1. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

zü Köyü'nün Taşoluk Mahallesi'nde incelemeler yapıldı (Harita). Yeniköy (eski Konstantinuşağı)ve çevresinin incelenmesi sonucunda köyün yaklaşık 500 m. doğusunda birkilise kalıntısı saptandı (Plan: 1). Yaklaşık 9.20x8.00 m. boyutundaki kilisenin duvarlarıile apsisinin halen ayakta olduğu görüldü (Resim: 2). 1924 yılında yapılan mübadelesırasmda- Hıristiyan olan sakinlerinin Yunanistan'a gönderilmiş olması nedeniyle uzunsüredir kullanılmamış olan kilisenin 19. yüzyıl sonlarına tarihlenebileceği düşünüldü.inözü Köyü ve çevresi tarandığında, bu köye bağlı Taşoluk Mahallesi'nin Kocakayamevkiinde bir yerleşme, bir su samıcı ve mahallenin içinde kayaya oyulmuş birlahit ile taş kapağı saptandı. Taşoluk Mahallesi'nin yaklaşık 200 m. doğusunda yer alanve Kocakaya adı ile anılan kayalığın üzerinde 150x100 m. boyutunda bir yamaç yerleşmesininvarlığı görüldü. Burasının, yüzeyden toplanan çanak-çömlek parçalarınındeğerlendirilmesinden Roma çağına ait bir yerleşme olduğu anlaşıldı. Kocakaya'nınkuzey yamaçlarında ise Ilk Tunç Çağı, Geç Demir Çağı ve Roma Çağı çanak-çömlekparçaları ele geçirildi. Daha sonra, Kocakaya'nın çevresinin incelenmesi sırasında kayalığıngüneytarafının alt kısmında, 10 basamağı bulunan 17 m. uzunluğunda, 1.70 m.genişliğinde ve 1.40 m. yüksekliğinde kayaya oyulmuş bir su samıcı (Resim: 3) görüldü.Ayrıca, Taşoluk Mahallesi yerleşiminin içinde kayaya oyulmuş Khamosorion tipi birlahit ile bu lahitin taştan yapılmış kapağı bulundu (Resim: 4). Lahlt 1.90 m. uzunluğunda,0.85 m. genişliğinde ve 0.50 m. derinliğindedir. Lahitin kapağı ise 2.15 m. uzunluğundave 1.00 m. genişliğindedir (Çizim: 1). Khamosorion tipi lahltlerin HelenistikÇağ'dan Geç Roma Çağı sonuna kadar olan uzun bir süreçte özellikle Kilikya ve Kapadokya'dakullanılmış oldukları bilinmektedlr-. Taşoluk Mahallesi'nde saptadığımız buörnek, Khamosoron tipi lahitlerin Pontos'ta da yaygın olduğuna işaret etti. Lahtln içindeya da çevresinde tarihlemeye yardımcı olabilecek herhançıi bir buluntu ele geçmemesinedeniyle, söz konusu bu lahtin hangi döneme ait oldugu kesin olarak anIaşılamadı.Ancak, yakınında yer alan Kocakaya'da görülen Roma Çağı çanak-çömlek parçalarıile stil özellikleri göz önüne alındığında, söz konusu bu lahtin büyük olasılıkla RomaÇağına tarihlenebileceği düşünüldü.inözü Köyü araştırmalarının tamamlanmasından sonra, bu köyün doğusundayer alan Esençay ve Başaran köylerinin çevreleri tarandı (Harita). Esençay Köyü çevresininincelenmesi sırasında, köyün yaklaşık 1 km. güneyinde ve Bafra-Havza karayolunun30 m. batısında, Kelkaya adıyla anılan mevkide yasadışı kazılar sonucu tahripedilmiş, 30 m. çapında ve 2 m. yüksekliğinde bir tümülüs ile bu tümülüsün kısmenaçığa çıkarılmış olan mezar odası görüldü. Düzgün kesilmiş kireçtaşlarından inşa edilmişolduğu gözlenen ve oldukça tahrip edilmiş bulunan mezar yapısı tek odalıdır ve üstübeşik tonoz olarak kapatılmıştır (Çizim: 2). Mezar odası 1.80 m. genişliğinde, 1.95m. uzunluğunda ve 1.70 m. yüksekliğindedir (Plan: 2). Tümülüsün Roma Çağına ait olduğuinşa özelliklerinden anlaşıldı. Samsun yöresinde benzer plan ve yapım özelliklerigösteren mezar odaları Havza-Lerdüge (bugünkü Çamyatağı) tümülüslerinde de ortayaçıkanlrruştı".Daha sonra, Esençay Köyü'nün yaklaşık 10 km. doğusunda yer alan BaşaranKöyü ve çevresi incelendi. Bu inceleme sonucunda köyün yaklaşık 4 km. batısında, Tependeliğiolarak anılan mevkide bir yerleşme ile kayaya oyulmuş basamaklı bir geçitsaptandı. 200x150 m. boyutundaki yerleşme, kayalığın doğusunda bulunan bir yamaçüzerinde yer almaktadır. Burada yüzeyden toplanan çanak-çömlek parçalarının GeçRoma ve Bizans çağlarına ait olduğu görüldü. Yerleşmenin batısında bulunan kayalıktaoldukça iyi bir işçilik gösteren ve kayalığın batısından kuzeyine doğru akmakta olandereye inen, kayalara oyularak açılmış olan geçit, 260 basarnaklıdtr ve mevcut uzunluğuyaklaşık 80 m., genişliği 2.70 m. ve yüksekliği 2.20 m.dir (Resim: 5). Çok yakın birbenzerini, Tependeliği'nden 15 km. güneybatıda ve Kızılırmak Vadisi'nde yer alan Asar-3 ipek 2000: 89, 103,127.4 Pearce/Milletl/Struck 2000.5 Akok 1948: 835-855.88