1. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

de yer almakta olup yörede ve kaynaklarda "Birman Kalesi" olarak da anılans kale, kimiyerlerde 30-40 m.ye ulaşan kayalık bir alan üzerinde kuruludur (Resim: 2).Yapıdan ilk söz eden Cenap Osmanoğlu, kalenin sarp ve yüksekte bulunduğuiçin ulaşılamayan, ancak atılan kurşunlardan dolayı tahrip olan bir kitabesinden söz etsede6, kitabenin metni ya da dönemine ilişkin bilgi vermez. Günümüzde kitabeye ilişkinveri olmadığı gibi, kitabe yerine ait mimarı veri de bulunmamaktadır. Olasılıkla, bukitabe doğu yöndeki iki kule arasında yer alan sur duvarındaki, birinci giriş kapısınınüzerinde yer almaktaydı. Osmanoğlu, bu bilginin yanı sıra kale yakınında yer alan taşdöşeli bir yoldan söz etmektedir kil, aynışekilde kale civarında sözüedilen yola ait veriyerastlanmamıştır. Bu durumda gerek yol yapısındaki ve gerekse kale sur duvarlarınaait taş malzemenin yakın köyevlerinde kullanılmak üzere alındığı düşünülebilinir.Sözü edilen yol, olasılıkla Mazgirt tarafından gelip, Sinan Kalesi'ne doğru giden, UrartuDönemi yollarından biri olmalıdır.1973 yılında yayınlanan Anonim Tunceli iı Yıllığı'nda, ilin tarihsel kültür varlıklarındansöz edilirken, yapıya ilişkin olarak Anbar ve Birman kaleleri iki ayrı kale olarakdeğerlendirilerek, toprak altında bulunan burç ve oda kalıntıları ile kitabelerin varlığındansöz edilirse de, girişte yer alan iki kulenin fotoğrafı verilerek, kuleler "minare" olarakanllır 8 .Bölgede Urartu Dönemi kültür varlıklarına ilişkin kısa süreli araştırmalar ve yayınçalışmaları yapan Oktay Belli, bölgenin Urartu Kralı ii. Rusa Döneminde işletilenzengin maden yataklarınadikkat çekereks, bu madenierin yakınına ya da yol qüzerqahlarınayapılan kalelerden söz ederken, Anbar Kalesi'nin de adını verip, ii. Argişti ya daoğlu ii. Rusa dönemlerinde yapılmış olduğunu belirtirtv. Ancak, kaleye ilişkin herhangibir mimarı bilgi vermez.Kaleye ait son bilgiler, yerel bir araştırmacı olan Yusuf Cengiz'in verdiği yanlışbilgilerdir. Cengiz'in verdiği bilgilerde, kale girişindeki kuleler, il yıllığında olduğu gibi"minare" olarak ele alınırken; giriş kapısının, taşların oyulmasından oluştuğu, kale çevresindesulama kanalları bulunduğu gibi yanlış ve bilimselolmayan bilgilerle birlikte,kayalık platformun üzerinde bulunan su samıçlarının "havuz" olarak değerlendirmesi 1 1bulunmaktadır.Doğu-batı dOğrultusunda, 70x25 m.lik kayalık platformun üzerinde oluştuğu varsayılankalenin, günümüze ulaşan Ortaçağ sur duvarları doğu yönde kısmen; kayalığınbatı uçlarında daha zayıf olarak görülebilmektedir. Platform üzerinde kuzey yönde görülenkimi sur temel yatakları. zayıf bir tahkimat şeklinde de olsa, kayalık platformunbütününü kaplayan bir sur duvarı imalatı olduğunu düşündütür (Çizim: 3).Girişi doğu yönde bulunan kalenin, doğu cephesinin kuzey ve güneyinde, dışcephe taşları büyük ölçüde dökülmüş, kuzeydoğu-güneybatı hattında yer alan ve bağımsızdurumda bulunan bağlantı duvarları, tamamen tahrip olmuştur. Çıkıntııı yarımdaire kuleleri ve bunların hemen arkasında yer alan, kuzey-güney hattında ve eksenindeikinci giriş kapısı bulunan ikinci kademe sur duvarları, harç ve örgü malzemesi ilebirlikte Ortaçağ karakterli olarak görülmektedir. Kalenin en zayıf noktası olan ve girişinbulunduğu bu alanda, güvenlik nedeniyle duvarlar kalın tutulurken; kapı girişi iki kademeliolarak tasarlanmıştır (Resim: 2). Doğudaki bu güçlü imalata karşın, kayalık yükseltinedeniyle savunmanın daha kolayolduğu diğer yönlerde, duvarlar daha zayıf tutulmuştur.Bu imalatın bir örneği, platformun batı yönünde görülebilmektedir. Bütün bu5 Osmanoğlu 1966 b: 16.6 Osmanoğlu 1966 b: 16.7 Osmanoğlu 1966 b: 17.8 Anonim 1974: 101,104.9 Belli 2000: 372.10 Belli 1993: 66.11 Cengiz 2001: 70.141