11. Araştırma Sonuçları Toplantısı - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Kapı", Pagan-Taşkapıv örnekleriyle dini içerikleri; Alyar kaya mezarındaki"konumuyla "ölü kültü" ilişkileri'? belirlenebilenlerle yapısal ve işlevselbenzerlikler göstermektedirler. Yazıtlı, betimli, ya da bizim örneklerdeolduğu gibi boş olsun>, Urartu yayılımında bir çok örnekleri bilinenbenzeri nişler ışığında bölgenin Urartu kimliği bir kez daha açıklık kazanmaktadır.Anılan kayalığın niş ve mezarlanyla vurgulanan Urartu dönemindekikutsal niteliği, varlığını kiliseye dönüştürülmüş kaya mezarındave nişlerinekazılmış Malta haçlannda olduğu gibi Orta Çağ'da, "ziyaret" adı yakıştıolarakyöre bilincinde erenlerin zikre daldığı kayalıklar şeklinde algılanmalanylada günümüze dek sürdürdüğü anlaşılmaktadır.Darboğaz'ın batı yakasındaki alanda yaptığımız araştırmalarda kaçakkazılar sonucu açılmış çok sayıda taş örgü mezar ve bazı duvar izleri belirlerıdi".Aynca, bu alanın kuzeyindeki "Ekmeli" düzünde bulunan veyol yapım çalışmalan sırasında açılmış bir yığma tepe enkazında (olasılıklamezar) küçük boyutlu işlenmiş taşlar ve çeşitli iskelet parçalan belirlendi.Yüzeyde toplanan seramikler arasında Urartu karakteri yansıtanparlak kırmızı renkte olanlar çoğunluktaydı.Anılan alanın güneybatı tarafında, daha önce küçük bir tepe üzerindeykendereye yuvarlanmış durumda, büyük bir kaya kütlesi belirlendi.Köylüler tarafından "balıklı taş" olarak adlandınlan bu kütlenin düzeltilmişbir yüzeyi üzerine balığı ansıtan işaretler işlenmiştir (Resim: 12). Gerekişleniş tekniği bakımından, gerekse biçim bakımından yakın benzerlerikuzeybatı Iran> ve Anadolu'daki bir çok merkezde" belirlenen butürden kaya işaretlerinin içerik ve tarihlerne sorunlanna belirli bir açıklık(16)(17)(18)(19)(20)(21)(22)(23)T. Tarhan- V.Sevin, "Urartu Tapınak Kapıları ile Anıtsal Kaya Nişleri Arasındaki Bağıntı",Belleten 155 (1975),407 vd., Res.ll; V.Sevin-OBelIi, Anadolu Araştırmalan 4/5 (1976n),381, Lev.5.2, 4;6; Işık, "Felsdenkmaler", 173vd., Lev.33b.Tarhan-Sevin, ageb 407 vd. Res.8,12; Sevin-Belli, age. 380 vd., Lev.4.2,3;5.1,3; Işık, Felsdenkmaler",173vd., Lev. 34b.IŞık, "Felsderıkmaler", 170 vd., Res.l; Lev.28c. Ayrıca Doğu Beyazıt'taki Urartu kaya mezarınıncephesinde düzenlenmiş kabartmalar da aynı anlayışın değişiği olarak yorumlanabilir;bkz. D. Huff, "Das Felsgrab von Eski Doğu Beyazıt",Ist. Min. 18 (1968),58 vd., Res.2,Lev. 17-19; IŞık, age. 170; Lev. 27c; IŞık, "Demir çağ", 17, Res. 16.Işık "Felsdenkrnaler" 170 vd.; IŞık, "Şirinlikale", 507 vd.; IŞık, "Demir çağ", 17 vd.Benzeri şekilde boş ve "T biçimli kör pencere" olarak tanımlanan olgulara Van Kalesi kayalığınınkuzey kesimi boyunca da rastlanılmaktadır (Belli, "Kaya Işaretleri" 68, Lev. I, 1.2).Daha çok bir tarla içinde yoğunlaşan bu türden kalıntıların bulunduğu alan dcfine avcıları tarafındansık sık kazılıp kapatılmaktadır.W.Kleiss, "Urartaische Platze in Irarıisch-Azerbaidjan'', ıst. Mitt. 18 (1968), 27, Res.14; ay.,"Felzeichen im Bereich Urartaischer Anlagerı", AMI 14 (1981), 24 vd., Res.2.Işık, "Şirinlikale" 523, Res.37-38; V.Sevin, "Elazığ-Bingöl Yüzey Araştırması 1987", VI.Araştırma Sonuçları Toplantısı (1988), 459-460, Res. 35-37; Belli, "Kaya Işaretleri", 65-88,Lev. ı-xvı. Anadolu'daki kaya işaretleri hakkında verdikleri bilgi ve yayınlar için Sn. Belli'yeayrıca teşekkürederim.383