1. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

(Resim: 6). Dolgu malzemesiyle birlikte iç kısmın toplam yüksekliği 1.50 m.dir. Bu yapiorijinal kullanım evresinde mezar odası olarak inşa edilmiş ve daha sonra geç dö---nemlerde-tadilatlarla-kontJta-çevrilrniştir;-8ırtarz-otuşom--uatTa-ÖT1C-e-rtiFoe-Merdan'daikili kullanım evresini izlediğimiz birçok mezar-ev yapısı ile de bağdaşmaktadır 9 . HemHirbe Merdan hem de Taht-ı Reş'teki kaya oyuklarını oluşturanlar aynı kültür insanlarıolmalıdır. Bu kaya kütlesine oyulmuş mezar yapılarının toplam uzunluğu yaklaşık 1200m.lik bir alanı kapsamaktadır. Bu da civardaki yerleşimin ne kadar yayılmış olduğununaçık bir göstergesidir. Benzer şekilde mezar olabilecek kaya oyukları 3 km. kuzeydeyer alan Oymataş Köyü ile ona bağlı Sincanlı Mahallesi'nde de görülmektedir.Hirbe Merdan'ın kuzeybatısına düşen ve üzerinde harita kadastra nirengi noktasınınbulunduğu höyükte, çeşitll dönemlere ait nitelikli seramik ele ~eçirilmiştir. Bu seramikleringenel karakteri 1.0. 2. binyılortalarından, Erken Demir çaglarına kadar uzanandöneme işaret etmektedir. Bu seramikler arasında ele geçirilen bir depo kabı ağız parçasıüzerinde rölyef şeklinde keçi ve maymun figürleri dikkat çekicidir (Resim: 7). AslındaAnadolu'da keçi motif! Neolltikten beri çeşitli tekniklerde kaplar üzerinde işlenirken,maymun motifi Anadolu'ya yabancı kalmıştır. Maymun motifi, Anadolu'ya Mısır sanatındanMezopotamya veya Suriye üzerinden aktarılmış olmalıdır. Asur sanatında maymununsevilerek kullanılmış olduğu bilindiğinden dolayı.. oJasllıkla aktarım Asur yoluylasağlanmış olmalıdır. Bu doğrultuda bu kap parçasının 1.0. 1. binyılın başlarına tarihlenebileceğikanaatini uyandırmıştır. Şkefta Muran olarak işaretlenmiş bu küçük boyutluyerleşim, belki de Hirbe Merdan'a yerleşenlerinöncülerinin iskarı ettiği bir tepeydi.OYMATAŞ TÜRBEOymataş Köyü'nün mezarlığında yer alan türbe, 6.05x5.75 m.lik düzgün olmayanbir dörtgen oluşturmaktadır. Devşirme taş kullanımı nedeniyle oldukça yanıltan birtaş işçiliğine sahiptir. Iç yüzden bakıldığında kaba yontu taşlardan örülmüş türbe kubbesiorijinalinde dıştan piramidal bir çatı görünümüne sahiptir. 0.90 m. genişliğinde ve1.28 m. yüksekliğinde kemerli bir kapı ile içeri girilen türbenin içinde 2.36xO.72 m. boyutlarındave 0.43 m. yüksekliğinde bir sanduka yer almaktadır. Plan açısından RomaDönemi piramidal çatılı rnezartant" andırsa da, aşırı yerelleşmiş plan tarzı ve devşirmetaş nedeniyle karekteri açıkça saptanamayan türbe, olasılıkla geç döneme ait olmalıdır.KURRiK OÜZÜ HÖYÜGÜOymataş Köyü girişindeki mezarlığın batısına doğru Batman çayı'nın Dicle'yebirleştiği noktada yer almaktadır. Yerden pek fazla yüksek olmayan höyük yoğun tarımnedeniyle tahrip olmuştur. Burada yapılan incelemede, höyüğün yoğun şekilde tskarıedildiğini gösteren seramik buluntuları ve mimarı izleri bugün de gözlenebilmektedir.Yüzeyde ele ge9irilen depo kabına ait olabilecek parça üzerinde, baskı yöntemiyle yapılmışaşağı dogru asılı yaprak ve bunun altında dokuz kollu tekerlek şeklinde rozet bezemesiyer almaktadır (Resim: 8). Kurrik'te az miktarda Ortaçağ'a ait sırlı ve sırsız seramiklerde ele geçirilmiştir.mamış Mazıdağ civarındakiRoma Dönemi kaya mezarları ile erken örnekleri Antakya ili içerisindeki Samandağ'da yeralan Roma Dönemi nekropolünde bulunmaktadır. Kaya mezar geleneği Anadolu'ya yabancı değildir ve ilk kez Urartu'dagörülen bu mezar tipi daha sonraki dönemlerde yerel geleneklere göre değişim göstermektedir. Roma Dönemikaya mezarlarının en görkemlileri anıtsal cephe yapıları ile Ras Shamra'da yer almakla birlikte yayınlarda bunların içyapısına ait detaylar belirtilmemiştir: Balı, W. Rome in the East, 2001, p. 370tf, Fig. 130; Keban bölgesinde yapılançalışmalarda Ancoz Köyü yakınlarındaki kaya mezarlarında Taht-ı Reş'in benzerlerini görmek mümkündür: Serdaroğlu,U., Aşağı Fırat Havzasmda Araştırmalar 1975, S, 71-72, Lev. 13 Res. 33-35.9 Mezar-ev diyoruz çünkü bunların bir kısmı salt mezar olarak inşa edilmiş iken bazıları inşa döneminde ev olarak datasarlanmış olmalıdır. Gerçekten de bu kayalıklardaki yapıların konut amaçlı olarak kullanılmış olduğunu gösteren bazıkaynaklar mevcuttur. Bkz. Alibey, Lehçetü'l Hakayık, s.212-214. Dicle ve Dicle'ye ulaşan kollar üzerindekiyumuşakkireç taşı kayalıklara oyulmuş bu yerleşimler ya da mezarlar Güneydoğu Anadolu'da dipnot 4'te de aktardıgımız gibisıklıkla karşımıza çıkmaktadır.10 Balı, w., Rome in the East, p. 361 tf. Fig. 112G. Bu tipe ait mezarlar Ls. 5.-6. yüzyıla tarihlenmektedir.129