri iliflkileri D‹KKAT sürekli geliflme, ilgi ve özen gerektiren dinamik bir süreçtir.SIRA S‹ZDEK›zg›n Müflterilere Do¤ru Bir Yaklafl›m SergilemeyeSIRA S‹ZDEYönelik KurallarAMAÇLARIMIZDÜfiÜNEL‹M‹nsanlar eczaneye her zaman ayn› psikolojik durumda ve ruh halinde gelmezler.Özellikle de bir fleylere k›zm›fl olup da eczaneye u¤rayan kiflilere afla¤›da belirtilenbiçimde davran›lmas› uygun ve do¤ru olur: AMAÇLARIMIZDÜfiÜNEL‹MSORU• Karfl›n›zdaki SORU müflteriyi dinleyin.K ‹ T A P• Anlay›fll› K ‹ Tolun, A P sorunu paylafl›n.D‹KKAT• Müflteriyi k›zd›ran nedeni saptay›n.D‹KKAT• Müflterinin problemini çözmek için harekete geçin.TELEV‹ZYONSIRA S‹ZDE• Müflteriye TELEV‹ZYON kendinizi tan›t›n ve problemini çözmek için güvence verin. Müflteriilgilendi¤inizi SIRA S‹ZDE aç›k bir biçimde görmelidir.• Herhangi bir aksakl›k ya da gecikme olup olmad›¤›n› izleyin.• K›zg›nl›¤› süren bir müflteriye yard›m etmek amac›yla, onu eczac›ya yön-AMAÇLARIMIZ ‹NTERNET‹NTERNETlendirin.AMAÇLARIMIZK ‹ T A PMüflteri kazanma konusunda daha genifl bilgiye ulaflmak isterseniz Ayd›n Bellet’in MüflteriKazanma Teknikleri (‹stanbul: Akis Kitap, 2007) adl› kitab›n›K ‹ T A Pokuyunuz.TELEV‹ZYONSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹M3Müflteri tatmininde ürün ve hizmet kalitesini belirlerken dikkat edilmesi gereken ögeleriTELEV‹ZYONSIRA S‹ZDEaraflt›r›n›z.‹fi YAfiAMINDA DÜfiÜNEL‹M PROFESYONEL ‹MAJ‹NTERNETEczaneler ‹NTERNET a¤›rl›kl› olarak ilaca iliflkin sa¤l›k hizmetlerinin verildi¤i ve kiflilerinSORUsa¤l›k düzeylerini SORUyükseltmeye yönelik bir dizi aktivitenin gerçekleflti¤i halk sa¤l›¤›merkezleridir. Eczaneler, sa¤l›k hizmet zincirinin ço¤u zaman son, kimi zamanda ilk halkas›d›r. Dolay›s›yla eczanede çal›flan personelin öncelikli bir hizmetsektöründe çal›flt›¤›n› hiçbir zaman göz ard› etmemesi gerekir. Peki o zamanD‹KKATD‹KKAThizmet sektöründe, hele ki bir de sa¤l›k hizmetlerinin sunuldu¤u ortamlarda çal›flanprofesyonellerin SIRA S‹ZDE giyim tarzlar›, aksesuarlar›, saçlar› nas›l olmal›, bu sektör-SIRA S‹ZDEde çal›flan elemanlar ifl yerlerine gelmeden önce giyinip kuflan›rken nelere dikkatetmelidirler?AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PK ‹ T A PTELEV‹ZYONTELEV‹ZYON

12. Ünite - ‹fl Yaflam›291Giyim bir yandan kiflinin zevklerini yans›t›rken, bir yandan da ifl yerine uygungiyim tarz› meslek sahibi kifliye toplumun gözünde daha olumlu imaj edinmesinisa¤lamaktad›r.Öyleyse ister sa¤l›k isterse e¤itim sektörü veya bir baflka alan olsun, çal›flanlar›ngiyim tarzlar›nda öncelikle dikkat etmeleri gereken noktalar flunlard›r:• Yaklafl›labilir bir giyim biçimi• Hizmet odakl› bir giyim flekli• Kaliteli giyim tarz›• Derli toplu giyim biçimi• Temiz giyim tarz›• Profesyonel giyim flekliYaklafl›labilir giyim biçimi denildi¤inde fosforlu, renkli ya da gözü yorucu renkve desenleri içermeyen giysileri anlamam›z gerekir.Hizmet odakl› giyim flekli, aynen bir otel, havayolu ya da hastane personelinin giyimfleklinde oldu¤u gibi ciddiyeti yans›tan, abart›ya kaçmayan, sade giyim fleklidir.Kaliteli giyim tarz›, mutlaka pahal› giysiler giyinip kuflanmak de¤il, bir iki defal›kkullan›mdan sonra hemen deforme olmayan, giyilemeyecek duruma gelmeyengiysilerden yana tercihin yap›lmas› demektir.Derli toplu giyim biçimi çok da aç›klamaya gerek kalmayan ama yine de örnekvermek gerekirse, en az›ndan bayanlar için bir omuzu kaym›fl bir ifl önlü¤ü ve baylariçin, gevflek ba¤lanm›fl bir kravat ve yakas› yana kaym›fl gömlek ile iflyerindebulunmamakt›r.Temiz giyim tarz›; eczane, hastane, vb. ifl yerlerinde olmazsa olmaz kurallardand›r.Temiz ve ütülenmifl bir ifl önlü¤ü; eczane ve hastanedeki hastalar, hasta yak›nlar›veya di¤er sa¤l›k hizmeti tüketicileri/müflterileri aç›s›ndan son derece önemlidir.Bahsedilen giyim tarz›, kiflinin kendine öz sayg›s› aç›s›ndan önem tafl›maktad›r.Profesyonel giyim flekli; iflin ve iflyeri ortam›n›n, eczanelerde destek personelinin,mevzuatta da belirtilen biçimdeki giyim tarz›d›r.‹yi Bir ‹zlenim ‹çin GörünümGiyimimiz, bak›ml› olup olmamam›z, davran›fl tarz›m›z, sürekli olarak çevremizeuyar›mlar gönderir. Modas› geçmifl, kirli ve burufluk bir elbise; düflüncede da¤›n›kl›¤›,pasakl›l›¤›, tembelli¤i hat›ra getirebilir. Saçlar›m›z›n biçimsiz flekilde uzam›fl olmas›ya da birkaç günlük sakalla dolaflmam›z; karfl›m›zdaki insanda özensiz biri oldu¤umuzimaj› uyand›rabilir. Tikler, parmak ç›tlatmak, t›rnak yemek gibi davran›fllarkarfl›m›zdakinin dikkatini da¤›t›r. Baflar›m›z›n gölgelenmesine neden olur.Tarz da önemlidir. Tarz, kiflili¤imizi yans›tan bir biçimde giyinmek demektir.Tarz›m›z›n olmas›, kendisine güvenen biri oldu¤umuz mesaj›n› verir ve tarz›m›z bizimhakk›m›zda k›sa bir hikâye anlat›r. Bizim s›k›c› m›, e¤lenceli mi, tutucu mu,yenilikçi mi oldu¤umuzu ortaya koyar. Baflkalar›na kendi k›sa hikâyemizi do¤rubiçimde anlatmam›z önemlidir.Kendinizi ne kadar iyi sunarsan›z o kadar kabul görürsünüz. ‹yi giyimli birihakk›nda insanlar flöyle düflünür: “‹flte önemli birisi, zeki, baflar›l›, güvenilir. Aray›pda bulunamayacak bir kifli, takdir edilecek, sayg› de¤er birisi. O kendisine sayg›duyuyor, ben de duyar›m”. Özensiz birinin görüntüsü ise karfl› tarafta flöyle birizlenim b›rak›r: “‹flte iflleri iyi gitmeyen, dikkatsiz ve önemsiz birisi. S›radan bir insan...Özel bir ilgi hak etmiyor”.Olumlu bir ilk izlenim için görünüfl önemlidir. Bir karfl›laflmada görünüflümüzdendolay› kendimizi rahat hissetti¤imizde, insanlar da görünüflümüzden çok bizimkiflili¤imize ve konufltu¤umuza dikkat ederler.

292 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiBak›ml› ve Temiz Olmak‹yi bir ilk izlenim için bak›ml› ve temiz olmak gerekir.Bak›ml› olmak: Profesyonellik mutlaka bak›m gerektirir. Bak›m›m›za dikkatkonusu, kendimize ne derece de¤er verdi¤imizi gösterir. E¤er kendimize bakarsaksa¤l›kl›, kendine sayg›l› biri oldu¤umuz mesaj›n› veririz. Kendine özen göstermeyenbirinin sosyal anlamda da dikkatsiz biri oldu¤u kabul edilir. Bu yüzden çal›-flan bir kiflinin, ifle kesinlikle bak›ml› bir flekilde gitmesi gerekir.Temiz olmak: ‹yi bir izlenim için baz› temizlik önerileri flöyledir:• Saçlar›m›z›n temiz, parlak, kepeksiz olmas› önemlidir. Saç›n boyu da ifl ortam›nagöre ayarlanmal›d›r.• Profesyoneller el ve t›rnak bak›m›na özen göstermelidirler. Erkeklerin t›rnaklar›her zaman temiz ve k›sa kesilmifl olmal›d›r. Bayanlar da t›rnaklar›n› bak›ml›ve temiz tutmal›, t›rnaklar›n uzunlu¤u ifllerini yapmalar›na engel olmamal›d›r.• Difller iyi f›rçalanmal›, yemek art›¤› ya da ruj izi kalmamal›d›r. Günümüzdep›r›l p›r›l parlayan difller, sa¤l›k ve kendine özenin ›fl›lt›s› olarak kabul edilir.• A¤›zda koku yapan yiyecek ve içeceklere karfl› gerekli a¤›z temizli¤inin yap›lmas›ihmal edilmemelidir. E¤er eczac›n›zla veya di¤er eczane personeliylebirlikte çal›flacaksan›z, yemekten sonra karanfil, ya da a¤›z spreyi kullanabilirsiniz.• Kulak d›fl› ve içi temizli¤ine dikkat etmek gerekir. Erkeklerde uzayan burunk›llar›n›n t›rafl edilmesi de önemlidir.• Erkekler, özellikle sakal ve b›y›k temizli¤ine özen göstermelidir. Bayanlariçin ise, yüz temizli¤i önemli bir konudur.• Herkes belli ölçüde terler ve ter de koku yapar. Dolay›s›yla her gün dufl almakve etkili bir koltukalt› deodorant kullanmak mutlaka gereklidir. Gerekirse bunabir de ayak spreyi veya kremi eklenebilir.• Önemli bir toplant›ya giderken parfüm sürecekseniz, birlikte çal›fl›lan kiflilerirahats›z etmemek için hafif, spor ya da çiçeksi kokular tercih edilmelidir.• Giysilerin, kullan›lan eflyalar›n ve yaflan›lan çevrenin temizli¤ine de önemverilmesi gerekir.Gard›ropta ‹flyeri K›yafetleriGiysilerimiz için gard›rop olufltururken, di¤er bir deyiflle iflyerimizde giymek üzeregard›robumuza k›yafet seçerken neleri dikkate almam›z gerekir?• Kurumumuza uygunlu¤u• Pozisyonumuza uygunlu¤u• Yafl›m›za uygunlu¤u• Vücut yap›m›za uygunlu¤u• Tonlamam›za uygunlu¤uBu noktada seçti¤imiz k›yafetlerin kumafllar›nda da mutlaka göz önünde bulundurmam›zgereken unsurlar bulunmaktad›r:• Giysinin içindeki etikete bak›lmal›,• K›fl giysisi sat›n al›rken, % 100 yünlü olanlar seçilmeli,• Sentetik oran› düflük olanlar tercih edilmeli ( % 45 polyester, % 55 yün gibi),• Keten k›sa sürede çok burufltu¤u için tercih edilmemeli,• Bayanlar 4 mevsim giyebilecekleri viskosu seçenek olarak düflünmelidirler.Yukar›da say›lan unsurlara ek olarak, kadife, ipek, tafta, dantel, polar, lâme, jarse,organza, deri, süet, güderi, kot ifl yaflam›na uygun de¤ildir.

SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEAMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ12. Ünite - ‹fl Yaflam›K ‹ T A PKumafllar›n deseninde ise; belirsiz boyuna, ince çizgili, pötikare (küçük karelikumafl) desenler ifl yeri için uygunken, hayvan desenleri (leopar, zebra), büyük çiçekli,güllü, büyük geometrik desenler, çok canl› renklerle yap›lm›fl, TELEV‹ZYON gözü yorandesenler iflyerinde giysi olarak tercih edilmemelidir.‹flyerinde giyilebilecek k›yafet seçimi ile ilgili olarak http://www.bakterim.net/modastil/116511-isyerinde-kiyafet-ve-aksesuar-cesitleri-ve-uyulmasi-gereken-kurallar.html‹NTERNETadresini ziyaret edebilirsiniz.293K ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNETAksesuarlarAksesuarlar hem bayan hem de baylar da giysiyi tamamlayan nesne (obje) lerdir.Bayan aksesuarlar›ndan baz›lar› flunlard›r:• Gözlük• Blûz• Gömlek• Mendil• Yüzük• Saat• Kalem• Küpe• Bilezik• fial• Eflarp• Fular• Kemer• Toka• Cüzdan• Çorap• Ayakkab›• Eldiven• Makyaj• Evrak çantas›• Atk›• fiapka• Cep telefonuBay aksesuarlar› için sayaca¤›m›z fl›klar daha az olmakla beraber flöyle s›ralanabilir:• Gözlük• Kravat• Kravat i¤nesi• Gömlek• Mendil• Kol dü¤mesi• Saat• Kalem• Ask›• Kemer• Cüzdan• Çorap• Ayakkab›• Eldiven• Evrak çantas›• Atk›• Yelek• fiapka• Cep telefonuSaç, bayan ve baylar da k›yafeti tamamlayan bir baflka önemli unsurdur. Bayanlardaifl yeri için olmas› gereken saç stili flöyledir:• Sade, abart›s›z modellerde olmal›d›r.• K›v›rc›k ve kabaran saçlar›n toplanmas› daha uygundur.• Bu durumda saç rengine yak›n kemik ya da metal tokalar›n kullan›lmas›gerekir.Baylarda ise iflyeri için olmas› gereken saç stilini flöyle özetleyebiliriz:• K›sa ve düzgün kesilmifl olmal›d›r.• Uzunlu¤u enseyi geçmemelidir.• Favoriler çok uzun olmamal›d›r.• Abart›l› modellerde, çok jöleli ve briyantinli olmamal›d›r.• Her gün mutlaka sakal t›rafl› olunmal›d›r.• Her zaman temiz bulunmal›d›r.• Kepek sorunu yaflayanlar kepekleri s›k s›k temizlemelidirler.Briyantin: Saç› parlatmak veyat›rmak için kullan›langüzel kokulu bir madde.

294 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiDiyagonal: E¤ri bir biçimdedokunmufl kumafl.Baylarda Kravat›n Önemi:Ünlü ‹rlandal› yazar ve flair Oscar Wilde taraf›ndan kravat için söylenmifl olan tümceasl›nda iflin özünü ifade etmektedir. Kravat baylar›n giyiminde en önemli aksesuarlardanbiri olma özelli¤ini hiçbir zaman yitirmemifltir. Bu durumda iflyerine giyece¤imizk›yafeti tamamlayacak olan kravatta hangi özellikler olmal›d›r? Dilersenizflöyle özetleyelim:• Temal› kravatlar tercih edilmemelidir.• Düz renkli, puantiyeli, diyagonal kravatlar›n modas› hiçbir zaman geçmedi¤iiçin tercih edilmelidir.• Kravat boyu kemer tokas› üstünde olmal›d›r• Gevflek ba¤lanmamal›d›r.Baylarda Kemer ve Ask›Baylar kemer veya ask› kulland›klar›nda baz› estetik unsurlara uymal›d›r. Afla¤›dakemer ve ask› kullan›m›n›n en temel kurallar› yer almaktad›r:• Kemer ve ask› asla bir arada kullan›lmaz.• Ask› kullan›lm›yorsa, mutlaka tüm tak›mlarla ya da spor giysilerle kemerkullan›lmal›d›r.• Kemer deri olup, tokas› sade ve yaz›s›z olmal›d›r. Ayakkab› rengiyle ayn›olmal›d›r.‹flyerine Giyilecek GömleklerGömle¤i giyecek olan kifli ister bayan isterse bay olsun iflyeri için sat›n alaca¤›/seçece¤igömlekte flu özellikleri göz önünde bulundurmal›d›r:• Kumafl› pamuklu olmal›d›r. Sentetikler terletip koku yapar.• Gömlek yakalar›n›n uçlar› düz durmal›, hiçbir zaman içe k›vr›lmamal›d›r.• fieffaf ve içi gösterecek kadar dar olmamal›d›r.• Fosforlu, çingene pembesi gibi renkler kullan›lmamal›d›r.‹flyeri ‹çin Çorap SeçimiBayanlar iflyerlerine giyecekleri çoraplarda flu noktalar› göz ard› etmemelidirler:• Siyah, lacivert, gri, ten ve kemik rengi ifl için en uygun çoraplard›r.• Dantel, file, desenli, çizgili ve canl› renklerdeki külotlu çoraplar›n hiçbiri iflyerinde giyilmemelidir.• Aç›k renkte bir tak›m›n alt›na kesinlikle çok koyu renkte külotlu çorap giyilmemelidir.• ‹fl yerinde kaçabilece¤i göz önüne al›narak mutlaka yedek bir çorap bulundurulmal›d›r.Erkekler de iflyerlerine giyecekleri çoraplarda flunlara dikkat etmelidirler:• Siyah ayakkab› kullan›l›yorsa, pantolonun rengi ne olursa olsun sürekli düzsiyah çorap giyilebilir.• Kahve ve taba tonundaki ayakkab›lar için bej ya da sütlü kahve tonlar›ndaçoraplar seçilebilir.• Sentetik çorap kullan›lmamal›d›r.Profesyonel Yaflamda ‹maj K›r›c›larProfesyonel yaflamda olumlu imaj yaratman›n özelliklerini bilmek kadar nelerinolumsuz imaj yaratabilece¤i, di¤er bir deyiflle imaj k›r›c›lar› da bilmek gerekmektedir.Bu ba¤lamda bayan ve baylarda imaj k›r›c› unsurlar›n ayr› ayr› verilmesi uygungörülmüfltür.

12. Ünite - ‹fl Yaflam›295Bayanlar için profesyonel imaj k›r›c›lar:• Bak›ms›z difller ve a¤›z kokusu,• Ter kokusu,• Kaç›k çorap,• Abart›l› saç modelleri ve aksesuarlar›,• Kirli ve da¤›n›k saçlar,• A¤›r parfüm ve deodorant,• Uzun, afl›r› süslü ve al›fl›lmam›fl renklerde boyanm›fl t›rnaklar,• Ojesi ç›km›fl t›rnaklar,• Y›rt›k, sökük, rengi atm›fl ve kirli giysiler,• Abart›l›, sallanan, ses ç›karan yüzük, kolye, bilezik ve küpeler,• Görünen yerde dövme,• H›zma, halhal gibi aksesuarlar,• Boyas›z ve bak›ms›z ayakkab›lar,• Üzeri yaz›l› sloganl› tiflörtler,• Hayvan desenli giysiler,• ‹fl giysileri ile birlikte kullan›lan tokyo, sandalet,• Afl›r› yüksek topuklu, sivri burunlu çizmeler,• Postallar,• Aç›k renk giysiler içine giyilen koyu renk sütyen,• Giysilerden görünen sütyen ask›lar› ve külot izleri.Erkekler için profesyonel imaj k›r›c›lar:• Kirli sakal,• Bak›ms›z difller,• Bak›ms›z t›rnaklar,• Kirli ve da¤›n›k saçlar,• Y›rt›k, sökük, rengi atm›fl ve kirli giysiler,• Ter kokusu,• A¤›r parfüm ve deodorant,• K›sa çoraplar,• ‹fl ayakkab›lar›yla giyilen beyaz çoraplar,• Evlilik ve okul yüzü¤ü d›fl›nda tak›lan yüzükler,• Kolye-künye gibi aksesuarlar,• Dar giysiler,• Boyas›z ve bak›ms›z ayakkab›lar,• Temal› kravatlar,• Üzeri yaz›l› sloganl› tiflörtler,• Omuza dökülmüfl kepek,• Sloganl› rozetler,• Kemere tak›larak tafl›nan cep telefonlar›,• ‹fl giysileri ile birlikte kullan›lan postal, sandalet, sabo, mes gibi ayakkab›lar,• Kravat kullan›lmad›¤› zamanlarda gömlek yakas›n›n aç›k kullan›lmas› ve görünengö¤üs k›llar›.‹ster kad›n ister erkek olsun yukar›da say›lan imaj k›r›c› unsurlardan eczanedestek personeli ne kadar uzak dururlarsa iflverenleri ve denetçileri konumundakieczac›lardan o kadar kabul ve takdir göreceklerdir.

296 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiKombin: Birlefltirmek,kar›flt›rmak, bir arayagetirmek.Duble paça: Kumafl›n d›flakatlanarak dikilmesiyleoluflturulan paça türü.Kruvaze: Ön parçalar› birbiriüzerine gelecek biçimdeyap›lan ceket, yelek.Kot: Giysi yap›lan bir türmavi, kaba pamuklu kumafl,blucin.Vücut Yap›s›na Uygun GiyinmeGiyinmek bir anlamda örtünmenin sanata dönüfltürülmesidir. Vücut yap›s›na uygungiyinirken, uzun ya da k›sa, fliflman ya da zay›f, minyon ya da yap›l› olmak nas›lgiyinmek gerekti¤ini belirleyecektir. Örne¤in; kiflinin boyu k›sa ise ve bu bir dezavantajolarak görülüyorsa, yap›lmas› gereken, bir yandan kifliyi daha k›sa gösterengiyim tarz›ndan uzak dururken, bir taraftan da kifliyi daha uzun gösterecek birgiyim tarz› seçilmesidir. Bir de e¤er sorun tamamen vücut de¤il de, örne¤in kal›nolan bel ise; ayr›ca dikkatin baflka bir bölgeye çekilerek sorunlu bölgenin gizlenmeside gerekecektir. Tüm bunlar› yaparken, üzerinde durulacak noktalar k›yafetlerindikildi¤i kumafl›n ince ya da kal›n, aç›k ya da koyu renkli oluflu ile uzun yada k›sa, dar ya da genifl dikim flekli olacakt›r.Öncelikle baz› temel bilgilere k›saca de¤inmekte yarar vard›r:• Dökümlü, ince kumafllar giyeni ince, kal›n, kabaran kumafllar kilolu,• Boyuna çizgili kumafllar giyeni ince, enine çizgili k›yafetler kilolu,• Vücudu saran, dar k›yafetler giyeni zay›f, bol k›yafetler kilolu,• Koyu renkler ›fl›¤› tuttu¤u için giyeni zay›f, parlak ve aç›k renkler ›fl›¤› dahafazla yans›tt›¤› için kilolu,• Bafltan aya¤a ayn› renk giyim, görüntü bütünlü¤ü sa¤lad›¤› için giyeni uzun,alt üst farkl› ya da üçlü kombinler k›sa,• Yüksek topuklu ayakkab›lar giyeni uzun, topuksuz ayakkab›lar k›sa,• Uzun k›yafetler alt bedeni uzatt›¤› için giyeni uzun, k›sa k›yafetler k›sa,• Saç› yukar› taramak ve toplayarak yukar›da hacim oluflturmak insan› uzun,afla¤› taramak k›sa gösterir.Bir de aksesuarlar, el iflleri ve di¤er ayr›nt›lar, kullan›ld›klar› bölgeye dikkat çekerler.Bu yüzden gizlenmek istenen bölgelerden uzaklaflt›r›lmal›, dikkat çekilmekistenen yerlerde kullan›lmal›d›r.Tüm bu bilgiler kullan›larak, vücut yap›s›na uygun nas›l giyinme gerekti¤i incelenecek,gerekirse kad›n ya da erkek olma durumuna göre yap›lmas› gerekenlerayr›ca belirtilecektir.Uzun BoylularUzun boylu kifliler giyinirken; kal›n kumafllardan dikilmifl, vücuda fazla oturmayan,uygun bir bollu¤a ve uzunlu¤a sahip k›yafetler, farkl› renklerde alt ve üst beden yada üçlü kombinler, duble paçal› pantalonlar, enine çizgili ve küçük desenli giysiler,bisiklet ya da bal›kç› yakal› blûz ve kazaklar, kruvaze tak›mlar giyebilirler.Boyuna çizgili tak›mlardan, V yaka blûz ve kazaklardan, k›sa paçal› pantolonlardan,k›sa kollu blûzlardan, sivri burunlu ayakkab›lardan, sivri ve uzun yakal›gömleklerden, yüksek topuklu ayakkab›lardan, saç› yukar› taramaktan ya da yukar›dahacim oluflturmaktan kaç›nmal›d›r.K›sa BoylularBoyu k›sa olanlar giyinirken; silüeti (gölge, karalt›) daha uzun gösteren, tek renkve düz kesim elbiseler, boyuna ince çizgili tak›mlar ve gömlekler, bele oturan vekalça hizas›nda kalan modellerde ceketler, boyun bölgesini aç›kta b›rakacak V vekruvaze yakalar afla¤› do¤ru daralan düz paçal› pantolonlar, uzun etekler, topukluayakkab›lar giyebilirler. Saç ile yukar›ya yükseklik verilebilir.‹ri desenli kumafllardan, fazla uzun ve belde biten k›sa ceketlerden, duble paçalardan,alt ve üst beden aras›nda renk kontrastlar› (karfl›t, karfl›tl›k) yapmaktankaç›n›lmal›d›r. Mutlaka bir kontrast (karfl›tl›k) yap›lmak isteniyorsa da kumafl türündeyap›labilir. Örne¤in; ipek bir elbise üzerine kot bir ceket gibi.

12. Ünite - ‹fl Yaflam›‹ri VücutlularVücudu iri olanlar; dökümlü, streç (esnek) olmayan kumafllar, koyu renkte ve boyunaçizgili tak›mlar, boyun bölgesinden afla¤› do¤ru sark›t›lan fularlar, vücudu incegösteren uzun kolyeler, bel inceyse kemer, bel kal›nsa dikkati belden omuzaçekmek için brofl (süs i¤nesi), kemer yerine ask›, dar olmayan pantolonlarla kalçay›kapatan tunikler ve ceketler kullanabilirler.Büyük desenli, kareli ve kal›n kumafllardan yap›lm›fl her türlü giysiden, dar, vücudusaran pantolon, mini etekler ve k›yafetlerden, göbe¤i ortaya ç›karan, beli kal›nlaflt›ranpilili pantolonlardan kaç›n›lmal›d›r.Minyon VücutlularMinyon (ince, küçük) vücutlular; bafltan aya¤a ayn› renkte, vücuda oturan ölçülerde,kollar› uzun olmayan k›yafetler, daha ince ve uzun gösteren düz ve uzun kesimlietekler, paçalar› afla¤› do¤ru daralarak inen ve topu¤a kadar uzanan pantolonlar,vücut ölçüleriyle orant›l› olarak daha küçük yakalar, cepler, manfletler, aksesuarlarve desenler, topuklu ayakkab›lar giyebilirler.Bol, dökümlü, kazak, gömlek ve pantolonlardan, daha k›sa ve genifl duran evazekesimlerden, yakalar› ve manfletleri genifl gömleklerden, büyük desenli kravatlardan,uzun kollu k›yafetlerden uzak durmal›d›rlar.Üst Beden Alt Bedene Göre K›saysaAlt bedenle üst beden her zaman orant›l› olmayabilir. Bu durumda bir taraftan, k›-sa olan beden görüntü olarak uzat›lmaya çal›fl›l›rken, bir taraftan da dengeyi sa¤lamakiçin uzun olan beden, k›sa gösterilmeye çal›fl›l›r. Bu konuda en önemli aksesuarlar,beldeki kemer, bafltaki saç ve ayakkab›n›n topu¤udur.E¤er üst beden k›saysa, üst bedeni daha uzun göstermek için; blûz veya gömlekrenginde kemer, belden afla¤›da biten ceket ve tunikler giyilebilir. Spor giyimdeblûz ve gömlekler pantolon içine yerlefltirilmeyip d›flar›da tutulabilir.Uzun olan alt bedeni gizlemek için; düflük belli pantolon ya da etekler, beldendaha afla¤›da kemerler, basen problemi olan bayanlar düflük belli pantolon ya daeteklerde, kemer yerine belinde bant, flerit olmayan kesimler, duble paçal› pantolonlar,alçak topuklu ayakkab›lar tercih edebilir.297Tunik: Pantolon veya eteküzerine giyilen, dizlere kadarinen üst giysisi.Evaze: Etek ucuna do¤rugeniflleyen giysi.Basen: Vücudun bel ilekalça aras›ndaki bölümü.Alt Beden Üst Bedene Göre K›saysaE¤er k›sa olan alt beden ise, alt bedeni daha uzun göstermek için; pantolon ya daetek renginde kemer, bel kal›nsa ve kemer kullan›lmayacaksa, beli genifl bantl› kesimler,uzun ve düz paçal› pantolonlar, yüksek topuklu ayakkab›lar tercih edilebilir.Uzun olan üst bedeni gizlemek için için; yüksek belli pantolon ya da etekler,boyu k›sa ceket ve tunikler giyilebilir.Boyun K›saysaBoynu k›sa olanlar; ince yakal› gömlekler, ince ba¤lanm›fl kravatlar, bisiklet ya daV yaka kazaklar, düflük omuzlu k›yafetler, dikkatleri boyun bölgesinden uzaklaflt›rmakiçin iri ve ilgi çekici bir kolye, boyundan afla¤› sark›t›lan fularlar, fular olmad›¤›ndaomuzda ince bir flal, k›sa veya küt kesimli ya da arkaya taranm›fl saç modellerikullanabilir.Kal›n yakal› gömleklerden, kal›n dü¤ümlenmifl kravatlardan, boyunlu kazaklardan,boyun bölgesinde k›sa biçimde tutulan fularlardan, yüksek vatkalardan,omuzlara kadar uzanan saç modellerinden uzak durulmal›d›r.Vatka: Giysilerde, omuzlar›ndik durmas›n› sa¤lamakamac›yla içine konulanparçaFazla Kilolularfiiflmanl›k, asl›nda boy ve kilo aras›ndaki orant›n›n kilodan yana bozulmas›, ya dakilonun boya göre fazla olmas›d›r. E¤er boy biraz uzun ya da kilo biraz az göste-

298 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontolojirilebilirse bu orant›s›zl›k da bir ölçüde azalacakt›r. Bunun için boyu k›sa, kiloyufazla gösteren giyinifl flekillerinden uzak durulup, boyu uzun, kiloyu az gösterecekgiyim tarz›n› seçmek gerekecektir. Ancak yine de önemli ve sa¤l›kl› olan fazla kilolardankurtulup, ideal kilonun korunmas›d›r. Dolay›s›yla buradaki öneriler, idealkiloya ulafl›ncaya kadar olan dönemde kiflilerin kendilerini daha iyi hissetmelerineyarayacak, onlar› kilo vermeye motive edecek tavsiyeler olarak alg›lanmal›d›r.Kiflileri daha zay›f gösterecek olan öneriler flöyledir:SIRA S‹ZDE• Giyeceklerde, SIRA S‹ZDE kumafl olarak göz al›c›, dikkat çekici büyük desenler yerine,giyeni daha ince gösteren koyu tonlarda renkler ve ak›flkan olanlar tercihedilmeli,DÜfiÜNEL‹M• Mümkünse DÜfiÜNEL‹M ceketin önü iliklenmemeli,• Özellikle pantolon üzerine uzun tunikler ve orta topuklu ayakkab›lar giyilmemelidir.SORUSORU• Blûzun üstüne giyilecek, dü¤meleri aç›k b›rak›lm›fl spor bir gömlek, haftasonlar› için bir alternatif olabilir.D‹KKAT• V yaka D‹KKAT blûzlar ile vücuda oturan ve düz inen uzun bir etek de daha incegösterir.SIRA S‹ZDEAMAÇLARIMIZ• Bol gömlek, blûz vb. giyinmek de bel ve basen bölgesindeki fazla kilolar›SIRA S‹ZDEgizlemeye yard›mc› olacak bir yoldur.E¤er fazla kilolu bir durum söz konusuysa, gizlenmesi istenilen yerlerde; detaylardan,yüksek vatkalardan, vücudu saran k›yafetlerden, kal›n ve beli saran kemerlerden,beyaz gibi çok aç›k renklerden ve parlak kumafllardan kaç›n›lmal›d›r.K ‹ T A PProfesyonel yaflamda kiflisel imaj konusu ile ilgili olarak Özlem Çak›r’›n Profesyonel YaflamdaKiflisel ‹maj ve Sosyal Yaflam Etiketi (‹stanbul: Yap› Kredi Yay›nlar›, 2010) adl› ki-K ‹ T A Ptab›n› okuman›z yararl› olabilir.TELEV‹ZYONSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹M‹NTERNETSORU‹fl GörüflmelerineTELEV‹ZYONHaz›rl›kSIRA S‹ZDE‹lk kez ifl baflvurusu yap›ld›¤›nda, mülâkata gidilirken yap›lmas› gereken baz›önemli iflleri bilmek, kiflilere art› puan kazand›raca¤› gibi ayn› pozisyona talip rakiplerdenbir DÜfiÜNEL‹M ad›m önde olman›n yolu aç›lacakt›r. Buna göre yap›lmas› gerekenler‹NTERNETflunlard›r:• ‹fl görüflmesi öncesi tam ve rahat bir uykunun gerçeklefltirilmesi flartt›r.SORU• Mutlaka kahvalt› yap›lmal› veya yemek yenmelidir.• Hem bedenen hem de zihinsel olarak haz›rlan›lmal›d›r.• Korku D‹KKAT ve endifle durumunda, temiz havada derin nefes alarak yürüyüfl ger-D‹KKATçeklefltirilmelidir.SIRA S‹ZDE• ‹fl görüflmesine SIRA S‹ZDE gidilecek hafta, olumlu insanlarla ve destekleyici kiflilerle zamangeçirilmelidir.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE• 30 saniyelik basamak konuflmas› önceden haz›rlanmal› ve mümkünse aynaDÜfiÜNEL‹Mönünde DÜfiÜNEL‹M prova yap›lmal›d›r.AMAÇLARIMIZ• Kiflinin AMAÇLARIMIZ kendine güveni önemlidir.Elbette ifl görüflmeleri öncesinde çok önemli olan unsurlardan biri de, daha önces›kl›kla vurguland›¤› gibi giyim ve d›fl görünüfltür.SORUSORUK ‹ T A PK ‹ T A PD‹KKATGüzel bir d›fl D‹KKAT görünüfl, sessiz bir tavsiye mektubudur. Publilius SyrusTELEV‹ZYONSIRA S‹ZDE4Mülâkat performans›n› TELEV‹ZYON artt›rmak için görüflme s›ras›nda titizlikle üzerinde durulmas› ge-SIRA S‹ZDEreken olas› temel kurallar› araflt›r›n›z.AMAÇLARIMIZ DÜfiÜNEL‹M ‹fl görüflmesinde nas›l baflar›l› olunabilir konusunda daha kapsaml› bilgiler için http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/247625.aspadresini ziyaret ediniz AMAÇLARIMIZDÜfiÜNEL‹M‹NTERNET‹NTERNETSORUSORUK ‹ T A PK ‹ T A PD‹KKATTELEV‹ZYONSIRA S‹ZDED‹KKATTELEV‹ZYONSIRA S‹ZDE

12. Ünite - ‹fl Yaflam›299ÖzetHalkla iliflkiler, karfl›l›kl› yarar sa¤layan iki yönlü iletiflimedayal› dürüst ve sorumlu uygulamalarla, kamuoyunuetkilemeye yönelik plânl› çal›flmalard›r. Psikoloji,sosyoloji, iletiflim gibi birçok bilimsel alan›n kuram veuygulamalar›ndan yararlanan “halkla iliflkiler” küreselegemen sistemin en önemli ikna araçlar›ndan biri halinegelmifltir.‹flletme aç›s›ndan halkla iliflkiler, iliflki içinde bulundu-¤u kifli ve kurulufllarla karfl›l›kl› olarak sa¤l›kl›, do¤ruve güvenilir iliflkiler kurmak, gelifltirmek, kamuoyundaolumlu imaj yaratmak ve toplumla bütünleflmek olaraktan›mlanabilir.Bir görüfle göre halkla iliflkiler insanl›k tarihi kadar eskidirve sistemati¤ini oluflturmadan önce de bilinçli ya dabilinçsiz olarak uygulanm›flt›r. Eski M›s›r, Mezopotamyave ‹ran’da yöneticileri halka sevdirip benimsetmeye yönelikpropaganda amaçl› tabletler bulunmufltur.Gerçekte güncel anlam›yla halkla iliflkiler etkinliklerinintemeli ABD’de at›lm›fl ve 1900’lü y›llar›n bafl›nda ilkhalkla iliflkiler bürosu New York’ta kurulmufltur.Birinci Dünya Savafl›’ndan sonra baflta kamu kurulufllar›olmak üzere, büyük firmalar, kiliseler, sendikalar vedi¤er kurulufllar kendi bünyelerinde halkla iliflkiler bölümüoluflturmaya yönelmifllerdir.‹kinci Dünya Savafl› döneminde halkla iliflkiler etkinlikleriyo¤unluk kazanm›flt›r.1947 y›l›nda ilk halkla iliflkilerokulu Boston Üniversitesi’nde aç›lm›flt›r. ‹ki y›l geçmedenbu okullar›n say›s› yüze ulaflm›flt›r. 1954 y›l›ndamesle¤in ilk etik kurallar› Amerikan Halkla ‹liflkiler Birli¤itaraf›ndan gelifltirilmifltir.Türkiye’de 1920 y›l›nda Anadolu Ajans› kurulmufl, reformlar›nhalka tan›t›m› do¤rudan Büyük Atatürk taraf›ndanyap›lm›flt›r. 1961 y›l›nda Devlet Plânlama Teflkilat›(DPT) içinde “Yay›n ve Temsil fiubesi” kurulmufl ve dahasonra D›fliflleri Bakanl›¤› Enformasyon Dairesi, çeflitlibakanl›klarda Bas›n ve Halkla ‹liflkiler Daire Baflkanl›klar›oluflturulmaya bafllanm›flt›r. Özel kesimde ise ancak1970’li y›llardan sonra halkla iliflkiler çal›flmalar›na baflland›¤›bilinmektedir. Ülkemizde 1971 y›l›nda ‹stanbul’dailk kez Halkla ‹liflkiler Derne¤i kurulmufl ve arkas›ndan1985 y›l›nda ikinci dernek ‹zmir’de aç›lm›flt›r.Ülkemizdeki e¤itim kurumlar›na halkla iliflkiler dersi ilkkez 1966 y›l›nda Ankara Üniversitesi’ne ba¤l› SiyasalBilgiler Fakültesi’nin Bas›n Yay›n Yüksek Okulu’ndakonmufltur.Tan›tma, insan iliflkileri, pazarlama ve reklâmc›l›k eczaneleriçin halkla iliflkilere yak›n kavramlardan önemliüç tanesidir.Halkla iliflkiler ba¤lam›nda iflyerinin belirli özellikler tafl›mas›gerekir. Bu özellikler güven verici olma, temizlik,iç aç›c›l›k ve düzenli olma gibi dört grupta toplanabilir.Ayr›ca çal›flanlarda da davran›fl, durufl, giyim vebak›m, telefon iletiflimi, bulunmas› gereken özellikleraras›nda say›labilir.En genifl anlam›yla “tüketici davran›fl›”, pazar yerindetüketicinin davran›fl›n› inceleyen, bu davran›fl›n nedenleriniaraflt›ran uygulamal› bir bilim dal›d›r.Tüketici davran›fl›na ait özellikleri yedi ana konuda toplamakolanakl›d›r.Tüketiciye etki ederek bir ürün ya da hizmeti al›m karar›n›flekillendiren veya oluflturan de¤iflkenleri; flah›saba¤l› farkl›l›klar, çevresel etkiler, psikolojik süreç olmaküzere üç ana bafll›kta grupland›rmak mümkündür.Farkl› sektörlerde farkl› adlar kullan›lsa bile, sonuçtamüflteri kavram›n›n yayg›n olarak kullan›ld›¤› çok aç›kt›r.Müflteri, bir de¤er mübadelesinde (de¤ifliminde) bulundu¤umuzherkestir denilebilir.‹flletme politikalar›n›n kronolojik seyrine bakt›¤›m›zda,1960’lar›n “yeni ürünler” (televizyon, buzdolab›, çamafl›rmakinesi vb.), 1970’lerin “düflük maliyetli üretim”,1980’lerin “toplam kalite” kavram ve uygulamalar›n› olgunlaflt›rmave yayg›nlaflt›rma, 1990’lardan günümüzekadar gelen zaman aral›¤›n›n ise “müflteri iliflkileri” ça-¤› oldu¤u görülmektedir.Müflteri belirli bir kurulufltan sürekli al›flverifl yapan kiflidir.Bu aç›dan müflteri ticarî anlam tafl›yan bir kavramdançok, belli bir iflletme ve kuruluflu kendi için uygunbulup, ürün ve hizmet ihtiyaçlar›n› sürekli biçimde an›-lan iflletme ve/veya kurulufltan karfl›layand›r.Her müflterinin birer insan ve birey oldu¤u bir gerçektir.Dolay›s›yla bu olgu her zaman eczanede hizmet sunanpersonelin göz önünde tutmas› gereken bir durumdur.Müflteriye hizmet ederken veya bir ürünü sunarkenolmas› gereken davran›fl biçimlerini göstermelerigerekir. Eczaneler a¤›rl›kl› olarak ilaca iliflkin sa¤l›k hizmetlerininverildi¤i ve kiflilerin sa¤l›k düzeylerini yükseltmeyeyönelik bir dizi aktivitenin gerçekleflti¤i halksa¤l›¤› merkezleridir. Eczaneler sa¤l›k hizmet zincirininço¤u zaman son, kimi zaman da ilk halkas›d›r. Dolay›-s›yla eczanede çal›flan personelin öncelikli bir hizmetsektöründe çal›flt›¤›n› hiçbir zaman göz ard› etmemesigerekir. Sa¤l›k hizmetlerinin sunuldu¤u ortamlarda çal›flanprofesyonellerin giyim tarzlar›, aksesuarlar›, saçlar›n›nflekli önemlidir.

300 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiGiyim bir yandan kiflinin zevklerini yans›t›rken, bir yandanda ifl yerine uygun giyim tarz› meslek sahibi kifliyetoplumun gözünde daha olumlu imaj edinmesini sa¤lamaktad›r.‹yi bir ilk izlenim için bak›ml› ve temiz olmak gerekir.Giysiler için gard›rop olufltururken, di¤er bir deyiflle iflyerindegiymek üzere gard›roba k›yafet seçilirken dikkateal›nmas› gereken noktalar vard›r.Aksesuarlar hem erkek hem de kad›nlar da giysiyi tamamlayannesnelerdir. Saç, hem bayan hem de baylarda k›yafeti tamamlayan bir baflka önemli unsurdur.Profesyonel yaflamda olumlu imaj yaratman›n özelliklerinibilmek kadar nelerin olumsuz imaj yaratabilece¤i,di¤er bir deyiflle imaj k›r›c›lar› da bilmek gerekmektedir.Giyinmek bir anlamda örtünmenin sanata dönüfltürülmesidir.Vücut yap›s›na uygun giyinirken, uzun ya dak›sa, fliflman ya da zay›f, minyon ya da yap›l› olmak nas›lgiyinmek gerekti¤ini belirleyecektir. Örne¤in; kiflininboyu k›sa ise ve bu bir dezavantaj olarak görülüyorsa,yap›lmas› gereken, bir yandan kifliyi daha k›sa gösterengiyim tarz›ndan uzak dururken, bir taraftan da kifliyi dahauzun gösterecek bir giyim tarz› seçilmesidir. Bir dee¤er sorun tamamen vücut de¤il de, örne¤in kal›n olanbel ise; ayr›ca dikkatin baflka bir bölgeye çekilerek sorunlubölgenin gizlenmesi de gerekecektir. Tüm bunlar›yaparken, üzerinde durulacak noktalar k›yafetlerindikildi¤i kumafl›n ince ya da kal›n, aç›k ya da koyurenkli oluflu ile uzun ya da k›sa, dar ya da genifl dikimflekli olacakt›r.‹lk kez ifl baflvurusu yap›l›rken, sözlü ve/veya yaz›l›mülâkata gidilirken yap›lmas› gereken baz› önemli iflleribilmek kiflilere art› puan kazand›raca¤› gibi ayn› pozisyonatalip rakiplerden bir ad›m önde olman›n yoluaç›lacakt›r.

12. Ünite - ‹fl Yaflam›301Kendimizi S›nayal›m1. Afla¤›dakilerden hangisi halkla iliflkiler kavram›n›ntafl›d›¤› anlamlardan biri de¤ildir?a. Plânl› ve düzenli bir çal›flmab. Kurumun/iflletmenin toplumla bütünleflmesic. Kamuoyunu etkileme ve yönlendirme süreci.d. Kurumsal imaj›n zedelenmesie. Halkla iliflkiler bir iletiflim olgusu2. Afla¤›dakilerden hangisi bir iflyerinde halkla iliflkileraç›s›ndan olmas› gereken özelliklerden biridir?a. Güzel bir müzikb. Siyah renkli koltuklarc. ‹ç aç›c›l›kd. Serinlike. Yüksek banko3. Afla¤›dakilerden hangisi tüketici davran›fllar›na ait birözellik de¤ildir?a. Çevre faktörlerinden etkilenmesib. Dinamik bir süreç olmas›c. Güdülenmifl bir davran›fl olmas›d. Farkl› rollerle ilgilenmesie. Bir faaliyetten oluflmas›4. Afla¤›dakilerden hangisi tüketicinin sat›n al›m karar›ndaetkili bir çevresel etkendir?a. ‹fl yeri ortam›b. Evinin hangi semtte oldu¤uc. Aile yap›s›d. Kulland›¤› araban›n markas›e. Cep telefonunun dokunmatik olmas›5. Eczane müflterisi ile ilgili afla¤›dakilerden hangisido¤rudur?a. Eczaneye gelen herkes hastad›r.b. Eczaneye en s›kl›kla ebeveynler gelir.c. Eczaneye u¤rayan ço¤u hasta pediatri (çocuk)grubundand›r.d. Eczaneye gelen kiflilere müflteri/tüketici demekuygun olur.e. Eczane gelenler ço¤unlukla 25-30 yafl grubudur.6. Müflterinin gözünde sayg›nl›k oluflturmak için afla¤›-dakilerden hangisi önemlidir?a. H›zl› konuflmab. Tutarl›l›kc. Seri hareketlerd. Sözlerin unutulmas›e. ‹lgisizlik7. Afla¤›dakilerden hangisi eczaneye gelen kifliye hizmetverirken yap›lmamas› gereken bir davran›flt›r?a. Bekletmekb. Sorununu anlamakc. Münakafla etmemekd. Güler yüzlü olmake. Dinlemek8. Afla¤›dakilerden hangisi hizmet sektöründe çal›flanbirisinin seçece¤i bir giyim tarz› olamaz?a. Temizb. Profesyonelc. Kalitelid. Yaklafl›labilire. Da¤›n›k9. Afla¤›dakilerden hangisi bayanlar için profesyonelyaflamda imaj k›r›c›d›r?a. K›sa çoraplarb. Temal› kravatlarc. Çiçek kokulu parfümd. Ojesi ç›km›fl t›rnaklare. Orta yükseklikte topuklu ayakkab›lar10. Afla¤›dakilerden hangisi iflyeri kravat›nda bulunmas›gereken özelliklerden biridir?a. Boyunun kemer tokas›n›n alt›nda olmas›b. Gevflek ba¤lanmamas›c. Civciv desenli olmas›d. Çingene pembesi renkte olmas›e. Renginin solmufl olmas›

302 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiKendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›1. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Halkla ‹liflkilerin Tan›m›ve Genel Bilgiler” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.2. c Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “‹fl Yerinde Halkla‹liflkiler Aç›s›ndan Bulunmas› Gereken Özellikler”konusunu yeniden gözden geçiriniz.3. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Tüketici Davran›fllar›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Çevresel Etkiler” konusunuyeniden gözden geçiriniz.5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Hasta/Tüketici/MüflteriHizmetleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.6. b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Müflterinin GözündeSayg›nl›k Oluflturma” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Müflterilere HizmetSunarken Dikkat Edilmesi Gerekenler” konusunuyeniden gözden geçiriniz.8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “‹fl Yaflam›nda Profesyonel‹maj” konusunu yeniden gözden geçiriniz.9. d Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Profesyonel Yaflamda‹maj K›r›c›lar” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.10. b Yan›t›n›z yanl›fl ise lütfen “Baylarda Kravat›nÖnemi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1Halkla iliflkilerde, hedef kitleyle iletiflim kurulup, haberleflmeninsa¤lanabilmesi için hem kiflisel hem de kifliselolmayan çeflitli araçlardan yararlan›l›r. Halkla iliflkilerdekullan›lan araçlar aras›nda, radyo, televizyon,kitap, gazete, dergi, broflür, el kitaplar›, afifl, el ilânlar›,bültenler, y›ll›klar, toplant›, sergi, seminer vb. araçlarbulunmaktad›r. Plânlama yap›l›rken, hedef kitleye iletilecekmesajlar›n hangi araçlarla iletilece¤i önceden belirlenmelidir.Burada temel amaç, hedef kitleye mesajlar›n,en k›sa zamanda, en az maliyetle ve en uygunhangi araçlar› kullanarak iletilmesinin belirlenmesidir.Yaz›l› araçlar: Gazeteler, bas›n toplant›s› ve bas›n bülteni,dergiler ve iflletme taraf›ndan haz›rlan›p yay›nlananaraçlar olan broflürler, bültenler, el kitab›, y›ll›k,afifller, pankartlar ve el ilânlar›d›r.Yay›n araçlar›: Radyo ve televizyon ilk s›rada yer alanlard›r.Radyo, halkla iliflkiler faaliyetlerinde çok s›k kullan›lanetkili araçlardan biridir. Haber bültenleri, söylefliler,aç›k oturumlar, röportajlar hatta k›sa anonslar bilebirer halkla iliflkiler program› olabilir.Televizyonun, görüntüyü ön plâna getirip belirli bir düflünceveya görüflü oluflturmaya yard›mc› olmas› onudaha etkili bir duruma getirmektedir.Festivaller: Organizasyon zorlu¤u nedeniyle belirli kurulufllarveya kiflilerle iflbirli¤i yap›larak gerçeklefltirilir.Halkla iliflkiler tekni¤i içinde çeflitli toplumsal olaylardanyararlan›lmaya çal›fl›l›r.Yar›flmalar: De¤iflik kesimler veya de¤iflik kifliler aras›ndadüzenlenen yar›flmalar kamuoyunun ilgisini kuruluflüzerine çekmek için düflünülmüfl ilginç yöntemlerdenbiridir. ‹lgiyi artt›rmak ve yar›flmaya daha ciddîbir görünüm kazand›rmak bak›m›ndan yar›flmalar ödüllüolarak yap›l›r. Yar›flmalardaki bir baflka amaç da dahaçok kiflinin kat›l›m›n› sa¤lamak oldu¤undan yar›flmakonular›n›n iyi seçilmifl olmas› gerekir.Sergiler: Çizgilerle anlat›lan mesajlar› bir araya toplayan,bu yüzden de son y›llarda oldukça s›k kullan›lanbir yöntem haline gelmifltir. Sergilerde en önemli koflul,anlatmak istediklerini kolayca anlatabilmesidir.Toplant›lar: Toplant›larda konu güncel ve önemli olmal›,mümkün oldu¤u kadar genifl bir kitlenin ilgi alan›nagirmelidir. Toplant›lar›n yer ve zaman seçimi deözenle yap›lmal›d›r.Törenler: Günümüzde törenler, üst düzey devlet yöneticilerininkat›l›mlar›, ülkenin çeflitli alanlarda isimyapm›fl kiflilerinin gelmeleri nedeniyle önemli bir tan›-t›m yöntemi haline gelmifltir. Törenlerde önemli olan,hassas bir noktay› yakalay›p onu halkla iliflkiler çal›flmalar›ylasüsleyip topluma sunmakt›r.S›ra Sizde 2Günümüzde küreselleflmeyle birlikte rekabetin yo¤unlaflmas›,iflletmelerin her gün yayg›nlaflan ça¤dafl kaliteyönetim anlay›fllar›na yönelmesine neden olmufltur.Toplam kalite yönetimi, müflteri iliflkileri yönetimi, ISO(Uluslararas› Standart Organizasyonu) kapsam›ndakiçal›flmalar içinde yer alan ve bunlar› do¤ru bir flekildeuygulayan iflletmeler, rakiplerine göre hem kalite hemde maliyet aç›s›ndan üstünlük sa¤layarak pazardaki paylar›n›artt›rmaktad›rlar.Tüm bu çal›flmalar›n temel amac› müflteri memnuniyetive odak noktas› da müflteridir. Bu çal›flmalar›n zay›f oldu¤uveya hiç yap›lmad›¤› iflletmelerin müflteri odakl›-

12. Ünite - ‹fl Yaflam›303l›ktan uzaklaflt›klar› görülmektedir.Müflteri istek ve gereksinimlerinin ve hatta beklentilerininne oldu¤unun bilinmesi, müflteri memnuniyetininelde edilmesinde izlenecek yol aç›s›ndan çok önemlidir.‹flletmelerin temel amac›n›n kâr etmek oldu¤u ve bununda ancak müflterileri memnun ederek yap›labilece-¤i düflünüldü¤ü zaman müflteri istek ve gereksinimlerininönemi daha da artmaktad›r. Müflteri beklentileri,sosyal ve ekonomik çevre koflullar›ndaki de¤iflikliklerve teknolojik yenilikler sonucunda de¤ifliklikler gösterir.Müflteri memnuniyetinin sa¤lanmas›nda, iflletmeninmüflteri odakl› bir yol izlemesinin çok büyük katk›lar›olmaktad›r. Müflteri odakl› olmak, bir iflletmenin müflterive pazardaki geliflmeleri odak olarak belirleyerek faaliyetlerineyön vermesi anlay›fl›na dayanmaktad›r.S›ra Sizde 3‹flletmeler ve çal›flanlar› müflterilerinin kimler oldu¤unu,duygu, düflünce ve bir üründen beklentilerinin neleroldu¤unu saptamak, mevcut ve hedef müflterilerineyönelik sürekli araflt›rmalar yapmak zorundad›r. Müflteritatmininde iflletme aç›s›ndan ürün ve hizmet kalitesininbelirlenmesinde dikkat edilmesi gerekenler flu flekildes›ralanabilir:• Performans: Ürünün birinci s›rada yer alan özelli-¤i, kalitesinin tatmin edici olmas›d›r. Bir televizyoniçin performans ses ve görüntü kalitesidir.• Özellikler: Ürünün temel çal›flma özelliklerini tamamlayanikincil özellikleridir. Bir seyahat arac›ndayap›lan ikram veya bir elektronik alette bulunan kullan›m›kolaylaflt›r›c› ekstra özellikler gibi.• Güvenilirlik: Ürünün belirli bir zaman aral›¤›ndabozulmas› ya da iyi çal›flmamas› olas›l›¤›d›r.• Uygunluk: Ürünün tasar›m›n›n ve çal›flmas›n›n öncedenbelirlenmifl özelliklere ya da kullan›c›lar›nbeklentilerine ne derecede uygun oldu¤udur. Birgömlek ya da ayakkab›n›n belirtilen ölçüye uymas›gibi.• Dayan›kl›l›k: Ürünün fiziksel olarak bozulma olmadanya da modas› geçmeden ne kadar sürekullan›labilece¤idir.• Hizmet alabilme: Bir ürünün onar›m›nda gösterilenh›z, nezaket, uzmanl›k ve kolayl›kt›r.• Estetik: Ürünün görünümü ile ilgili olarak kifliselde¤erlendirme sonucu ortaya ç›kan unsurlar›d›r.• Ün (alg›lanan kalite): fiirketin genel imaj› ve ünüdür.S›ra Sizde 4Mülâkata giden bir aday›n görüflme s›ras›nda üzerindedurmas› gereken olas› temel kurallar flöyle s›ralanabilir:• Olumlu bir bafllang›ç için mülâkat› yapan kiflinin eliuygun biçimde s›k›lmal› ve abart›l› olmayacak flekildegülümsenmeli,• ‹kram edilse bile sigara içilmemeli,• Oturulacak yer gösterilmeden kesinlikle oturulmamal›,• Mülâkat s›ras›nda saate kesinlikle bak›lmamal›,• Mülâkat› yapan kifli konuyu açmadan pozisyonunmaddî imkânlar› gündeme getirilmemeli,• Daima göz temas› sa¤lanmal›,• Dürüst olunmal› ve sorulan sorunun cevab› bilinmiyorsa“bilmiyorum” denebilmeli,• Soruya cevap vermeden önce iyice düflünülmeli,• Baflvurulan ifle istekli olundu¤u mümkün oldu¤uncagösterilmeli,• Kariyer ile ilgili bilgi saklanmamal› ve yan›lt›c› bilgivermekten kaç›n›lmal›,• Mülâkat› yapan kifliye sayg› gösterilmeli fakat asla üstüngörülmemelidir.

304 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiYararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklarBarutçugil, ‹. (2009). Müflteri ‹liflkileri ve Sat›fl Yönetimi.‹stanbul: Kariyer Yay›nc›l›k, Birinci Bask›, ISBN 978-9944-300-36-0.B›çakç›, ‹. (2004). ‹letiflim ve Halkla ‹liflkiler. ‹stanbul:MediaCat Kitaplar›, 5. Bask›, ISBN 975-96619-0-X.Bozkurt, ‹. (2004). ‹letiflim Odakl› Pazarlama: TüketicidenMüflteri Yaratmak. ‹stanbul: MediaCat Kitaplar›,1. Bas›m, ISBN 975-6347-16-3.Çak›r, Ö. (2004). Profesyonel Yaflamda Kiflisel ‹maj veSosyal Yaflam Etiketi. ‹stanbul: Yap› Kredi Yay›nlar›,5. Bask›, ISBN 975-08-0303-5.Dalk›l›ç, A. (2004). ‹letiflimde iletiflim. Ankara: Elma Yay›nevi,1.Bas›m, ISBN 975-8546-17-1.Harmanc›, M. (2008). ‹fl’te ‹maj Faktörü. ‹stanbul: NesilMatbaac›l›k, ISBN 978-975-269-547-4.Odabafl›, Y. (2009). Kal›c› Baflar› ‹çin Müflteri Hizmetleri.‹stanbul: MediaCat Kitaplar›, 1. Bas›m, ISBN 975-605-5755-34-8.Odabafl›, Y., Bar›fl, G. (2003). Tüketici Davran›fl›. ‹stanbul:MediaCat Kitaplar›, 3. Bask›, ISBN 975-8378-64-3.Sabuncuo¤lu, Z. (2007). Halkla ‹liflkiler. Bursa: Alfa AktüelYay›nlar›, 8. Bask›, ISBN 975-253-060-5.http://www.tdk.gov.tr/TR/Ge-nel/Ana.aspx?F6E10F8892433CFFA-AF6AA849816B2EF4376734BED947CDE, Eriflim Tarihi:05/05/2010http://www.edubilim.com/forum/basarisizlik_ile_ilgili_guzel_sozler-t13478.0.html,Eriflim Tarihi:05/05/2010http://www.frmtr.com/halkla-iliskiler-turizm-ve-insankaynaklari-ulastirma/1030367-halkla-iliskilerde-kullanilan-araclar.html,Eriflim Tarihi: 05/05/2010http://www.tse.org.tr/Turkish/KaliteYonetimi/9000bilgi.asp,Eriflim Tarihi: 05/05/2010http://www.danismend.com/konular/pazarlamayon/paz_musteri_odaklilik.htm,Eriflim Tarihi:05/05/2010http://www.yildiz.edu.tr/~inan/is_gorusmeleri.htm,Eriflim Tarihi: 05/05/2010http://eab.ege.edu.tr/pdf/2_1/C2-S1-M7.pdf, Eriflim Tarihi:05/05/2010

Sözlük305SözlükAAdjuvant/yard›mc› maddeler: ‹laç yap›m›nda etken maddeninetkisini artt›rmak, terapötik etkisini kolaylaflt›rmakya da yan etkileri azaltmak için eklenen maddelerdir.Adil: Adaletle ifl gören, adaletten, do¤ruluktan ayr›lmayan,hakk› yerine getiren, adaletli anlam›n› tafl›r.Advers etki: ‹laçlar›n hastal›ktan korunma, bir hastal›¤›n teflhisveya tedavisi, bir fizyolojik fonksiyonun iyilefltirilmesi,düzeltilmesi veya de¤ifltirilmesi amac›yla kabul edilennormal dozlarda kullan›m› sonras› ortaya ç›kan zararl›ve amaçlanmam›fl etki.Aerobik: Sa¤l›kl› bir vücuda sahip olmak için tempolu müzikeflli¤inde yap›lan bir tür jimnastik.Aesculape: Yunan mitolojisinde hastalar› iyilefltirdi¤ine inan›lanflifa tanr›s›.Afyon: Olgunlaflmam›fl haflhafl (Papaver somniferum) bitkisikapsüllerinin çizilmesiyle s›zan ve p›ht›laflan s›v›, havan›netkisiyle kahverengiye döner. Bu s›v› afyondur. Eczac›l›ktamorfin, kodein, tebain, papaverin gibi çefltli alkaloitlerinyap›m›nda kullan›l›r.Agoni: Solunumun ve kalp at›mlar›n›n düzensizleflmesi, el veayaklar›n so¤umas› gibi yaflam belirtilerinin giderek zay›flad›¤›ölümden önceki durum.Ahlâk: Bir toplum içinde kiflilerin uymak zorunda olduklar›davran›fl biçimleri ve kurallar›, aktöre, sa¤töre, huylar.AIDS (Acquired Immuno Deficiency Syndrome): EdinilmiflBa¤›fl›kl›k Yetersizli¤i Sendromu.Aktar: Baharat veya güzel kokular satan kimse veya dükkân,i¤ne, iplik, baharat, zarf, k⤛t, tütün vb. sat›lan dükkân.Aktör: Herhangi bir olayda etkisi veya katk›s› olan kimse.Akupunktur: Vücudun belirli noktalar›na genellikle alt›n i¤nebat›r›larak yap›lan tedavi. Frans›zca acupuncture, acuponcturesözcü¤ünden dilimize geçmifltir.Akut: Aniden fliddetli belirtilerle bafllay›p k›sa süren.Alet: Bir el iflini veya mekanik bir ifli gerçeklefltirmek için özelolarak yap›lm›fl nesne, bir sanat› yapmaya, uygulamayayarayan özel araç.Alg›lama gücü: Anlama, idrak, ak›l erdirme gücü.Al›c›: Kendisine bir fley gönderilen (kimse), hedef-kitle, sat›nalmak isteyen kimse, müflteri, almaç, kamera.Alkaloid: Organizmada ço¤unlukla toksik etki yapan, sudaaz, alkolde çok çözünen, karmafl›k kimyasal yap›l› ve alkaliözellikte bitkisel kökenli azotlu bileflikler.Alternatif tedavi: Bir tedavi flekline karfl›l›k olarak yap›lan tedavi,bir tedavinin karfl›l›¤› olan di¤er tedavi flekli.Amin: Aminler, azot atomuna bir ya da daha fazla alkil veyaaril grubunun ba¤l› oldu¤u bilefliklerdir. Amino asitler,peptitler, proteinler, alkaloidler, DNA ve RNA gibi bilefliklerinyap›s›nda bulunan amino (-NH 2 ) grubu dolay›s›ylabir çok önemli biyokimyasal olaylarda aktif rol al›rlar.Ampirik: Ak›l yürütmeyle elde edilen bilgi, bilimsel araflt›rmayapmadan sadece sezilere güvenerek ve deneyerek sonucaulaflmak.Ampul: Enjeksiyonluk veya içilecek formdaki s›v› ve sterililaçlar›n kondu¤u küçük silindirik cam kap.Anayasa: Bir devletin yönetim biçimini belirten, yasama, yürütme,yarg›lama güçlerinin nas›l kullan›laca¤›n› gösteren,yurttafllar›n kamu haklar›n› bildiren temel yasa, kanunuesasî.Anksiyete: Psiflik gerilim, bunal›m, iç s›k›nt›s›, kuruntu vehuzursuzluk gibi belirtilerle kendini gösteren ruhsal bozukluk.Antibiyotik: Baz› mantar (küf) ve bakterilerden elde edilen,sentez yoluyla da haz›rlanabilen, mikroorganizmalarüzerine geliflmelerini durdurucu (bakteriyostatik) veyaöldürücü (bakterisit) etkiye sahip ilaç s›n›f›d›r.Antidepresan: Depresyon giderici (ilaç).Antihipertansif: Yüksek tansiyona karfl› kullan›lan ilaç grubu.Antikor: Alerji oluflturan maddeye karfl› vücudun üretti¤i savunmaproteini.Araç: Kifliler veya nesneler aras›nda ba¤lant› sa¤layan fley,vas›ta, bir ifl yapmakta veya sonuçland›rmakta gücündenyararlan›lan nesne.Aspirin: Analjezik/a¤r› kesici, antipiretik/atefl düflürücü ve antiinflamatuar/iltihapgiderici etkileri ile bilinen ve salisilikasit’ten türeyen bir bileflik. Kimyasal ad› asetil salisilikasit.Atfen: Yüklemek, ait oldu¤unu göstermek, mal etmek.Ayr›kl›: Ayr› tutulmufl, benzerlerine uymayan, kural d›fl› olan,istisnai.BB 12 vitamini: Suda eriyen B grubu bir vitamin. Eksikli¤indezihinsel ve sinirsel fonksiyon bozukluklar›, kulak ç›nlamas›,hissizlik halleri görülür.Bakan: Hükûmet ifllerinden birini yönetmek için, genelliklemilletvekilleri aras›ndan, baflbakan taraf›ndan seçilerekcumhurbaflkan›nca onayland›ktan sonra iflbafl›na getirilenyetkili, vekil, icra vekili, naz›r.

306 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiBakanlar Kurulu: Devletin görevlerini yerine getirmesinisa¤layan, baflbakan ve bakanlardan oluflan yetkili organ,hükûmet, kabine.Bandrol: Paket veya fliflelerin a¤›zlar›na konulan flerit veyaetiket, devletçe verginin kesildi¤ini gösteren etiket.Basen: Vücudun bel ile kalça aras›ndaki bölümü.Bafl Lala: Osmanl› saray›nda flehzadeleri e¤itmekle görevli erkekhizmetkâr.Bazik: Baz ya da alkali ile ilgili.Beden dili: ‹nsanlar›n duygu, düflünce, istek, ihtiyaç ve ruhsalzenginliklerini baflka insanlarla paylaflmak üzere mimikve jestlerle yapt›klar› iletiflimin ad›.Beden duruflu (postür): Beden dilinin bir ögesi.Beflerî: ‹nsan ile ilgili olan.Beta-blokerler: Stres an›nda vücutta meydana gelen olaylardansorumlu olan sempatik sinir sisteminin belli etkilerini,kalpteki “beta reseptörler” denilen oluflumlar› blokeederek kalbin ifl yükünü azaltan ilaçlard›r. Hipertansiyon,angina pektoris (kalp ile ilgili gö¤üs a¤r›s›), kalpkrizi, kalp yetmezli¤i, kalp ritim bozukluklar›nda, panikatak durumlar›nda kullan›lan ilaç grubudur. Atenolol,Propranolol bu gruba örnek verilebilir.Beyaz fosfor: Yo¤unlu¤u 1,82,g/mL, e.n. 44 °C, k.n. 280 °C,buhar faz›nda P 4 ve P 2 molekül formlar›nda olan, sudaçözünmemesi nedeniyle ›fl›ktan korumak üzere suda muhafazaedilen, mumsu çubuk fleklinde ve solunmas› hâlindeinsan sa¤l›¤›na ciddi zararlar› olan bir madde.Bilânço: Bir kuruluflun, bir ticarethanenin belirli bir dönemsonundaki veya belirli bir gündeki tafl›n›r ve tafl›nmazvarl›klar› ile bunlar› sa¤lamak için kullan›lan öz ve yabanc›kaynaklar› dengeli olarak gösteren çizelge.Bildiriflim: ‹letiflim.Bilfiil: ‹fl olarak, ifl edinerek, gerçekten, eylemli olarak.Bilim: Evrenin veya olaylar›n bir bölümünü konu olarak seçen,deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanaraksonuç ç›karmaya çal›flan düzenli bilgi, ilim.Biyoeflde¤erlik: Ayn› etkin maddeyi, ayn› miktarda, ayr› yada benzer farmasötik flekilde içeren, uyguland›¤› vücutbölgesinden kana geçifl h›z› ve miktar› belli s›n›rlar içindeayn› olan iki ilaç, birbiriyle biyoeflde¤erdir.Biyoetik: Canl› eti¤i.Biyoyararlan›m (bioavailability): Belirli bir farmasötikformda kullan›lan ilaç etken (aktif) maddesinin emilmeve vücuttaki etki yerine eriflebilme h›z› ve derecesi.Bo¤maca: Bordetella pertusis’in neden oldu¤u, özellikle çocuklardagörülen ve ani geliflen fliddetli öksürük nöbetleriile karakterize bulafl›c› bir hastal›k.Briyantin: Saç› parlatmak ve yat›rmak için kullan›lan güzelkokulu bir madde.CCaiz: Uygun, yerinde say›lan, yak›fl›k alan, din, yasa, töre vb.bak›mdan ifllenmesinde, yap›lmas›nda sak›nca olmayan,yap›l›p ifllenmesine izin verilen.Ceza: Uygun görülmeyen tepki ve davran›fllar› önlemek içinüzüntü, s›k›nt›, ac› veren uygulama.Cezaî: Ceza ile ilgili, cezaya iliflkin, cezaya dayanan.Cuma selâml›¤›: Osmanl› padiflahlar›n›n cuma namaz› içincamiye giderken yap›lan tören.Cumhur: Halk, topluluk.Cumhurbaflkan›: Cumhuriyetle yönetilen ülkelerde devletbaflkan›, reisicumhur, cumhur reisi.DDan›fltay: Yönetsel uyuflmazl›klar› ve davalar› görüp çözümleyen,hükûmetçe haz›rlanarak verilen yasalar ve ayr›cal›sözleflmeler üzerinde irdeleme yaparak bu yöndekidüflüncelerini aç›klayan, tüzükleri inceleyen, yasalar›nve tüzüklerin gösterdi¤i iflleri gören, hükûmet taraf›ndanverilen her çeflit sorular› cevapland›ran, yönetim davalar›n›yürüten, karara ba¤layan en yüksek yarg› kurulu.Darüflflifa: Sa¤l›k yurdu.Dehidratasyon: Bir maddenin su kaybetmesi, su kayb›.Dekoksiyon: Odunsu, yenilemeyecek gibi sert bitkilerin etkinmaddesinin a盤a ç›kabilmesi için uygulanan bitkiçay› demleme yöntemi. Bitkinin yeterli miktar su ile on,on befl dakika kaynat›lmas›yla ifllem gerçeklefltirilir.Demans: Latince zihin anlam›na gelen mens kelimesinden türemifltirve demens zihnin yitirilmesi anlam›na gelir. Merkezisinir sisteminde oluflan hasar sonucu zihinsel yeteneklerdebozulma, halk aras›nda bunama olarak bilinir.Demografi: Dünyada veya bir ülkede bulunan nüfusun yap›-s›n›, durumunu, dinamik özelliklerini inceleyen bilimdal›. Yunanca demos (halk) ve graphein (yazmak) kelimelerindentüremifltir.Demografik: Demografi ile ilgili.Demonstrasyon: Göstererek veya görüntüleyerek ö¤retmeveya anlat›m.Depresyon: Ruhî çöküntü.Deriflim: Bir ortamda bulunan belirli bir maddenin kütle veyahacminin, içinde bulundu¤u ortam›n kütle veya hacmineoran›, konsantrasyon.Difteri: Corynebacterium diphteriae’nin neden oldu¤u, genelliklesolunum mukozas› üzerinde yalanc› bir zar oluflumuyapan, atefl ve toksik belirtilerle seyreden bulafl›c›hastal›k.Dinamik: Mekani¤in kuvvet, hareket, enerji aras›ndaki iliflkileriniinceleyen dal›, devim bilimi, hareketli, her an de-¤iflebilen, duruk karfl›t›, devimsel.

Sözlük307Dispersiyon: Bir madde taneciklerinin di¤er bir madde içindeçözülerek onunla birleflmesi sonucu meydana gelençözelti, da¤›lma, ayr›lma, çözülme.Distilasyon: Dam›tma, buharlaflt›r›lan bir s›v›n›n kondensasyonlatekrar s›v› flekline dönüfltürülmesi.Diüretik: ‹drar at›l›m›n› kolaylaflt›ran ve fazlalaflt›ran ilaçlard›r.Diyagonal: E¤ri bir biçimde dokunmufl kumafl.Diyalog: Karfl›l›kl› konuflma, anlaflma, uyum sa¤lama veya buyolda çal›flma.Dogma: Belli bir konuda ileri sürülen bir görüflün sorgulanamaz,tart›fl›lamaz gerçek olarak kabul edilmesi, felsefededo¤rulu¤u s›nanmadan benimsenen, bir ö¤retinin veyaideolojinin temeli yap›lan sav, nas, inak.Dogmatik: Felsefe ve din dogmalar›n›n mant›ksal ve s›ral› biryolla ortaya konuluflu, felsefede deney bilgisini, deneyedayanan kan›tlar› hiçe sayarak kan›lar›n› inanç ö¤retilerindenç›karan düflünce biçimi.Doküman: Belge.Dokümantasyon: Belgeleme, bir çal›flma için gerekli belgeleriarama ve sa¤lama, belgelere dayand›rma.Doz/dozaj: ‹lac›n tedavi s›ras›nda bir defada verilen miktar›-n› ifade eder/dozun ayarlanmas›, ayarlanm›fl doz hâli.Drog: ‹laç (drug), bir hastal›¤› önlemek veya tedavi etmekiçin kullan›lan madde, ilaçlar›n haz›rlanmas›nda kullan›-lan, hayvansal , bitkisel veya kimyasal kökenli aktif hammaddelere verilen isim.Duble paça: Kumafl›n d›fla katlanarak dikilmesiyle oluflturulanpaça türü.EEau de Goulard: Bere, yan›k ve çatlak pansuman›nda kullan›-lan ve bilefliminde 2 g kurflun subasetat çözeltisi ve 98 gsu bulunan berrak veya hafif bulan›k bir s›v›. Kurflun suyu,Aqua plumbi, Solution plumbi subacetatis diluta, Eaublanche di¤er adlar›d›r. Çalkalanarak kullan›lmal›d›r.Edevat: Bir ifl için gerekli olan malzemelerin, parçalar›n tümü.Edim: Yap›lm›fl, gerçekleflmifl ifl, amel, fiil, insan davran›fl›,alacakl›n›n isteyebilece¤i ve borçlunun yapmak zorundaoldu¤u davran›fl, ivaz, belirli bir durumla karfl›laflt›¤› zamankiflinin yapabildi¤i davran›fl.Efervesan: Köpüren, köpürücü özellikte.Ekol: Bir bilim ve sanat kolunda ayr› nitelik ve özellikleri bulunanyöntem veya ak›m veya okul anlam›nda, Frans›zcaécole sözcü¤ünden dilimize yerleflen bir kelime.Eksipiyan: ‹laca uygun flekil ve deriflim kazand›ran ve kendisietkili olmayan ara madde veya maddeler.Ekstraksiyon: Bitkisel maddenin galenik ( bitkisel kaynakl›ilaçlar›n haz›rlan›fl koflullar› ve prensipleri) yöntemlerleözünü ç›karma ifllemi.Ekstraktif flekil: Organik bir maddenin bir s›v› ile (su, alkol,eter) etkilefltirme ifllemi yap›ld›ktan sonra bu s›v›lar›nuçurulmas› sonucu elde edilen farmasötik preparasyonaekstre, bu hâle ise ekstraktif flekil denir.Em: ‹laç, merhem (halk deyifli), emci/hekim veya eczac›.E-mail: Elektronik posta.Empati: Kiflinin kendini duygu ve düflüncede, bir baflkas›n›nyerine koyarak onun duygular›n› ve düflüncelerini do¤ruolarak anlamas›d›r, ayn› duygular› paylaflma, duygudafll›kanlamlar›n› ifade eder.Empatik: Empati sahibi olan.Endikasyon: Bir hastal›kta izlenecek tedavi yöntemi ve müdahaleninbelirlenmesi, bir ilac›n hangi hastal›klara vehangi biçimde uygun olaca¤›n› veya bir operasyonunhangi koflullarda gerekli oldu¤unu ifade eden sözcük.Enformasyon: Dan›flma, tan›tma, haber alma, haber verme,haberleflme.Enjeksiyon: S›v› formdaki ilaçlar›n parenteral yolla vücudauygulanmas› ifllemi.Enjektör: Vücuda s›v› vermek için kullan›lan araç, fl›r›nga.Enzim: Canl› hücreler taraf›ndan yap›lan ve vücuttaki kimyasalolaylarda katalizör görevi yapan maddeler.Epidemiyoloji: Salg›n hastal›klar›, bu hastal›klar›n yay›lmas›ndarol oynayan faktörleri ve tedavilerini konu alan t›pdal›, salg›n hastal›klar bilimi.Eflde¤er ilaç: Orijinal ilaçlarla ayn› özelliklere sahip oldu¤uve ayn› etkili tedaviyi sa¤lad›¤› bilimsel çal›flmalarla kan›tlanm›flve orijinal ilaçlar›n ticari koruma süreleri bittiktensonra sat›fla sunulan ilaçlar.Esimil: Guanetidin monosulfat ve hidroklorotiyazid gibi maddeleriiçeren antihipertansif (kan bas›nc›n› düflüren) birilaç.Esprit de Mélisse: Melissa officinalis L. (O¤ul otu) bitkisininiçeri¤indeki özel ifllemler sonucu elde edilen uçucu ya-¤›n alkol içindeki çözeltisi, midevi (karminatif) sakinlefltirici(sedatif) etkileri için kullan›l›r.Eter: Renksiz, çok uçucu, kolay alevlenebilen tatl› bir s›v›d›r.Hastay› cerrahi müdahaleye haz›rlamak için kullan›lan,ilk genel anestezik/a¤r› ve ac› hissini ortadan kald›ranmadde.Etik: Çeflitli meslek dallar› içinde taraflar›n uymas› veya kaç›nmas›gereken davran›fllar bütünü.Etnik: Aralar›nda töre, dil ve kültür ortakl›¤› bulunan, boy vesoy bak›m›ndan da birbirine ba¤l› insan toplulu¤u ile ilgili.Evaze: Etek ucuna do¤ru geniflleyen giysi.Evsaf: Nitelikler, vas›flar.Eylem: Eyleme ifli, fiil, hareket, aksiyon, bir durumu de¤ifltirmeveya daha ileriye götürme yönünde etkide bulunmaçabas›.

308 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiFFail: Eden, yapan, iflleyen, hukukî sonuç do¤uracak bir suçiflleyen kimse.Faks: Belgegeçer.Faktör: Kan›n p›ht›laflmas›ndan sorumlu olan, kan›n p›ht›laflmas›n›sa¤layan maddeler.Farenjit: Bo¤az›n farinks bölgesinin iltihaplanmas›yla oluflanhastal›k türüne verilen add›r.Farmakolojik: Farmakoloji ile ilgili.Farmasötik bak›m: ‹laç kullan›m›n› etkileyecek sa¤l›k hizmetininher yönüyle en uygun bir flekilde verilmesiniamaçlayan hasta merkezli bir kavram olup gelenekseleczac›l›k uygulamalar›ndan farkl› olarak eczac›n›n hastabak›m› ve hastal›klar›ndan korunma ile ilgili görev üstlenmesianlam›na gelmektedir. Eczac›n›n bafll›ca görevi,bu gün var olan sa¤l›k sistemi içinde hastan›n ilaçla ilgiliproblemlerini çözmek, problem oluflmas›n› önlemekve yaflam kalitesini yükseltmektir.Farmasötik flekil (form): ‹laçlar›n özel durumlar›na veyahastaya verilifline göre de¤iflik kal›plara sokulmufl hâllerineverilen ad.Farmasötik: Eczac›l›kla, ilaçlarla ilgili, eczac›l›k mesle¤ine,ilaçlara ait.FDA(Food and Drug Administration): Amerika BirleflikDevletleri Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ba¤l› çal›flan g›da, diyetürünleri, ilaç ve medikal ürünlere uygunluk testlerindengeçmesi durumunda onay veren kurum.Feçes: Al›nan g›da maddelerinin sindirim sonras›nda arta kalanposadan ibaret, barsaklar yoluyla d›flar› at›lan madde,d›flk›, gaita, aptes.Felsefe: Varl›¤›n ve bilginin bilimsel olarak araflt›r›lmas›, birbilimin veya bilgi alan›n›n temelini oluflturan ilkeler bütünü,bir filozofun, bir felsefe okulunun, bir ça¤›n ö¤retisi,dünya görüflü, bir konuda soyut düflünüfl.Fermentasyon: Enzim/ferment etkisiyle bir madde veya bilefli¤inkimyasal yap›s›n›n bozulmas›, ekflime, mayanlanma.Fesat: Hile, kar›fl›kl›k, kargaflal›k, ara bozuculuk.Fetva: ‹slâm hukuku ile ilgili bir sorunun dinî hukuk kurallar›nagöre çözümünü aç›klayan, fleyhülislâm veya müftütaraf›ndan verilebilen belge.Finansman: Bir giriflime iflleyebilmesi, geliflebilmesi için gerekenpara ve krediyi sa¤lama ifli.Fizyolojik sistem: Fizyoloji, canl› maddedeki fonksiyonuaraflt›ran bir bilimdir. ‹nsan vücudu, hücre, doku ve organlardanmeydana gelir. Canl›l›k fonksiyonlar›ndan biriniyerine getiren de¤iflik organlar toplulu¤u ise sistemlerioluflturur. Vücudumuzda birbirleriyle uyumlu bir flekildeçal›flan birçok sistem vard›r. Birinin aksamas› di¤erbir sistemin de çal›flmas›n› engeller. Bu sistemlerin tümüfizyolojik sistemdir.Frekans: Dalgalar›n tepe noktalar›n›n belli bir noktadan, birsaniye içindeki, geçme say›s›d›r, frekans, dalga h›z›n›ndalga boyuna bölümüne eflit olup, birimi Hertz’dir.GGalenik preparat: Galenik kelimesinin as›l anlam›, Grek’lerinünlü tabip ve filozofu olan Galenus’un formülünegöre haz›rlanm›fl ilaç demektir. Günümüzde, saf kimyasalmaddeler yerine, do¤adaki organik maddelerle haz›rlanm›flilaçlar için bu isim kullan›lmaktad›r.Gazoz: Yap›s›nda belirli oranlarda organik ve anorganik (sitrikasit, karbonik asit gibi) asitler ve fleker olan, sulu, berrakve a¤›zlar› s›k› kapat›lm›fl fliflelerde muhafaza edilen preparatlar.‹çerdikleri fleker bakteri üremesine neden olurken,asit de sakkarozu invert flekere dönüfltürür.Genel alan: Bireylerin, ilgi duymad›¤› ya da iliflkiye geçmekistemedi¤i kifliler için kulland›¤›, üç metre veya dahafazla bir uzakl›¤› kapsayan alan.Genelge (tamim): Yasa ve yönetmeliklerin uygulanmas›ndayol göstermek, herhangi bir konuda ayd›nlatmak, dikkatçekmek üzere ilgililere gönderilen yaz›.Gerçek: Bir durum, bir nesne veya bir nitelik olarak var olan,varl›¤› inkâr edilemeyen, olgu durumunda olan, özbeöz,hakiki, reel, asl›na uygun nitelikler tafl›yan, sahici, temel,bafll›ca, as›l.Geri bildirim: Kifliler aras›ndaki iletiflimde, kaynaktan al›c›yagiden mesaj›n alg›lanmas› sonucu oluflan olumlu veyaolumsuz tepkiler.Glukozid: Bir fleker molekülünün redükleyici/indirgen grubuile, fleker olmayan/aglukon bir bilefli¤in hidroksil grubununbir molekül su ç›karmas› sonucunda oluflan yap›lar.Göreceli: Varl›¤› baflka bir fleyin varl›¤›na ba¤l› bulunan, mutlakolmayan, göreli, ba¤›nt›l›, izafi, nispi, rölatif.Görevli: Görevi olan, vazifeli, resmî görevi olan kimse, memur.Göz konta¤›: Göz temas›.Grip (‹nfluenza): Atefl, nezle, öksürük ve solunum yolar› iltihab›ile karakterize bir viral solunum sistemi hastal›¤›.Halk aras›nda paçavra hastal›¤› da denir.Gum: Baz› bitkilerin kabuk parenkimas› ve kalburlu hücrelerindeoluflan koyu k›vaml› yap›flkan özellikte madde,zamk, sak›z. Bilinen en önemlileri aras›nda; GummiArabicum-Arabistan zamk›, Gummi Tragacanthae-Kitrezamk› say›labilir.Güdülenmek: Bireylerin, ifl yönünü, gücünü ve öncelik s›ras›n›belirleyen iç veya d›fl dürtücünün etkisi ile eylemegeçmesi.

Sözlük309HHacr (hicr): Birisine bir fleyi yasak etmek, mal›n› kullanmaktanmen etmek.Haiz: Bir fleyi olan, elinde bulunduran, tafl›yan.Hak: Adalet, adaletin; hukukun gerektirdi¤i veya birine ay›rd›¤›fley, kazanç, dava veya iddiada gerçe¤e uygunluk,do¤ruluk, pay, verilmifl emekten do¤an manevî yetki.Hâkim: Egemenli¤ini yürüten, buyru¤unu yürüten, sözünügeçiren, egemen, baflta gelen, baflta olan, bask›n ç›kan,yarg›ç, yüksekten bir yeri bütün olarak gören.Hakkaniyet: Hak ve adalete uygunluk, do¤ruluk.Halkoyu: Büyük bir toplulu¤un türlü siyasî ve toplumsal sorunlardakigörüflünün al›nmas› ve ona göre uygulamayagiriflilmesi için yap›lan oylamada halk›n bildirdi¤i olumluveya olumsuz oy, referandum.Hap (tablet/komprime): Toz fleklindeki ilaçlar›n bas›nç uygulanaraks›k›flt›r›lmas› sonucu, kesik silindir, disk ya dayuvarlak flekle gelmifl hâli.Hassa Hekimleri: Sarayda görevli hekim.Hepatit B: Karaci¤er iltihab› anlam›na gelen hepatit hastal›¤›-n›n etkeni olan virüslerden bir tanesi. Bu virüs karaci¤erdeyerleflerek ço¤al›r ve zamanla karaci¤eri tahrip edecekboyutlara ulaflabilir. Hepatit B bulafl›c› bir hastal›kt›r.H›fz›ss›hha: Sa¤l›¤› koruma, sa¤l›kl› yaflamak için al›nmas›gerekli önlemlerin bütünü.Hijyenik: Sa¤l›k kurallar›na uygun, temiz.Hilaf: Ayk›r›, karfl›t, ters, halk a¤z›nda yalan.Hilaf-› hakikat: Hakikata ve gerçe¤e ayk›r›, yalan.Hint Keneviri (Cannabis sativa): Cannabaceae familyas›ndan,yapraklar› almafll›, parmaks› bölmeli, erkek ve difliçiçekleri ayr›, gövde lifleri dokumac›l›kta, taze sürgünleri,tohumlar›, erkek ve difli çiçekleri esrar yap›m›nda kullan›lan,bir y›ll›k otsu bitki, esrar otu.Hipertonik: Vücut s›v›lar›n›n ozmotik bas›nc›ndan daha yüksekbas›nca sahip çözelti.Hipokalemi: Kanda potasyum miktar›n›n düflmesi.Hiyerarfli: Makam s›ras›, basamak, derece düzeni, aflama s›-ras›. Frans›zca hiérarchie.Hükûmet: Bakanlar Kurulu, bir ülkenin yönetim kurulufllar›,devlet yönetimi.Humoral patoloji: Dört Hilt Teorisi (kan, balgam, kara safrave sar› safra).Huzur hakk›: Belli bir konuyu görüflmek için toplanan birkurulun üyelerine ödenen para.I-‹Itriyat-Itriyyat: Güzel, hofl kokular, güzel kokulu esanslar,ya¤lar.‹bra etmek: Aklamak, suçsuz veya borçsuz oldu¤u yarg›s›navararak birini temize ç›karmak.‹cra: Borçlunun alacakl›ya karfl› yapmak veya ödemekle yükümlübulundu¤u bir fleyi adlî bir kurulufl arac›l›¤›ylayerine getirme, yapma, yerine getirme, bir ifli yürütme,adliyenin bu iflle görevli dairesi.‹fa: Bir ifli yapma, yerine getirme, ödeme.‹ffla etmek: Gizli bir fleyi ortaya dökmek, a盤a vurmak, yaymak,ilân etmek, afifle etmek, reklâm etmek.‹hale: ‹fl, mal vb.ni birçok istekli aras›ndan en uygun flartlarlakabul edene verme, eksiltme veya art›rma.‹hlâl: Bozma, zarar verme, yasa ve düzene uymama.‹htiyat: Herhangi bir konuda ileriyi düflünerek ölçülü davranma,sak›nma, gere¤inden fazla olup saklanan fley, yedek.‹hzar: Haz›rlama, haz›r etme.‹kametgâh ilmühaberi: Konut, yerleflim belgesi.‹kna: Bir konuda birinin inanmas›n› sa¤lama, inand›rma, kand›rma.‹laç formülasyonu: Aktif maddenin belirli formüllere göreuygun eksipiyanlarla (kendisi etkili olmayan ara madde)kar›flt›r›l›p düzenlenmesi ifllemidir.‹laç: T›pta kullan›lan ve biyolojik etkinli¤i olan saf bir kimyasalmaddeyi ya da ona eflde¤er olan bitkisel veya hayvansalkaynakl›, standart miktarda aktif madde içeren birkar›fl›m› ifade eder.‹lerleyici/progresif: ‹lerleyici, gittikçe ilerleyen, zaman içindeilerleyen/progressive.‹letiflim: Duygu, düflünce veya bilgilerin akla gelebilecek hertürlü yolla baflkalar›na aktar›lmas›, bildiriflim, haberleflme,komünikasyon, telefon, telgraf, televizyon, radyovb. araçlardan yararlanarak yürütülen bilgi al›flverifli, bildiriflim,haberleflme, muhabere, komünikasyon.‹lke: Davran›fl kural›, her türlü tart›flman›n d›fl›nda say›lan öncül,mebde, umde, prensip.‹maj: Duyu organlar›n›n d›fltan alg›lad›¤› bir nesnenin bilinceyans›yan benzeri, hayal.‹mha: Ortadan kald›rma, yok etme.‹mmünglobulin: Serumda bulunan antikor özelli¤ine sahipproteinler.‹mmünolojik: Ba¤›fl›kl›k sistemine ait olan.‹nfeksiyon hastal›klar›: Hastal›k etkeninin insana bulaflmas›sonucu oluflan hastal›k, enfeksiyöz hastal›k.‹nfüzyon: Etkin madde içeren bileflimlerin üzerine kaynayanbir s›v› (genellikle su) dökerek bu maddenin s›v›ya geçmesinisa¤lama yöntemi.

310 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve Deontoloji‹novatör: Yenilikçi.‹nsan albumini: ‹nsan kan plazmas›nda bulunan protein.‹nsülin: Pankreasta, Langerhans adac›klar›n›n beta hücreleritaraf›ndan salg›lanan, organizmadaki karbohidrat metabolizmas›n›düzenleyici ve eksikli¤inde fleker hastal›¤›oluflan bir hormon.‹nterferon: Vücut hücrelerinin ço¤unlu¤unca sentezlenen vebakterilere, parazitlere, virus ve urlara karfl› etki gösterenbir protein. Akyuvarlar›n üretti¤i alfa/α, vücudun di-¤er hücreleri taraf›ndan üretilen beta/β, t-lenfositlerceüretilen gama/γ olmak üzere üç çeflidi vard›r.‹nterlökin: Normal ya da kanserleflmifl plazma hücrelerininço¤almalar›n› uyaran hormon benzeri madde.‹nternet: Bilgisayar a¤lar›n›n birbirine ba¤lanmas› sonucu ortayaç›kan, herhangi bir s›n›rlamas› ve yöneticisi olmayanuluslararas› bilgi iletiflim a¤›.‹ntikal etmek: Bir yerden baflka bir yere geçme, geçifl, anlama,kavrama, miras olarak babadan o¤ul’a kalma.‹nzibatî: S›k› düzeni sa¤lay›c›, düzene ba¤lay›c›, insan davran›fllar›n›s›n›rlay›c›, düzenleyici, bask› alt›na al›c›.‹potek: Bir borcun ödenece¤ine teminat olarak ödenince gerial›nmak flart›yla borçlunun alacakl›ya verdi¤i de¤erlifley, rehin, tutu.‹rsaliye: Bir yere gönderilen eflyan›n listesi, gönderme belgesi.‹rtikâp: Kötü ifl yapma, kötülük etme, yiyicilik, yalan söyleme,hile yapma.‹skonto: ‹ndirim, k›rd›rma, senedin saymaca de¤eri üzerindenyap›lan indirim.‹fllev: Bir nesne veya bir kimsenin gördü¤ü ifl, ifl görme yetisi,görev, fonksiyon, toplum biliminde bir yap›n›n gerçeklefltirilebilece¤ive onu baflka yap›lardan ay›rt etmeimkân› veren eylem türü, fonksiyon.‹stihdam: Bir görevde, bir iflte kullanma.‹stikrars›z: Tutum ve davran›fllar›nda uyum olmayan (kifli),dengesiz, karars›z.‹zotonik: Ayn› ozmotik bas›nca sahip, ozmotik bas›nçlar› eflit.JJames F. Childress: T›p eti¤i üzerinde çal›flan ve çeflitli kitap vemakaleleri bulunan Amerikal› bilim insan›, akademisyen.Jenerik ilaç: Orijinal ilaçlar›n koruma sürelerinin bitimindeilac›n buluflunu gerçeklefltiren firmadan izin al›nmadanüretilip sat›fla sunulan ilaçlar.Jest: Herhangi bir fleyi aç›klamak için genellikle el, kol ve baflile yap›lan içgüdüsel veya iradeli hareket.Jinekoloji- Jinekolojik: Kad›n üreme organlar›n›n hastal›klar›ile ilgili t›p dal›, nisaiye-Kad›n hastal›klar›na ait, jinekolojiile ilgili.KKalibrasyon: Kullan›lan ölçüm aletlerinin zamanla d›fl etkenlersebebiyle (s›cakl›k, bas›nç, nem.) hatal› ölçümler yapmayabafllamas› durumunda aletin hatas›n›n düzeltilmesi,hassasiyetinin artt›r›lmas› ve elde edilen yeni verilerinbelle¤e kaydedilmesi ifllemi.Kalitatif: Nitelik bak›m›ndan, bir fleyin nas›l oldu¤unu belirten,onu baflka fleylerden ay›ran özellik, nitel.Kalsiyum kanal blokerleri: Kan damarlar›n›n kas›lmas›na veyadaralmas›na neden olan kalsiyum iyonlar›n› bloke ederekkalbin ifl yükünü azaltan damar geniflletici ilaçlar.Kamu: Halk hizmeti gören devlet organlar›n›n tümü, bir ülkedekihalk›n bütünü, halk, amme.Kanal: Telefon, telgraf, radyo, televizyon vb. araçlarla iletiflimisa¤layan yol, hat.Kantitatif: Nicelik bak›m›ndan, bir fleyin ölçülebilen, say›labilenveya azal›p ço¤alabilen durumu, nicel.Kanun: Yasa, geçerli olan kural.Kapsül: ‹çinde toz hâlde etkili madde bulunan jelatin k›l›flasar›l› ilaç.Kararname: Bakanlar Kurulu’na verilen yetkilere dayanarakal›nan karar, bu karar› bildiren resmî yaz›, Cumhurbaflkan›n›nonaylad›¤› hükûmet karar›.Karbohidratlar: Canl› yap›s›nda enerji sa¤layan, C, H ve Oelemetlerinden oluflan, niflasta, fleker ve selülozu da içinealan ve mono, di, poli ve hetero sakkaritler olarak s›-n›flanan maddeler grubu.Kar›fl›m (mixture): ‹ki veya daha fazla etkin maddenin kar›flt›r›lmas›ile oluflturulan ilaç.Kafle (cachet): Pirinç unu ve su ile yap›lan, flekillendirilmifl,içine toz ilaç konan, iki parçal› günümüzde kullan›m› azolan yass› kapsüller. Büyüklükleri numara ile belirtilir.Kategori: Aralar›nda herhangi bir bak›mdan ilgi veya benzerlikbulunan fleylerin tamam›, grup, ulam, nesnel gerçekli¤inve bilginin en genel ve temel özelliklerini, iliflkileriniyans›tan temel kavramlar›n her biri, nicelik, nitelik,ba¤›nt›, makule (tak›m, çeflit).Katma De¤er Vergisi (KDV): Mal ve hizmetlerden ilk üretimdentüketim aflamas›n›n sonuna kadar her aflamadayarat›lan katma de¤er üzerinden peflin al›nan dolayl› birvergi.Kaynak: ‹letiflimde iletiyi (mesaj) gönderen, gönderici.Kehhalbafl›: Göz hastal›klar›yla u¤raflan hekimbafl›.Kendini k›s›tlay›c› (self limited): Bir süre devam edip kendili¤indenkaybolan.Kiflisel alan: Bireyin kendisine yak›n hissetmedi¤i insanlar›ngirmesine izin verece¤i en yak›n alan.

Sözlük311K›zam›k/Measles: Genellikle çocukluk ça¤›nda, yüksek atefl,deri ve a¤›z mukozas›nda küçük k›rm›z›mtrak kabart›larve üst solunum yollar› mukozas›nda iltihaplanma sonucunezle hâli ile belirgin akut, bulafl›c› virütik hastal›k.Kloroform: Renksiz, özel kokulu, yan›c› ve patlay›c› olmayan,kolay saklanabilir s›v› anestezik bir maddedir. Toksisitesi/zehirlili¤iyüksektir.Kod çözme: Kayna¤›n gönderirken, al›c›n›n da yorumlarkenkendi amaçlar›na, de¤er yarg›lar›na ve inançlar›na göremesaj› alg›lamas› ve birtak›m süzgeçlerden geçirerek yorumlamas›d›r.Kodein: Afyon/Opium’dan elde edilen veya morfinden haz›rlanan,tedavide a¤r› ve öksürük kesici/antitussif etkisiylekullan›lan bir madde.Kodeks/ farmakope: ‹laç formüllerinin ve haz›rlan›fl flekillerininyaz›l› oldu¤u, ilgili otorite taraf›ndan onaylanm›flkitap.Kokain: Erythroxylon coca bitkisinin yapraklar›ndan ç›kar›-lan, vücutta sinir iletimini sa¤layan baz› maddelerin tafl›nmas›n›önleyerek sinirsel iletimi engelleyen, bölgeseluyuflturucu olarak kullan›lan, uyar›c› olarak kullan›ld›-¤›nda ba¤›ml›l›k yapan bir alkaloit.Koloni stimüle edici faktör: Kan hücrelerinin oluflumunuuyaran/hematopoietik geliflim faktörlerinden olup, lökositafl›r› oluflum ve aktivasyonunu sa¤lar.Kombin: Birlefltirmek, kar›flt›rmak, bir araya getirmek.Kombinasyon: Uygun bir s›raya, düzene koyma, s›ralama,düzenlenifl, s›ralan›fl biçimi, tertip, doktorun hastaya verdi¤iilaç düzeni.Komünikasyon: ‹letiflim.Konsantre: Yo¤unlaflt›r›lm›fl, koyulaflt›r›lm›fl s›v›, fazla miktardaaktif madde içeren kar›fl›m ya da preparasyon.Konsültasyon: Bir hastal›¤a birkaç hekimin bir araya gelerekteflhis koymas› ifli, konsulto.Kontrendikasyon: Uygulanmamas› gereken tedavi, yap›lmamas›gereken ifllem ya da operasyon.Kosmojenik: Monizm (tekçilik).Kot: Giysi yap›lan bir tür mavi, kaba pamuklu kumafl, blucin.Kozmetik: Vücudun temizli¤ine, güzellefltirilmesine ve canl›tutulmas›na yarayan her türlü ürün ve maddeler.Kroki: Bir konu veya nesnenin bafll›ca özelliklerini yans›tacakbiçimde haz›rlanm›fl tasla¤›.Kronik (chronic): Uzun süredir devam eden, müzmin.Kronolojik: Zaman bilimi ile ilgili olan.Kruvaze: Ön parçalar› birbiri üzerine gelecek biçimde yap›-lan ceket, yelek.Kur’an: Müslümanlar›n kutsal kitab›.Kültür: Bir topluma veya halk toplulu¤una özgü düflünce vesanat eserlerinin bütünü, muhakeme, zevk ve elefltirmeyeteneklerinin ö¤renim ve yaflant›lar yoluyla gelifltirilmiflolan biçimi.LLafz/laf›z: A¤›zdan ç›kan söz, kelime.LED: ‹ngilizce Light Emitting Diode kelimelerinin k›salt›lm›flhâli olup “Ifl›k Yayan Diyot” anlam›na gelir. LED’ler elektrikenerjisini ›fl›¤a dönüfltüren yar› iletken devre elemanlar›.Letal doz: Bir ilac›n kifliyi ölüme götüren normal üstü miktar›,öldürücü doz.Literatür: Herhangi bir bilim dal›nda yaz›lm›fl olan yaz› veyaeserlerin bütünü, araflt›rma ve incelemede yararlan›lanbelge, referans, kaynak.MMacun (paste): Tedavi amaçl› haricen kullan›lan koyu k›-vaml› merhem, hamur.Ma¤flufl: Kar›fl›k.Mahrem alan: ‹nsanlar›n çok yak›nlar›n› kabul ettikleri mesafe.Mahrum: Yoksun.Majistral fiyat tarifesi: Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan haz›rlananve günün flartlar›na göre zaman zaman de¤iflebilenbir el kitap盤›.Majistral: Hasta için özel olarak tabip taraf›ndan reçete edilenve eczanede bu formüle göre haz›rlanan ilaçlar.Malûl: Sakatl›k, sakat kimse.Maluliyet: Sakatl›k.Marcus Tullius Cicero: (MÖ 106 - MÖ 43), Romal› devletadam› bilgin, hatip ve yazar.Matbu: Bas›l›, bas›lm›fl (k⤛t, kitap vb.).Medeni: Kentlileflmifl, k›rsall›ktan kurtulmufl, uygar.Medisinal Kimya: ‹nsan sa¤l›¤›na yararl› olmas› muhtemelkimyasallar›n tasarlan›p sentezlenmesi, bunlar›n etki mekanizmalar›n›nincelenmesi çal›flmalar›n› yapan, bafltaFarmasötik Kimya olmak üzere di¤er kimya ve biyolojinintüm dallar›n› içeren multidisipliner bir bilimdir.Men: Yasaklama, izin vermeme.Menfle: Bir fleyin ç›kt›¤›, dayand›¤› temel, biçim, neden veyayer, bir mal›n üretildi¤i veya yap›ld›¤›, al›nd›¤›, getirildi-¤i yer, soy, as›l.Merci: Baflvurulacak yer veya makam.Merhem (unguentum): Deriye sürülen yar› kat›, yumuflakk›vaml› madde.Mesaj: ‹leti, yaz› veya sözle anlat›lmas› amaçlanan duygu, düflünce.Metafizik: Duyular›m›zla alg›layamad›¤›m›z varl›klar›n sebeplerinive temellerini araflt›ran felsefe, fizik ötesi, do¤aötesi, ak›l ve sezgiyle elde edilen ilk ilkeleri veya mutlakbilgiyi konu alan felsefe.

312 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiMetastatik: Metastaz (hastal›¤›n kan veya lenf yolu ile bir organdanbaflka bir organa s›çramas›, yeni odaklar oluflturmas›)ile ilgili.Mevzuat: Bir ülkede yürürlükte olan yasa, tüzük, yönetmelikvb. nin bütünü.Miat: Bir fleyin yap›lmas› için tan›nan süre, bir fleyin yerineyenisinin verilebilmesi için kabul edilmifl bulunan süre,kullanma süresi.Mikroorganizma: Ç›plak gözle görülemeyen ancak mikroskopalt›nda görülebilen canl›lara verilen ad.Mimik: Yüz kaslar›n›n anlat›m amaçl› kullan›m›yla duygu veyafikirlerin ifade edilmesi.Mistik: Gizemci, gizemsel, dilimize Frans›zca mystique sözcü-¤ünden gelmifltir.Monografi: Ünlü bir kimsenin hayat›n›, kiflili¤ini, eserlerini,baflar›lar›n› ayr›nt›lar›yla ele alan veya bilimsel bir alandaözel bir konu veya sorun üzerine yaz›lan inceleme yaz›s›-na monografi (tek yaz›) denir. S›n›rlar› belirlenmifl bir konununderinlemesine araflt›r›lmas› da monografidir. ‹lkmonografi çal›flmalar›n› Frans›z Le Play bafllatm›flt›r.Monoton: Tekdüze.Morfin: Formülü C 17 H 19 NO 3 .H 2 O, molekül a¤›rl›¤› 285,33 golan, suda az çözünen narkotik a¤r› kesici (narkotik analjezik)olarak kullan›lan, uzun süre kullan›ld›¤›nda ba-¤›ml›l›k yapan afyon alkaloitlerinin en önemlisi.Motivasyon: ‹steklendirme, güdüleme.Motive etmek: Güdüleme ifli, motivasyon.Muadil: Eflit, denk, efl de¤er.Muaf: Ba¤›fllanm›fl, affedilmifl, ayr› tutulmufl, ayr›cal›k tan›nm›fl.Muhabere: Yaz›flma, iletiflim.Muhakkik: Gerçe¤i araflt›ran, soruflturucu, soruflturmac›.Muhalif: Bir tutuma, bir görüfle, bir davran›fla karfl› olan, ayk›r›olan kimse, ayk›r›, al›fl›lm›fla, do¤ru olarak kabuledilmifle uygun olmayan, karfl›t, ters.Muhammen bedel: Oranlanan, tahmin edilen de¤er, fiyat,k›ymet.Muhasip: Sayman, muhasebeci.Muhtemel: Gerçekleflmesi veya gerçekleflmemesi ihtimal dâhilindeolan, beklenen, beklenir, umulur, olas›, mümkün.Muhteva: ‹çerik.Muhtevi: ‹htiva eden, içine alan, kapsayan, içinde bulunduran.Muktedir: Bir fleyi yapmaya, baflarmaya gücü yeten, erkli.Multiple: Birden fazla ö¤e içeren, çok say›da, çoklu.Muvafakatname: Üzerinde izin verildi¤ine iliflkin bilgi bulunanyaz›l› belge.Muvazaa: Beyan edilenden farkl› yap›lan anlaflma, asl› olmad›¤›hâlde menfaat amac›yla yap›lan hileli ifl, dan›fl›kl›dövüfl.Mücbir: Zorlay›c›, zorlayan.Müfred ilaçlar: Tek drog içeren ilaçlar, basit droglar.Müfredat: Ö¤retim program›, bir bütünü oluflturan bireyler,ayr›nt›lar.Mükellef: Yükümlü, eksiksiz, özenli bir biçimde yap›lm›fl.Mülâkat: Buluflma, görüflme, röportaj, bir ifle al›nacak kiflileraras›ndan seçim yapabilmek amac›yla kendileriyle karfl›-l›kl› konuflma, görüflme.Mülkiye memuru: ‹l ve ilçelerde devleti temsil eden yüksekmakaml› görevli.Mümeyyiz: ‹yiyi, kötüyü, do¤ru ve yanl›fl› ay›ran, seçen,ay›rtman.Mürekkep ‹laçlar: ‹ki veya daha fazla dro¤un bir araya gelmesiyleoluflan ilaç.Müsbit evrak: ‹spat edici belgeler, tespit edici yaz›lar, tapukütü¤ünü tamamlayan belgeler.Müsebbip: Bir fleyin olmas›na, yap›lmas›na sebep olan, yolaçan kimse veya fley.Müshil: Ba¤›rsaklar› çal›flt›r›p temizleyen, d›flk›n›n kolayl›klad›flar› at›lmas›n› sa¤layan ilaçlar.Müteferrik: Ayr›lm›fl, da¤›n›k, ayr›.Mütevaz›: Alçak gönüllü, gösteriflsiz, iddias›z.Müvekkil: Birini kendine vekil olarak seçen erkek.NNeoplastik hastal›k: Tümöral geliflme ile ilgili, tümör geliflimisonucu oluflan hastal›k.Nihai: ‹fli sona erdiren, ifli kesen, son, sonuncu.Nüfuz: ‹stedi¤ini yapt›rabilme gücü, söz geçirme, güçlü olma,erk, içine geçme, s›zma.O-ÖObjektif: Gerçe¤e varmak amac›yla, taraf tutmadan incelemeyapan, hüküm veren, bireyin kiflisel görüflünden ba¤›ms›zolan.Ofisinal ilaç: Kodeks/farmakopede bulunan formüle göreeczac› taraf›ndan haz›rlanan veya haz›r bulundurulanilaçlar.Onam: Hasta r›zas›.Onkoloji: Tümör incelenmesi ve tedavisini konu alan t›p dal›,kanseroloji.Oral: A¤›zla ilgili. A¤›z yolu ile ilaç kullan›m›n› aç›klayan birterim.Organik: Kayna¤› bitki veya hayvan organizmas› olan madde,yap›s›nda C elementi içeren bileflik.Ortam: Canl› bir varl›¤›n içinde bulundu¤u do¤al veya maddiflartlar›n bütünü, bir toplulu¤un veya topluluklar›n hareketalan›, platform.

Sözlük313Ortostatik hipotansiyon: Bafll›ca belirtileri bafl dönmesi,hâlsizlik, göz kararmas› bazen de bay›lma olabilen veyatar veya otururken aya¤a kalk›ld›¤›nda meydana gelentansiyon düflmesi.Otac›: Çeflitli bitkilerle tedavi uygulayan kifliler için halk aras›ndahekim veya eczac› anlam›nda kullan›lan bir unvan.OTC (Over-The-Counter): Reçetesiz verilebilen ilaç.Ozmotik: Ozmozis ile ilgili.Ozmozis: Çözülmüfl moleküllerin geçirgen zar arac›l›¤›yla azyo¤un ortamdan çok yo¤un ortama geçifli.Ötanazi: Kelime anlam› “güzel ölüm” dür. Tedavisi mümkünolmayan hastal›¤a yakalanm›fl bir kimsenin istemi üzerinea¤r› ve ac› vermeden hayat›na son verilmesi, ilaçla öldürülmesi.Özel: Yaln›z bir kifliye, bir fleye ait veya iliflkin olan, devletede¤il, kifliye ait olan, hususi, resmî karfl›t›.PPABA (p-amino benzoik asit): Folik asit sentezinde rol oynayan,günefl ›fl›nlar›na karfl› koruyucu etkisi nedeniylebu tip müstahzarlarda yer alan ve bakteriyel H1 vitamini,Bx vitamini gibi adlarla da bilinen bir organik molekül.Palyatif (palliative) tedavi: Hastal›k belirtilerini iyilefltirmeksizinve esas nedeni ortadan kald›rmadan a¤r› ve ac›y›hafifletici ilaçlarla yap›lan tedavi flekli.Papirus: Nil deltas›nda büyüyen, saz türü bir bitkinin yapraklar›n›nkesilip, birlefltirilip, preslendikten ve baz› basit ifllemlerdengeçirildikten sonra eski M›s›r’da yaz› yazmakiçin kullan›lan materyal, paper, papier gibi bat› dillerindekik⤛t karfl›l›¤› sözcükler, papirus sözcü¤ünden türetilmifltir.Parazit: Di¤er bir canl› üzerinde g›das›n› ondan sa¤layarakyaflayan canl›, asalak.Parenteral: ‹lac›n sindirim kanal› d›fl›nda damar, kas, derialt› enjeksiyonugibi bir yolla vücuda verilmesini belirten terim.Parlamento: Bafll›ca görevi yasama, devlet bütçesini ç›karma,hükûmeti denetleme olan ve üyeleri halkoyu ile belirlibir süre için seçilen meclis veya meclisler, yasama kurulu,yasama meclisi, yasama organ›.Pastil: A¤›zda emilerek kullan›lan küçük tablet.Patent: Bulufl sahibinin bulufl konusu ürünü belirli bir süre rekabettenkorunarak üretme, kullanma veya satma hakk›.Paternalizm: Bir baflka bilincin iyili¤i, mutlulu¤u, gereksinimleri,ç›karlar›, de¤erleri ad›na daha iyi olacak diyeonun karar özgürlü¤üne zorla kar›flma, hekimin kendisinihastan›n velisi yerine koymas› ile oluflan babac›l tutumve davran›fllar.Patojenik: Hastal›k meydana getiren, hastal›¤a neden olan.Patolojik durum: Patoloji, eski yunanca hastal›k anlam›ndakipathos teriminden türetilmifltir ve hastal›klar›n bilimselyöntemlerle incelenmesi anlam›nda kullan›l›r. Dahagenifl anlam›yla patoloji, hastal›klara yol açan nedenleri,bunlar›n doku ve organlar› etkileme biçimlerini, hastal›kl›doku ve organlar›n özellikle morfolojik (biçimsel,görüntüsel) özelliklerini inceler. Bu bilgiler ›fl›¤›nda patolojikdurum, hastal›k hâli anlam›ndad›r.Performans: Herhangi bir olay› veya durumu baflarma iste¤ive gücü, kiflinin yapabilece¤i en iyi derece, baflar›m.Periyodik: Belli aral›klarla yeniden beliren, belli aralarla tekrarlama.Pernisiyöz anemi: Ölümle sonuçlanabilen a¤›r bir çeflit kans›zl›khastal›¤›.Personel: Bir hizmet veya kuruluflun görevlileri, bir ifl yerindeçal›flanlar›n tümü, devlet ve di¤er kamu kurulufllar›ndaçal›flan, etkinli¤e çeflitli görevleriyle kat›lan gerçek kifliler.pH: Çözeltilerin asitlik veya bazl›k (alkali) derecesini gösterenkavramd›r. p potansiyel, H ise hidrojen iyonudur. Bir çözeltidekihidrojen iyonu konsantrasyonunun eksi logaritmas›pH de¤erini verir. pH = -log [H + ] fleklinde formüleedilir. pH skalas› 0 ile 14 aras› de¤erler olarak ifade edilirve 7 de¤eri nötr durumu, 0 -7 aras› asidik pH de¤erlerini,7 -14 aras› bazik (veya alkali) pH de¤erlerini gösterir.Piktogram: Bir eflyay›, objeyi, yeri, faaliyeti, kavram› resmetmeyoluyla temsil eden semboldür.Pilül: Küçük yuvarlak ilaç, hap, pilula.Plasebo: Latince bir kelime olan plasebo, “hoflnut edece¤im”anlam›ndad›r ve ilaç ya da deva niyetine al›nan bir fleyinöznel olarak olumlu etkisini ima eder. Ayr›ca ilaçlara özgüfarmasötik biçimlere sokulan fakat gerçekte ilaç olmayanetkisiz bir madde anlam›n› da tafl›maktad›r.Poliklinik: Hastal›klar›n ön tan›lar›n›n ve hastalar›n ayakta tedavilerininyap›ld›¤› özel klinik.Poliomyelitis: Omurilik boz cevherinin iltihaplanmas›, dahaçok çocuklarda görülen atefl, bafl a¤r›s›, kas a¤r›lar›, bulant›,kusma ile aniden bafllay›p a¤›r flekillerinde kaslardazay›fl›k (atrofi) ve felç oluflturan virütik hastal›k, çocukfelci.Potas kostik: Potasyum hidroksit; formülü KOH, e.n. 360-380 0 C olan suda çözünen, veterinerlikte ve baz› farmasötikpreparatlar›n haz›rlanmas›nda kullan›lan, cildi tahrifleden, nem çekici, beyaz kristal yap›l› toz, çubuk vetanecik hâlinde bazik madde.PPD: Tüberküloz basillerinin saflaflt›r›lm›fl kültüründen haz›rlananve tüberküloz teflhisinde deri alt›na enjekte edilmeksuretiyle test maddesi olarak kullan›lan çözelti.

314 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiPragmatik: Yarar peflinde koflan, faydac›.Prefabrike: Parçalar› önceden haz›rlan›p birlefltirilerek oluflturulan,kurma.Preparat: Önceden belli bir formüle göre yap›larak eczanedebulundurulan haz›r ilaç.Profil: Bir kifli veya eflya için ay›rt edici özelliklerin bütünü.Prognoz: Bir hastal›k tablosunun hasta üzerindeki durumunu,hastal›¤›n olas› gidiflat›n› ve sonuçlar›n›, organizman›ndirenme gücünü ve hastaya yard›m olanaklar›n› dikkatealarak hastan›n gelece¤inin nas›l olaca¤›n› tahminetme.Promosyon: Özendirme, teflvik, bir mal›n genifl kitlelere tan›t›lmas›ve o mal›n sürümünün sa¤lanmas› amac›yla yap›lançal›flmalar.Prophylaxis: Hastal›¤›n önlenmesi veya kiflinin hastal›ktankorunmas›; hastal›¤›n oluflmamas› için uygulanan tedavive önlemlerin tümü, profilaksi.Prospektüs: ‹laçlar›n bileflimi, yan etkileri vb. ile nas›l kullan›laca¤›n›anlatan bilgileri içeren tan›tma yaz›s›, tarife.Protokol: Bir toplant›, oturum, soruflturma sonunda imzalananbelge, diplomatlar aras›nda yap›lan anlaflma tutana-¤›, diplomatl›kta, devletler aras›ndaki iliflkilerde geçenyaz›flmalarda, resmî törenlerde, devlet baflkanlar› ile onlar›ntemsilcileri aras›ndaki görüflmelerde uygulanan kurallar,resmî iliflkilerde ve ifllemlerde ciddiyet.Psikotrop: Zihni etkileyen, beyin üzerine etki gösteren (ilaç).RRadikal tedavi: Köklü, kökten, tam sa¤l›¤a götüren tedaviflekli.Raportör: Bir komisyonun verdi¤i kararlar›n gerekçesini kalemeal›p genel kurul karfl›s›nda savunmakla görevlendirilenüye.Rasyonel: Akla uygun, akl›n kurallar›na dayanan.Reaktif: Kimyasal bileflime veya ayr›fl›ma u¤ratarak niteliklerinibelirlemede kullan›lan bileflikler, belirteç, miyar.Reçete: Hekim taraf›ndan yaz›lan ilaçlar›n isimlerini ve terkibini(bileflimlerini), dozunu ve kullan›fl flekillerini gösterenbelge.Refakatçi: Hastanelerde hastan›n yan›nda kalan, hastaya yard›mc›olan kimse, k›lavuz, yol gösterici.Reform: Daha iyi duruma getirmek için yap›lan de¤ifliklik,iyilefltirme, düzeltme, ›slahat.Rehabilite: Kifliyi belli bir ifl üzerinde yetenekli k›lma, fizikselyetenekleri verimli bir ifle yöneltme.Rehidratasyon: Kaybolan suyun yerine gelmesi, yerine konmas›.Rekombinant DNA (Deoksi ribo nükleik asit): Do¤adakendili¤inden oluflmas› mümkün olmayan, ço¤unluklafarkl› biyolojik türlerden elde edilen DNA moleküllerinin,genetik mühendislik teknolojisiyle kesilmesine veelde edilen farkl› DNA parçalar›n›n birlefltirilmesi ifllemlerinikapsayan bir teknolojiye rekombinant DNA teknolojisi;bu ifllem sonucu üretilmifl olan yeni DNA molekülüneise rekombinant DNA denir ve k›saca rDNA olarakyaz›l›r.Rektal: Rektum (kal›n barsaklar›n kolon ile anüs aras›ndauzanan afla¤› bölümü) ile ilgili.Reseptör: ‹laçlar›n etkilerini gösterebilmek üzere, hücrelerdekiözel baz› bölgelere ba¤lanmas› gerekir. Bu ba¤lant›yerleri; hücrenin sitoplazmas›na, sitoplazma zar›n›nd›fl yüzüne ya da çekirde¤e yerleflmifl protein makro molekülleriolarak bilinmektedir.Reflit: Olmufl, yetiflmifl, kemale ermifl, haklar›n› kendi kullanmaküzere yasan›n gösterdi¤i yafla gelmifl olan kifli.Resmî Gazete: Hükûmet, Meclis, Cumhurbaflkan› ve Baflbakanvb. taraf›ndan ç›kar›lan yasa, yönetmelik, kararname,genelge gibi kararlar› yay›mlayan ve Baflbakanl›kMevzuat› Gelifltirme ve Yay›n Genel Müdürlü¤ü taraf›ndanhaz›rlan›p yay›mlanan gazete.Rönesans: Önce ‹talya’da 15. ve 16. yüzy›llarda bafllayan vedaha sonra Avrupa’da yay›lan edebiyat, güzel sanatlarve bilim alan›ndaki geliflmeler, yenilikler ve anlay›fllarayeniden do¤ufl anlam›nda Rönesans denir.Rücu: Geri dönme, sözünü geri alma, cayma, tersinme.Ruhsat: ‹zin, müsaade, izin belgesi, ruhsatname.Rüflvet: Yapt›r›lmak istenen bir iflte yasa d›fl› kolayl›k ve çabukluksa¤lanmas› için bir kimseye mal veya para olaraksa¤lanan ç›kar.Rutin: S›radanl›k, çeflitlilik göstermeyen, al›fl›lagelmifl düzeniçinde yap›lan, yap›lmas› al›flkanl›k hâline gelmifl ifl.Ruyet: Görme.S-fiSabit ya¤lar: Yap›s›nda basit ve kar›fl›k trigliserit, hidrokarbür,renk maddeleri ve yüksek alkol içeren, bitki ve hayvanlardans›kma veya organik çözücülerle tüketme yoluylaelde edilen, oda s›cakl›¤›nda kat› veya s›v› hâldebulunan ve uçucu olmayan ya¤lar.Salt ço¤unluk: Oylamada, yar›dan bir fazla üye say›s›n›noyuyla sa¤lanan ço¤unluk.Sembol: Duyularla ifade edilemeyen bir fleyi belirten somutnesne veya iflaret, remiz, rumuz, timsal.

Sözlük315Seminer: Bir konu ile ilgili bilgi vermek ve bu bilgiler üzerindetart›flmak amac›yla birkaç yetkilinin yönetimi alt›ndadüzenlenen toplant›, üniversitelerde ö¤retim eleman›n›nyönetimi alt›nda ö¤rencilerin yapt›klar› araflt›rmalarla ilgilirapor haz›rlama, tart›flma biçiminde yürütülen grupçal›flmas›.Semptom: Patolojik bir durum veya hastal›¤› göstermek üzerevücutta meydana gelen belirti; hastal›¤› teflhise götürenbelirti.Sentez: Laboratuvar ortam›nda iki veya daha fazla maddeyibir tak›m alet, araç, gereçler yard›m›yla ve belli yöntemlerkullanarak bir araya getirip yapay yeni bileflik veyabileflikler oluflturma ifllemi.Serum: Cerrahi giriflim, travma (d›fl darbe sonucu oluflan lokalde¤ifliklik/lezyon), çeflitli hastal›k durumlar›nda hücreiçi ve d›fl› boflluklardaki s›v› bileflimi ve hacmi de¤iflebildi¤igibi hayati önemi olan elektrolitlerin toplam içeri¤ive konsantrasyonu da de¤iflebilmektedir.Vücut hücrelerinin fonksiyonlar›n› normal yapabilmeleriiçin intraselüler (hücre içi) ve ekstra selüler (hücre d›fl›)pH de¤erlerinin dar bir aral›kta olmas› gerekir. Dolafl›mdakikan›n pH de¤eri 7,35-7,45 aral›¤›nda olmas› hâlindevücut asit-alkali dengesinin normal oldu¤unu gösterir.Çeflitli nedenlerle kan plazma pH de¤erinin 7,35’inalt›na inme durumuna asidoz, 7,45’in üstüne ç›kma durumunaise alkaloz denir. ‹flte bu durumlarda yani vücuttameydana gelen s›v› ve elektrolit dengelerindekibozukluklar, asidoz, alkaloz olgular›nda kullan›lmak üzerede¤iflik bileflimlerde haz›rlanm›fl, tedavi edici niteliktekisolusyonlard›r. Genellikle kullan›mlar› parenteral(sindirim kanal› d›fl›nda bir yolla) olmakla birlikte, baz›oral (a¤›z yoluyla) preparatlar› da bulunmaktad›r. Tekbafl›na veya birlikte kullan›l›rlar. Bu preparatlar flu flekildegrupland›r›l›r: Dehidratasyon tedavisinde kullan›lanlar:‹zotonik NaCl (Sodyum klorür/Tuz) solüsyonlar›:‹zotonik NaCl solüsyonu, % 0,9 NaCl solüsyonu, % 0,9NaCl sudaki izotonik solüsyonu, ‹zotonik Dekstroz (Glikoz)solüsyonlar›: Dekstroz % 5 sudaki solüsyonu, % 5dekstroz solüsyonu, % 5 dekstroz sudaki izotonik solüsyonu,Dengeli solüsyonlar: % 5 Dekstroz Laktatl› Ringersolüsyonu, Isolyte, Izoleks dengeli elektrolit solüsyonu,Dekstroz ve NaCl solüsyonu: % 5 Dekstroz ‹zotonik NaClsolüsyonu, Oral rehidratasyon ajanlar›.Hipokalemi tedavisinde kullan›lan K (Potasyum) bileflikleri:Litrede 2 g KCl (Potasyum klorür) ve 50 g dekstroziçeren solüsyon, % 5 Dekstroz+ % 0,45 NaCl + % 0,30KCl içeren solüsyon, 2,17 g Potasyum sitrat. 1 H 2 O, 2 gPotasyum bikarbonat, 1,42 g sitrik asit ve katk› maddeliefervesan tablet.Hipertonik dekstroz solüsyonlar›, Kalsiyum (Ca) içerenler(parenteral, oral), Magnezyum (Mg) içerenler (parenteral,oral).Asidoz tedavisinde kullan›lanlar: Sodyum bikarbonat solüsyonu,Sodyum laktat solüsyonu, Sodyum laktat içeren dengelisolüsyonlar: (% 5 Dekstroz Ringer Laktat, Isolyte,Izoleks dengeli elektrolit solüsyonu).Alkaloz tedavisinde kullan›lanlar: Amonyum klorür, Arjininhidroklorit.Ses: Akci¤erlerden gelen havan›n ses yolunda oluflturdu¤u titreflim,kula¤›n duyabildi¤i titreflim, seda, ün, duygu vedüflünce, herhangi bir davran›fl, tutum karfl›s›nda uyananruhsal tepki.Simya/alflimi: Elementleri alt›na çevirmek isteyen bir ifl alan›,alflimi birtak›m metallerin bulunmas›na yol açt›¤› içinkimyan›n geliflmesine katk›da bulunmufltur.Simyac›: Simya ile u¤raflan kifli.Sinonim: Eflanlaml›, anlamdafl.Sirup (flurup): fiekerli s›v›dan oluflan içecek madde, ilaç al›-m›n› kolaylaflt›rmak ve tat vermek için etkili maddeyeilave edilen fleker çözeltisi, fluruplar yüksek deriflimdefleker içeren preparatlard›r. Sirupus simplex (basit flurup)64 g fleker, 36 g su ile haz›rlan›r.Solusyon: Bir maddenin su veya baflka bir çözücü içinde tamamençözülmesi sonucu elde edilen s›v›, çözelti.Somatik: Vücutla, vücut yap›s›yla ilgili, bedensel.Sömestr: Ö¤retim y›l›n›n ayr›ld›¤› iki dönemden her biri, yar›y›l.Sorumluluk: Kiflinin kendi davran›fllar›n› veya kendi yetkialan›na giren herhangi bir olay›n sonuçlar›n› üstlenmesi,sorum, mesuliyet.Sosyal alan: Bu mesafe toplant› ve davetlerde, birbirini az tan›yanlararas›nda yarat›lan aland›r.Sözcük: Kelime.Sponsor: Bilim, sanat, kültür veya spor alanlar›nda yap›lacakherhangi bir etkinli¤in maddî yönünü üstlenen kimseveya kurum, destekleyici.Stabil: Dayan›kl›, sa¤lam, kararl›, de¤iflmez.Staj: Herhangi bir meslek edinecek olan kimsenin geçirdi¤iuygulamal› ö¤renme dönemi, bir kimsenin, meslek bilgisiniart›rmak için bir kurumun bir veya birçok bölümündeçal›flarak geçirdi¤i dönem.Sterilizasyon: Herhangi bir fleyi mikropsuz hâle getirmeküzere yap›lan ifllem, çeflitli yöntemler kullanarak mikroplar›yok etme.Stres: Ruhsal gerilim.Su çiçe¤i/Varicella: Varicella-zoster adl› virus’un neden oldu¤u,küçük iltihapl› yaralarla bafllay›p döküntülerle devameden bulafl›c› bir hastal›k.

316 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiSublingual tablet: Dil alt›na konularak mukozadan emilmekfleklinde kullan›lan tablet.Sud kostik: Sodyum hidroksit; formülü NaOH, e.n. 318 0 Colan, suda çok çözünen, sabun, k⤛t üretimlerinde vebaz› farmasötik formülasyonlar›n haz›rlanmas›nda kullan›lan,cilde karfl› oldukça tahrifl edici, nem çekici, beyazrenkli toz, çubuk, tanecik gibi flekillerde olan kuvvetlibir bazik madde.Sünnet: Hz. Muhammed’in Müslümanlarca uyulmas› gereklisay›lan davran›fllar› ve herhangi bir konuda söylemifl oldu¤usöz.Suppozituvar: Vücutta organ boflluklar›na yerlefltirilerek kullan›lan,vücut s›cakl›¤›nda kat› hâlini kaybeden ilaçlar,fitil.Sürflarj: Bir say›n›n, kelimenin yerine geçmek için üzerinebaflka bir say› veya kelime basma ifli.fieklî: Biçimle ilgili, biçimsel, formel.fiifreleme: fiifreleme ifli.fiizofreni: Gerçeklerle olan iliflkilerin büyük ölçüde azalmas›,düflünce, duygu ve davran›fl alanlar›nda önemli bozulmalar›nortaya ç›kmas› vb. belirtiler gösteren bir ruh hastal›¤›.TTaahhüt: Bir fley yapmay› üstüne alma, üstlenme.Tabii bilimler (Do¤al bilimler): Fizik, kimya ve biyoloji konular›n›içeren bilim kategorisi.Tablet: Belli miktarda etkin madde içeren, sertlefltirilerek yass›flekil verilmifl ilaç.Tadilât: De¤ifliklikler.Tagflîfl: Kar›flt›rma, safl›¤›n› giderme, de¤erli bir fleyi de¤ersizbir fleyle kar›flt›rma.Tahakkuk: Gerçekleflme, yerine gelme.Tahlil: Çözümleme, analiz.Tahsil: Ö¤renim, alma, toplama (para için).Takdir: Bir fleyin de¤er, önem ve gereklili¤ini anlama, de¤erbiçme.Taksir: Kusurda bulunma, dikkatsizlik, tedbirsizlik, meslekteacemilik veya düzene, buyruklara ve talimata uymazl›ktando¤an kusurlu olma durumu.Tanzim: S›raya koyma, s›ralama, düzenleme, düzen verme,yoluna koyma.Tasnif: Bölümleme.Tebli¤: Bildirme, haber verme, bildiri.Teknik: Bir sanat, bir bilim, bir meslek dal›nda kullan›lanyöntemlerin hepsi, fizik, kimya, matematik vb. bilimlerdenelde edilen verileri ifl ve yap›m alan›nda uygulama,yol, beceri, yöntem.Telâffuz: Ci¤erlerden gelen havan›n, a¤›z ve burundaki çeflitlinokta ve bölgelerde engellemeye u¤rayarak ses olarakç›kmas›, artikülasyon (bo¤umlanma).Telkin: Bir duyguyu, bir düflünceyi afl›lama, talk›n, bilinç d›fl›bir sürecin arac›l›¤›yla, kiflinin ruhsal veya fizyolojik alan›ylailgili bir düflüncenin gerçeklefltirilmesi.Tentür: Bitkisel ve hayvansal kökenli ilaçlar›n alkol, eter vebenzeri çözücülerde çözünen k›s›mlar›n› ay›rma metoduylahaz›rlanan renkli ve berrak s›v› ilaç formu.Teokrasi: Siyasî iktidar›n, Tanr›’n›n temsilcileri olduklar›nainan›lan din adamlar›n›n elinde bulundu¤u toplumsal,siyasî düzen, din erki.Teokratik: Teokrasiye dayanan.Teori (kuram): Belirli bir konudaki düflüncelerin, görüfllerinbütünü.Terapist: Tedavi eden.Terapötik: Tedavi bilimi ile ilgili, tedavi edici, iyilefltirici.Terkip: ‹ki veya daha çok öge bir araya gelerek yeni bir ögeoluflturma, birlefltirme, bir araya getirme, bileflim.Terminal dönem: Hastan›n ölüme yak›n oldu¤u dönem, yaflam›nson dönemi.Terminoloji: Belli bir bilim dal›na ait terimler dizgesi, bilimselve teknik kavramlar› tespit eden bilim, terim bilimi.Tescil: Herhangi bir fleyi resmî olarak kaydetme, kütü¤e geçirme,bir tafl›nmaz›n üzerinde bir ayni hakk›n kurulmas›için tapu kütü¤üne yap›lmas› gerekli kay›t (Aynihak: Tafl›n›r veya tafl›nmaz üzerinde do¤rudan do¤ruyaegemenlik yetkisi veren ve herkese karfl› ileri sürülebilenhaklar).Teflebbüs: Giriflim, giriflme.Teflekkül etmek: Belirmek, belli bir biçim almak, oluflmak,kurulufl olarak oluflmak.Tetanos: Clostiridium tetani’nin neden oldu¤u, kaslarda kas›lma,sertlik ve çene kilitlenmesi ile belirgin öldürücübir hastal›k.Tevhit: Birkaç fleyi bir araya getirme, birlefltirme.T›bbi müstahzar: Sa¤l›k Bakanl›¤›ndan al›nm›fl ruhsatla, ilaçfirmalar› veya ilaç laboratuvarlar› taraf›ndan haz›rlananve belli bir özel isim tafl›yan patentli ilaçlara verilen ad.Tiryak: Bitkisel, hayvansal ve madensel maddelerin kar›fl›-m›ndan yap›lan macun, panzehir.Titrasyon: Deriflimi bilinen bir çözelti yard›m›yla deriflimibaflka bir çözeltinin deriflimini saptamak için uygulanananalitik miktar tayini yöntemi.Tom L. Beauchamp: Özellikle t›p ve meslek eti¤i üzerindearaflt›rmalar yapan ve çeflitli kitap ve makaleleri olanAmerikal› bilim insan›, akademisyen.

Sözlük317Töre: Bir toplulukta benimsenmifl, yerleflmifl davran›fl ve yaflamabiçimlerinin, kurallar›n, görenek ve geleneklerin,ortaklafla al›flkanl›klar›n, tutulan yollar›n bütünü, âdet,bir toplumdaki ahlâki davran›fl biçimleri, adap.Toz (powder): Etkili maddenin ö¤ütülmesiyle haz›rlanm›flilaç flekli.TT: Tetanos toksoid afl›s›, toksijenitesi/zehirli madde salg›lamaözelli¤i oldukça yüksek olan, Clostiridium tetani harvard49205 no’lu afl› suflunun uygun s›v› besi yerindeüretilmesiyle elde edilen tetanos toksininin belirli orandaformaldehit ile muamelesi sonucu haz›rlanan bir toksoidpreparasyonu.Tunik: Pantolon veya etek üzerine giyilen, dizlere kadar inenüst giysisi.Tüberküloz: Mycobacterium tuberculosis ve bazen de M. Bovis’insebep oldu¤u bulafl›c› hastal›k, verem. Beyin, deri,lenf bezleri, akci¤er, böbrek tüberkülozu gibi çeflitlerivard›r.Tüzel: Hukukla ilgili, hukuki, hukuksal, hükümle ilgili, hükmi.Tüzük: Herhangi bir kurumun veya kuruluflun tutaca¤› yoluve uygulayaca¤› hükümleri s›ras›yla gösteren maddelerinhepsi.UUlusal ilaç formüleri: Sa¤l›k çal›flanlar›na ilaçlarla ilgili objektif,tarafs›z bilgi sunmak, ilaçlar›n güvenli, etkin veak›lc› kullan›m›n› sa¤lamak amac›yla, ilaç formülasyonlar›n›klinik önem ve özellikleri ile ilgili k›sa aç›klamalarlabirlikte sunan kitaplar.Umumi: Genel.Unvan: Bir kimsenin ifli, mesle¤i veya toplum içindeki durumuile ilgili olarak kullan›lan ad, san.Usare (succus): Maddelerin bas›nç uygulamas› ile elde edilens›v› hâldeki özü. Ayn› yolla droglardan elde edilenve içinde sabit ya¤, reçine, gom, esans bulunduran özüt.Ussal: Akla uygun, yaln›z akla dayanan, ak›lsal, rasyonel.Uyunç: Uyumlu olma durumu, uyarl›l›k.VVagina: Kad›n cinsel birleflim organ›.Vahim: A¤›r, korkulu, çok tehlikeli.Vâris: Mirasç›.Vasi: Bir yetim veya akl› yerinde olmayan hasta birinin mal›-n› yöneten, ölen bir kimsenin vasiyetini yerine getirmekleyükümlü olan kimse.Vas›f: Bir fleyin nas›l oldu¤unu belirten, onu baflka fleylerdenay›ran özellik, bir fleyin iyi veya kötü olma özelli¤i, kalite,nitelik.Vatka: Giysilerde, omuzlar›n dik durmas›n› sa¤lamak amac›ylaiçine konulan parça.Vecibe: Yap›lmas› gerekli ödev, boyun borcu.Vekil: Birinin, iflini görmesi için kendi yerine b›rakt›¤› veyayetki verdi¤i kimse.Veli: Bir çocu¤un korunmas›ndan, ifllerine bakmas›ndan veher türlü davran›fl›ndan sorumlu kimse, iye.Verâset: Varislik, mirasç›l›k, mirasta hak sahibi olma.Verese: Mirasç›lar, miras alanlar.Veri koruma: Befleri, veteriner ve zirai ilaçlar›n›n imalat vesat›fl ruhsatlar›n›n tasdiki için ilgili makamlarca talep edilenve yarat›lmalar› ve birikimleri önemli bir gayret vemasraf gerektiren ve sahipleri taraf›ndan umuma aç›klanm›flolan bilgi ve test sonuçlar›n›n talep sahibi makamtaraf›ndan gizli tutulup, bunlar›n haks›z kullan›m›n›n önlenmesiiçin gerekli tedbirlerin al›nmas›.Veri münhas›riyeti/imtiyaz›: Ruhsatland›r›lm›fl orijinalürünlere ait verilerin, patent süresi dolduktan sonra yerlijenerik ilaç üreticileri taraf›ndan ruhsat baflvurular› esnas›ndareferans gösterilmesine izin verilmemesi ve sadeceorijinal ürüne ruhsat hakk› tan›nmas›.Vesair: Baflka, özge, öteki, öbür, di¤er.Veteriner: Hayvan hastal›k ve tedavileri uzman›, baytar.Veto: Karfl› ç›kma, engelleme, reddetme. Frans›zca’dan dilimizdeyerleflmifl bir kelime.Vezin: Hassas terazide tart›m yapmay› sa¤layan ve miligramdanyüz gram’a kadar çeflitli birimlerde olan metaldenyap›lm›fl a¤›rl›klar. Hava flartlar›ndan, ortamdan etkilenmemeleriiçin kap içinde saklan›rlar ve tart›m an›ndapens yard›m› ile kullan›l›rlar.Viral: Virus (bakteriden daha küçük boyutlu canl› hastal›k etkeni)kaynakl›.Virginia Satir: Amerikal› yazar, özellikle aile terapisi ile ilgiliçal›flmalar› olan psikoterapist.WWorkshop/çal›fltay: Bilim adamlar›n›n ve uzmanlar›n bir konudaön haz›rl›k yapmak üzere kat›ld›¤› inceleme ve de-¤erlendirme toplant›s›, sözlük anlam›; atölye, ifllik, çal›flmaodas›.YYap› ayd›nlatmas›: Çeflitli spektroskopik yöntemleri kullanaraksentez sonucu ele geçen kimyasal moleküllerinyap›lar›n›n incelenmesi ve tayini ifllemi.Yapt›r›m: Kanun, ahlâk gibi kurumlar›n buyruklar›n›n yerinegetirilmesini sa¤lama, müeyyide, yasaya, kurala karfl› yap›lanayk›r› davran›fllara verilen ceza, yapt›rma ifli.

318 Eczane Hizmetleri, Eczac›l›k Mevzuat› ve DeontolojiYarg›: Kavrama, karfl›laflt›rma, de¤erlendirme gibi yollarla kifli,durum veya nesnelerin elefltirici bir biçimde de¤erlendirilmesi,hüküm, mahkemece bir olay veya olgunundo¤ufluna etken olan sebeplerin de göz önünde bulundurularakde¤erlendirilmesi sonucu yasalar çerçevesindeverilen karar.Yasama organ›: Devletin yasa koymak görevini yerine getirenorgan›, parlamento.Yönerge: Herhangi bir konuda tutulacak yol için üst makamlardanalt makamlara belli bir esasa dayanarak verilenbuyruk, talimat, direktif, yönetmeliklerde de¤inilmeyenkonulara aç›kl›k getirmek için düzenlenen resmî belge.Yönetmelik: Bir kuruluflun çal›flma yöntemini belirleyen kurallar›ntümü, yasa ve tüzüklerin uygulanmas›n› sa¤lamakamac›yla haz›rlanan, düzenleyici kurallar›n yaz›l›oldu¤u resmî belge.Yöntem: Bir amaca eriflmek için izlenen, tutulan yol, usul,sistem, prosedür, politika, bilimde belli bir sonuca eriflmekiçin bir plâna göre izlenen yol, metot.ZZeyil: Ek, bir yaz›ya ek olarak kat›lan parça.Zimmet: Üstünde olan fley, kurum ve kurulufllarda çal›flanlaraveya para iflleri ile u¤raflan görevliye imza karfl›l›¤›teslim edilen para veya eflya, bir kimsenin yasal olmayanyollardan üzerine geçirip ödemeye zorunlu oldu¤u para,bir ticaret kuruluflunun borçlar›n›n tümü.Z›mnen: Üstü kapal› bir biçimde, dolayl› olarak.