1. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

lidir. Belgelernesi yapılan koç şekilli mezar taşlarının büyük bir bölümü oldukça tahripolmuşsa da (Resim: 8), üzerlerinde görülen özellikle süvarili avcı/atlı figürleri, bölge içinoldukça önemli örnekler olup, bir mezarlıkta ilk defa bu kadar yoğun koç şekilli mezartaşı tespit edilmiştir.11.7. PERTEK iLÇESi ÇALIŞMALARI11.7.1 PERTEK KALESiEski Pertek yerleşiminin daha çok doğusunda kalmakla birlikte, günümüzde büyükbölümü Keban Baraj Gölü alanı altında kaybolan Murat Nehri ve nehir kenarındakikent bölümünün kuzeyinde, yüksek kayalık bir alanda kurulan Pertek Kalesi, iç kaleve dış surlar olmak üzere iki bölümden meydana gelmektedir.Kaleden ilk defa söz eden Evliya Çelebi, kale adının Moğol dilinde "karakuş"averilen isimden geldiğini belirterek, kalede bulunan tunç bir kartai heykelinden söz ederve kaleye ilişkin genel bilgiler verir 17 . Kaleden ikinci olarak söz eden Vital Cuinet, kaledençok, eski Pertek yerleşiminden ve kentin demografisinden söz ederken, çok kısabir şekilde şehri kuşatan Ermeni krallarına ait surların varlığını belirtir ki 18 , bunlar kaleyeait dış surlar olmalıdır. Nurettin B. Ardıç, Pertek kelimesinin "kalecik-küçük kale"şeklindeki çözümlemesini sunarkents: Naşit Uluğ, Evliya Çelebi kaynaklı olarak kısa birşekilde kaleden ve çevresindeki yapıların varlığından söz eder 2o . Aynı şekilde AlbertGabriel de, çok kısa bir şekilde kaleden söz ederek qeçlştlrirkenvt; Nazmi Sevgen, dahaönceki araştırmacılardan biraz daha farklı nitelikte ancak, yetersiz ve bilimsel olmayanaçıklamalarda bulunur 23 . ılhan Akçay ise, yetersiz de olsa ilk defa okuyamadığınıbelirttiği kitabeden söz ederek, kalenin Çubukoğulları Döneminde ele geçirilip Osman­Iı Döneminde onarıldığını belirtir. Bölgeyi "Portuk Beğliği" olarak ele alan Cenap Osmanoğlu,Selçuklu ekolüne bağladığı kalenin girişinde okuyamadığını belirttiği, kale kitabesindensöz eder 24 .1970'Ii yıllarda Keban Barajı projesi nedeni ile bölgeye gelen bilim adamlarındanAyşıl Tükel ve Omür Bakırer, diğer araştırmacıların aksine kaleyi Mengücekli ve Osmanlıkarakterine bağlarlar 25 . Aynı ekipte yer alan Mimar Murat Erdil ise, kale yapısınıyüksek lisans tez konusu olarak seçerken, kale içinde ki.mi sondaj kazıları da yapma­Iarına rağmen, bir çok yanılgıya ve hataya düşmüştür. Orneğin, kale kitabesinde çokbelirgin çeviri hataları ile birlikte; sözü edilen kale içi odalar ya da mekanların bugünküvarlığı kuşkuludur. Sur duvarları ile ilgili bilgilerdeki yetersizliklerin yanı sıra, bu duvarlaraait dönemlendirme önerileri de bulunrnarnaktadırzs.Keban çalışmalarından sonra uzun süre kale ve çevresindeki yapılarla ilgili yayıngörülmese de Thomas Alain Sinclair, Kenan Güven ve Muhammed Beşir Aşan'ınçalışmaları son çalışmalar olur. Sinclair, kaleden söz ederken ilkdefa yapının bir krokiplanını sunar-", Daha çok Evliya Çelebi ve Nazmi Sevgen kaynaklı bilgileri aktaran KenanGüven, yapıya ilişkin yeni bilgiler sunmaz 28 . Sinclair'de olduğu gibi kalenin krokisinisunan Muhammet Beşir Aşan ise, okunamadığını belirttiği kitabeden ve kısaca ka-17 EVliyaÇelebi 1970: 108, 109.18 Cuinet 1891: 397, 398.19 Ardıç 1936: 529.20 Uluğ 1939: 20.21 Gabriel1940: 260, 261.22 Sevgen 1959: 267, 268.23 Akçay 1966: 32.24 Osmanoğlu 1966 a: 9.25 Tükel-Bakırer 1970: 186.26 Ayrıntılı bilgi için bkz. Erdim 1970.27 Sinclair 1989: 100-102.28 Güven 1991: 43.145