1. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

ak kuzeye akan dere suları, arazide derin bir vadi açmıştır. Dere suyundan alınan birkanal aracılığı ile su, kuzeydoğu yönüne götürülerek gölette biriktiriimiştir (Resim: 1).Yüksek tepelerin kuzey yamacına yapılan gölet, fazla büyük değildir. Gölette kanal suyununyanı sıra, yüksek tepelerden gelen kar ve yağmur suları da birikmektedir. Ancakkar, yağmur ve özellikle sel sularının yüksek tepelerden gölete taşımış olduğu kalıntoprak tabakası, hem göletin içini doldurmuş, hem de göletin küçülmesine neden olmuştur.Ayrıca göletin içinin dolarak duvarların biçiminin bozulmasında, kuzey yönünedoğru meydana gelen yoğun toprak kaymalarının çok büyük etkisinin olduğu anlaşılmaktadır.Günümüzde göletin içinde az da olsa su bulunmaktadır (Resim: 2). Kabaca 135m. uzunluğunda, elips bir plan gösteren duvar, göletin kuzey kısmını kapatmaktadır(Çizim: 1). Duvarlarda kullanılan taşlar, yakın çevrede bulunan taş ve kayalıklardan eldeedilmiştir. Taşların kabaca da olsa birleşme yerlerinin düzeltildiği görülmektedir. Günümüzden15-20 yıl önce toprakla dolan göletin içindeki toprağın temizlenerek duvarlarınüzerine yığılmış olması, hem duvarın yüksekliğinin, hem de genişliğinin değişmesineneden olmuştur, Bozulmayan kısımlarda duvarın genişliğinin 3 m., yüksekliğininde ortalama 2.5 m. olduğu anlaşılmaktadır. Kuzey yönüne doğru akıtılan sular, genişteraslar halinde uzanan arazide yapılan tarımın su gereksinmesini karşılamaktadır.Göletin tarihlenmesine yardımcı olabilecek kalıntı 800 m. güneyde yükselen BeyaztaşTepe Kalesi'dir. Küçük olan kale kalker bir kayalığın üzerinde bulunduğu için,halk burasını Beyaztaş Tepe olarak adlandırmaktadır(I)esim: 3). Kayalıklara açılan duvaryatakları olmasına karşın, duvarlar yıkılmıştır. Krallşpuini dönemine tarihlenen Kalecikve Zivistan kalelerinde olduğu gibi bu kalenin üzerinde de kayalık üzerine açılmışbir su kuyusu bulunmaktadır. Bu küçük kalenin yörenin ekonomik ve askeri yönetimmerkezi olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü Tuşpa'dan başlayan ve Kelişin Geçidi'ne kadaruzanan Urartuların ünlü "Ordu Yolu", bu kalenin kuzey eteğinden geçmektedir. Dahadoğrusu Tuşpa-Harami Gediği-Gürpınar Ovası-Çavuştepe-Hoşap Kalesi önlerindengeçen "Ordu Yolu", ünlü Çuh Gediği'ni aştıktan sonra, bu kalenin kuzeyeteklerine inmekteve buradan da güney yönünde Başkale-Soran-Yuksekova-HakkarlveKelişinGeçidi'ne ulaşmaktadır. Bu yüzeten kalenin ve göletin, "Ordu Yolu"nun qüzerqahım belirleyenKral lşpuini-Menua (M.O. 820- 810) ortak yönetiminin ardından, Kral Menua(M.O. 810- 786) dönemine ait olduğu sanılmaktadır.ÇiMLiK GÖLETiÇuh Göleti'nin yaklaşık 2 km. doğusunda yer almaktadır. Yüksek tepelerlnkuzeyeteğinde yer alan bu göletin suları da, Beyaztaş Tepe'den kuzeye doğru akan ıncesuDeresi'nden alınan bir kanaldan sağlanmaktadır (Resim: 4). ıncesu Deresi çok sayıdakaynak suyunun birleşmesinden oluşmaktadır. Söz konusu dere, arazide derin bir vadiaçtığından sulama için elverişli değildir. Bu yüzden buradan alınan bir kanal ile sudoğuya götürülmüş ve gölet yapılmıştır. Ayrıca gölette, güneyinde yükselen tepelerdengelen kar ve yağmur suları da birikmektedir. Kar, yağmur ve özellikle sel sularının taşımışolduğu kalın toprak tabakası, göletin içini doldurmuştur (Resim: 5). Bunlardan daönemlisi, güneyindeki yüksek tepelerden kayan toprak tabakası, hem göleti küçültmüş,hem de göletin biçiminin bozulmasına neden olmuştur. Bu yüzden duvarların örgü sistemigörülmemektedir. Yalnız kuzey yönüne akıtılan suların duvarda yapmış olduğu yıkırnda.duvarın yapımında kalker taşların kullanıldığı görülmektedir (Resim: 6).Kabaca elips biçiminde olan göletin duvarı, kuzey kesimi kapatmaktadır. 160 m.uzunluğunda olan duvar, ortalama 3 m. genişliğindedir. Patlayan savağın daha sonraonarıldığı görülmektedir. Bu gölet Çuh Göleti'nden daha büyüktür, ancak içindeki suondan daha azdır (Resim: 7). Yine kuzey ve kuzeydoğu yönüne doğru akıtılan sular,teraslar halinde uzanan geniş tarım alanlarının ~~ gereksinmesini karşılamaktadır. TıpkıÇuh Göleti gibi bu göletin de Kral Menua (M.O. 810-786) döneminde yapıldığı anlaşılmaktır.336