1. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Bitlis lli'nde, Zeydan Mahallesi, Kat Sokak, No: 60'ta, giriş kapısı üzerinde kitabesibulunan bir ev incelenmiştir. Bugün iki ayrı ailenin kaldığı ev, batıdan doğuya alçalaneğimli bir alana inşa edilmiştir. Evin sokağabakarı güney cephesinin doğu yönü,bodrum ile birlikte üç, diğer kısımları iki katlıdır. tkamet edenlerden, yaklaşık 30 yıl önceüç ailenin kalabilmesi için tadilat yapıldığını öğrendiğimiz evin içinde bazı bölümIerinyenilendiği görülmektedir. Bu nedenle evin, günümüze orijinal şeklini büyük ölçüdekoruyarak gelen güney cephesi önem taşımaktadır.Yapmm-dışcepheleri,düzgün kesme taş malzeme ile kaplanrruşttr, Güney cepheyeorta ve doğu yöndekiler küçük, batıdaki daha büyük üç kapı açılmıştır (Resim: 8).Evin asıl girişi, güney cephenin batı köşesine yerleştirilmiştir. Burada düz kapı açıklığınıüstten çevreleyen basık kemer ve üzerindeki mermer kitabeyi üstten kuşatan sivrikemerden meydana gelen düzenleme, Bitlis evlerinin dış cephesinde sık karşımıza Çıkanbir özelliktir. Kapı açıklığı üzerindeki kabartma harflerle yazılmış beş satırlık Türkçekitabeden evin, Mahmud Ağa'ya ait olduğu ve H.1272/M.1865-1866 yılında inşaedildiği öğrenilmektedir (Resim: 9). Kitabenin Transkripsiyonu :"Mübarek ola bu dergah-ı balaBi-hakkm '" inna tetehtıe 7BO hane halkm için hidmet ola am kıl a'laBO MahmOd Ağa'yı tııtz et dah1 ...eyle ...Sene 1272. (M.1865-1866)Ahlat'ın yaklaşık 20 km. kuzeyinde, Yoğurtyemez Köyü'ndeki bir ev detaylı olarakincelenmiştir. Günümüzde Kemal Atay ve ailesi tarafından kullanılan bu evin girişkapısının üzerinde, sağ tarafta yer alan "Sene 1219 Maşaallah"şeklindeki kitabesinegöre H.1219/M.1804-1805 yılında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Böylece bu konut, Bitlisil merkezi ile köylerinde, bugüne kadar incelenmiş evler içinde 8 en erken tarihli örnekolması bakımından önem taşımaktadır. Kuzeyden güneye alçalan eğimli bir alanakurulan eve, güney cephedeki, üstten sivri kemerin kuşattığı basık kemer açıklıkiı kapıdangirilmektedir (Resim: 10). Uzeri beşik tonazia kapatılan dikdörtgen planlı sotanınsağında, doğu-batı yönündeki ahşap direklerin taşıdığı düz örtülü bir oda, solunda dakırlangıç kubbeli ahşap bir örtüye sahip tandır evi denilen mutfak mekanı yer almaktadır.Sofanın kuzey yönündeki kapıdan kiler bölümüne girilmektedir. L biçiminde bir düzenlemeningörüldüğü kiler, güneyde duvardan taşıntı yapan payelere, kuzeyde duvarayaslanan iki sivri kemerin desteklediği beşik tonazia örtülmektedir (Çizim: 4). Bu mekan,doğu ve batı duvarlarına açılan iki mazgal pencere ile aydınlatılmaktadır. Düzgünkesme taş malzeme ile inşa edilen evde süsleme bulunmamaktadır.Yoğurtyemez Köyü'nde yer alan başka bir evin, girişin bulunduğu güney cephesindekikazıma olarak yazılmış kitabelerinde H.1314/M.1896-1897 tarihi verilmektedir.Günümüzde de kullanılan ev sağlam durumdadır. Güney cephenin batısjna kaydırılan,üstten sivri kemerin çevrelediği düz açıklıkiı kapıdan eve girilmektedir. Uzeri beşik tonozlaörtülen safanın iki yanında mutfak, odalar ve ahır yer almaktadır. Sofanın kuzeyindekimerdivenden üst kata çıkılmaktadır. Düzgün kesme taş malzemenin kullanıldığıyapı sadedir.Bunlardan başka Yoğurtyemez Köyü'nde, bazı evlerin dış cephelerinde tarihiçermeyen, daha çok dua amaçlı kitabeler bulunmaktadır.Ahlat'ın yaklaşık 28 km. kuzeyinde yer alan Otluyazı Köyü'nde de eski evler tespitedilmiştir. Düzgün kesme taş işçiliğinin hakim olduğu evlerin dış cephelerinde sivrikemerli giriş kapıları ile tarih içeren kitabeler dikkati çekmektedir. Buradaki evlerle ilgiliçalışmalara önümüzdeki yıllarda devam edilecektir.7 Kur'an: 48/1.8 Y. Sayan-Ş. Öztürk, Bitlis Evleri, Ankara. 2001.295