3. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Kuzeybatı Anadolu’da kazısı yapılmış merkezler arasında Çatalhöyük’ünM.Ö. yak. 7000-6400/6300 yılları arasına verilen “Erken ve Orta Gelenekler”silsilesini tümüyle ve güvenilir tabakalı malzemesiyle temsil edebilecek biryerleşme bugün için yoktur. Bununla birlikte, bu bölgede mutlak tarihlendirmeölçümlerine göre elde edilen en erken M.Ö. 6500/6400 tarihleri, yaklaşık olarakÇatalhöyük’te VI. tabakanın sonları ile V. tabakanın kesiştiği bir dönemdir ve“Orta Gelenek”in başlangıcı olmasa bile gelişkin evresi ya da sonlarına karşılıkgelir. Kuzeybatı Anadolu’da Menteşe 21 , Fikirtepe 22 ve Demircihöyük 23 ’ün en erkençanak çömlekleri; Çatalhöyük ve Erbaba’nın “Orta Geleneği”nden tanıdığımız tipikkoyu yüzlü açkılı, bol mineral içerikli, ince duvarlı, koyu alacalı yüzeyli, dikine ipdelikli yatay tutamaklı, düz dipli ve çoğunlukla daralan ağızlı küresel derin gövdeliçömleklerden oluşur. Ancak Erbaba’da olduğu gibi bu yerleşmelerde de hareketlikıvrımlı kaplar Çatalhöyük’e göre daha yaygındır ve bu eğer Orta Anadolu’nuntipik sade düz hatlı çömlekçiliğinden farklı bir çömlekçilik geleneğini yansıtmıyorsa,Çatalhöyük buluntu topluluğuna göre geç ve daha gelişkin bir özelliktir. Yukarıdakiölçütlere göre yerleşmeler arası zamandizinsel eşleştirme:Çatalhöyük Menteşe Fikirtepe DemircihöyükV/IV Basal Arkaik A Malı ve B MalıOrta Anadolu’nun Çatalhöyük örneğinde ortaya konulan ve Suberde ve Erbabamalzemeleriyle desteklenen yaklaşık bin yıllık Neolitik çanak çömlek sıradüzeni,Yakındoğu’da en güvenilir ve kesintisiz bir biçimde Toroslar’ın güneyindeki, KilikyaOvası, Amik Ovası ve Kuzeybatı Suriye’deki Rouj Havzası’nda izlenebilmektedir.Çatalhöyük’te “Orta Geleneğin” baskın mal grubu koyu yüzlüler, yukarıda sözüedilen teknolojik ve biçimsel özellikleriyle, Yümüktepe’nin XXIX-XXVIII, Tell el-Cüdeyde’nin 24 ve Rouj Havzası’ndaki Tell el-Kerkh’in 25 koyu yüzlülerine büyükoranda benzerlik gösterirler. Bu durum Çatalhöyük ile hemen tüm nitelikleraçısından uyuşan Erbaba Orta Gelenek çömlekçiliğini de doğrudan adı geçenbölgelerin çanak çömlek gelenekleriyle yaklaştırır. Bununla birlikte, Orta Anadolu21 Roodenberg et al. 2003, 27-28, 31, 34-35, Fig. 5b, 12-17.22 Özdoğan 1999, 213, Fig. 5 ve 32.23 Seeher 1987, 79-80.24 Balossi 2004a, 135-137, Tablo 2, Fig. 5, Class 3; 2004b, 113-116, Tablo 4-6.25 Miyake 2003, 119-141.384