3. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

2-Orta Gelenek (M.Ö. yak. 6700/6600-6400/6300)Çatalhöyük VIII/VII–IV/III; Erbaba III–II3-Geç Gelenek (M.Ö. yak. 6400/6300–6000)Çatalhöyük IV/III-I-0, Kopal; Erbaba II-IErken GelenekÇatalhöyük’ün en erken yerleşim tabakası olan XII. tabakadan başlayarakgörülen “Erken Gelenek”, tipik özellikleriyle VII-VI. tabakaya kadar örneklervermiştir. Çatalhöyük’ün bu çalışmada incelenen “Erken Gelenek” üyelerinin%75’ini bol bitkisel katkılı kaba mal (Mal 1), geri kalanını ise aynı kilden üretilen azbitkisel katkılı ya da yalnızca mineral katkılı (Mal 2) olmak üzere iki temel mal grubuoluşturur (Resim: 1). Gelenek üyelerini birbirinden ayıran en temel ve belki teközellik, bitkisel katkının varlığı ya da oranıdır. Bununla birlikte, örneklerin hementümünde görülen kalsit tanecikleri ve yumuşakça kabukları, bazı arkeometriksonuçlarla birlikte, bu gelenek mallarının alüvyal kökenli yerel bir kilden yapıldığınıgöstermiştir 11 .Çatalhöyük “Erken Gelenek” örnekleri, bitkisel katkıdan dolayı süngerimsigözenekli, devetüyü, krem, gri, tonlarında alacalı açık renkli yüzeyli, koyu renközlü, düzensiz ateşte az pişirilmiş, yumuşak ve dağılgandırlar. Parçalara kalitesizaçkı ya da ıslak sıvazlama uygulanmıştır. Örneklerin hemen hepsinde samankatkı izleri çok belirgindir.Çatalhöyük’te Mal 1 ve Mal 2 arasında biçimsel olarak bir farklılıkgözlenmemiştir. Kap biçimleri 1-2.5 cm. duvar kalınlığına sahip, kalın ve düz dipli,çoğunlukla dışbükey duvarlı, küresel gövdeli içe dönük ağız kenarlı derin ya dasığ çanaklardan oluşur. Dik duvarlı, yarım hilal biçimli ve huni biçimli çanaklar darepertuar içinde yer alırlar (Çizim: 1). Basık ya da kare görünümleri, sepetler, taş,mermer ve ahşap kaplardan esinlenerek biçimlendirilmiş olduklarını düşündürür.Biçim repertuarı içinde hiçbir tutamak ya da kulp örneğine rastlanmamıştır.Suberde’de 16 parçadan oluşan “Erken Gelenek” çanak çömlek repertuarıiçinde, birbirlerinin türevi niteliğinde 2 mal grubu ayırt edilmiştir (Resim: 2). Bunlariçinde; bol iri bitkisel ve kahverengi taşçık katkılı, bol gözenekli ve kaba bir dokuyasahip Mal 1, 10 parçayla temsil edilir. Mal 2 ise bitkisel ve taşçık katkılı olsa da,Mal 1 kadar kaba değildir ve bazıları kırmızı astar izlerine sahiptir.11 Çatalhöyük Neolitik seramikleri üzerine yapılan arkeometrik analizlerde saptanan kil türleriyleilgili ayrıntılı bilgi için bkz. Özdöl 2006, 211-214.378