11. Araştırma Sonuçları Toplantısı - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Sultan Abdülmecit'in hünkar mahfilis, muvakkithanesi? Sultan İbrahim'insebili-, çeşmesi? ile. Türk sanat ve kültürünün damgası buraya açıkça vurulmuştur.Bu mimari ekler, Türk sanatının en güzel maden, stüko, çini'"ağaç işçiliği ile bezenmiş, aynca ünlü Türk hattatlanndan Teknecizadeıbrahim Efendi ile Kazasker Mustafa Efendi'nin yazılan bu güzelliği tamamlamıştır".Ayasofya'yı Türkleştiren bütün bu eserleri bir de çeşitli mitler tamamlamaktadır«.Ayasofya'da Türk sanatı çalışmalanna öncelikle 1982-1988 yıllanndakionanm çalışmalan ile başlanmıştır. Oncelik1e Fatih Sultan Mehmet'inAyasofya'nın kuzeyine yaptırdığı ve 1934 de yıktınlan medresenintemelleri kazılmış ve ortaya temel kaideleri, bölme duvarlan, su yollanve şadırvan kaidesi çıkanlarak yayınlanmıştır". Bunu Sultan i. Mahmut'un(1730-1754)h. 1152 (1736) yılında yaptırdığı, çinileri, sedef kakmalıdolap kapaklan, edirnekari bezemeleri. yazı frizleri, tunç şebekeleriile ilginç bir Türk yapısı olan kütüphanenin düzenlenmesi izlemiştir.(6) Semavi Eyice, Ayasofya (3) Türk Devri, İstanbul 1966. S.27-28; Erdem Yücel, AyasofyaMüzesi,Istanbul1986.'(7) Semavi Eyice "Ayasofya Horologion'u ve Muvakkithanesi" Ayasofya Müzesi Yıllığı, İstanbul198 S.9, s.12-24.(8) Ayasofya meydanının Bab-ı Hümayun Caddesi ile kesiştiği yerdeki sebili Sultan İbrahim(1640-1648) de yaptırmıştır. Sebil üzerinde yapım tarihi ve mimarı belirleyecek bir yazıt olmamasınakarşırı Izzet Kumbaracılar sebilin Sultan ıbrahim tarafından yaptırıldığını belirtmiştir.Bkz. Izzet Kumbaracılar İstanbul Sebilleri, İstanbııl1938, s.65.(9) Ayasofya önündeki Alemdar caddesinde yer alan çeşmeyi 1911 de Neo-klasik üslupta SultanMehmedReşat yaptırmıştır.Uç ayrı kitabesi olan çeşme üzerindeki padişahin tuğrası kazınarakyok edilmiştir. Bkz. Erdem Yücel, Ayasofya Müzesi, İstanbul 1986, s.31; i. HilmiTanışık, İstanbul Çeşmeleri, İstanbul 1943, ı.; R.Ekrem Koçu, "Ayasofya Çeşmesi'nde, İstanbulAnsiklopedisi, Istanbul 1960, C.3, s.1476-1477.(10) Ayasofya'nın çinileri mihrap yönü ile sultan i. Mahmut Kütüphanesinde, türbeler bölümündekarşımıza çıkmaktadır. Bkz. Erdem Yücel, "Ayasofya'nın Çinileri" Kültür ve Sanat, Ankara,1989, S.4, s.10-14.(ll) Teknecizade İbrahim Efendi'nin h.1061 (1651) tarihli yazıları buraya asılmış, 1847 de G.T.Fossati'nin Ayasofya onarımı sırasında yerlerinden indirilmiştir. Ne yazık ki bu levhalar bilinmeyenbir tarihte yok olmuştur. Günümüzde bunların yerinde Kazasker Mustafa İzzetEfendi'nin yazıları bulunmaktadır. (Bkz. Müstekimzade Süleyman Sadeddin, Tuhfe-i Hattatin,İstanbul 19f8, I. s.48; Erdem Yücel "Ayasofya Levhalarının Hikayesi" Türk DünyasıTarih Dergisi, Istanbul 1990, S.45, s.45-48; Sedat Kumbaracılar "Ayasofya'nın Levhaları"Hayat Tarih Mecmuası, İstanbul 1970, S.l, s. 74-77; Kubbede ise yine Kazasker Mustafa İzzetEfendi'nin Kur'anın En-NUr suresinden alınmış bir ayet yer almaktadır.(12) Bkz. Süheyl Ünver "Ayasofya Türk Efsaneleri hakkında" Türk Folklor Araştırmaları, S.3-7;Evliya Çelebi Seyyahatnamesi, (Türkçeleştirerı Zuhuri Danışman), İsİ. 1971, I, s. 139-140;Erdem Yücel "Ayasofya'nın İslam İnanışları" Türk Dünyası Tarih Dergisi, İstanbul 1987, S.5,s.9-14.(13) Erdem Yücel, :'1982-1983 yıllarında Ayasofya'da Türk Sarı'atı Çalışmaları" Türk DünyasıAraştırmaları"Istanbul 1983, S. 26 1.s.200-211; E. Hakkı Ayverdi. Fatih Devri Mimarisi, İstanbul1953s. 277-278; A. Süheyl Unver, Ali Kuşçu, İstanbul 1942.2