1. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

iKiNCi BÖLGEikinci bölge olarak ele aldığımız Garzan çayı'nın iki yakasında toplam 11 höyüktaranmıştır.GOLA KULEHalk arasında "Delikli Göl" olarak bilinen bu yerleşme adını, olasılıkla Ortaçağ'dakayaya oyulmuş su tünelinden almaktadır (Resim: 9). Gölün seviyesinin üstündeve yerleşmenin kenarında duran bu tünelin" hemen yanında yerleşimin yer aldığı200 m. çaplı tepe bulunmaktadır. Tepenin akropol olarak nitelenebilecek zirvesindegözle izlenebilen duvar ve mekan kalıntıları vardır. Duvar izleri ve teraslar tepenin genelindebelirgin şekilde gözlenebilmektedir. Yüzeyde ele geçirilen malzeme hem nıteliksizhem de azdır. Genel karakteri itibariyle seramik buluntuları Ortaçağ kaplarıdır. 2.binyıla işaret eden az sayıda malzeme de görülmektedir.DER'A DiYERYakacık Köyü'nün 1 km. kuzeybatısında yer alan bir tepe üzerinde, 600-630 m.kotları arasına yerleşmiş 300 m. çaplı bir alandaki kalıntılardan oluşmaktadır. Tepeninkuzeybatı ucunda yaklaşık 100 m. çaplı bir alanda harçla birleştirilmiş taşların oluşturduğumimarı izler yüzeyde gözlenmektedir. Köylülerden alınan bilgiye göre burada birkilisenin var olduğu yer yer ısminin de buradan kaynakladığı anlaşılmıştır. Tepenin güneydoğusundakidüz alandan toplanan seramik bulgular da burada bir Ortaçağ yerleşmesininolduğunu doğrulamakta ancak, aşırı tarım faaliyeti yüzünden kilisenin planınıgösteren bir ize rastlanmamıştır.RıDVANBeşpınar ilçesi'nin Başarı Köyü'ne bağlı Rıdvan Mahallesi'nde yer almaktadır.Höyüğün üzeri ve civarı modern yerleşme altında kalmıştır. 550-575 m. kotları arasındaduran höyük, batı tarafında 540 kotlarına kadar düşmektedir. Bol miktarda sırlı vesırsız Ortaçağ seramiğinin yanı sıra Demir ve Tunç çağlarına işaret eden seramiklerfazla miktarda ele geçırilmektedir (Resim: 10). Höyüğün çaya bakan güneybatı yönündepişmiş toprak tüpler ve kireç harçla kemeri desteklenrniş bir su yoluna rastlanmıştır.Hititler'deki poterne sistemine benzeyen gizli su yolu 12 aşagıda nehir seviyesinin altınainen ve sızan suların toplandığı dairesel bir sarnıçla birleşmektedir (Resim: 11). Yukarıyadoğru 45° lik bir eğilT)le yükselen tünel gövdesinin 10-15 m. sonra bir ''T'' yapıp ikiyeayrıldığı gözlenmiştır. Inceleme, dolgu malzemesinin yoğunluğu nedeniyle daha ileriyegidilemeyerek bu noktada kesilmiştir. Çevrede yapılan araştırmalarda duvarlardakidevşirme malzemeler arasında yer alan Süryani ve Ermeni alfabesi ile yazılmış yazıtparçaları bu yerleşmenin Ortaçağ boyunca da iskarı edildiğini göstermektedir. Yıneaynı modern yapıların çevre duvarları üzerine ve kapı girişlerine yerleştirilen basit karebir plinthos ve kalın bir torustan oluşan kaide parçalarının (Resim: 12) köy sakinlerincehöyüğün aşağı kesimlerindeki yapılardan elde edıldiği aktanlrruştırts. Bölgede başta Diyarbakır'dakiOrtaçağ yapıları ve Mardin ve Midyat'taki kiliselerde bu tip altlıkların kullanıldığıgörülmektedir. Rıdvan Köyü'nde ele geçirilen seramikler diğer yerleşmelerde-11 Bugün gölün yakınlarındaki tünel ile sulanabilen arazi az gibi görünse de, olasılıkla tünelin hizmet verdiği dönemlerdesu yatağının daha güneyde olmasından dolayı, o dönem için geniş bir arazi sulanabilmekteydi.12 Bu tip gizli su yollarının kayaya oyulmuş benzer örnekleri bölgede Hasankeyf ve Eğil kalelerinde de görülmektedir.13 Diyarbakır sur içi kanal çalışmaları sırasında çok sayıda benzer sütun altlığı ele geçirilmiştir-.Şu anda Diyarbakır ArkeolojiMüzesi bahçesinde sergilenen bu sütun alilıkları Diyarbakır surlarının inşa tarihi olan LS. 367'den sonraya aitolmatıdrr. Diyarbakır Ulu Camii içerisinde erken kilise yapısından devşirilerek kullanılmış 5. yüzyıla ait sütun kaideleriile sur içi kanal kazılarında ele geçirilenler ile Rıdvan Höyük'te bulunan alilıklar arasında büyük benzerlik olduğuaçıktır: Bkz. Akl[1 E., Diyarbakır U/uCami ve Korinth Baş/ık/ari, 1999. Erzurum.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Semineri).Olasılıkla LS. 4. yüzyıl ve sonrasına ait Diyabakır'da ele geçirilen bu tip kaidelerin yakın benzeri olan Rıdvan'dakiler,daha niteliksiz işçilikleri nedeniyle daha geç bir tarihe işaret etmektedir. Bu sütun alilıklarının tarihlendirilmesineyarayan diğer bir örnek de Samsota'da ele geçirilmiştir: Serdaroğlu, U., Aşağı Fırat Havzasında Araştırma/ar 1975,s. 18, Lev. 11, Res. 25.130