3. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Kızlar KalesiKars İli, Kağızman İlçesi, Çeperli Köyü’nün 6 km. güneydoğusunda yeralmaktadır. Deniz seviyesinden 2011 m. yüksekliğindedir. Yapısal olarak iç kaleoldukça büyük taşlardan yapılmış olup dış surların da olduğu düşünülmektedir.Ancak bu dış surların tahrip olması nedeni ile günümüze kadar ulaşamadığıdüşünülmektedir. Kalenin sur kalınlığı yaklaşık olarak 3 m.dir. Kiklopik tekniktedir.Taşların ön yüzleri düzeltilmiş olup arka yüzleri olduğu gibi bırakılmıştır. Kaleözenli bir şekilde yapılmıştır. Kalenin giriş kapısı doğu tarafında yer almaktadır.Teknik olarak kare planın dışına çıkılmıştır. Kalenin ilginç bir mimari yapısı vardır.Kalede çok az sayıda keramik buluntusu mevcuttur. Kalede çok sayıda kaçakkazı yapılmıştır. Kalenin en büyük özelliği surlarında büyük taşların kullanılmışolmasıdır. Ancak ortada ana bir kale bulunmaktadır. Bu kalenin duvarlarının testeredişleri ile oluşturulmuş, savunma amaçlı bir kale olduğu düşünülmektedir. Bu küçükkalenin tapınak alanı olma ihtimali yüksektir. Kaleye güney ve kuzeybatısındakiyollar yardımı ile ulaşılır. Kalenin güney eteğinde oval plan gösteren yapılar vardır.Kalenin kuzey kesiminde de savunma amaçlı olduğu düşünülen oval bir yapınınmevcudiyeti göze çarpmaktadır. Kale çok yüksekte yer almaktadır. Kaledendaha yüksek kesimde Çırçır Dağı’nda 2300 m. yükseklikte bir kalenin daha varolduğu köy halkı tarafından beyan edilmiştir. Keramik buluntuları arasında, Urartukeramiğine yakın keramikler vardır. İlk Tunç Çağına ait keramik buluntularınındaha fazla olmasına rağmen yapısal olarak kale, Erken Demir Çağı özelliğitaşımaktadır. Kale duvarlarında harç kullanılmamıştır.Çamuşlu, Kaya PanolarıKars İli, Kağızman İlçesi’nde Yazılıkaya’nın üstünde Çamuşlu Yaylası’ndabulunan kaya panosunda iki dağ keçisi tespit edilmiştir. Kabartma olarak yapılandağ keçilerinden büyük olan 80 cm. boyunda, 60 cm. enindedir. Diğer Dağ keçisiise daha küçük boyutludur.Ağca KalesiKağızman’ın yaklaşık 40 km. uzağında Ağcakale Köyü’nde yer almaktadır.Kalede yaptığımız incelemelerde kalenin yapısal olarak Ortaçağa ait olduğuanlaşılmaktadır. Sur duvarlarının yapımında kireç harcı kullanılmıştır. Kaleduvarlarındaki taşlar orta boyda ve işçiliksizdir. Sur duvarlarının yüksekliğigünümüzde 5-6 m.yi bulmaktadır. Kalenin alt kısmında mezarlık alanlarıbulunmaktadır.137