1. Cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

kilde korunmaktadır. Bu yönüyle Zap Suyu'na kadar inen vadiyi ve etrafını gözetlemeişlevi de görmektedir (Resim: 6).Doğu-batı doğruıtusunda dikdörtgen bir alana oturan yapı, 6.90x10.70 m ölçülerindedış ölçülere sahiptir (Çizim: 4). Asıl ibadet mekanı sahın ile kanki bölümlerindenoluşmaktadır. Yapının dış cepheleri kayalıkların üzerinde kaldığından ancak uzaktan,karşı taraftan görülebilmektedir. Güney cephe ile doğu cephenin kaplamaları kısmenbozulmuştur. Batı cephede de iki mazgal pencere açıklığı ile sıva izleri seçilebilmektedir.Güney cephenin batı köşesine açılmış kapıdan sahın bölümüne girilmektedir. Kapı,dıştan düz atkı taşlı, içten sivri kemer açrklıklıdrr, Yapıdaki tek süsleyici unsur atkı taşıüzerindeki kazıma bir haç motifidir.Sahın, düzgün olmayan bir dikdörtgene oturmaktadır. Duvar uzunlukları değişkendir,..kuzeyduvarı 6.65 m., güney duvarı 6.15 m., doğu duvarı 4.70 m., batısı ise 4.95m.dir. Uzeri doğu-batı yönünde beşik tonozla örtülüdür. Batı duvarına açılan iki mazgalpencere bulunmaktadır. Güney duvarına kapıdan başka doğuya doğru ortadaki deriniki dolap nişi açılmıştır. Doğu duvarında kankiye geçişi sağlayan iki kapı ile bunlarınarasındaki yüzeyde bir dolap nişi yer almaktadır. Ortadaki tören kapısı sivri kemer açıklık/ı,daha küçük tutulan güney köşedeki servis kapısı ise dlkdörtqerı açıklıkiı tutulmuştur.Duvarlarda sıva izleri bulunmaktadır (Resim: 7).Kanki, kuzey-güney yönünde dikdörtgen planlı. aynı yönde beşik tonozla örtülüdür.5.00x1.70 m. ölçülere sahiptir. Batı duvarındaki sivri kemerli kapı açıklıkları yanında,biri ortada, diğeri kuzey tarafta iki dolap nişi bulunmaktadır. Doğu duvarında törenkapısının tam karşısına sivri kemer açıklıkiı kutsal niş (mihrap) yerleştirilmiştir. Bunungüney tarafında ise bir mazgal pencere yer almaktadır. Ayrıca kuzey duvarına bir, güneyduvarına da üst kesimde dört niş açıımıştır. Sıvalı olduğu kalan izlerden anlaşılmaktadır.Doğu duvarında yıkılmalar mevcuttur.Kartal yuvası gibi kayalıklara kondurulmuş kilise konumu ile dikkat çekmektedir.Büyük ölçüde sağlam, güney, doğu ve batı tarafında yıkılmalar mevcuttur. Içerisinde dedefine arayıcıları kazı yaparak tahribatta bulunmuştur. Şavita Vadisi'nin ve civarınıngünümüze ulaşan yapılarından biri olması önemini arttırmaktadır. Doğal dokusuyla birdağ kilisesi görmek isteyenlere ilginç görüntüler sunabilir.2. Terint Mezarlıklar ve Mezar Taşlan2. 1 Güçlü (Peylan) Köyü Tarihi MezarlJğlKöy Yüksekova-Şemdinli karayolu üzerinde anayola 1 km. uzaklıktadır. Buradaköyün içerisinde kalan iki tane koç-koyun heykeli ile mezarlıkta, hazireler içinde tarihimezar taşları tespit edilmiştir.Mezarlık, köyün kuzeydoğusunda bir tepe üzerindedir. Hemen hemen tepeninen üst seviyesindeki düzlük kesimde mezarlar yoğunıaşmıştır. Burada etrafı duvarlarlaçevrili üç hazire bulunmaktır.I. Hazire: içerisinde Hacı Hüseyin Şeyh Habibi ve Mevlana Şeyh Halife'nin mezariarıvardır, Etrafı sonradan dikdörtgen duvarlarla çevrilerek bir türbeye dönüştürülmüştür.Uzeri açıktır. Güneydoğuda basit düz açrklrklı bir giriş kapısı vardır. Mezarlarınbulunduğu kısım iki sıra kırma taş örgülü duvarla çevrelenmiştir. Her iki mezarında başve ayak şahideleri vardır. Baş şahidelerinin içe bakan kısımlarında tarihleri ve kime aitolduklarını açıklayan yazılar mevcuttur. Halife Hacı Hüseyin Şeyh Habibi'ye ait olanmezarda H.1271 (M.1855), Mevlana Şeyh Halife'ye ait olan mezarda H. 1260 (M.1844)tarihi yazılıdır. Şahidelerin dikdörtgen prizmal gövdeleri ve dairesel dilimli başlıklarımevcuttur. Kumtaşından yapılmışlardır.II. Hazire: Kuzey-güney yönde dikdörtgen, iki sıra kırma taşlarla harçsız olarakörülmüş yarım metre yüksekliğinde bir duvarla çevrilidir. Girişi doğu tarafındadır. Içerisindeüç adet mezar bulunmaktadır. Mezarların baş ve ayak uçları şahidelidir. Soldanbirinci mezar baş ve ayak ucunda şahideli olup, bunlar dikdörtgen gövde ve beşgen4