1. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

man bakımından fakir olan bölgede tarım, hayvancılık ve derelerde balık avcılığı yapıtmaktadır.Bölgede obsidiyen yataklarının bulunması da ilkçağ yerleşmeleri için uygunbir koşuldur''.Erzurum Ovası'ndan sonra, doğuya açılan ticaret yolunun geçtiği ikinci ovadır.Bugün olduğu gibi erken dönemlerde de genellikle kuzey rüzqarlanna kapalı alanlardaUzunahmet, Karavelet, Büyüktuy, Küçüktuy, Kurbançayırı, Toptepe, Demirdöven veovanın ortasından geçen Hasankale çayı'nın kenarlarında, Ovaköy, Sos Höyük, Bulamaç,Taşkaynak, Tepecik, Beşiktepe ve Hekabat gibi yerleşmeler kurulmuştur.Pasinler Ovası'nda kazılara ilk kez, Erzurum Müzesi ve Atatürk Üniversitesi ArkeolojiBölümü öğretim üyelerinin katılımıyla Sos Höyük'te 1987 yılında başlanmıştır.Ancak bu kaz: bir dönem yapılabilmiştir. Aynı yerde 1994 yılından itibaren AvustralyaMelbourne. Universitesi'nden Prof. Dr. A. Sagona'nın başkanlığında kazılar sürdürülrnektedlr-.Ikinci kazıyı, Erzurum Arkeoloji Müzesi başkanlığında Yrd, Doç. Dr. SemihGüneri, Bulamaç Höyük'te yürütmektedir. Ayrıca bölgede Atatürk Universitesi Fen­Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nden Doç. Dr. Alpaslan Ceylan tarafından da yüzeyaraştırmaları yapılrnaktadrrö.Nenehatun YerleşmesiErzurum'un 11 km. doğusunda, merkeze bağlı, Erzurum-Pasinler ovalarını birbirindenayıran ünlü Deveboynu Geçidi'ne egemen bir konumda yer alan köyde yaptığımızaraştırmada, açılan su kanalından topladığımız az sayıdaki seramiklerden burayaTunç çağlarında yerleşildiği anlaşılmaktadır. Kısa süreli, düz bir yerleşme biçimindekialanın, bugünkü köyün altında kaldığı saptanmıştır. Ayrıca köyde, "Kilise Mevkii" denilenyerden getirilmiş bir mimarı blok qörülmüştür.Uzun Ahmet Tepesi (Çizim: 1-a; Resim: 1)Erzurum-Pasinler karayolunun 18. km.sinden sağa ayrılan yolun 3 km. kuzeyindebulunmaktadır. Bugünkü köyün kuzeydoğusunda yer alan tepe üzerindeki yerleşmeovaya egemen bir konumdadır. Tepenin güney kesimi oldukça dik ve kayalıktır. Zirveyeyakın bir noktada 10-15 m.lik bir kısmı korunmuş düzensiz iri taşlardan yapılmış birsavunma duvarı ve kayalara oyulmuş temel yatakları ile kaya çanakları izlenmektedir.Tepeden topladığımız seramik parçalarından, tepede yoğun bir yerleşmenin olduğusaptanmıştır. Pasinler Ovası'nın güneybatısında, Deveboynu Geçidi'nden ovaya çıkışıgüney yönden kollayan önemli konumuyla Erken Tunç çağlarından itibaren sürekli yerleşildiğianlaşılmıştır. Tepenin doğu kesimi köyün içme suyu deposu nedeniyle tahripedilmiştir. Ayrıca tepede köylüler tarafından açılan birçok çukur, yerleşmenin gün geçtikçeyok edildiğinin bir kanıtıdır.OvaköyPusu Deresi kenarında konumlanan köyün 1 km. güneybatısında kalan eski mezarlıkalanında yaptığımız incelemede, mezarlığın Geç Osmanlı Dönemi mezarlarınıv.e oldukça tahrip olmuş durumda bir kümbeti bünyesinde barındırdığı gözlenmiştir.Azeilikle kümbet yapısı kalıntılarından, yuvarlak temel kısmının içinde sandukaya aityazıtiı bir mimarı blok tespit edilmiştir.34si. Kıııç Kökten, "Kars'ın TarihÖncesi" III.Türk TarihKongresi(194(l), s. 194-204;O. Belli, Doğu Anadolu'daSaptananObsidyen Yatakları ve Atölyeleri". Türkiye Arkeolojisive IstanbulUniversitesi, (1932-1999) 2000, s. 301 vd.A. T. saçona. "Sos Höyükand The ErzurumRegionin Late Prehistory; A. Provisional Chronologyfor NortheastAnatolia"Chronologies des Pays du Caucaseet de L'Euphrates aux IV-III Mil/enaires (Ed.C.Marro-H.Hauptmann), Paris2000, s. 329 vd.A. Ceylan,"Erzincan-Erzurum-Kars -Iğdır BölgeleriYüzeyAraştırması, T.C.Kültür Bakanlığı Anıtlar ve MüzelerGenelMüdürlüğü, 20. Araştırma Sonuçlart Toplantısı, 1.CiIt,27-31 Mayıs 2002, Ankara.302