Serbest/Total Prostat Spesifik Antijen (PSA)

Serbest/Total Prostat Spesifik Antijen Oran›n›n Tan›sal Yeterlilik Bak›m›ndan De¤erlendirilmesiGiriflYaklafl›k son elli y›ld›r, prostat kanseri (PCa),erkeklerde kanserden ölüm nedenleri aras›nda,akci¤er kanserinden sonra ikinci s›rada yer almaktad›r.PSA (prostat spesifik antijen), ilk kez1971’de Hara ve arkadafllar› taraf›ndan keflfedilmiflolup, ürolojik onkoloji alan›nda devir açan bir tümörbelirteci olmufl ve PCa’n›n tan›s›nda, evrelendirilmesindeve hastalar›n izleminde büyük aflamakaydedilmesine olanak sa¤lam›flt›r (1,2). Günümüzdeserum PSA düzeyi 10 ng/ml’nin alt›ndaolan ve iskelet sistemi semptomu olmayan olgularda,evreleme için tüm vücut kemik sintigrafisiincelemesine gerek duyulmamaktad›r (3). PSA,ayn› zamanda Gleason grade’i ve pelvik lenf nodututulumunu belirlemek için, lokal klinik evrelemeylekombine edilebilir. Bugün, serum PSAparametrelerinin, pahal› veya invaziv evrelemeyöntemlerine gerek kalmaks›z›n klinik kullan›m›için aray›fllar sürdürülmektedir (4).PSA tedavi sonras› izlemede ve nüks hastal›¤›göstermede duyarl›d›r. Bu durumda PSA’n›n ölçülebilirdüzeyde oluflu veya yükselmesi; semptomlar›nortaya ç›k›fl›ndan, dijital rektal muayenenin(DRE) anormal özellik kazanmas›ndan vetüm vücut kemik sintigrafisinde tutulum olmas›ndanaylar veya y›llar önce dikkat çeker (5). Ohalde PSA, PCa’n›n tan›s›nda, evrelenmesinde,izlenmesinde ve prognozun belirlenmesinde iyibir göstergedir. Ancak bütün tümör belirteçlerindeoldu¤u gibi klinik, laboratuvar veya radyolojikbulgularla birlikte de¤erlendirilerek etkinli¤iart›r›lmal›d›r. PSA’n›n bu genifl kullan›m› göz ö-nüne al›nd›¤›nda, ekonomik aç›dan ve ifl yükünühafifletmek amac›yla; bu tümör belirtecinin sensitiviteve özgüllü¤ünü art›racak PSA parametrelerininkullan›m›n›n gereklili¤ini ve de¤erini ortayakoymak gerekmektedir. Bu çal›flmada da PSAparametrelerinden biri olan serbest/total PSAoran› kullan›m›n›n BPH ile PCa ay›r›m›ndaki etkinli¤ininortaya konmas› amaçlanm›flt›r. Serbest/totalPSA oran›n›n benign ve malign olgular›nayr›m›nda artm›fl bir spesifite sa¤lad›n› göstertençal›flmalar vard›r (6) Ayr›ca radyoloji ve laboratuvarsonuçlar›n›n beraberce kullan›ld›¤› PSAdansitesi (Serum T PSA/Prostatik hacim), maligniteay›r›m› için önerilmektedir (7).Gereç ve YöntemÇal›flma, Haydarpafla Numune E¤itim veAraflt›rma Hastanesi’ne baflvuran, serum PSA düzeyi4-10 ng/ml aras›nda bulunmufl veTRUS+PBx (transrektal ultrasonografi eflli¤indesistematik prostat biyopsisi) ile BPH ve PCa tan›s›alm›fl, 87’si BPH (Benign Prostat Hipertofisi)ve 20’si PCa olmak üzere henüz tedaviye bafllanmam›fltoplam 107 hastay› kapsamaktad›r. Yaflortalamalar› BPH grubunda 67.48±7.51 ve PCaTablo.Serum moleküler PSA oran› için de¤iflik s›n›r de¤erlerinin al›nmas› ile elde edilenduyarl›l›k, özgüllük, pozitif kestirim de¤eri ve negatif kestirim de¤erleriSerum Moleküler Duyarl›l›k Özgüllük Pozitif Kestirim Negatif KestirimPSA Oran› De¤eri De¤eriS›n›r De¤eri0.15 75 71.2 37.5 92.540.16 75 67.82 34.88 92.190.17 80 60.92 32 92.980.18 85 55.17 30.35 94.120.19 85 49.35 27.86 93.480.20 85 48 27.41 93.3314

Serbest/Total Prostat Spesifik Antijen Oran›n›n Tan›sal Yeterlilik Bak›m›ndan De¤erlendirilmesigrubunda ise 73.70±10.05 olup yafl da¤›l›mlar›nagöre gruplar aras›nda istatistiksel olarak ileri düzeydeanlaml› fark vard›r (p

Serbest/Total Prostat Spesifik Antijen Oran›n›n Tan›sal Yeterlilik Bak›m›ndan De¤erlendirilmesiiçin %75 ve %71.2, 0.16 için %75 ve %67.82, 0.17için %80 ve %60.92, 0.18 için %85 ve %55.17,0.19 için %85 ve %49.35, 0.20 için %85 ve %48olarak bulundu. 0.18 s›n›r de¤eri için çizilenROC (relative operating characteristic-nispi ifllemlemeözelli¤i) e¤risi alt›nda kalan alan 0.74,serum PSA düzeyi için hesaplanan alan ise 0.52olarak bulundu. Bu iki de¤er aras›nda, istatistikselolarak anlaml› fark saptand› (p

Serbest/Total Prostat Spesifik Antijen Oran›n›n Tan›sal Yeterlilik Bak›m›ndan De¤erlendirilmesiPrestigiacomo ve arkadafllar›, 214 olguyu de-¤erlendirdikleri çal›flmalar›nda; serum serbest/totalPSA oran› parametrelerini PCa saptanan 104 olguda0.14, PCa saptanmayan 110 olguda ise 0.20olarak saptam›fllard›r (p=0.00). Bu de¤erler çal›flmam›zdakisonuçlar ile yak›nl›k göstermektedir(s›ras›yla 0.13, 0.21 ve p=0.00) (14). Ayn› çal›flmada,serum PSA düzeyi ve serum serbest/total PSAoran› için çizilen ROC e¤risi alt›nda kalan alanlar›,s›ras›yla 0.51 ve 0.71 olarak hesaplam›fllard›r. Yine,de¤iflik serum serbest/total PSA oran› s›n›r de-¤erleri için elde edilen sensitivite, spesifite, pozitifkestirim de¤eri ve negatif kestirim de¤erleri sonuçlar›m›zlauyumluluk göstermektedir.Elgamal ve arkadafllar›, serum serbest/totalPSA oran› ortalamalar›n› PCa saptanan 37 olguda0.09, PCa saptanamayan 48 olguda ise 0.16olarak bulmufllar ve serum serbest/total PSA oran›de¤erleri aras›nda istatistiksel olarak anlaml›fark saptam›fllard›r (p=0.0001) (14). Bu de¤erlerçal›flmam›zda serum serbest/total PSA tayini yap›lan107 olgunun sonuçlar›ndan oldukça düflüktür(s›ras›yla 0.13, 0.21). Serum PSA düzeyive serum serbest/total PSA oran› için çizilenROC e¤risi alt›nda kalan alan› s›ras›yla 0.58 ve0.84 olarak hesaplam›fllard›r. Sonuç olarak, çal›flmam›zile uyumlu olarak, serum serbest/totalPSA oran› parametresinin, TRUS+PBx endikasyonukonulmas› aç›s›ndan daha etkin ve üstünoldu¤u kanaatine varm›fllard›r.PCa ve BPH ay›r›m› için, serum serbest/totalPSA oran› kullan›ld›¤›nda PCa’l› olgularda eldeedilen cut-off de¤erleri, bir çal›flma hariç (15),0.14-0.21 aras›nda bulunurken, sensitivite %16-80 aras›nda de¤iflmektedir. Ölçüm teknikleri aras›ndakifarkl›l›klar farkl› cut-off de¤eri elde edilmesininönemli bir etkenidir (2,16). Bu nedenle,her laboratuvar için optimum sensitivite ve spesifiteelde edilen cut-off de¤eri belirlenmesi, gereksizbiyopsi giriflimini azaltabilir. Her zamanoldu¤u gibi, klinisyen ve klinik laboratuvarc›aras›nda iyi bir iletiflim, preanalitik etkenleri deelimine ederek, isabetli kararlar alman›n anahtar›olacakt›r.Sonuçta, serum serbest/total PSA oran›n›nkullan›m›n›n, tek bafl›na total PSA kullan›m›nagöre PCa ve BPH aras›nda ay›r›m› sa¤lamada dahaüstün oldu¤u kan›s›na var›ld›.Kaynaklar1. Taga Y, Aslan D, Güner G, Kutay FZ. T›bbi LaboratuvarlardaStandardizasyon Ve Kalite Yönetimi; 2000:256-63.2. Chan WD, Sokoll LJ, Prostate spesific antigen: Update.JIFCC 1997;9/3:120-4.3. Chybowski FM, Keller JJL, Bergstarhl EJ, Oesterling JE,Predicting radionuclide bone scan findings in patientswith newly diagnosed, untreated prostate cancer: PSAis superior to all other clinical parameters. J Urol 1991;145:313-8.4. Wesseling S, Stephan C, Semjonov A, Lein M. Determinationof non-_1-antichymotripsin-compexed prostatespecificantigen as an indirect measurement of freeprostate-specific antigen: analytical performance anddiagnostic accuracy. Clin Chem 2003;49:887-94.5. Oesterling JE, Prostate-specific antigene: A critical assesmentof the most useful tumor marker for adenocarcinomaof the prostate. J Urol 1991;145:907-23.6. Basso D, Fogar P, Piva MG, et al. Total PSA, freePSA/total PSA ratio, and molecular PSA detection inprostate cancer: Which is clinically effective and when?Urology 2000;55(5):710-5.7. Cooper EH, PSA: its role in prostate cancer management.Rev Endocr-Related Cancer 1993;42:45-54.8. Stenman UH, Rannikko S, Alfftan, Tuhkanen O. Acomplex between prostate-specific antigene and alpha-1-antichymotrypsin is the major form of prostate-specificantigene in serum of patients with prostatic cancer:Assay of the complex improves sensitivity for cancer.Cancer Res 1991;51:222-6.9. Vashi AR, Wonjo KJ, Vesella RL, Lange PH, Wright GL,Jr, Schellharmmer PF, Weiqand RA, Olsan RM, DowellBL, Borden KK, Oesterling JE. Determination of the“reflex range” and appropiate cutpoints for percentfree-PSA in 413 men referred for prostatic evaluationusing the AxSYm system. Urology 1997;49:1,19-27.10. Hgashihara E, Nutahara K, Kojima M, Okegawa T, MiuraI, Miyata A, Kato M, Sugisaki H. And Tomaru T.significiance of serum free prostate specific antigen inthe screening of prostate cancer. J Urol 1996:156.11. Jung K, Meyer A, Lein M, Rudolph B, Schnorr D. AndLoening SA: Ratio of free-to-total prostate specific antigenin serum cannot distinguish patients with prostatecancer from those chronic inflammation of the prostate.J Urol 1998;159:1595-98.17

Serbest/Total Prostat Spesifik Antijen Oran›n›n Tan›sal Yeterlilik Bak›m›ndan De¤erlendirilmesi12. Morote J, Raventos CX, Lorente JA, Lopez-Pacios MA,Encabo G, De Torres I, Andreu J. To enhance prostatespecific antigen specificitiy in early prostate cancer detectionin men with normal rectel examination andprostate specific antigen between 4.1-10 ng/ml. J Urol1997;158:502-4.13. Bangma CH, Rietbergen JBW, Kranse R, Blijenberg BG,Petterson K, Schröder FH. The free-to-total prostate specificantigen ratio improves the specificity of prostate specificantigen in screening for prostate cancer general population.J Urol 1997;157:2191-6.14. Prestigiacomo AF, Stamey TA. Can free and total prostatespecific antigen and prostate volume distinguishbetween men with negative and positive systematic ultrasounguided prostate biopsies? J Urol 1997;157:189-94.15. Elgamal A-AA, Cornillie FJ, Van Poppel HP, Van DeVoorde WM, McCabe R, Baert LV. Free-to-total prostatespecific antigen ratio as a single test for detection ofprostate cancer. J Urol 1996;156:1042-9.16. Oesterling JE. Prostate spesific antigen and prostatecancer. Curr Opin Urol 1992;2:348-55.18