1. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

1.3..Öksüz Minare: Besni iıçesi'ne bağlı Üçgöz Beldesi'nin yakınında bulunmaktadır.Camisi tamamen yıkılmış durumdadır. Minare kare kaideli ve silindirik gövdelidir. Giriş kapısıüzerindeki kitabe yosunlarla kaplanmış durumda olduğu için okunamamıştır. Dolayısıylayapım tarihi de kesin olarak bilinmemektedir, ancak beldenin en eski camisi oimalıdıre.1.4 Külhanönü Camii: Ne zaman ve kim tarafından yapıldığı bülrımemektedlre.Ancak genelolarak XViii. yüzyılda inşa edilmiş olabileceği sarutmaktadrr". Tamamendüzgün kesme taştan yapılmıştır. Kare planlı mekanın önceden tek kubbe ile örtülü olduğutahmin edilmektedir, ancak sonradan yan duvarlardaki payandalara dayandınImışyatay iki sivri kemerle k.ıble duvarına paralel üç nefli, bazilika planlı bir düzene dönüştürülmüştür(Çizim: 1). Ust örtü günümüzde tamamen yıkılmış vaziyettedir. Iki kemerlibir son cemaat yeri vardır. Caminin kuzeybatı köşesinde yer alan minaresi, karekaide üzerinde onikigen gövdeli, korkulukları yıkık tek şerefeli ve külah kısmı göçmüşpeteğiyle yükselmektedir.1.5. Tahtaoba (Ali Paşa) Camii Minaresi: Eski Besni'de bulunmaktadır. Camisitamamen yıkılmış durumdadır. Mevcut minaresi kare kaideli ve silindirik gövdelidir. Camininuzun, dikdörtgen şekilli bir mekandan ibaret olduğu, üzerinin düz toprak damlaörtüldüğü ve meyilli bir arazide yerleştirildiği eski kaynaklarda rivayet edilmektedir8.1.6. Çarşı Camii: Eski Besni'dedir. Tamamen yıkılmıştır. içerisinden şu anda yolgeçirilmiş durumdadır (Resim: 2). Kaynaklardaki bilgilere göre Memluk Sultanı NasırMuhammed b. Kalavun tarafından XLV. yüzyıl başlarında yapnrumışnrs. Ortada yer alanbir avlu ile kuzeydeki seki ve odalardan müteşekkil bir bölüm ve güneydeki dikdörtgenplanlı asıl ibadet mekanından ibaretti. Meyilli bir arazide kurulan caminin harimi, üçer sütunluiki sıra ile üç nefe ayrılmıştı. Ortadaki üç kemerli giriş kapısı üzerinde minare yükselmekteydi.Bu özelliği ile Mısır'daki bazı Memluklu ve Osmanlı minarelerini hatırlatanyapının oniki kenarlı gövdesi kısa tutulmuş ve şerefe altlığı mukarnaslarla süslenmiştit''.1.7. Ulu Cami: Eski Besni'dedir. Camisi yıkılmış, ancak minaresi mevcuttur (Resim:3). Minare üzerindeki kitabede;tb..ılı\ JY")I .ı..:......ılı! ~i ...ıı ~ .ılı\ l,ı:i.:ıl..-...,j J ~ J ~~ 4.:ı.. ~}:i ...-iw..J1 01..=i ) •••••ıı J..c. .ılı\ l,ı"YaAllah! Gerçekten Allah'tan başka ilah yoktur, Muhammed Allah'ın peygamberidir."Ya Allah! Mimar Numan el-Osmani 973 H.l1565-66 senesinde yapmıştır." yazmaktadır.Buna göre 973 H.l1565-66 M. senesinde Mimar Numan el-Osmani tarafın-5 XVi. yüzyıl arşiv kayıtlarında Sofraz Camii'nden bahsedilmektedir. Muhtemelen zikredilen cami bu olmalıdır. Bkz. M. Taştemir;XVi. Yüzyılda Adıyaman (Behisni, Hısn-ı Mansur, Gerger, Kahta) Sosyalve Iktisadi Tarihi, Ankara, 1999, s. 235.6 Hacı Zeyrek adlı bir şahsın yaptırdığı ve bu kişinin de ıV. .Murat'ın muhasibi olduğu sanılmaktadır. M. Erkmen; BesniIlçesinde Osmanlı DönemiCamive Hamamlan (Atatürk Universitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat TarihıBölümü Yayınlanmamış Lisans Tezi, 1988), s. 34; M. Sucu; a.g.e., s. 62.7 Türkiye'de Vakıf Abidelerve Eski Eserlw, Ankara, 1983, s. 79-81; M. Sucu; a.g.e., s. 62; H..~rtuğrul ve Diğerleri;a.g.e., s. 95-96; S. Sarıkaya; Adıyaman Ili BesniIlçesi Osmanlı DönemiCamilen (Yüzüncü Yıl Universitesi Fen-EdebiyatFakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Lisans Tezi, 1997), s. 40. Ancak M. Erkmen ve A. Uluçamcaminin plan ve mimari özellikleri bakımından XVi. yüzyıl sonu-XVII. yüzyıl başında yapılmış olabileceğini ilerisürmektedir. Bkz. M. Erkmen; a.g.t., s. 34; A. Uluçam; "Besni'deki Küftür Varlıkları ve Düşündürdükleri" GAPBölgesinde Kültür Varltklarmm Korunması, Yaşatılması ve Tanıtılması Sempozyumu (01-05 Haziran 1998, Şanlıurfa),Ankara, 2000, s. 193-194. Fakat XVI. yüzyıl arşiv kayıtlarında bu adla camiye rastlanmamaktadır. Bkz. M. Taştemır,a.g.e., s. 232-238. Bununla birlikte XVıı-XVııı, yüzyılların mimari özelliklerini barındırmaktadır.8 Bkz. M. Erkmen; a.g.t., s. 32.9 A. A. Bayhan; "Güneydoğu Anadolu'da Memluk Sanatı" Türklfir, Vi, An,kara,2002, s. 138. Bazı kaynaklarda Hacı Arslantarafından yaptırıldığı ifade edilmektedir. Bkz. AdJYaman ii Yılliği, Istanbul, 1977, s. 60. XVi. yüzyıl arşiv belgelerinden"Hacı Arslan Camii" ve "Arslan Mescidi" adıyla bir caminin farklı tarihlerde isimlendirildiği anlaşılmaktadır. Bkz.M. Taştemir, a.g.e., s. 235-236. Fakat bu isimlendirmenin ne kadar Çarşı Camii ile bağlantısı olduğunu tespit etmekmümkün değildir.10 Türkiye'de Vakıf Abidelerve Eski Eserler, Ankara, 1983, s. 84-85; H. Ertuğrul ve Diğerleri; a.g.e.,s. 96; A. Uluçam;a.g.m., s. 194-195.54