3. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Yine İbni Bibi ve araştırmacılardan O. Turan’ın naklettikleri savaş sahneleriaraştırma açısından önem taşımaktadır. İbni Bibi, “Gürcü oğlu, Veliyeddin Pervane,Nasuheddin Farsi ve diğer asker sahipleri (sipehsalar) ve komutanlar (leşkerleş)büyük bir cesaretle canlarını hiçe sayarak, 3 bin Frank ve Rum süvariyle geyiklerinbile sarp iniş ve çıkışlarında yürüyüp gezinemeyeceği geçitlerden (derbend) yılangibi aktılar” diyerek, savaşı ya da ilk saldırıyı gerçekleştiren gücün sayısı ile coğrafîşartları belirtmektedir 12 . O. Turan ise, farklı kaynakları da değerlendirerek dahadetaylı bilgiler sunar: “Veliyüddin Pervane, Nâsihuddin Fâris, Gürcü (Şalva) oğluZahir üd-devle ve Nizâmeddin Suhrâb kumandasında bulunan 20.000 (bir rivayetegöre 3000) süvari kûs, boru ve davul sesleri ile dağdan ovaya iniyor ve Moğollarakarşı hücûma geçiyorlardı. Bu Selçuklu kuvvetleri karşısında Moğollar, ilk defasahte bir ric’at yapmış; İslâm kaynakları da bunu onların önce mağlûp olduklarışeklinde anlamışlardır. Nitekim öncü kumandanları da Tatarların bozguna uğradığıkanaati ile bu haberi sultana eriştirdiler ve zafer sevincine kapıldılar. Fakat birazsonra Baycu Noyan dönüp hücûm emri verince Selçuklu öncüleri şehit edildi.” 13 .Selçuklu ordusu, özellikle Çanakçı Dağları ve Akören, Kuşçu, Yapak, Eymir gibiöz köyleri yöresinde de, kuzeyden gelen Pontus kuvvetlerine karşı savaşmakdurumunda kalmış, bir grup Türk askeri, Pontuslu Rumlar tarafından ÇanakçıTaburbozan’da pusuya düşürülmüştür. Bu felaket Selçuklular için sonun başlangıcıolmuş, Anadolu toprakları giderek Moğol tahakkümüne boyun eğmiştir 14 .Her iki kaynağın da işaret ettiği gibi, savaş; sayıları 3.000 ile 20.000 arasındadeğişen Selçuklu öncü kuvveti ve Moğollar arasında meydana gelmiştir. Öncükuvvetinin yok edilmesi, savaşın kaderini de belirlemiş ve başta sultan olmaküzere tüm komutanlar savaş alanını terk ederek yenilgiyi kabul etmişlerdir 15 .12 İbni Bibi, ay.es., (not 8), s. 70; Kösedağ Savaşı’nda Selçuklular’ın hizmetindeki Frank birliği2.000 kişiden oluşuyordu. Komutanlarından biri Cenevizli Bonifacio de Castro (Molinis), diğeride Kıbrıslı bir Latin olan Giovanni di Liminata (Limniati) idi. Ş. Turan, Türkiye-İtalya İlişkileri, I,Selçuklular’dan Bizans’ın Sona Erişine, Metis Yayınları, 1990, s. 95. Ayrıca, Selçuklu Dönemiücretli ordu bilgileri için bkz. ay.yer13 O. Turan, a.g.e., (not 2), s.436;14 A. Mahiroğulları, Dünden Bugüne Zara, 3. Baskı, Sivas 1999, s. 51. Çalışma, hem Pontusgüçlerinden bahsetmesi hem de coğrafî noktalar bildirmesi açısından ilgi çekicidir. Ancakverilen bilgiler için yer gösterilmemiştir.15 “Bütün kaynakların ittifak ve tasvirlerine göre Moğollar Selçuklu ordugâhında hesapsızganimet elde ettiler. Sultanın ihtişamlı otağı, emirlerin renkli çadırları, at, katır, deve ve çeşitlisilahlardan başka sayısız kumaş, elbise, mefruşat, kıymetli yemek takımları, altun, gümüşve mücevherat sonsuz idi. Beauvais’ye göre bu ganimetler 300 deve yükü altun (her yük40.000 sultani yani 8.000.000 lira kıymetinde) ve 3000 hayvan yükü altun ve gümüş eşyaolarak bir büyük evi dolduracak miktarı buluyordu. Zırhlar da kırk araba ile taşınıyordu. Sultanhayvanlarla meşgul olduğu için aslan, pars ve başka vahşi hayvanlarını da birlikte getirmiş vebunlar da otağının yanında Tatarlar’a intikal etmişti.” O. Turan, ay.es., (not 2), s. 437.250