3. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

“Orta Geleneği” “Erken Gelenek”ten farklı kılan en önemli özellik, koyu yüzlümineral katkılı mallarla birlikte biçim repertuarına giren ve yemek pişirme ile ilgiligörünen çömlek formlarının varlığıdır. “Mal 5”in %76’sını, “Orta Geleneğin” ise tümtemel kap biçimlerinin yarısından fazlasını (%64), ince duvarlı, küresel ya da deringövdeli daralan ağızlı ya da dik kenarlı çömlek formları oluşturur (Çizim: 3). Kapbiçimleri arasında boyunlu formlar görülmez.“Mal 5” ve “Mal 6”ya ait diplerin çoğu, mal grubunun tipik ince duvarlı ve küreselgövdeli kaplarına ait geniş açılı ve düz örneklerdir (Çizim: 3). “Orta Geleneğin” enyaygın ve tipik tutamaklarını, ucu yukarı dönük ya da düz bir biçimde yerleştirilmiş,dikine ip delikli yatay tutamaklar oluşturur (Çizim: 3; Resim: 3).Erbaba’da “Orta Gelenek”; ana toprak üzerine kurulmuş III. tabakanın tek maltürü olan “Koyu Yüzlü Açkılı Mallar” ile temsil edilir. Bu büyük grup, “Mal 1” olarakadlandırılmış ve kendi içindeki kalite ayrımlarına göre de “Mal 1a” ve “Mal 1b”olarak tanımlanmıştır (Resim: 4).Erbaba “Mal 1” grubu, şekilsiz, farklı renklerdeki bol mineral içeriği ile Çatalhöyükseramikleriyle aynı kil kökenini, başka bir deyişle volkanik kökenli kolüvyal bir kilkaynağını düşündürür. “Mal 1a”, koyu yüzlü grubun içinde, görece ince ya da ortanitelikteki alt grubu oluşturur ve Çatalhöyük’ün “Mal 5a”sı ile karşılaştırılabilir.Erbaba “Mal 1” grubu yüzey renkleri, Çatalhöyük türdeş grubu gibi koyurenklerde alacalıdır ve içlerinde orta-iyi kalitede pişirilmiş olan örnekler olduğugibi görece kırılgan ve gevrek örnekler de vardır. Parçaların hemen hepsi değişikkalite ve tekniklerde açkılanmıştır ve Çatalhöyük malları gibi hamurdan elde edilenbir kille astarlanmışlardır. Dış yüzler, sistemli bir biçimde açkılanmış olsalar da,çoğunlukla donukça, kimi zaman da parlakça bir görünüme sahiptir. Erbaba koyuyüzlü mallarında da örs ve tokmak tekniği uygulanmıştır.Erbaba’nın “Orta Gelenek” horizonuna verilen tipik koyu yüzlü mallarının,Çatalhöyük’ün benzer mal gruplarıyla karşılaştırıldığında daha bol katkılı, mikaiçeriği fazla ve kaba dokulu oldukları, yüzeylerin daha koyu, daha donuk vegenel görünüm ve kalite bakımından aynı geleneğin daha taşra karakterli ürünlerioldukları söylenebilir.Erbaba’da geleneğe ait tek bir çömlekçik dışında tam kap örneği yoktur ve parçalarkap formları hakkında bilgi verseler de küçük boyutlarda korunabilmişlerdir.Çatalhöyük “Orta Geleneği” içinde saptanan 4 temel çömlek tipine Erbabakoyu yüzlü mineral katkılı grubu içinde de rastlanmıştır (Çizim: 4). Erbaba biçimrepertuarı içinde küresel derin gövdeli daralan ağızlı çömlekler, Çatalhöyük’teki gibi380